Telenn Remengol/a-bezh
Skrid a-bezh
Karantez ha glac’har.
E-c’harz ar mor ounn ganet, e bro sant Gwenole,
Ha biskoaz nemet glac’har n’em beuz bet em bue.
Ia, glac’har ha karante, setu va flaneden,
Planeden rust ha kalet da heulia penn-da-benn,
Pa oann em bugaleach, va mamm baour aliez
A lavare d’in : « Va map, kar ha ped ar Werc’hez ;
» Ped anezhi, va mabik, ped Gwerc’hez Remengol ;
» Mar he fedez a galon, biken ne d-i da goll. »
Patronez va mamm dener, Gwerc’hez vad Remengol,
Ped gwech hoc’h euz-hu miret nad-ounn me eat da goll ?
Ho pedet am euz bepred ; breman, a-rok mervel,
E kaninn ho meuleudi d’am breudeur Breiz-Izel.
Ne oann c’hoaz nemet eur bugel,
Me gare va bro Breiz-Izel ;
Me gare va bro Breiz-Izel,
Bro ar feiz hag ann dud zantel.
Gant va mamm, eunn deiz da zao-heol,
Me ieaz da bardoun Remengol ;
Me ieaz da bardoun Remengol
Da bedi Gwerc’hez Remed-holl.
Mont a reamp dre goad ar Rannou,
Pa gleviz huanadennou ;
Klevet a riz enn eunn dervenn,
O son truezuz eunn delenn ;
Ha dre ma sone ann delenn,
E sao diraz-oun eur skeudenn,
Skeudenn wenn-kann sant Gwenole,
A gomz evel-hen ouz-in-me :
« Setu telenn aour Remengol,
» Dilezet aman gant ann holl ;
» War ann delenn-ma Kaourintin,
» Gralon, Herve, Efflam, Trifin,
» Gwenole, Primel ha Gweneal,
» Barzed Breiz, enn amzer gwechall,
» D’ar Werc’hez a gane gwersiou,
» Ha da sent Breiz meuleudiou.
» Barz, kemer telenn Remengol,
» Son gant-hi ha lavar d’ann holl,
» Lavar ar burzudou zo bet
» E Breiz, enn amzer dremenet. »
Rak-tal e nijaz ar skeudenn,
Ha me da zon gant ann delenn.
Landevennek am euz kanet,
Bro ar zent hag ar rouaned,
Mene-Hom, mor Douarnenez,
Ker Is hag ar brinsez Ahez,
Iliz-veur Gemper ha Krozon,
Ann Eskop Gwenn, den a galon[1].
Hag ann daelou em daoulagad,
Kanet ’m euz Rosdren ha Bulat ;
Gwerc’hez ’nn Esperanz, sant Briek,
Am euz me kanet kalonek ;
Itron Wir-Zikour enn Gwengam
Am euz meulet a neve-flamm ;
Ha daoulinet enn he iliz,
’M euz hi pedet evit Breiz.
Karet em euz a-greiz kalon,
Feiz Breiz-Izel, feiz-koz Gralon,
Ar zent hag ann dud kalonek,
Ha flemmet ar re divezek.
Ho karet, meulet m’euz dreist holl,
Gwerc’hez sakr, Itron Remengol ;
E-c’harz ho treid, gant va fedenn,
Me laka brema va zelenn.
Dont a rai c’hoaz tud kalonek,
Da zon gant-hi e brezonek,
Da zon gant-hi toniou santel,
’nn enor Patronez Breiz-Izel.
Va bleo gwenn lavar d’in brema,
E tosta va heur diveza ;
Gwerc’hez, c’houi a dolo evez
War bez ho Parz, ho pugel kez !
Ra vo meulet dre ar bed holl,
Hoc’h hano, Gwerc’hez Remengol !
Gwerc’hez vad, Itron Remengol,
Miret oc’h Breiz da vont da goll !
Mamm ann dud paour, klanv, ankeniet,
Mamm ar Barzed, ar Vretoned,
Kasit ac’hanomp d’ann envou,
Da veuli Jezuz, hon Aotrou !
Jezuz, mestr ann env, ann douar,
Zo maro war mene Kalvar ;
Jezuz, Doue ar Vretoned,
E Breiz c’houi vo Doue bepred.
E korf ma roched, diarc’henn,
|
a eur bloaz ha tri-ugent
Verbum crucis Dei virtus.
E komz ar groaz ema nerz Doue.
War don : Gwers Santez Anna Wened.
Rouanez vraz Breiz-lzel, Gwerc’hez vad Remengol,
C’houi zo karet hoc’h hano ha meulet gant ann holl ;
Astennit ho tourn war-n-oun hag e kaninn breman,
Eur werz da eunn den santel, Joseph-Mari Gravran.
Sant Kaourintin ha sant Pol, sant Briek, sant Tual,
Sant Patern, sant Gwenole, sant Herve, sant Gweneal,
Diskennit war ar c’houmoull da rei d’in sklerijen,
Da ziskleria da Vreiziz buez ann Eskop Gwenn.
E Krozon e oa ganet Joseph-Mari Gravran ;
Pa deuaz war ann douar, Doue a ioa gant-han,
Rag a-rok dont er bed-ma, da Werc’hez Remed-holl,
Gant he vamm e oa gwestlet enn Iliz Remengol.
Ha dre ma kreske enn oad e kreske he furnez ;
Dirak Doue hag ann dud oa braz he santelez.
Ann dud koz a lavare, pa vije o tremenn :
« Nep a vevo a welo, he-man a vo eunn den ! »
Iaouank-flamm e oa c’hoaz hag e veze aliez
O studia he-unan harz mor Douarnenez ;
Sevel a re dira-z-han ann amzer dremenet :
Kear Is, ar Roue Gralon, ar burzudou zo bet.
Lenn mad a re da dri bloaz ha skriva da bevar,
Hag al latin, da seiz vloaz, a zispake dispar ;
E Kastel-Pol, e Paris en deuz bet meuleudi
Digant ann dud a skiant a gave er studi.
Daoulinet war Mene-Hom e klevaz mouez Doue :
« Va Map, te vo abostol, henvel ouz Gwenole ;
» Enn da vro gaer Brelz-Izel e prezegi ar feiz,
» ’Vel ma reaz gwechall enn-hi sent ganet enn he c’hreiz.
Pebez burzud eo he-man, bugale ann Arvor !
Bezomp holl el levenez, d’hor bro eo eunn enor ;
Kanomp gant daelou a joa, kanomp a vouez huel,
D’ann Eskop Gwenn, er vro man, meuleudi eternel.
’Vel e traon menez Oreb, Moisez a grene
klevet trouz ar gurun, mouez ann Aotrou Doue ;
Joseph a gren, a lavar da Roue ann Envou :
« Ia, Beleg me vezo, trugarez d’e-hoc’h, Aotrou ! »
Enn he zav, war ar menez, e welaz enn draonien
Abati Landevennek, kuzet gant ar spern gwenn ;
Eno, dindan ar vein goz, ann drez hag ann ilio,
Ema brema ar venac’h, kousket enn ho beio.
Hag ann den iaouank a ia war eeun d’ann abati :
Daoulinet war eur bez koz, setu hen o pedi,
O pedi sant Gwenole, eno gwechall abad,
Da c’houlenn digant Doue ma vo eur beleg mad.
Pa wel gant heol ar mintin, o sevel a-uz Breiz,
Tour kaer Iliz Remengol, e sonj e-bars enn deiz
Ma oa gwestlet d’ar Werc’hez, eno, gant he vam vad,
Hag e treuz da vont d’he zi breac’h-vor ar Faou timad.
War he zaoulin enn Iliz karget a vurzudou,
Evel kement a ia di, e rank skuilla daelou,
Hag he galon o tomma e lavar d’ar Werc’hez :
« C’hoant hoc’h euz e venn beleg, bezit ma fatronez !
» Santel eo karg eur beleg, ha pouner braz-meurbet ;
» Bezit-ta ma fatronez, Itron ann holl Remed ;
» Henchit ac’hanon bemdez, me a vezo ho map ;
» Roit d’in ar c’hraz da veza bepret eur beleg mad ! »
He bedenn a oe klevet : mont a eure d’ar skol,
Ha d’ann oad a bemzek vloaz, ez eaz a Gastel-Pol,
Pa oe peur-c’hret he studi rag-eeun d’ar seminer,
Kloarek war he dal skrivet e vo eskop Kemper.
Diwar c’hoari e tispak he skiant, he spered ;
Ann Eskop a ioa neuze, den gwiek ha brudet,
A gas Gravran da Bariz, da skolach Stanislaz ;
Hag e seminer Paris e par he spered c’hoaz.
Er bloaz mil eiz-kant seitek, rak-tal m’oe beleget,
Da benn seminer Kemper Gravran a oe galvet ;
Eno, nao bloaz hed-a-hed e prezegaz bemdez,
Koulz dre skouer ha dre gomzou d’ar Veleien nevez.
Balamour d’he wiegez, goude e voe hanvet
Evit Person da Vrestiz ; eur garg diez meurbet !
Rak-tal e kavaz ann tu : ann Eskop a lare :
« Mont a ra ann traou gant-han gwelloc’h ’vit gan-en-me. »
Rei a reaz eur Mision, e Brest pa erruaz ;
War-n-ezhan e kouezaz goude trubuillou-braz.
Stoufa a reaz ho genou d’he holl enebourien,
Hag ho lakaat e berr da zont gwir gristenien.
E kever ar bec’herien e oa karantezuz,
Hag ho fardoni a re, evel ma rea Jezuz ;
Nag a bec’her diouz Doue, pell, pell dispartiet,
Enn hent mad gant madelez, n’en deuz hen distroet ?
Ann dorfetourien vrasa, e Brest, er galeou,
A zo bet sec’het gant-han aliez ho daelou ;
Desket en deveuz d’ezho meuli hano Doue,
Dont da veza kristenien, ha salvi ho ene.
Ann arc’hant a c’houneze a ioa holl d’ar beorien ;
Gwizket kaer en em gave gant eur goz soudanen ;
Ann dra-ze a zo guirion : n’en doa gwennek e-bed
Da vont a Vrest da Gemper, pa oe Escop hanvet.
E mil eiz-kant daou-ugent, ann Eskop Poulpiket,
D’eur bloaz ha pevar-ugent, e Kemper zo marvet.
Ar pastor a zo maro, hag ann aotrou Gravran,
A zo laket da Eskop, hag en despet d’ezhan.
Mont a eure da Bariz hag eno oe sakret
Gant Arc’heskop ar gear-ze, ann aotrou Affr hanvet.
Ac’hano e tistro primm da Gemper adarre,
Da ziskouez d’he Veleien e kare anezhe.
Bezomp holl el levenez, Abostol eo d’ar feiz ;
Komzou Doue zo gwirion, ni a oar-ze e Breiz.
Brema potr bihan Krozon a zo eunn Eskop braz,
War Mene-Hom spouronet Doue hen lavaraz.
N’euz distaga d’he labour : ’vit mad he eskopti,
Aliesa ha ma c’hell, ’za da vale dre-z-hi.
War ar mez e brezonnek, e kar d’ann holl sarmon ;
Ma lavare ann dud koz, vije mad da Berson.
Pa deuaz ar Republik oe galvet da Baris,
Da zifenn droajou ar bobl ha droajou ann Ilis ;
Potret Paris a lare : « Eskop Kemper zo goaz ;
» Biskoaz den evel he-ma ne deuz bet ama c’hoaz. »
E Paris e tispakaz he holl dalanchou kaer
Da ober lezennou mad, gant furnez ha douster ;
E Frans hag er broiou all e komzet anezhan ;
Gant ann holl e oa meulet Joseph-Mari Gravran.
Ar jeneral Kavagnak, potr stard ha den a feiz,
A fallaz d’ezhan vije Arc’heskop e Paris ;
Refuzi a reaz a-grenn, ’vit dont da Vreiz-Izel,
E-touez he vugale da veva, da vervel.
Distro enn he Eskopti, e kare adarre,
War ar meaz hag er c’heriou, prezeg lezenn Doue.
Hentcha a wie brao-braz ar pinvidik, ar paour ;
Evit he holl vugale en doa eur galon aour.
Biskoaz ne laraz eur gomz da ober droug na poan ;
Karout a re he nesa evel-t-han he-unan ;
Evit ann holl karantez, madelez ha douster,
Setu penn-da-benn buez hon tad, hon Eskop ker.
Touriou katedral Kemper, abaoe pevar c’hant vloaz
A oa mezuz da welet, ne oant ket achu c’hoaz.
Eunn devez e lavaraz, ker brao, enn eur c’hoarzin :
« Savomp holl, ma bugale, touriou sant Kaourintin. »
Kerneviz ha Leoniz ha Tregeriz ive
A ro d’ann Eskop santel pep a wennek neuze,
Ha touriou skeduz Kemper en ear a zao huel,
Evit renta testeni euz a feiz Breiz-Izel.
Buez ann den er bed-ma zo poaniuz ha c’houero,
Dre eunn draonien a zaelou e renkomp mont d’hor bro ;
Pep hini a zoug he groaz, war lein Mene Kalvar,
A-dreuz trubuillou ar bed, ann anken, ar glac’har.
Ne oa ket c’hoaz peur-achu touriou ar gatedral,
Ma oe laket gant Doue, enn eur boan vraz dispar ;
Da beur-welc’hi he ene, kent evit mont gant-han,
E tigasaz eur c’hlenved hirr ha poaniuz d’ezhan.
’Vel m’en em santaz skoet, e rankaz mont timad
Da bedi c’hoaz da Grozon, war bez he vamm, he dad ;
Ha goude e Remengol, daoulinet e pede,
O c’houlenn eur maro mad, Baradoz d’he ene.
Enn he gerc’henn ar c’hrign-beo, pe ar c’hanser hanvet,
A ra d’ezhan, ’pad tri miz, gouzanv poaniou kalet.
Gouzanv a eure, hep klemm, ar boan hag ann anken,
Evel enn amzer gwechall c’houzanve ’r verzerien
Evel Jezuz war he groaz, e westlaz, kent mervel,
He vugale d’ar Werc’hez, patronez Breiz-Izel ;
Ha gant feiz hag esperanz, seder evel eunn El,
He ene gwenn d’aiin envou a nijaz enn eur sell.
Pa oe klevet ar c’helou er pevar c’horn a Vreiz,
Kalon ann dud a fraillaz, gant glac’har en ho c’hreiz.
Ann holl a wele dourek, o krial gant anken :
Allas !… maro eo hon tad, maro ann Escop Gwenn !!!…
Beleien ha tud ar bed ha c’houi peorien Jezuz,
Intanvezed, minored, c’houi holl dud maleurus,
Kollet hoc’h euz ho mignon, ho pastor hag ho tad,
Evid-omp-holl, Bretoned, ô pebez kalonad !
’Vel eur zant en deuz bevet Joseph-Mari Gravran,
Evel eur zant eo maro, Doue a ioa gant-han ;
Ann holl a lavar eo sant : vox populi vox Dei.
Gloar da Zoue ! mouez ar bobl eo ive he hini.
Enn deiz ma oe diskennet enn ho wele douar,
Ar bobl a Gemper, beuzet enn eur mor a c’hlac’har,
A zougaz he gorf santel e kear dre ar ruiou,
Hag ann dud keiz a heulie hag a skuille daelou.
He gorf a zo e Kemper, he skevent e Krozon,
E Brest, enn Ilis Sant-Loiz, emedi he galon ;
Ar bobl euz a Vreiz-Izel, enn Iliz-veur Gemper,
Dre garantez deuz savet evit-han eur bez kaer.
Demp eta, va c’henvroiz, da Iliz-veur Gemper,
Da bedi gant karantez war bez hon Eskop ker.
Eno, bemde e weler, daoulinet war he ve,
Tud ann Arvor o c’houlenn grasou digant Doue,
’Vel Joseph-Mari Gravran, bezomp gwir gristenien,
Bugale vad da Zoue, bezomp mad d’ar beorien ;
Karantezuz ’vit ann holl ; er beo hag er maro,
Kalonek ha stard er feiz, evel tud koz hor bro.
War douriou sant Kaourintin, euz ann env diskennet
Pastor mad, roit ho pennoz d’ar vro oc’h euz karet,
Roit ho penediksion d’ar belerined holl
A ia bep bloaz da bedi da Iliz Remengol !
Roit ho penediksion d’ann dud paour, ankeniet,
D’ann dud a vor, a vrezel, ha d’ann holl Vretoned ;
Roit ho penediksion ive d’hor berejou,
E pe-lec’h e kousk e peoc’h hon tadou, hor mammou !
Goulennit digant Doue ma kendalc’himp ar feiz,
Feiz Gralon, feiz Gwenole, feiz ar Sent koz a Vreiz ;
Ha deiz ar varn diveza, e vo c’hoaz Bretoned,
Enn Iliz sakr Remengol, o pedi daoulinet !!…
Ha brema, ma c’henvroiz, kanomp holl meuleudi,
Kanomp holl gant levenez, gloar da Joseph-Mari ;
Eur Zant neve zo savet, en hor bro Breiz-Izel,
JOSEPH-MARI eo hanvet, gloar d’ezhan, gloar eternel !!..
Ave, maris Stella !
- War don : Kantik ar goumunion.
Salud ! steredenn ar mor, patronez Breiz-Izel,
Salud ! Gwerc’hez Remengol, Gwerc’hez teir gwech santel ;
Salud ! Gwerc’hez Remed-holl, mamm vad ar Vretoned,
Enn env, er mor, enn douar, gloar, enor d’hoc’h bepred !
Ia, salud d’e-hoc’h, Gwerc’hez, salud gant karantez,
Rouanez vraz ann Arvor, rouanez ann elez !
C’houi a zo er Baradoz, gant ann Dreindet o ren,
N’hoc’h euz a-zioc’h ho tron nemet Doue hep-ken.
O Gwerc’hez muia karet, merc’h ann Tad eternel,
Choaset ’vit mamm hor Zalver a-rok dont da c’henel ;
Enn despet fazi Adam, c’houi zo bet konsevet
E korf glan santez Anna, er mez a hep pec’hed.
’Vit sec’ha daelou ann dud a ioa holl o ouela,
Enn ho chadennou pounner aboue pevar mil vloa,
Choui hoc’h euz douget nao miz Jezuz, Roue a c’hloar,
Evit p’hini oa re striz ann env hag ann douar.
Souezet demeuz eur renk ker braz ha ken huel,
Ann holl dud zo bet ganet hag ar re da c’henel,
Euz al lec’h ma sao ann heol beteg al lec’h ma kuz,
A-rok diskenn enn ho bez, ho prudo evuruz.
Gwerc’hez, hoc’h holl bugale beteg heur ho maro,
A garo, a vinnigo, a veulo hoc’h hano :
Rak bemdez, e Remengol, c’houi ro d’anavezout
Ez eo ho madelezou ker braz hag ho kalloud.
Piou a c’hallfe niveri ann holl madoberou
Hoc’h euz gret e Breiz-Izel, hag enn kalz a vroiou ?
Piou a c’hallfe lavaret en deveuz ho pedet
Hep kaout hervez he c’houlenn, ha rak-tal he reked ?
Difenn a rit ann Iliz hag ann hano kristen,
D’ar beorien noaz, ankeniet, e roit ato souten ;
Dre garantez e choumit enn iliz Remengol
Aboue pemzek kant vloa, ’vit diboania ann holl.
Hag a dud klanv, mac’hagnet, ho deuz bet ar c’herzet !
Ped bugel paour e langiz ho deuz bet ar iec’hed !
Hag a vammou ankeniet, hag a briejou kez,
Lakeet seder ha laouen ; bennoz d’ho madelez !
D’ann eil euz a viz even , sadorn ar pardon braz [3],
Enn iliz sakr Remengol kalz tud a zigwezaz ;
Dindan ar glao, ann avel, hag ar stourm ar gwasa,
E teu pelerined, laouen, enn eur gana.
Ann aotrou ’nn Eskop kerkoulz hag ar belerined,
D’ar zadorn e Remengol a zo en em gavet ;
Gant joa vraz en deuz gwelet, enn desped d’ann amzer,
E voa leun, evel bep bloa, iliz mamm hor Zalver.
« Kenavo ! Gwerc’hez santel, da vloa e teufomp c’hoaz
» D’ho kwelet evel hirio, devez ho pardoun braz !
» Kenavo ! pa deuio hon tud kez war ho giz,
» Gant peb a c’houlaouen goar e teufomp d’hoch iliz.
» En em strinkomp d’ann daoulin ni holl tud a c’hlac’har,
» Dirak ar vrasa santez a zo war ann douar,
» Evit ma plijo gant-hi rei d’e-omp, evit mennad,
» Eur vuez hirr hag euruz, feiz kre, eur maro mad.
» Distroomp brema d’ar ger gant peb a vedalenn
» Evit rei d’hor bugale, ha d’hon tud da zougenn ;
» Dre hon Tad Santel ar Pab eo induljansiet,
» Ha war galon pep kristen e tle beza douget. »
Evel-se e kimiade teir vrek paour diarc’henn,
Deut da bardon Remengol gant ho gwialenn wenn ;
Deut minlin mad euz ar ger, da zadorn ann Dreinded,
Gant eunn niver braz a dud hag a belerined.
Goude beza gret teir zro d’iliz Mamm Breiz-Izel,
Beza poket d’ann oter ha d’ar skeudenn zantel,
Ho deuz kemeret ho hent, laouen, enn eur gana
Ar gwerziou kaer a zo gret d’ann Itron Varia.
Pa oant o vont da dremen dreist eur menez huel,
E parrez Landevennek, dirak tour Plougastel,
Unan euz ann teir vreg-man enn he zav a choumaz,
Ha d’he diou vignounez all kerkent a lavaraz :
« Sellet ’ta ouz ann amzer ! ann oabr a deu teval.
» Doue ! pebez tarz kurun ! klevit-han o strakal,
» Spontuz war-lerc’h al luc’hed, dre volz ann env huel,
» Evit gervel ann arne zo du-hont o sevel. »
Ar glao a gouez a varrad, ann avel o iudal
A lak ar gwez da blega hag ar mor da grozal.
Doue ra viro e ve eul lestr bennag brema,
Dindan eunn amzer ken garv, o vont da berissa !
Gwelet a rann dirak Brest, siouaz ! e kreiz ar rad,
Eul lestrik paour bransellet, o trei hag o lampat ;
Kannet gant ann avel foll, ha gant ann toliou mor,
Evit lier lonka a-bez ar weled zo digor.
Ar gweliou zo diframmet, brevet eo ar wern vraz,
Ha drastet barrenn ar stur : war al lestr ze, siouaz !
Ez euz goazed, bugale, gragez vont da veuzi ;
Gwerc’hez vad ho sikourit ! emaint oc’h ho pedi.
Enn oabr, e-kreiz ann diroll, e weler o tarza
Eur sklerljen lugernuz, sklerijen ar gaera.
« D’ann daoulin, mignoned kez, ne d-aimp ket da goll,
» Setu aman dira-z-omp, Gwerc’hez sakr Remengol !
» Gwelet a rann he zae gaer e mezer arc’hantet,
» He mantel aour hag he gwel glaz ha steredennet ;
» Enn aour glan hag e perlez ema he c’hurunen,
» Eur c’helc’h skeduz, ’vel ann heol, a zo enn dro d’he fenn. »
Pellaat a ra ar c’houmoull, ar glao zo spaneet,
Dirak Gwerc’hez Remengol ann avel zo tavet.
Sioul eo breman ar mor, sioul eo ar c’hurunou,
Ann dud paour war ho lestrik a gan meulodiou :
« Bennoz ! bennoz ! d’e-hoc’h Mari, mamm vad tud ann Arvor !
» Choui a zo enn gwirione steredenn gaer ar mor ;
» Plijit kenderc’hel bepred da zelaou hor pedenn !
» Hor fizianz, goude Doue, a zo enn-hoc’h hep-ken. »
Erruout a ra enn od al lestr saveteet,
He hano, Mari-Anna, a zo var-n-han skrivet.
Etre ar vartoloded hag ann dremenerien
Ez euz, gant ar vugale, dek ha triugent den.
Goude ma oant enn douar dre vurzud diskennet.
En em lakont diarc’henn hag e korf ho roched ;
Ha rak-tal da Remengol kerzont, enn eur gana.
En eur gana da Vari : Ave, maris Stella !
Pa oant o vont enn iliz, gant gwir devosion,
E oa ar c’hleier o son ’vit ar brosesion ;
Goude beza daoulinet ez-int en em laket,
Ann daelou ’nn ho daoulagad. touez ar belerined.
E dorn pep-hini, eno, ez euz eur c’houlaouen,
Ha medalenn Remengol a luc’h enn ho c’herc’henn,
Evit renta testeni da dud ann holl vroiou
E ve, da gement hini he doug, gret burzudou.
Ne d-eo ket hen-nez hep-ken ar burzud e deuz gret,
Devez pardon Remengol, ar Werc’hez vinniget :
Ne c’hallfenn ket ho skriva ma ve red d’in henvel,
Kement burzud, en deiz se, zo gret e Breiz-Izel.
Dindan ho proteksion ni en em laka holl,
Mamm vad ann dud ezommek, Gwerc’hez sakr Remengol ;
Diwallit hp pugale, hag enn deiz, hag enn noz ;
Plijit, goude hon maro, hor c’has d’ar Baradoz.
Mar deu arne da zevel hag avel da iudal,
Mar deu ar glao da gouea hag ar mor da grozal,
Diskennit c’hoaz war ann oabr, da gas ann arne pell,
Ha da viret enep drouk hor bro gaer Breiz-Izel.
Tadou, mammou, bugale, deut gant devosion
Da bedi evit ho tud a zo war ar mor don ;
Deut da iliz Remengol, iliz ann holl Remed,
Hag e welfet ho tud kez, d’ar ger d’e-hoc’h digaset.
- Mementole prœpositorum vestrorum qui vobis locuti sunt verbum Dei : quorum intuentes exitum conversationis, imitamini fidem (Hebr. Ch. XIII. 7.)
- Dalc’het sonj euz ar bastored ho deuz prezeget d’e-hoc’h komzou Doue ; hag o welet penoz ez int maro, bezit evel-d-ho tud a feiz.
- War don : Eunn Doue hep-ken a adori.
Kerloc’h, kousk e peoc’h, va mignon,
Bet oud belek mad ha gwirion ;
Doue, da nesa c’heuz karet,
Ar beorien noaz a c’heuz gwisket.
Karet a c’heuz ive, dreist-holl,
Ar Werc’hez, Itron Remengol ;
Gra breman e peoc’h da ziskuiz
E douar santel he iliz.
Ken a zeuio enn da skouarn
Da zon trompil skiltruz ar varn,
Kalz krevoc’h evit Irouz ar c’hueor,
Kalz krevoc’h evit trouz ar mor.
Sant Kaourintin, sant Gwenole,
Ann Eskop Gwenn, Gravran ive,
Ho deuz enn env digemeret
Da ene glan, gant joauzded.
Lavar d’ezho ha da zent Breiz,
E kendalc’homp bepred er feiz ;
Lavar d’ar roue-koz, Gralon,
Ez omp bepred tud a galon.
Kerloc’h, e palez ann Dreinded,
Ped Doue ’vit da vignoned,
Hag ez aint ive da repoz
Gan-ez e joa ar Baradoz.
War don : Ni ho salud, Steredenn vor !
Doue Gralon ha Gwenole,
Taolit eur zell a drugare
War va bugel nevez ganet,
Evit ma ho karo bepred !
D’e-hoc’h her gwestlann, o va Doue !
Da Werc’hez Remengol ive ;
Hi eo rouanez ar bed holl,
Hi a viro na d-ai da goll.
Va mabik, va elik Doue,
Va elik dous, va c’harante,
Te a zo koant enn da gavel,
Koant ha laouen, evel eunn el !
Ar vuez-man a zo c’houero,
Karget a boan hag a zaero ;
Doue roi d’id, va bugel paour,
Feiz, esperanz, eur galon aour !
Eur galon aour ha karantez
Da dremen leal da vuez !
Ra vi bepred karantezuz,
’Vel ma oa ar mabik Jezuz !
Petra vezi war ar bed-man ?
Evel da dad eunn den a boan !
Marteze vi barz pe beleg,
Soudard, martolod pe tieg ?
Doue hep-ken oar ann dra-ze,
Ha ra vo gret he volonte !
Er joausted hag enn anken,
Bez, va map, stard enn he lezenn.
Dindan ar walenn a gasti
Plega aliez a ranki :
Ann eurusded na gaver ket
E-pad ar vuez war ar bed.
Kemer da boan a galon vad ;
Choarz ha dour war da zaoulagad,
Pa deui ann deiz ma vi skoet
Gant ann anken ha treid ar bed.
Pa vi gant ann holl dilezet,
Pa vo da galon baour mantret,
Beuzet enn eur mor a c’hlac’har,
Sell, va mab, sell Mene-Kalvar !
Kousk aze brao, c’hoaz oud bihan,
N’ouzout ket c’hoaz petra eo poan,
D’as oad ar bed zo ’r baradoz ;
Ann den a oar se, pa vez koz.
Kar da vamm, va elik Doue,
Mervel evid-oud a rafe ;
Enn he c’hozni, enn he foanio,
Va map, te zec’ho he daero.
Pa vezi braz, hi a vo koz ;
Pa vo maro, evit repoz,
Laka he c’horf enn disheol
Enn bered santel Remengol.
Kar ha ped ann Aotrou Doue,
He vignoned, sent Breiz ive ;
Kar ha ped Gwerc’hez Remengol,
Ha birviken ne d-i da goll.
I.-V. IONKOUR, beleg, GUITEREL hag HINGANT, ho
Fidem servavi.
(Saint Paul à Timothée.
Epitre 11, chap. 4, verset7.)
War don : Eliedik, ma merc’hik koant.
Salud d’e-hoc’h, iliz ma farroz !
Salud, iliz ma zadou koz !
Ma c’halon a zeu da domma,
Iliz santel, pa ho kwelann.
Ma c’halon a zeu da domma
Ha ma daoulagad da wela,
P’ho kwelann, iliz vinniget,
Rag enn-hoc’h ounn bet badezet.
Salud d’id, tour steredennet,
Tour iliz Mamm ar Vretoned ;
Pa glevann da gleier o son,
Ebarz em c’hreiz trid ma c’halon.
D’in-me, devez ma badiziant,
D’in-me, kleier, c’houi zone drant ;
Ha pa zeui devez ma maro,
C’houi truezuz d’in-me zono.
Ma mamm baour a-raok m’am ganaz,
Aman da Zoue am gwestlaz ;
Aman d’ar Werc’hez am gwestlaz,
O pidi war he daoulin noaz ;
Daoulinet, o pedi gant feiz
Ar Werc’hez hag ar Zent a Vreiz,
Gwerc’hez Remengol, hon Itron,
Sant Gwenole, mignon Gralon.
Aman, da zeiz ma badiziant,
Da Zoue oann eunn elik koant ;
Aman, e riz ma fask kenta,
Devez euruz, devez a joa !
War-n-oun teuaz ar Speret-Glan ,
Dre zourn ann Eskop gwenn Gravran ;
Gan-en eo chomet he vennoz,
Sant eo breman er Baradoz.
Gwelet rann ar gador zarmon
Leac’h ma prezege ma ferson ;
Eur belek mad, eunn den Doue,
Karet gant he holl vugale.
Aman e welann relegou
Sent Breiz-Izel, sent koz ma bro ;
Poket ’m euz d’ezho aliez
Gand feiz, esperanz, karantez.
Ped gweach, dirak ann aoter vraz,
Ma mamm evid-oun a bedaz ?
Hag, echu gant-hi he fedenn,
E komze ouz-in evel-hen :
— « Ma map, sell ar Mabik-Jezuz
» War vreac’h he vamm garantezuz,
» Hen eo Krouer, Mestr ar bed-holl,
» Hi eo Gwerc’hez vad Remengol.
» Hen-nez ’lak ar mor da grozal,
» Hag ar c’hurunou da strakal ;
» Hi zo eur vamm a garante,
» Hag evid-omp a bed Doue.
» Ma mabik, te zo c’hoaz bihan,
» N’ouzoud ket c’hoaz petra eo poan ;
» Dont raio ann devez, siouaz !
» Ma vo red d’id dougenn da groaz.
» Pa vi gant ann holl dilezet,
» Pa vo da galon baour mantret,
» Tro, va map, tro da zaoulagad
» Oc’h Jezuz beuzet en he c’hoad.
» Dalc’h bepred, o dalc’h mad d’as feiz !
» Ped ar Werc’hez ha sent-koz Breiz ;
» Kar dreist holl iliz da barroz,
» Ha Doue roi d’id he vennoz. »
— Neuze, me oa c’hoaz eur bugel ,
Bugel divlamm, evel eun el ;
Breman ounn koz, ha ma bleo gwenn
Lavar d’in tosta ma zermen.
Ma mamm baour zo et gand Doue,
Hep dale me ielo ive ;
Gant-hi repozinn enn disheol,
E bered santel Remengol.
Pedet ’m euz ar Werc’hez, sent Breiz,
Dalc’het ’m euz mad ha start d’am feiz ;
Karet ’m euz iliz ma farroz ;
Ma Doue, roit d’in ho pennoz !
Euruz ann den, enn eur vervel,
Zo he vez e-tal he gavel ;
Euruz ann hini a repoz
E bered iliz he barroz.
Barzed, ma breudeur, c’houi zavo
War ma bez eur groaz dero,
Ma laro ann dud o tremen :
Aman e repoz eur c’hristen ;
« Aman e repoz, enn disheol,
» Ar Skour, barz Itron Remengol,
» Den a galon ha den a feiz,
» P’hini meurbet a gare Breiz.»
Barzed iaouank Breiz-Izel.
Barzed iaouank, dalc’hit huel
Bepred baniel koz Breiz-Izel,
Baniel ar feiz hag ann enor ;
Hen-nez eo baniel ann Arvor.
Sent Breiz-Izel, sent koz ma bro,
Kanet ’m euz ho melodio ;
Kana ’rinn c’hoaz, enn eur vervel,
Ho melodi sent Breiz-Izel.
Gwerc’hez Remengol, va mam vad,
C’houi serro d’in ma daoulagad ;
Taolit eur zell a drugare,
Pa vinn maro, war ma ene !
In te, Domine, speravi.
War don : En deiz kenta euz a viz du,
Tisken ar Zaozon enn dour du. (bis.)
Enn enez Eussa, eur plac’hik
Iaouank, fur, koant ’vel eunn elik, (bis.)
Iaouank, fur, koant ’vel eunn elik ;
He hano voa Kaourintinik. (bis.)
Siouaz ! ne oa ket pemzek vloaz,
Ar plac’hik a zouge he c’hroaz. (bis.)
E-c’harz ar mor, war eur garrek,
Kaourintinik wele dourek. (bis.)
A greiz he c’halon, he fedenn
A zavas d’ann env evel-hen : (bis.)
« O stourm oc’h listri ar Zaozon,
» Va zad zo beuzet er mor don. (bis.)
» Kalon va mamm baour a rannaz,
» Gant ar c’helou-ze, pa glevas. (bis.)
» Me n’em euz den, allaz ! brema ;
» Petra rinn-me war ar bed-ma ? (bis.)
» Me n’em euz mui war ann douar
» Na tad, na mamm, na kar, na par ; (bis.)
» Na tad, na mamm, na kar, na par ;
» Va buez vo kaon ha glac’har. (bis.)
» — Nann ! Ar paour enn env deuz eunn tad,
» Hag e Remengol eur vamm vad ! (bis.)
» Va mamm d’in e deuz lavaret,
» Pedi ar Werc’hez vinniget ; (bis.)
» Pedi Gwerc’hez vad Remengol,
» Ha ne d-ajenn biken da goll. (bis.)
» Astennit ’ta ho torn santel,
» Gwerc’hez, brema war ho pugel ! (bis.)
» Me, minorez paour dilezet,
» War va zreid noaz iel d’ho kwelet. (bis.)
» War va zreid noaz ’z inn d’ho kwelet,
» D’ho ti, d’hoc’h iliz holl Remed. (bis.)
» Seiz tro a rinn d’ann aoter vraz,
» War va daoulin, d’ar pardon braz ; (bis.)
» Ha seiz tro d’hoc’h iliz santel,
» Gwerc’hez, patronez Breiz-Izel. (bis.)
» Ann dud kez, Itron Varia,
» Da roi d’hoc’h n’ho deveuz netra, (bis.)
» Na gouriz koar, na goulaouenn,
» Netra, netra !… ’met ho fedenn. (bis.)
» Evel-t-ho siouaz ! me zo paour,
» N’am euz ’met ma bleo melen-aour. (bis.)
» Me a roi d’hoc’h eur gurunenn,
» A vo gret gant ma bleo melen ; (bis.)
» Gret gant bleuniou koant ar parkou
» Ha glizennet gant ma daelou. » (bis.)
Eat eo enn hent Kaourintinik,
Enn he dorn eur wialennik ; (bis.)
Enn he c’halon, feiz, karantez
Ha nerz deut digant ar Werc’hez. (bis.)
Treuzet ar mor, ma war ann hent
A gas d’ann env, da gaout ar zent. (bis.)
Tostat a ra, n’ema mui pell,
Gwelet e deuz ann tour santel. (bis.)
P’e deuz gwelet, eo daoulinet,
Hag he c’halonik deuz tridet. (bis.)
E Remengol, p’en em gavaz
Da dreid ar Werc’hez e pokaz (bis.)
O lavaret : « Va mamm zantel,
» Ama, me a garfe mervel ! (bis.)
» Me n’am euz den, paour kez plac’hik ;
» Kasit gan-e-hoc’h Kaourintinik ! (bis.)
» Ama, va c’horf a repozo,
» Gan-e-hoc’h va ene a ielo ! » (bis.)
Hag ar Werc’hez, gant karantez,
A lavaraz d’ar plac’hik kez : (bis.)
« War ann douar zo tud diroll,
» Va bugel, mar d-afez da goll ! (bis.)
» Da ene ha da galon baour
» Zo brema pur evel ann aour. (bis.)
» Kaourintinik, deuz d’ann envou,
» Da veuli Jezuz, hon Aotrou. » (bis.)
Kaourintinik, enn eur vervel,
A lavare a vouez huel : (bis.)
« D’ar Werc’hez me ro va c’halon,
» Ha va malloz gant ar Zaozon ! » (bis.)
Ann hini a garann zo koant evel ann heol,
Karantezuz evel Gwerc’hez vad Remengol.
Doue sent Breiz-Izel, Doue ma zadou koz,
D’ann hini a garann roit bepred ho pennoz !
Ann hini a garann zo douz evel al loar,
Enn noz, pa sklerijen bugale ann douar.
Doue sent Breiz-Izel, etc.
Ann hini a garann zo ’vel ann alc’houeder ;
D’am c’halon baour e kan soniou, gwerziou tener.
Doue sent Breiz-Izel, etc.
Ann hini a garann zo eunn elik Doue,
Eunn elik douz a ra joauzded ma bue,
Doue sent Breiz-Izel, etc.
Ann hini a garann zo ’vel ann durzunell,
Pa ve maro he far, en em dol da vervel.
Doue sent Breiz-Izel, etc.
Ann hini a garann a zo douz he hano,
Evel ar mel eo mad, koant evel ar bleunio.
Doue sent Breiz-Izel, etc.
Ann hini a garann em c’halon a choumo,
Hag e-pad ma buez ha goude ma maro.
Doue sent Breiz-Izel, etc.
Ann hini a garann gan-en-me, enn disheol,
A repozo eunn deiz e bered Remengol.
Doue sent Breiz-Izel, etc.
Ann hini a garann, e palez ann Dreinded,
Gan-en-me, da viken, a vo karet, karet.
Doue sent Breiz-Izel, Doue ma zadou koz,
D’ann hini a garann roit bepred ho pennoz !
War don : O filii et filiæ
Binniget vo ann den Doue,
Ro he vennoz d’he vugale ;
Binniget ann Eskop santel
E Breiz-Izel.
DISKAN.
Binniget hon Eskop santel
E Breiz-Izel.
Ann Eskop zo, gant levenez,
Deuet da vale enn hon touez,
Da zigaz d’e-omp grasou Doue
Ha trugare.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
Gwechall hon tadou oa paien,
Hep feiz, na Doue, na lezenn ;
Ho daoulagad oa koumoulet
Gant ar pec’hed.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
Sant Kaourintin, sant Tugdual,
Sant Pol, sant Briek, sant Gweneal,
Gant sin ar Groas deuz distroet
Ar Vretoned.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
Bugaligou, Eled Doue,
Jezuz ’ gare ar vugale :
Hon Eskop zo evel Jezuz,
Karantezuz.
Binniget hon eskop santel,
E Breiz-Izel.
Stouit, bugale ha tud koz,
Pa ro ann Eskop he vennoz ;
Stouit, stouit dirak Doue,
Gant karante.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
He vennoz zo eur c’hlizen aour,
A goue puill war ar pec’her paour ;
Bennoz ann Eskop a ra vad
Da bep tiad.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
— Eskop santel, roit ho pennoz
D’ann dud iaouank ha d’ann dud koz ;
Roit ho pennoz, enn hanv Doue,
D’ho pugale.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
Roit ho pennoz d’ar Vretoned,
D’ann eost, d’ar parkou, d’hor bered,
E pe-lec’h e kousk hon tadou
Hag hor mammou.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
Evid-omp c’houi bedo Doue,
Ar Werc’hez ha zent Breiz ive,
Hag ez aimp holl d’ar Baradoz
Gant ho pennoz.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
— ’Pad ma vo eunn Eskop e Breiz,
E Breiz vo Esperans ha Feiz :
Bennoz, bennoz, bennoz Doue,
Ha trugare.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
Enn deiz diveza euz ar bed,
Vo c’hoaz e Breiz tud daoulinet,
Daoulinet gant feiz o pedi
Jezuz , Mari.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
Binniget vo ann den Doue,
Ro he vennoz d’he vugale,
Binniget ann Eskop santel
E Breiz-Izel.
Binniget hon Eskop santel,
E Breiz-Izel.
Horresco referens.
Ha te, tousek koz, mez ann dud,
Milioner, hervez ar brud,
Dastum ’ta madou bern-war-vern,
Mez ann dud, mont ’ri d’ann ifern.
Bet oud a viskoaz eur ribler,
Rak-se oud deut milioner.
Dastum ’ta, etc.
Biskoaz ne c’heuz bet eur mignon,
Rak n’oud ket eunn den a galon,
Dastum ’ta, etc.
E Breiz ann dud, braz ha bihan,
A lavar ez oud eur pagan.
Dastum ’ta, etc.
Da deod louz a zo binimuz,
’Vel ann aer-viber oud flemmuz.
Dastum ’ta, etc.
Biskoaz ne c’heuz great aluzenn,
D’ann dud ezommek, d’ar beorien.
Dastum ’ta, etc.
War ar paour e toull dor da di,
Didrue, c’heuz hiset da gi.
Dastum ’ta, etc.
Gwerzet c’heuz ar sent ha Doue
Ha flipet arc’hant evit-he.
Dastum ’ta, etc.
Madou diwar-goust ilizou,
Ia da houarna ann diaoulou [4].
Dastum ’ta, etc.
Peur-lipet c’heuz diner ar paour,
’Vit peur-garga da ialc’had aour.
Dastum ’ta, etc.
Goad ar paour kez a c’heuz sunet,
Ha gant ann naon eo bet marvet.
Dastum ’ta, etc.
He vreg hag he vugaligo
Gant ann naon ive zo maro.
Dastum ’ta, etc.
Kreiz ar goanv enn noz int maro,
Enn noaz, war eunn dornad kolo.
Dastum ’ta, etc.
Da vintin, war dour Remengol,
Oa gwelet Gwerc’hez remed-holl.
Dastum ’ta, etc.
Tigemer he bugaligou,
’Vit ho c’has gant-hi d’ann Envou.
Dastum ’ta, etc.
’Tre he divrec’h karantezuz,
E deuz ho douget da Jezuz.
Dastum ’ta, etc.
Map Doue n’en doa ket eur men,
Evit harpa war-n-han he benn ;
Dastum ’ta, etc.
Jezuz, mestr ann env, ann douar,
Zo maro war mené Kalvar.
Dastum ’ta, etc.
Ha te, diskibl ann Doue-ze,
Kenver ar paour oud didrue.
Dastum ’ta, etc.
Ar paour, du gant ar baourente,
Zo eur mignon braz da Zoue.
Dastum ’ta, etc.
Fals pinvidik gant he vadou,
Zo mez ar groaz, boed ann diaoulou.
Dastum ’ta, etc.
Diwar-goust ar paour ha Doue,
Brema milioner oud-te.
Dastum ’ta ,etc.
Malloz ar paour, malloz Doue
Vo da viken war da ene.
Dastum ’ta, etc.
A drugare Doue oud koz,
Hep dale pell e koei er foz.
Dastum ’ta, etc.
Enn devez ma ranki mervel,
Vo joausded e Breiz-Izel.
Dastum ’ta, etc.
Da heritourien a c’hoarzo,
War da vez ann drein a zavo.
Dastum ’ta, etc.
War da vez ann drein a zavo,
Dour binniget, pedenn n’az po.
Dastum ’ta, etc.
Dour binniget, pedenn n’az po,
Hag ann diaoul da fistouliko.
Dastum ’ta, etc.
Nep zo fall iaouank namm,
Enn he gozni ne fura tamm.
Eul labouz koant, eunn durzunell,
Ganet e koajou Breiz-Izel,
A gavaz mad kuitaat he neiz
Evit mont pell, pell euz a Vreiz.
Er Ponthou e voa eur sparfell,
Koz, sod, divez ha farouel ;
Enn he gozni ne furee tamm,
Kanfart e voa a neve-flamm.
Ar sparfell-ze, fistoul, traitour,
D’ann durzunell a ree bek flour ;
Ann durzunell baour a grede
E oa ar sparfell he Doue.
He far a lavaraz d’ezhi :
« Aman e vevez dizoursi ;
» Aman, gant da vignon fidel,
» Eo brao beva, vo dous mervel.
» Pell diouz da neiz, ar ienien,
» Ann naon, ar zec’hed, ann anken,
» Ar glao, ann erc’h hag ar glac’har
» Vo da lodenn war ann douar.
» Da vignon traitour ar sparfell,
» Enn noaz as lezo da vervel ;
» Mervel a zo eunn dra c’houero,
» Pa varver pell, pell diouz ar vro !
» Aman gan-en-me choum ato,
» Va askellik da ziwallo ,
» Da neizik flour vo tomm bepred,
» Ha gant da bar e vi karet.
» Evel ann eostik er c’hoajou,
» Me a gano d’id va zoniou ;
» Ha dre bevar c’horn Breiz-Izel
» Te vo ar goanta turzunell. »
— Hag ann durzunell digalon,
A gimiadaz diouz he mignon,
Evit mont da heul ar sparfell,
Pell diouz he neiz ha Breiz-Izel.
Lakit evez, turzunellik,
Ar sparfell zo eur fistoulik ;
Er broiou all na gefot ket
Eunn neiz, eur mignon d’ho karet.
Ann durzunell e deuz ankouet
He neiz hag he far glac’haret ;
Ha d’ar sparfell, gant follentez,
E deuz roet he c’harantez.
Allaz ! ne oa ket red mont pell
Evit anaout mad ar sparfell ;
Ar sparfell zo bet didruez
E kenver ann durzunell gez.
Pa oent erru e Koad-ar-Skour [5],
Ar sparfell ne ra ken bek flour ;
Enn he gorf e lec’h karantez.
Ne oa nemet fallagriez.
Erru e-tal menez Are,
Ann taol pao kenta e devoe ;
Hag a-rok mont er meaz a Vreiz,
E teu da zonjal enn he neiz !
Meur a daol bek e deuz tapet,
Allaz ! evit bea re garet.
E lec’h soniou he dousik koant,
E deuz breman toliou dre gant.
Ar sparfell deuz he mac’hagnet,
Er vouillenn en deuz he sklabeet,
Enn eur c’hoarzin laraz d’ezhi :
« Kerz brema gant nep a gari ! »
He c’horf goloet a c’houliou,
He c’halon karget a boaniou,
Ha beuzet holl enn he glac’har
E sonjaz neuze enn he far.
« Va far, mignon karantezuz,
» Am euz lakeet ken meluruz,
» Ma welfez penoz ar sparfell,
» En deuz sklabeet da durzunell !
— Ann durzunell dizenoret,
Gant poan ann hent e deuz bet gret,
Da vont tre beteg he neizik,
Evit gwelet c’hoaz he c’hoantik.
E-c’harz ann neiz p’en em gavaz,
He c’halonik paour a rannaz
Pa welaz maro he mignon,
Maro, siouaz ! gant rann-galon.
KELENNADUREZ.
Merc’hed iaouank a Vreiz-Izel,
Lakit evez ouz ar sparfell !
Pedet Doue n’eot ket da goll,
Ha pedit Gwerc’hez Remengol !
Requiem æternam dona eis, Domine,
et lux perpetua luceat eis !
Bered ma farroz, p’ho kwelann,
Gant anken ec’h huanadann ;
Daelou a zeu em daoulagad,
Hag e taoulinann bep kammad.
Ama e welann o repoz
Ma zad, ma mamm ha ma zud koz ;
Ma c’herent ha ma mignoned,
Kement hini deuz va c’haret.
Ama, skoet gant dorn Doue,
Tiskuiz tud koz ha bugale,
Tud a skiant, tud pinvidik,
Tud euruz ha tud reuzeudik.
Ann eil e-kever egile,
’Maint astennet, enn ho gwele,
Astennet ’nn ho gwele douar ;
Pebez anken, pebez glac’har !
Ann den huel, ann denn dister,
Ho deuz eur plankenn, eul linser,
Ha pemp troatad douar hep-ken ;
Er vered, setu tra peb den !
Digor eo bez Mari-Vonik,
Koanta plac’h voa enn Arvorik ;
E-penn ar bez setu he fenn,
Eur bern eskern enn he gichen.
Ama welann bez ma ferson,
Den a feiz ha den a galon ;
Bemdez e teu ann dudigou
War he vez da skuilla daelou.
Bugelik kez na welez ket,
Da dad, da vamm n’int ket kollet ;
Eat int ho daou d’ar Baradoz,
Eno emaint ouz da c’hortoz.
Bez fur ha bez eur c’hristen mad,
Hag e weli da vamm, da dad ;
Bez sonj er c’homzou lavaraz
Da vamm d’id enn deiz ma varvaz :
« Ma mabik koant, elik Doue,
» Pebez glac’har evid-oun-me,
» Da zilezel-te da unan,
» E-kreiz trubuillou ar bed-man !
» Mar bezez Breizad, gwir gristen,
» Da vamm baour varvo hep anken.
» Eur pok, ma mab, eur pokik c’hoaz ;
» Deuz ama war ma c’halon noaz !
» D’ar zul, goude ann ofern bred,
» Deuz da skuilla dour binniget
» War bez da vamm garantezuz ;
» Ped ’vit ann anaon truezuz !
» Er vered, pa ’z i war ma be,
» Evid da vamm ped stard Doue ;
» Eur pok d’id c’hoaz a-rok mervel,
» Ar pok diveza, ma bugel !
» Eur pok d’id c’hoaz gant ma daelo,
» Ma mab, kenavo, kenavo !
» Dalc’h mad da feiz da dadou koz,
» Ha kenavo er Baradoz ! »
Minored paour, na ouelit ket !
Doue a vev al laboused,
Doue, bara d’hoc’h a roio,
N’oc’h-hu ket he vugaligo ?
Pried kez, sec’hit ho taelo,
Mamm ho pugel n’eo ket maro ;
Dirak tron ar Werc’hez Vari,
Evid-hoc’h e-ma o pedi.
Ha c’houi, tud paour war ann douar,
A-viskoaz er boan, er glac’har,
Er Baradoz, gwir Vreiz-Izel,
C’houi vo er joaiou eternel.
Ama welann kroaz ma Jezuz ;
Evel eur vamm garantezuz,
Enn deiz, enn noz, e taol evez
War beziou he bugale gez.
Kouskit holl enn peoc’h, tud varo,
Euz ho peziou c’houi a zavo,
C’houi a zavo dre urz Doue,
Lugernuz ho korf, hoc’h ene.
Ar zent a zo er Baradoz,
Sent Breiz a zo ouz ho kortoz ;
Gant ar Werc’hez, ann elez gwenn,
C’houi vo digemeret laouen.
Ama, ma c’horf deui da repoz
E disheol iliz ma faroz ;
Gwerc’hez Remengol, c’houi bedo
’Vit ho Parz kez, pa vo maro.
D’ann deiz diveza euz ar bed,
Euz ma bez pa vezinn savet,
Astennit c’hoaz ho torn santel,
Gwerc’hez, ’vit harpa ho pugel.
Evruz ann den a zo maro
E doujans Doue, ann Otro ;
Evruz ann den zo o repoz
E bered iliz he barroz !
Ac’hano e savo eunn deiz
Gant he dud koz ha gant sent Breiz,
Evit mont d’ar varn diveza,
’Tre divrec’h ’nn Itron Varia.
Itroun Varia Remengol,
Mirit ouz-imp na d-aimp da goll ;
Pedit ivez ho map Jezuz,
Ma vezimp gant-han evuruz.
Itroun Varia Remengol,
C’houi zo Rouanez ar bed-holl,
Bezit hor mamm, hor Patronez,
Ha ni ho meulo da jamez !
Tud leal a Vreiz-Izel, tud kalounek ma bro,
Choui holl da bere kalir ar vuez zo c’houero,
Eur-vad d’e-hoc’h war ann douar ha graz digant Doue
Da vizita Remengol, ar soursen a vue.
Pedit enn ho klenvejou, pedit enn ho klac’har,
Ha pedit enn holl boaniou hoc’h euz war ann douar
Brasa zantez zo er bed, Gwerc’hez vad Remengol ;
Mar bezit devod d’ezhi, biken n’ez eot da goll.
Tadou keiz, mammou tener, c’houi holl pere a zo
Ankeniet gand ho mipien eat pell, pell euz ar vro,
Kit da iliz Remengol, iliz ann holl Remed
Hag e vo ho pugale kerkent d’e-hoc’h digaset.
Pelerined, ma bugale, em iliz oc’h daoulinet,
Ha ma zellou ann tenera war-n-hoc’h am euz taolet ;
Digant Jezuz, ma map santel, c’houi hoc’h euz bet ho mennad,
Hor c’harantez hag hor bennoz a vezo enn ho tiad.
Me eo ann Itronn Remed-holl, patronez ho tadou koz ;
Ho tadou koz am euz karet, hag emaint er baradoz ;
Gralon, Gwenole, Kaourintin, Tual, Patern, Malani,
A oa sent braz e Breiz-Izel hag a gare ma fedi,
Ho tadou a voe kristenien, ha c’houi eo ho bugale,
Ha breman e welann sklear mad ez oc’h kristen evel-t he ;
Dalc’hit bepred da feiz ho pro ha da Werc’hez Remengol ;
Mar deuit d’he gwelout bet bloaz, biken n’az eot da goll,
Bugaligou, me eo ho mamm, ho mamm leun a garantez,
Enn deiz, enn noz hag e pep leac’h, war-n-hoc’h me a daol evez ;
Ha pa zavo falc’h ann ankou a-uz d’ho penn d’ho tiskar,
Dirak Jezuz me ho kaso ha n’ho pezo ket glac’har.
Trugarez d’e-hoc’h , Gwerc’hez santel, me a voa dall a-viskoaz,
Deuet ounn hirio d’ho pardoun o kerzout war ma zreid noaz ;
Mil bennoz d’e-hoc’h, Gwerc’hez Vari, me am euz bet ar gwelet ;
Breman me vale ma-unan, me wel ann heol binniget.
Me az ea enn eur jilgamma e-trezek ho ti, nec’het,
Hag evel m’am beuz ho pedet, me am euz bet ar c’herzet ;
N’em euz ken na poan na gouli, deut stard ounn war ma diwar
Ha bemdez e vezinn evruz d’ho meuli war ann douar.
Ma mamm baour e doa ma gwestlet d’e-hoc’h-hu, Gwerc’hez Remengol,
Ha me pell euz a Vreiz-Izel , siouaz, me zo eat da goll ;
Ho pedet ’meuz em dirollou, dre c’hraz Doue ounn distro,
Hag enn ho ti hirio, gant feiz, me zo o skuilla daelo.
Maro eo gant ar c’holera ma fried karantezuz,
Eur vrek fur, koant evel ann deiz, gant-hi me a voa euruz
Deut ounn d’hoc’h iliz binniget, Gwerc’hez, da skuilla daelou,
Da bedi evit ma fried, evit ma bugaligou.
A nevez-zo ma zad, ma mamm zo et ho daou gant Doue,
Ha me zo deut war ma zreid noaz, Gwerc’hez, da bedi ’vit he.
Selaouit pedenn eur plac’hik, evel d-hoc’h hanvet Mari,
Ha va mamm ha va zad ielo d’ar Baradoz d’ho meuli.
Me a oa klanv war ma gwele, barnet e voann da vervel,
Ha pell zo e vijenn maro hep-d-hoc’h-hu, Gwerc’hez zantel ;
Breman ounn iac’h ha pare mad, ker seder ha den ebed,
Dirak ann holl enn hoc’h iliz, me c’hell kre her lavaret.
Ma map a voa eat d’ar brezel, da dan ruz ar c’hanoliou,
Hag aliez d’e-hoc’h evit-han me am euz great pedennou ;
Klevet hoc’h euz ouz-in, Gwerc’hez, hag aman deiz ho pardon,
Ma mabik paour a zo gan-en, tridall a ra ma c’halon.
War ar mor braz ounn bet ruillet ha diruillet aliez ;
Pilet gant ar glao, ann avel ha tost da goll va buez,
Me zaouline war bount al lestr d’ho pedi, steredenn-vor,
Hag hirio, Gwerc’hez, enn ho ti, me zoug ar groaz a enor.
Me zo eur verc’hik dilezet, ha n’em euz na mamm, na tad,
Hag a vihanik ann daelou a rede em daoulagad ;
Enn-hoc’h hep-ken em boa fizianz, Gwerc’hez, mamm ar vinored,
Hag e pep leac’h, e pep doare, c’houi hoc’h euz ma diwallet.
Trugarez d’e-hoc’h,Gwerc’hez Vari, ni hen tou d’e-hoc’h a galon,
C’houi a vezo, e peb amzer, hor Patronez, hon Itron ;
Jezuz a vezo hon Doue, ni hen tou d’e-hoc’h adarre,
Hag ar feiz, beteg fin ar bed, vo lezen hor bugale.
Da zul pardon braz Remengol, a bad pemzek deiz, ann henchou a vez goloet a belerined , darn bet klan gant klevejou danjeruz ; darn all, distro diwar ar mor, pe euz ar brezel. Mont a reont diarc’henn hag e korf ho rochedou ; holl en em strinkont d’ann daoulin rak-tal ma welont tour ann iliz santel. Aliez en em gav ive enn ho zouez, eur c’hloarek iaouank bennag. Deut evit ho gweach kenta, hag enn eur ouela, gant laouenedigez, e lavaront :
Salud, douar burzuduz, war b’hini bep kammad,
E teu daelou a joa a-leiz ma daoulagad,
Salud, iliz Remengol, ar gaera zo er bed,
Salud, ma fatrounez vad, mamm ger ar Vretouned,
E-kever ive ar Barzed iaouank, eur Barz koz, bet aliez e pardoniou Remengol Ha deut c’hoaz eur weach, var bouez he vaz, da c’houlenn eur maro mad, a zistro laouen d’ar ger, enn eur gana meuleudi he Batronez. Selaouet eo bet he bedenn, hag ann Itron Varia Remengol e deuz assuret silvidigez d’he ene, e Baradoz Doue, ha repoz d’he eskern, betek deiz ar varn, e douar binniget bered he barrez, — Pellaat a ra, kouskoude gant anken.
Harpet war he vaz, e taol c’hoaz eur zell a drugare Avar-zu iliz he Vamm garantezuz. Pa ne wel mui nemet bek ann tour, e kouez d’ann daoulin, hag e lavar, ann daelou enn he zaoulagad :
Kenavo ’ta, Remengol, kenavo da viken !
Kenavo, Gwerc’hez Vari, c’houi, va mamm a garenn !
Kenavo, pelerined, kenavo tud ma bro,
Kenavo er Baradoz, kenavo ! kenavo !
Em gwele douar pa vezinn,
O repoz e bered Remengol,
Plijet kemer truez ouz-in,
Itroun Varia Remed-holl !
Ha pa zeui ma bugaligou
War ma bez da bedi glac’haret,
C’houi, ma Doue, a bardouno
D’ar paour keaz Barz en deuz ho karet ! (bis.)
Amen.
Koad ar Rannou, koad braz e dero a zo e kichen ha d’ar zao-heol da iliz Remengol. Ann Drouized, beleien ar Vretoned gwechall c’hoaz difeiz, a droc’he bep bloaz, gant eur falz aour, e Koad ar Rannou, eul louzaouen hanvet huel-var, pehini a zao war ann dero.
Barz, barzed. — Pep bloaz ive en em gave e Koad ar Rannou hag e Rumengoulou, hirio hanvet Remengol, barzed ann Arvor. Ar re-ma a voa tud a skiant pere a gane gwerziou, gret gant-ho, war ann treo kaer digwezet er vro ; kana a rent ive meuleudi Teutates, doue faoz, pehini a voa azeulet el lec’h m’ema brema iliz Remengol.
D’ann hini a vije hanvet barz e roet eur gurunen zero hag eunn delenn aour ; ar barz a gane he zoniou war hou-ma.
Gwenc’hlan, Marzin, Taliesin a oa barzed e Breiz-Izel, kent ma
teuaz enn-hi ar feiz kristen. — Brema zo c’hoaz, e Breiz, kalz
barzed hag a laka ho skiant hag ho foan evit kenderc’hel, enn
hon touez, ar feiz ha iez hor bro er penn kenta.
E-touez ar barzed ema ann aotronez Kermarker, barz Breiz ; — ann abad Herri, barz ann Aviel ; — Troude, barz ar vugaligou ; — Kemar, person ha barz Sant-Laurans, — Ar Iann, barz Koad-ann-Noz ; — Milin, barz Laouenan-Breiz ; — Rannou, barz Roc’h-Allaz ; — Joubioux, Eskop enn Itali, barz Sant-Gwen-eal ; — ann abad Klec’h, barz Rungolven ; — Kaourintin Thomas, barz ann Tour-Tan ; — Prosper Proux, barz Kerne ; — ann Hegarad, barz Plouek ; — I.-P.-M. Ar Skour, barz Itron Varia Remengol ; — F.-M. ann Huel, barz Ker-ar-Born ; — Olier Souvestr, barz Mene-Homm ; — breur Polikarp, barz Plouian ; — Poullaouek, kure Laudevennek, barz Sant-Gwenole ; — Karis, person Plougras, barz Mene-Bre ; — ann abad Guiterel, barz ar Blaved ; — ann abad Hingant, barz Sant-Efflam ; — ann abad Jonkour, barz Plougonver ; — Guernisson, barz Keravel, ha kalz a re all ho deuz gret eunn niver braz a werziou hag a zoniou kaer.
« Kanit anezho, Breiziz, rak beza int gwerziou,
» Gret gant skiant ha kalon ha gand gwel vad komzou ;
» Gred int e brezonek mad, nann, e kos brezonek,
» Evel ar re zo kalz re e brezonek-gallek. »
Enn eskopti Kerne, el lec’h m’ema breman mor Douarnenez, e
voa gwechall eur ger vraz-meurbed, hanvet Is,
Eur voger ledan hag huel, gand skiuzou houarn, he difenne diouz ar mor. Er ger-ze ne welet, e-touez ann dud pinvidik, nemet dizurz, gwall-skouer ha fallagriez.
Gralon a chome neuze enn Is, a voa roue Breiz-Izel. Bet e oa brezelier enn he iaouankiz, ha rust e-kever he dud. Enn he gozni a-vad, sklerijennet dre ar feiz kristen, e teuaz da veza dinoaz evel eunn oan. Hirvoudi a rae aliez, war dizursou Is, ha war ar vuez dirollet a rene he verc’h, ar brinses Ahes, gant ann noblans iaouank a ger, ha deuz ar vro hanvet hirio Ker-Ahes, pehini a voa d’ezhi a leve.
Enn amzer-ze, e oa ive e Breiz-Izel daou Abostol santel, daou vignon da Zoue, sant Kaourintin, kenta eskop a Gemper, ha sant Gwenole, kenta abad euz a Landevennek. Aliez ho devoa prezeget er ger a Is ha gourdrouzet ar roue Gralon, eun abek d’ann droug-oberou, d’ann torfejou a veze gret bemde, enn palez he verc’h iaouank ; hogen goab a reat anezho, hag ar roue, dinerzet dre ann oad, n’en devoa muia c’halloud evit trec’hi ker braz dizursou.
Doue a skuizaz ive o welet Is kaledet enn he fec’hejou, hag a
roaz da anavezout da eal Breiz-Izel, he vignon Gwenole, e vije
beuzet hep dale-pell ar ger-ze gant ar mor,
Kerkent Gwenole a bignaz war he varc’h, hag a redaz da ger Is, sonjal e c’hallje c’hoaz distrei divar-n-hi brec’h Doue. Siouaz ! tremenet e voa ann amzer a druez. Pa en em gavaz ann abad santel, war dro hanter-noz, sklujou Is a oa digor, hag ar mor a groze spontuz o tirolla war ann dud, war ann tiez hag ar palezou. Gwenole ne c’hallaz savetei nemet Gralon hep-ken. Gwelet a rear c’hoaz roudou treid he varc’h, er garrek, a deue war-n-hi aboue abaded Landevennek, a-rok kemer ho c’harg, da ober ho fedenn ha da anaout ar roue Gralon evid diazezer ho abati.
Ker Is n’ema mui ; evel Sodom, Gomor ha Babilon, hirio ar mor a ruill dreist-hi.
Da zao-heol, Gralon, o veza pignet gant Gwenole war lein Mene-Homm, a daolaz ac’hano eur zell truezuz war he lerc’h, hag el lec’h ma’z edo ar ger a Is, na welaz mui nemet mor Douarnenez. Koueza a reaz d’ann daoulin evit trugarekaat Doue hag ar Werc’hez da veza saveteet he vuez.
Pa zavaz diwar he zaoulin, e welaz dindan ann heol o lugerni, Ru-men goulou pe Men-ru-ar-goulou, a veze lazet war-n-han tud vraz, ha beb miz eur bugel bihan o tena he vamm. — Neuze, beuzet enn he zaelou, hag he zaoulagad savet war-zu ann env, e lavaraz d’he vignon zantel : « War ar men ru-z-hont, gwestlet da eunn Doue didruez, me a rai sevel eunn iliz kaer d’ar Werc’hez, hag el lec’h ma skuiller ar gwad da Deutates, e skuillo mamm ar gwir Doue he grasou war Vreiz-Izel. »
Gralon a zalc’haz mad d’he c’her, ha beleien ar baianed o veza en em zavet, pa weljont dispenn templ ann doue faoz Teutates, ar roue kristen ho zrec’haz, e kever Argol, e penn ar Vretoned gounezet da Jezuz.
Goude beza gret he bedenn war Mene-Homm, ar roue Gralon a heuliaz Gwenole da abati Landevennek , savet gant-han eunn nebeut bloaveziou kentoc’h. Diarok kement-se, enn devoa c’hoaz roet he balez, e Kemper, da zant Kaourintin, enn devoa torret be naoun d’ezhan ha d’he dud, gand eunn tamm deuz be besk biban. El lec’h ma voa neuze ar palez-ze, ema brema iliz kaer katedral Kemper.
Gralon a dremenaz e Landevennek ann dilerc’h euz be vuez, enn eur binijen galet, hag aliez e karie mont, gant he vignon ker, da Remengol da bedi evit he bobl ann Itron Varia Remed-holl. Beza en devoe ann eur-vad d’he gwelet brudet braz e pevar c’horn Breiz-Izel, hag vervel etre divrec’h sant Gwenole, e Landevennek, e kinnige he ene da Zoue, enn eur lavaret, gant fizianz :
« Itron Varia Remengol,
» Mirit ouz-in na z-inn da goll !
» Pedit ive ho map Jezuz,
» Ma vezinn gant-han evuruz ! »
Pemzek-kant vloaz a zo aboe ma’z eo maro Gralon ; hag ar Vretoned, bepred tud a feiz hag a galon, ho deuz c’hoaz sonj euz ho roue koz hag euz he vignon, sant Gwenole. Mac’h anavesfent gwelloc’h histor ho bro gaer, paz’ eont da zul ann Dreinded da bardon Remengol, ha pa welont mor braz Douarnenez, Mene-Homm, Landevennek, ha tour huel iliz burzuduz ann Itron Varia Remed-holl, e lavarfent, ann daelou enn ho daoulagad, enn eur vale gant resped war douar ar zent hag ar rouane :
« Braz ar burzudou a zo bet, |
Braz ive ar burzudou a ra c’hoaz hirio ann Itron Varia Remengol, e kever ar Vretoned, dreist-holl e kever ar belerined a deu
bemde d’he gwelet, aliez euz a bell bro, ha kalz anezho diarc’henn, hag e korf ho roched. Ar vinored dilezet, ann intanvezed
paour, ar beorien noaz, soudarded Breiz-Izel e-kreiz tan ar brezel, ar vartoloded war ar mor braz kounnaret, ann holl dud
glac’haret a gorf, a galon, a spered ; darn enn ho foaniou, darn
enn danjeriou, darn all enn dizesper, hag holl war gwele ar
maro ho deuz sonj euz ho mamm vad ; aliez e lavaront
d’ezhi, gant karantez ha fizianz enn he galloud hag enn he
madelez :
« Gwerc’hez vad Remengol, Patronez Breiz-Izel, |
N°1.
N°2.
N°4.
-- let gant ann holl, As -- ten --nid
ho torn war -- n -- oun hag e ka -- ninn bre --
man, Eur werz da eunn den zan --
tel Jo -- zef Ma -- ri Gra -- vran.
N°5.
N°6.
N°7.
N°8.
N°9.
N°10.
N°11.
N°12.
N°13.
N°14.
N°15.
N°16.
N°17.
N°18.
N°19.
Kenavo ’ta, Remengol, kenavo da viken,
Kenaro, Gwerc’hez Vari, c’houi p’hini a garenn ;
Kenavo, Pelerined , kenavo, tud ma bro,
Kenavo er Baradoz, kenavo, kenavo!!!…
N°20.
- ↑ S.o. pajenn 150
- ↑ S.o. pajenn 150
- ↑ Er bloaves 1860, eunn niver braz a listri a zo en em gollet, tud ha madou, epad ar gwall-amzer a rene er bloavez-se. Evelato, kalz a dud ho deuz gallet savetei ho buez hag ho listri, enn eur bedi a galon ann Itron Varia Remengol.
- ↑ Ann dud koz e Breiz a lavare gwechall, hag ann dra-ze a zo gwir : « Ar pez a deu digant ann diaoul a ia d’he houarna, ha
c’hoaz e choum eunn troad d’ezhan dishouarn. »
- ↑ Noblans koz revinet, etre bourc’h ar C’hlastr ha Plourin-Moutroulez.