| ◄ Teirvet guirione - Necessite ar revelation | Pedervet guirione - Divinite ar religion gristen | Pempet guirione - Refutation ar vêleyen sermantet ► |
.... Magnum est pietatis Sacramentum, quod manifestatum est in carne ;... predicatum est Gentibus, creditum est in mundo. 1. Tim. 3.
Ne zeus netra da gredi er bed universel,
Mar deo ar Bibl supposet ha faus an Aviel.
Mar domp tromplet er poent-se, eme sant Cyprian,
An neb en deus hon tromplet eo Doue e-unan.
Daou bobl privilejiet a ra profession
Da gredi eo revelet o diou religion.
An titrou a bresantont a zo incontestabl ;
Eun niver zo a destou, hac oll irrecusabl.
An daou bobl-màn, en effet, evel o diou lezen,
Ne dlefent beza contet nemet unan hepqen,
Pa zeo güir an eil lezen n’e deus qet abrojet
Totalamant ar guenta, mes perfectionet.
An assamble general eus an oll gristenien
Eo ar furra portion, ar savanta loden
Eus a oll dud ar bed-màn, hep contestation :
Biscoas n’o deus meritet qen reputation.
De-memes ar judevien, qent eguet ar re-mâ,
A voe, deus tud o amzer, ar judiciussa ;
De-memes, divezatoc’h, test an Tadou Santel
A-unan e deus fontet maxim an Aviel.
Al levriou religius, scrifet gant Moyses
Ha re an oll Brofetet a zo c’hoas en hon touez,
Hep falsification conservet gant respet
Abaoue pêvar mil bloas dre bêvar c’horn ar bed.
En daouarn ar judevien evel en hon re-ni
E maint conform da velet. Impossubl eo prouvi
E ve ganemp na gante chenchet eur guer hepqen :
Var ze ne zeus etrezomp reproch abet agren.
An oll ilizou christen, evite da vea
Var meur a boent disaccord, o deus ar memes tra
Conservet fidelamant ar pêvar Aviel
Evel ma voent recevet digant an Ebestel.
Ar Sacramant adorabl hac an Avielou
A voa referet dezo ar memes respejou
Gant ar gristenien guenta. Eun torfet e vije
Alteri, na profani, na livra aneze.
Ma vije, nac ajoutet, na supprimet netra
Er pêvar Avieler, lavarit demp eta
Gant piou, pelec’h, pea goulz, na penos an Ilis
N’e deus-hi qet abretoc’h santet an artifiç ?
An Ilis eo va goarant, eme sant Augustin ;
Anes e autorite, nac en levriou divin,
Nac en Aviel memes, n’em bo creden abet ;
Mes var e c’homz, impossubl eo din bea tromplet.
Mar doc’h bremàn rêsonabl, bezit, mar plij ganêc’h,
Ar gomplesanç d’am selaou, ha me zisqüelo déc’h
Na ellit qet, gant justiç, supposi e ve fos
Nac an Testamant nevez, nac an Testamant côs.
Ar Bibl eo an archivou general eus ar bed,
Histor an Tadou qenta hac ar Batriarchet
Abraham, Isaac, Jacob hac e zaouzec buguel,
A bere eo sortiet ar bobl a Israël.
Al lêvr-mâ eo an depot hac ar proces verbal
Eus ar miraclou public hac extraordinal
A eure a bers Doue Moyses hac Aaron
Da zelivra o breudeur eus daouarn Pharaon.
El lêvr-màn eo relatet hano ar famillou,
Ar partaj grêt entrezo, urz ar sacrifiçou,
Tenor on offiç divin, ar goüeliou annuel,
An droat hac ar c’hustumou civil ha criminel.
Remerqit, en eur dremen, penos an traou-màn tout
A voe fontet én memor hac evit rêi da c’hout
Ar burzudou estonus a voe grêt gant Doue
Evit tenna ar bobl-mâ eus e gaptivite.
Peb gouël berz, peb reglamant, peb institution
En em rapport d’ar miracl a voe’n an occasion
Eus o etablissamant ha dre ar rêson-ze
Na ell den anzao eur poent a recus egile.
Mar doc’h eta antêtet da revoqui en douet
Rapportjou miraculus an Israëlitet,
Eo qercoulz dêc’h, en daou c’hir, protesti a vremâ
Biscoas pobl a Israël ne zeus bet er bed-mâ.
Goab a vo grêt ac’hanoc’h ; mes hoc’h extravaganç
A ve insupportaploc’h, ma teufe deoc’h avanç
E ve Doue incapabl da ober nep burzud :
Mar doc’h fur eta, cedit gant testeni an dud.
C’hoec’h-cant-mil den, hep conta an oll dud ancien ;
Ar graguez, ar vugale, a ya en eur vanden ;
Gant Moyses d’an desert, hac a zo, a gredàn,
Testou avoalc’h da guinnic d’an den incredula.
Daou pe dri den, marteze, pa vent bas a speret,
A eller c’hoas da drompla : mes n’en deo qet êzet
Trompla eun niver qer bras a velas alies,
Hac a attest assambles miraclou Moyses.
Ar pez zo remercapla, ar Profet a scrifas
An traou, dre ma erruent, ha memes var ar plaç,
Hac o lennas alies d’ar bobl oll assamblet,
Evit na vije pretext a ignorans ebet.
Hac e vije ar zant-màn an trompler ar finna,
Gant e oll finesseou, impossubl voa dezâ
Rêi da gredi da eur vrô, d’an oll, bian ha bras,
O deus güelet ha clêvet traou na veljont biscoas.
Penos da c’hoec’h-cant-mil den gallout persuadi
O deus güelet en Egypt nao goalen a gasti
A extermin Pharaon hac e oll sujedet,
Mar deo güir ne anduras Pharaon domach ebet ?
Var droad o deus, emezo, treuzet fonç ar Môr-Ru,
Ar mân hepqen o bevas daou-uguent bloas diouch-tu.
Eur goabren o rëne hac en deiz hac en nos.
Penos o deffe credet an traou-ze, mar boant faus ?
Maro int gant ar sec’het, hac evit o recour,
Moyses deus eur garrec a ra sailla an dour.
Côs ha yaouanq ec’h evont eur ar memes sourcen ;
Eun avantur qer public ne deo qet eur fablen.
Doue, e creiz ar gurun, a ra entent e vouez ;
Divar menez Sinaï, tout en e c’hlêvont frès,
O publia e Lezen : ne gollont qet eur guir ;
Ret e vijent oll sorcet, ma n’en deo qet se güir.
Mes qement a dud sorcet a zo marvaillou all,
Ha marvaill evit marvaill, e ve ret beza dall
Imajina eur voyen a zo impi ha foll,
Evit contest miraclou attestet gant an oll.
Ne avancin qet hirroc’h, rac va intantion
N’en deo qet ober amàn eun dissertation.
Hac ar pez, ispicial, a zisplij muia din,
Eo rancout qen alies rêi dêc’h an demanti.
Mar qerit lenn hoc’h-unan gant eur speret poset
Levriou ar Scritur-Santel, e vezot didromplet :
Ne remercot qet eno langach an trompleres,
Mes langach ar virione hac hini ar furnes.
Dalc’hit da examina ha lennit pen-da-ben
Doctrin an Hebreanet, hac e velot ouspen
Ne zeus qet eur figuren, na memes eur chabist
Na gundu directamant da lezen Jesus-Christ.
Emâ just eo an alc’hoez a zigor hac a zer
Intellijanç ar Scritur : hep emàn ne veler
En traou zo profetiset na suit, na sclêrijen ;
En deffot anzav emàn eo dall ar judevien.
Anfin, an ton, al langach, ar maximou, ar stil
Eus al levriou revelet, a ra guelet facil
En deus ar memes Speret dictet an diou lezen,
Hac eo an eil necesser da explica eben.
Confrontit an Aviel gant ar brofession,
Oll sacrifiçou Aaron gant ar gouir Mysteriou,
An Testamant ancien gant an hini Neve :
Impossubl eo dêc’h doueti na vent ouvrach Doue.
Daou vil bloas qent ma c’hanas Mab Doue, hon Zalver,
Ar Brofetet a verqe en termeniou qer sclêr
E vuez hac e varo, e c’hloar, e bassion,
Ma zeo ret e parlantjent dre inspiration.
A bell lezen Moyses, a dost lezen ar c’hras,
A annonç en peb pajen ar memes Messias :
Ounnes dre figurennou a roe demp avis
Ec’h arruje, hac oumàn e disqüel gant ar bis.
Mes fin zo d’al lezen gôs : ne ve qet davantach
Dirac ar realite ezom eus e imach.
Mudal a ra an ecleo, pa ve tostêt ar vouez,
Pa deu an eol da bara, ar squeud a dispares.
An donidiguez divin eus ar Verb eternel
E deus evit testeni miraclou qen reel,
En qer bras nombr, qen anasd, ma forçont ar rêson
Hac an natur estonet da anzav int güirion.
Ar miraclou-màn ive ne voent qet operet
Diou pe deir güech hep muiqen en coach hac en secret,
Mes bemdez publicamant, hac en presanç ar re
A garje o c’hontesti, ma vije possubl dê.
Er guær a Jerusalem, ha partout tro var dro,
Hor Zalver, hed e vuez, a eure burzudou ;
Hac e Zisqibien goude, armet eus e bouvoar,
Ne rejont qet nebeutoc’h dre oll var an douar.
Millionou merzerien, eus peb brô, eus peb oad,
Ha tud ar re savanta o deus scuillet o goad
Qent renonç da Jesus-Christ ; rac qer sclêr hac an de
En e bersonach santel e velent un Doue.
An den, gant e oll rêson, ne voar qet da betra
Attribui ar vizer a andur er bed-mâ,
Na gout pelec’h e zayo, nac a belec’h eo deut :
Allas ! deus ar virionez ne vel nemet ar sqeud.
Mes Doctrin Salver ar bed a expliq d’ar rêson
Hor maleur orijinel, ar pris eus hon rançon,
Excellanç hon eneou, planeden hor c’horfou
Natur an Divinite hac hon oll deveriou.
Commandi a ra peb mad, difen a ra peb droug ;
Ar recompanç a bropos, ar bunition a zoug ;
O diou e zint eternel : peb tra a vo poezet,
Eul lom dour roet d’ar paour, eur gomz vên proferet.
Eun disqibl da Vab Doue a dle douguen e Groas,
Renonç deàn e-unan, carout an neb en cas,
Renta’r mad evit an droug, rêi memes e vue
Evit hini e nessa, pa vo necesser ze.
Biscoas orgouiil ar speret, na panchant ar galon
N’o deus ellet invanti eur seurt Religion.
An den, goude ar pec’het, a zo re gizidic
Evit, anes graç Doue, el laqat en pratic.
Deus an eil penn d’eguile, pa velàn-ta ar bed
Soumettet d’an Aviel, chenchet, convertisset
Gant daouzec den, nonobstant ar c’hiq hac an natur,
E velàn dorn ar C’hrouer o rën er c’hrouadur.
Da ober an tol caer-mâ, n’o deus an Ebestel,
Nac armeou, nac arc’hant, na talant naturel.
Mar senter diouz o chomzou, anzavomp ar burzud :
Un Doue, dre o guinou, a gomze diouc’h an dud.
Ne voe promettet dezo, n’o deus recevet qen
Nemet trubuill ha croasiou eus an eil brô d’eben ;
Mes, en despit d’an ifern, d’ar bed ha d’e valiç,
Dre o goad hac o doctrin e fontont an Ilis.
An Aviel zo clêvet hac en Nord hac er Sud,
An idolou discaret, an oraclou zo mud ;
Rom anfin a zo christen, hac e impalaer
A vel trec’h d’e armeou daouzec pesqetaer.
Pa gomzont, int comprenet en qement langach zo ;
Pa gueront, int ententet memes gant ar maro.
Ar sqeud anê, o tremen, a rent yac’h ar re glàn,
Ha betec an ærouant dezo a renq doujàn.
Gouscoude e protestont d’an oll a vouez huel
Int o-unan pec’herien, tud paour ha tud mortel.
Dre c’hraç Doue, emezo, hac en hano Jesus,
Nonpas dreizomp hon-unan, e zomp qer galloudus.
En porchet Templ Salomon me vel Pêr arretet
Gant eur paour : biscoas camed na pas n’en devoa grêt.
« Ne meus nac aour, nac archant, eme Pêr da rêi dit ;
« Mes sao, en hano Jesus, divac’haign var da dreit. »
An oeuvrou miraculus hac extraordinal
A rê Paul ha Barnabas, a roas da sònjal
D’an dud e voant daou Doue. Dija e proposer
Offr dezo eur sacrifiç ha sevel eun auter.
Petra’ rit-hu, emezo, tud foll ha diavis,
Renta d’ar grouadurien enor ar sacrifiç !
Da brezeg ar gouir Doue omp deut en ho presanç ;
Crouet, prened oc’h gantàn ; roit deàn hoc’h ezanç.
Dre ar memes burzudou, o deus, o disqibien,
Perpetuet an Ilis, astennet e domen,
Miret e Sacramantchou, ha gant fidelite
Conservet bete vremàn an depot eus ar Fe.
Nan, nan ; ne ell qet Doue na presta e hano,
Na cedi e buissanç da laqat hon deceo
Dre dud qen religius, dre viraclou qer sclêr,
Dre eun doctrin qer parfet, nac epad qeit amzer.
Petra oc’h eus-hu bremâ da replica d’ho tro ?
En em glêm a reet-hu eus fin d’ar miraclou ?
Ha pa na velit pelloc’h hini grêt gant Doue,
E zoc’h tentet da goeza en incredulite !
Ah ! petra leverit-hu ? ne ra miracl abet !...
Piou e’n den var an douar n’en deo en em gavet
Coulz pe goulz eus e vuez en risq da berissa,
Anes eun espeç miracl zo deut d’en delivra ?
N’en deo qet da gontanti curiosite an den
E tle Doue implija e c’halloud souveren.
Ma teufe ar miraclou da vea re gommun,
Ne raent impression var daoulagad nicun.
Dre ma zeo eur rallentez, e teu’t da admira
Pêvar-mil den en dezert bevet gant pemp bara,
Hac ar bed oll conservet ha sustantet bemde
Dre eur miracl cuntinu, den ne ra vàn a ze.
Doue-ta en deus sònjet difuni ar pec’her,
Ha disqüel ar virionez a amzer da amzer,
Dre œuvrou dreist-naturel, pere, pa vent prouvet,
Evurus neb o c’hredo hep o beza güelet.
Nen deo qet ar miraclou qen rar a sònjfe dêc’h ;
Rac na veler plaç devot frecantet en nep lec’h
N’o deve ar miraclou roet occasion
Deus o etablissamant hac o erection.
Mes daou seurt a remerqer operet gant Doue :
Darn a ra en e goler, darn all dre garante.
Dishanaout e asistanç eo micher eun ingrat,
Ha resista d’e doliou, hini eur selerat.
Oh ! nac a dud a veler obstinet, bete’r poent
Na den, na Doue pelloc’h ne fell dê da entent !
Eun niver a viraclou a velas Pharaon,
Hini anê gouscoude na douchas e galon.
Miraclou a c’houlennit ? Mes eiz pe nao bloas zo
Ema’r voalen a gastis astennet var ho pro ;
Hac hoc’h obstination, siouas, bete vremâ,
Eo deus an oll miraclou an epouvantapla.
Ar bed a vel gant eston ar boan a guemeret
Evit beza maleurus. An oll a zo tentet
Da lavaret eo coezet mallos Doue var Franç.
Ha n’en deo qet ar re-ze miraclou a venjanç ?
Acharnet ouz on Ilis, e carrac’h e dispen.
A guichen ar men qenta. Gouscoude birviqen
Ne deuot a benn d’e discar, rac, dre eur miracl all
Doue, fidel d’e gomzou, a zo eus e divoal.
E creiz an debordamant eus a bep seurt viçou
A zo deus e attaqi hac a attaq d’e zro,
Goerzet ha disenoret gant darn e bêleyen ;
Ha n’en deo qet eur miracl a zo eus he zouten ?
Puissanç ar rouane, otorite ar bed
A ell varia, siouas, test ar pez a velet
Arruet en ho contre. Caer zo politica,
An oll lezennou humen zo sujet da faya.
Mes an Ilis catholiq ne deus qet trivilet ;
Fidel d’ar memes doctrin, biscoas n’e deus dictet
Gourc’hemen pernicius, na decision contrel :
Ret eo e ve cunduet gant ar Speret-Santel.
Abaoue trivac’h-cant vloas betec an heur bresant,
Ordinal persecutet ha bepret triomphant,
E ra d’e adversourien verifia bemde
Pronostic an Aviel, promesse Mab Doue.
Me e’r goarant, emezàn, an Ilis, va fried,
E d’eo evit fondamant ar roc’h hac ar garrec ;
Oll buissanç an Ifern ne drec’ho qet varni ;
Bete fin an amzeriou bepret me vo ganti.
Cessit eta, tyrantet, rac poan gollet ho pe
Esse beuzi an Ilis en goad he bugale.
Ar goad pur-ze a sqüillit eo ar greun hac an had
A boblo c’hoas an douar eus a gristenien vad.
Caer en deus an avel foll hac ar môr tourmanti,
Bag Pêr ne rai qet naufrach. Pa deuyo da galmi
Reuz ar bersecution, e tiscoelo e fenn
Evel an eol pa zispac demeus a eur goabren.
James an eol beniguet ne baoues da vrilla :
El lec’h al e ve savet pa ve cuzet amâ.
Ar Feiz, evel an astrou, caer zo en em oppos,
Eclipset en Oriant, a sqeud en Anter-Nos.
Commanç a eure para en Asi, en Afriq,
Ha bremâ eus an Europ e ya d’an Ameriq.
Deus a Franç e tremeno marteze en plaç all,
El lec’h ma vo recevet ha gant frouez ha gant mall.
Pourmen a ra e flamboes dre bêvar c’horn ar bed ;
Deus e sclêrijen divin pa na brofiter qet,
E dilez ar bec’herien ec’h abandon o brô ;
Divoallit, va broïs paour, ne ve arru ho tro.
Ar pastoret-se memes oc’h eus forbaniset,
A zo gant ar Brovidanç, marteze, destinet
Da gass hano Jesus-Christ etouez ar bobl payen :
Alies maleur eur vro a ra boneur eben.
Justiç Doue a-unan gant e visericord
A lèz darn ar bec’herien da berissa er port,
Hac a bourvez asistanç d’ar re zo er môr bras.
Adoromp e oll-buissanç ha menajomp e c’hraç.
Piou a lavarje demp-ni deg vloas zo tremenet,
Neuze c’hoas, en apparanç, e voamp Catholiqet,
E vije, abars nebeut, grêt ouzomp eun difen
Da veza, da gaout memes an hano a Gristen !
Cetu ni rentet eno, ha guir ne leverer.
Allas ! hac a nebeudou en em accustumer
Da dilezel praticou ar güir Religion
Evit heuill neventiou impi ha dirêson.
Entretant an drouc-speret a avanç e labour ;
Caout a ra tud d’en selaou, ha darn all d’en sicour ;
De ha de ar goal exempl, siouas, a c’honezo,
Ha pa dilezimp Doue, Doue hon dilezo.
Vidit Dominus, et ad tracundiam conciliatus est : et ait : Abscondum faciem meam ab eis.... Ipsi irretaverunt me in vanitabus suis, et ego in gente stulta irritabo illos. Can. Moy. Deut. 32.