| ◄ Pempet guirione - Refutation ar vêleyen sermantet | C’hoec’hvet guirione - Dizurzou ar gouarnamant | Seizvet guirione - Enor d’ar güir Doue ► |
...... Veloces pedes eorum ad effundentun sanguinem. Contritio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognoverunt. Psalm 13.
Perac n’en dòn-me clêvet er c’hoste-all d’ar Manch,
Pa ellàn d’ar virione rêi bremâ e revanch ?
Me grife a vouez huel : Bretonet, m’ho conjur,
Disqüisit eus ho crimou, ha disqit bea fur.
Pegueit en ho qüelin-me o tale hoc’h amzer
Da zelaou tud etourdi gant rêsonniou dister ;
Oc’h ober o doctoret, hep gout o A, B, C,
Hac o comz gant insolanç, diouz an Divinite ?
Prouvet a meus, dre avanç, int hugunodet pur,
A sell evel eun netra ar blasfêm, an injur ;
Mes c’hoas int affronterien ha güir charlatanet,
A ra goab en o c’halon eus ar citoyanet.
A dra zur, bete vremàn n’o deus grêt netra qen
Nemet trompla ac’hanoc’h dre ar bromessa vên
Eus a eur brosperite birviqen ne arru,
Nac em amzer-me, siouas, nac en hoc’h amzer-hu.
E qeit ha na vo casset d’ar Stadou-General
Nemet tud o deus laeret madou national,
Jacobinet averet, tud hep religion,
Biqen en Franç na velot nemet division.
Hep enor, na santimant o deus prenet moueziou,
Pa voa qestion da veza implijet er c’hargou,
Hep justiç, na lealdet e voerzont goude ze
Da unan e liberte, da eun all e vue.
Ar bed oll a zo collet en Franç, mar o c’hreder,
En heur ma zaï digante an dorn hac an ober ;
Hac evit derc’hel o fost, o publiont bepret
E ve ar vrô en danjer, pa na ve risq ebet.
An dud credul ha timid n’o deus qet a amzer
Da examina pelec’h e mâ o güïr danjer :
Den na flach, den na remu, allas ! hac etretant
E talc’hont, dre guntunu, an oll dindan o dant.
Gouscoude, mar zeus danjer, piou a dlefe crena ?
N’en deo qet c’houi, va broïs, rac na risqit netra
Nemet beza eurussoc’h, ma erru chenchamant,
Hac ar c’henta e’r goella : ennes so evidant.
Mes, ar cheffou principal, an assassinerien,
O deus grêt hac a ra c’hoas maleur ar Francisien,
Just eo d’ar re-ze crena : gout a reont ervat
E coezo venjanç varne abret pe diveat.
Aoun o deus pa retorno an armeou d’ar guêr,
Pe re zammet a lore, pe sqüis gant ar vizer,
N’o defe ar fantasi, marteze alafin,
Da chench buguel er c’havel ha bas var tabourin.
Cetu eno ar rêson ma tifferont ar peoc’h,
Qen a vo exterminet an tri ferz ac’hanoc’h,
Evit ma chommo gante qement o deus laeret,
Ha qüittes da bartaji gant ar re decedet.
Hit neuze gant confianç, hit ermès ho contre
Da laqat en em laza evit tud ar seurt-se !
Mar deu ganêc’h ar victor, e vezot aviet :
Ha mar collit ar gombat, e zoc’h disgraciet.
Grêt o deus le da gazout ap oll rouane all.
Var guementse o dessign eo douguen an tan-goall
Eus ar Revolution en pêvar c’horn ar bed.
Labour ho po, va brois ; nemet commanç na ret.
Pobl abed var an douar na ell a levri vat
Ober gante eun trête, nac eun accord da bad ;
Rac el lec’h pacifia, ne glasqont, er c’hontrel,
Nemet brouilla ar c’hartou hac asten ar brezel.
Gout a ouzont manifiq alaouri o c’homzou,
Rêi d’ar viç liou ar vertu, ha clasq troïdellou
Da essa justifia dirac tud imbicil
Hac ar brezel estranjour hac an hini civil.
En termeniou bombançus e reont an detaill
Eus victoriou dibrofit ; mes na güennec na maill
N’o devez ar zoudardet evit o faeamant,
Ha pa vez lazet deg-mil, na gonter nemet cant.
Da rêi beuz d’ar ganailles, e leverer deze
Eo deus ar bobl e tepant an oll autorite,
Ha gouscoude e veler violi hep rêson
O droajou naturella, droat o election.
Pa vez choaset tud honest evit mont da Baris,
Mar goulennont netra just, int casset var o c’his,
Hac alies deportet var eun douar a dan
Da c’hrilla, pe da bastur sovajet ar Guian.
Ar memes rum a gommand ; e mâ o zroad er scleuq :
Na bourc’his, nac artisan, na dijentil, na cleuq
N’o deus guir da lavarat. Caer a zo en em drei,
Ar bobl a ya ordinal droat en guenou ar blei.
Dindan an hipocrisi eus o fraternite,
E vagont an disfianç hac an duplicite.
Eun arme ispionet a zo bemdez var droad
Da glasq tud da bunissa, pa na vez den coupabl.
Detestapla assamble ! injusta tribunal !
N’o deus na religion, na vertuziou moral.
Pillach ha sacrilachou, ne c’houlennont qen roll ;
Impi e qever Doue, ha cruel diouz an oll.
O-unan nemet massacr ne veler entreze,
Rac an eil goal aneval a zevor eguile :
Dallet gant ambition, peb-hini’ nê d’e dro.
A gass, evit bea mestr, e gonsort d’ar maro.
Ar faction zo crénva a extermin eben,
Hac en avantaj ar bobl n’en em interest den.
Caer zo ober decrejou, ar bed n’en da qet voell :
N’en em ententont pelloc’h muiguet en Tour Babel.
N’oun pet Constitution zo bet var an tapis ;
Peb assamble a bretant ober unan d’e guis,
Ha goude mil le touet da vea fidel dê,
Dre qelies a barjur ec’h abrojer anê.
D’abord, e zoat contraignet da vont d’an oferen ;
Goude zeus bet eun amzer ne avanture den
Mont dei, nac e celebri ; bremâ eo permettet,
Gant na vet qet Catholiq, beza’r pez a gueret.
Da guenta, e pretante tud an intrusion
Beza’n, despet d’an Ilis, en e c’hommunion,
Ha bremàn e pretanter, en despet da Zoue,
Renta, dre’n idolatri, enor d’e Vajeste.
Avichou e supposer, pa vo fin d’ar brezel,
E vo roet liberte d’ar Bastoret fidel
Da retorn c’hoas d’o dénved ; mes, allas ! da zale
Ha da drompla ar public eo a leverer se.
Forjet e vo adarre mil ha mil teodad fall,
Pe d’o ampech da retorn, pe d’o adchasseat.
Trei a rêr da beb avel evel girouetou :
Hirio sent, en apparanç, varc’hoas drouc-sperejou.
A dud zo qen dientent, qen dallet, siouas dê,
Ma lavarfet en Paris e ve nôs da greiz-de,
Den na gredte contesti, gant aoun d’en em laqat
En risq da veza trêtet evel aristocrat.
E conscianç, va broïs, hac én a voe biscoas
Eun doctrin qer vicius, eur Gouarpamant voas,
Na ridiculoc’h sabat ? Ne gredàn qet er fond ;
Ne anavezàn nicun var an douar tro-rond.
Bet o deus ar frenesi da brometi d’ar bed
En e rentjent evurus, pa o dije laqet
Liberte, egalite : daou dra qen impossub
Evel prejudiciabl, en qeit ha ma vo tud.
Avis a ra din clêvet eun eil güech ar serpant
En arz goezen ar revolt, ouzoc’h oll o parlant.
N’ho po na Mestr, nac Autrou : immortel, emezàn,
Ha sqient oll e vezot, mar debrit ar froüez-màn.
Güir vugale da Adam, oc’h eus credet ractal
Beza ive Doueou, rentet libr hac ingal.
Hit gant ar vez da guzat... A vremâ e velet
Oc’h en noaz, evel Adam, eveltàn decevet.
An nerz, ar vent, ar yec’hed, ar madou, ar sqiant,
N’en dint qet distribuet d’an oll ingalamant.
Ac’han di, va broïs paour, ho calcul zo manqet ;
Crec’h ha traòn, mestr ha mevel zo necesser er bed.
Refus a rit an homach da noblanç ho contre :
Mes plega renqit bremâ gant laeron o danve,
Hac al laer fieffeta en deus ar pas aroc :
D’an neb en deve madou e ve lamet an toq.
Ne voa qet an dud jentil a voa dêc’h da damal,
Mes recevourien injust, procurorien-fiscal,
A revine ar gouiqen, hac aben fin ar gont
O deus chasseet bremàn an Autrou deus e fond.
Avocadet col-cozou, ha cliq ar briserien,
Marc’hadourien foët-boutic, raç ar valtouterien,
Rebut ar bobl, en eur guer, a vo bremâ en Franc,
Baronet ha Marqisien. O Doue, pez noblanç !
Evel chass ar guiguerien endro da eur charin
E velàn Franç exposet d’ar scrab ha d’ar rapin.
Fortun a rêr en un deiz gant faus assignalou ;
Ar pillach a zo digor... Deut an neb a garo.
Da savetai o buez, an dud honest bremâ
A ra dilès d’o moyen hac a renq emigra.
Ha qement distoladen a erru a lec’h-all,
A zo trêlet gant enor ha pinvidic ractal.
An oll gargou zo gante, hac ar maniamant
Deus madou ar Francisien hac eus o oll arc’hant.
Darn a zalc’h, darn all a guign, hac etre o daouarn
Al loen, ouspen e groc’hen, a lès c’hoas e ouarn.
Eur menez aour hac arc’hant a ve grêt, hep douetanç,
Eus depouillou ar c’hlerge, ar venac’h, an noblanç,
Madou ar famill royal, ar presantchou civiq,
Ha cont abet anezo na renter d’ar publiq.
Clêm a rêc’h var an taxou, michanc ho poa rêson ;
Mes, ha c’houi a vel bremàn nep diminution ?
Nemet en ho pugale, ho trafic, ho micher,
A renqit da zivoeret dre ma cresq ho mizer.
Elec’h o diminui, eo triplet an taxou ;
Bemdez e rêr re nevez da beur-zamma ar vrô.
Dija e vo goulennet ar yalc’h pe ar vue,
Hac ar prest, pa zeo forcet, a zo evel ouz se.
Er gommançamant qenta, da laqat ober brud,
E voe pris ar güin-ardant diminuet d’an dud,
Permetet laza gibier, lamet ar such melin,
An tennadec d’ar billet, ha dever ar butin.
Mes ho maladen bremàn ne ra qet goell rapport ;
Bremân, var boez ho collier, ha non pas dre ar sort,
Oc’h var yun ha diarc’hen cunduet d’an arme :
Qer mad eo dêc’h ho putin ha riscus ho chasse.
Menel a ra al labour, pa na chom den er guêr ;
Revinet eo ar c’hommerç, ar beva a zo qer ;
Paper eo an oll moneiz, ar Gonvantion ho pill,
Ha c’houi ne chom ganêc’h qen nemet daelou da sqüill.
Mezuret eo dêc’h ho creun, ha poezet ho para ;
Goude dastum ho trevat, n’en doc’h mestr a netra :
Roit ho tud, ho loened, p’e yêr d’ho poursiou,
Ha c’hoas, mar en em glêmit, divoallit dirac piou.
Deus ho qevere er parq, deus ho qerent nessa,
Deus hoc’h oll devezourien teulit evez bremâ.
A boan ec’h ellit fiziout en ho prassa mignon ;
Betec ho mevel en ty a zo hoc’h espion.
Na d’ar bourg evit affer, nac en qær d’ar marc’hat
Ne zit qet, var va c’hredi, hep eur certificat.
Da ober hoc’h ezomou, mar pellait diouc’h ho ty,
Anez caout eur passeport, eus urz d’hoc’h arrêti.
O Goezen al Liberte ! anat eo deus da frouez
Out greffet divar hini ar barados terres ;
Evel en jardin Eden, ne brodui en Franç
Nemet ar gaptivite, an trubuill, ar venjanç.
Pez differanç, va broïs, etre’n amzer a rën
Hac an hini a velemp deg vloas zo e muiqen !
Etre’n hân hac ar gouân, etre’n nôs hac an de
Eus nebeutoc’h, m’en assur, peb den fur a vel ze.
Ma ve bremàn da gommanç ar Revolution,
Den ne garfe chench Roue, na chench Religion.
Calz o deus prenet sqient, hac a anzao ervat
E voa goell da bep-hini chom en e guenta stat.
Er maleur eo e santer pris ar brosperite,
E scol an experianç e comprenot ive
Oc’h eus grêt eun troc fachus o clasq mal-a-propos
Eun egalite noazus hac eul liberte fos.
En Franç, eme ar proverb, ne voa esclav ebet ;
Mes bepret an dud mechant a gav da lavaret
E ve ar Prinç eun tyrant, ha pa vent en e blaç,
Int ar c’henta tyrantet ha crioc’h eguet chass.
Sellit Franç en e splandeur, sellit Franç en e gloar
Dindan Louis-Pêvarzec, dindan Herri-Pêvar !
Piou na dle beza choqet, pa rêr comparêson
Etre caout Robespier da vestr, pe eur Bourbon !
Oh ! hano carantezus ! birvi a ra va goad,
Louis, pa sònjàn ennout. Te voa Roue ha Tad
Assambles d’ar Francisien, hac idol o c’halon
Betec an deiz milliguet deus o rebellion.
Franç a voa scol an enor, sejour ar joaüstet,
Grignol e amezeyen, brô an dud a speret,
Maguerez ar Rouane, merc’h ena an Ilis,
Custum da rên en Europ pell zo en e divis.
Evel goenan er jardin da gomposi o mel,
E velet estranjourien hac a dost hac a bell
O tont en Franç da ober o academiou,
Ha da guemeret model betec eus e guiziou.
Ar c’hommerç, an industri, an navigation,
A rê d’an archant roulla en peb condition.
An oll o devoa labour ha bara da zebri,
Assuranç eus o moyen, ha repos en o zi.
Mes boneur ar Francisien, o freciussa graç,
Ar Feiz Catholiq Romen a voa bet a viscoas
Seul Religion o c’hontre. O deiziou a vertu !
Amzer a zoujanç Doue ! peur e tistroot-hu !
Allas ! biqen marteze. E màn en abandon
An ilisou dirapar. An exil, ar prison
A ra d’ar güir Bastoret bemdez disparissa,
Hac adieu d’ar gristenies aben deg vloas amâ.
Sovach memes e vezor, rac ne zeus espernet
Na scolach d’ar yaouanqis, na coùent d’ar merc’het.
D’ar re-màn ec’h inspirer art ar gorruption,
Hac er re-ze e c’hoezer tan ar rebellion.
Dre ar Reqisition, ar grennardet hirrie,
Casset d’ar scol ar muntrou hac an impiete,
N’o d’eo na stat, na micher, na qen condition
Nemet beza hugunod, libertin ha fripon.
O cruella planeden evidoc’h, bugale !
Pebes domach d’ar perc’hen ! d’an oll pebes qerse !
En dianvès ar brezel, persecutet er guêr,
A bep tu displijadur ha lec’h a zizesper.
E màn ganêc’h, va broïs, ar c’har arauc an denn,
Ar masq var o taoulagad, an treid o rên ar penn,
Ar vatimant hep pilot, hac ar bed ranverset ;
Biqen gant ho Republiq evurus na vezet.
Caer oc’h eus dissimuli, an oll a vel patant
A boan deus mil ac’hanoc’h unan a zo contant.
Jacobinet a zifun pa gousg ar chouantet ;
Pa ve tranqil eur brovinç, eun all zo revoltet.
A viscoas e meus clêvet eo difficil laqat,
Pa vez re o commandi, e nep lec’h an urz vad ;
Seul-vui a ve a vestrou, seul-vui a zispignou,
Seul-nebeutoc’h a accord, seul-vuioc’h a grimou.
A dal ar gommançamant, lennit histor ho prô ;
Contit ar goad zo scuillet, ar saccach, ar muntrou,
En amzer ho rouane, epad mil bloas diouc’h-tu :
Ar Republiq, en tri bloas, e deus grêt deg güech mu.
Ne ouffe den niveri, rac urz zo da devel,
An nombr a dud zo lazet seiz bloas zo er brezel,
Nac ar re zo da laza, evit caout nebeutoc’h
A lodennou da ober, pa erruo ar peoc’h.
Neuze just e vo güelet a voas eguet biscoas
Eur c’hemesq all o sevel, ar revolt hac al laz ;
Pa vo partaji ar preiz eus an injüstiçou,
Piou a zònj dêch-hu neuze en d’eo ar profitou ?
Me meus güelet eun amzer ma cernet a bep tu
Eur c’hoad carguet a laeron : an oll a yê d’an hu ;
Mes bremàn, penos erzel, va Doue ! penos pad ?
En Franç eus deus a laeron eur rouantelezad.
Eur veach deut an decret ma vo an oll egal,
Ar madou a laer eur rum o deus droat eur rum all
D’o adlaeres adarre ; den na ell assuri
An dra-ze a zo dêc’h-hu, an dra-màn a zo din.
Mar da madou an Ilis, leveou an noblanç
Gant canfartet an distric, c’houi, pa guefot ho lanç,
Var an distric e-unan ho po lec’h da goeza,
Da c’hortos ive, d’ho tro, eur rum all d’ho pilla.
Marcha eta, va broïs, a renqfot ho tispit.
Ha derc’hel d’en em laza, hep henor na profit ;
Ar c’hrog a vo d’ar c’hrénva, ha c’houi, evit loden,
Pa vo lonqet an histren, ho pezo ar groguen.
Furium, homicidum, adulterium inundaverunt terram, et sanguis sanguinem teligit. Jer.