| ◄ Eilvet guirione - Immortalite an ene | Teirvet guirione - Necessite ar revelation | Pedervet guirione - Divinite ar religion gristen ► |
.... Eruipit nos Deus de potestate tenebrarum et transtulit in regnum filii dilectionis suæ. Coloss, 1.
Na scuizomp qet, va broïs, eus en em instrui,
Rac nemet an ignoranç ne ra d’an dud impi
Cazout evel a reont lezen an Aviel,
Pehini eo gouscoude al lezen naturel.
Mad-oberou ar C’hrouer ha dever ar rêson
A brouv an necessite eus ar Religion ;
Rac netra rêsonaploc’h eguet trugarecât
Ha renta gloar hac enor d’ar zourcen a bep mad.
Pa zeo an den composet a gorf hac a ene,
Eo just e contribufe an eil hac eguile
Da renta, en o fêçon, d’ar Mestr oll-buissant,
Homachou interior hac eur c’hult apparant.
Mes ar rêson e-unan ne lavar qet d’an den
Petore cult a dleer d’an Autrou souveren,
Na peseurt sacrifiçou a zo ret d’e galmi,
Pa hor bo bet ar maleur, siouas, d’en offanci.
Ouspen-ze, ar goal exempl, dallentez ar speret
Hac inclinationou ar galon corrompet,
Alies trec’h d’ar rêson, a ell chench an homach
Eus an adoration en pur hugunodach.
En qeit ha ma voe lêzet an den gant e rêson,
Hep sicour, nac assistanç a revelation,
E voe güelet gant horrol, ouspen en eur c’hontre,
An drouc-speret adoret en plaç ar güir Doue.
An drouc-speret, dre orgouill, a felvezas deàn
Bea egal da Zoue ha parfet eveltàn ;
An den, dre gorruption, a forjas, er c’hontrel,
Doueou hanval outàn, vicius ha charnel.
Da oll viçou e galon ha da re e ene,
E choasas peb a batron, e ras peb a zoue ;
Hac evit caout eun excus en e oll disurzou,
E qemeras da vodel exempl e zoueou.
Evelse gant an amzer e voe placet en eê
Ar c’hrim hac e gompliçou, ha dre eun dallente
A zizenor ar rêson, e veljac’h adori
Doueou ne garjac’h qet da loja en ho ti.
Jupiter an impudic, an infam Cupidon,
Venus ar vreg debordet, Mercur, tad al laeron,
Bacchus, patron an deboch, Mars, diaoul ar muntrou,
Hac an oll sceleradet a voe grêt doueou.
Dindan mil figur estranch e voe represantet
Idolou mâl ha femel, darn tud, darn serpantet ;
Hac ar payan d’an daoulin, evel eun imbicil,
El lec’h un Doue hepqen a hanaveas mil.
Pep Doue da imita a rê d’an hugunot
Bea seul-viciussoc’h, seul-vui ma voa devot ;
Ha dre ma rê e bossubl evit gounit an eê,
E creiz goelet an ifern en em brecipite.
Ac’hane e commanças ar supertition
Da invanti mil espeç abomination :
Sorcerez, divinerez, ceremoniou vên,
Observançou impudic, sacrifiçou humen.
Ni hon-unan, va broïs, qent ma voe annoncet
En hon toues an Aviel, a voa ive plonjet
Er brassa tevalijen eus an idolatri :
Ne voa qet var an douar sottoc’h eguetomp-ni.
Qement enezen neve ha qement continant
A zo bet dizoloet betec an heur bresant,
A voe cavet habitet gant tud goe ha sovach,
Na nemet da idolou na rentent o homach.
Darn o devoa eur serpant evit en adori,
Hac a gasse bugale deàn da zevori ;
Darn all voa ar c’his gante, hac a gave abeg
Pa ve maro an ozac’h ma na lazet ar vreg.
En eur vrô, eur merdaat, pa deuje d’en em goll,
E ve casset e galon beo-buec d’an idol ;
El lec’h-all ec’h ordrenet d’an dud yaouanq mouga
O zad, o mam, pa choment re bell da languissa.
Gant mez ha confusion ne greten qet parlant
Eus al lubriciteou, an ardou indeçant,
Ar praticou infernal a voe imajinet
Gant an dud evit renta enor d’an drouc-speret.
Poan ho pe eus va c’hredi, mes güir eo gouscoude,
Qement action barbar, qement brutalite,
Qement crim, qement torfet a eller da ober
A voe cavet vertuziou ha grét dê eun auter.
Estrancha impiete ! peguen dibalamour,
Peguen dall, peguer coupabl eo rêson an den paour !
C’hoant am be da lavarat eo coulz tremen hep-di ;
Al loened gant o instinc a zo muioc’h dissi.
Ralamant eo e zever accord gant e banchant ;
Avoalc’h eo difen eun dra, ennes just en deus c’hoant
Da ober dre breferanç, hac evel ma ve grêt,
E zorc’hen a goust deàn alies mil regret.
Carout ar mad ne ra qet, cazout an drouc a ra,
Blam, hac eur moment goude meuli ar memes tra,
Na james bea contant, cetu aze an den,
Gant ar rêson inconstant a zo carguet d’e rën.
Dre oll e clasq e voneur, hep e gaout en nep lec’h ;
Eus eun dra en rejouis, eus cant all hac en nec’h.
Hirio var rod ar fortun, varc’hoas e ma dindan ;
Guenel a ra en daelou, mervel a ra er boan.
C’hoas ma vije ar boneur reservet d’ar vertu !
Mes, allas ! peur-liessa ar c’hontrel a erru.
Eur gombat cuntinuel, eur vicher meurbet rust
Eo pratic ar vertuziou ha buez an den just.
Paourente, collou, clénved a deu d’en eprouvi ;
Ar bed hac e vaximou a zo eus en tenti ;
Hac ar pez a ro deàn c’hoas muioc’h a labour,
Eo dompti e voal banchant, e vrassa adversour.
An den a zo er bed-mâ eur roue didronet ;
Grêt voa evit commandi d’e siou direglet ;
Mes revoltet eo outàn ar sujedou fall-mâ,
Ha bremâ, e lec’h gouarn, e renq oboissa.
Ar rêson c’hoas avichou a bretant eo mestrez ;
Mes deziriou ar galon a c’holo dei e mouez,
Hac a refus e zelaou qen na vont contantet.
Ar gonçianç a reproch ; mes an drouc a ve grêt.
Ha possubl ve e vije an den qen variant,
Qen diantel, qen follec en e gommançamant !
Salocras ! rac ar C’hrouer a ras peb tra parfet :
E oll œuvrou zo dissi, hac an den n’en deo qet.
An den zo dijeneret eta eur c’houlz benac,
Ha ne voar qet e-unan na penos, na perac.
Piou a revelo demp-ni a betore sourcen
Eo deut ar c’henta dizurs eus an natur humen ?
Al loened mud a velàn, hac ar bed en antièr,
Oc’h ober incessammant bolonte o C’hrouer :
An den hepqen antettet en e revolteres,
Na zelaou den, na Doue, na conscianç memes.
Piou a reconcilio an den gant e Zoue ?
Na piou a remedio da glénvet e ene ?
Allas ! doun eo ar gouli, an drouc a deu a bell ;
Me meus aoun bras e bec’het a zo orijinel.
O sapianç eternel ! disqennit diouz an eê :
Laqit c’hoas ho crouadur var hent ar virione ;
Sicourit-àn hoc’h-unan da bresanti enfin
Eun homach pur ha parfet d’ho Majeste divin !
Considerit gant true frenesi e rêson,
Tevalijen e speret, gouliou e galon,
D’en tenna eus an neant, pa zoc’h bet e Grouer,
D’en tenna diouc’h ar pec’het, bezit c’hoas e Salver.
Ar beden-ze, va broïs, a zo bet exaucet ;
Eus e dron celestiel, Mab Doue disqennet,
En deus prenet an ene dre e varo er groas,
Hac instruet ar rêson dre al lezen a c’hraç.
Al lezen-màn, c’hoas eur vech, eo lezen an natur,
D’abord gravet en calon ar c’henta crouadur ;
Eun eil güech gant Moyses e voa bet publiet,
Eun deirvet gant Jesus-Christ eo bet sanctionet.
Da dribunal ho rêson en ho calvàn bremâ ;
Consultet-hi, mar qeret, evit gout var betra
Eo fontet ar virionez eus ar Religion,
Nonpas evit penetri ar revelation.
Just eo dêc’h examina, rac ne bretantàn qet
Gounit hoch assantamant, qen em bo disqüelet
Ha grêt d’ho rêson memes santout qement preuven
A dle rêi dêc’h da gredi lezên ar gristenien.
An implich eus ar rêson emuiqen a gonsist
Da c’hout hac én zo Doue hor Zalver Jesus-Christ ;
Hac én a ras d’er prouvi qellies a vurzud,
Anfin, hac én a lezas eul lezen gant an dud.
D’abord, ne zeus neb douetanç na ell Doue parlant
Langach an oll dud marvel, pa zeo oll-buissant ;
Hac an dud, eus o c’hostez, n’o deus bet ar rêson
Nemet evit ma eljent receo instruction.
Naturel eo d’an autrou parlant ouz e vevel,
Ar roue eus e sujet, an tad ouz e vuguel.
N’en deo qet injurius qen nebeud d’ar C’hrouer
Parlant ouz e grouadur, qelen e servicher.
Ne eller eta oppos d’ar revelation
Nac impossibilite, na contradiction.
Ne meus ive da brouvi nemet eun dra hepqen :
Eo Doue deut, en effet da redima an den.
Var an douar ne arru netra dre accidant,
Dre chanç, na dre avantur ; just eo dre gonsecant
Anaout eo ar Brovidanç en deus ho preservet
Bars an oll danjeriou-màn : anes voac’h oll collet.
An dud a voe gant Doue crouet expressamant,
D’e anaout, ha d’e garet ; mes allas ! ar serpant
O dallas, hac e sònjont stourm ouz Doue memes ;
Mes, allas ! victim int bet eus o dallidiguez.
Mes ar C’hrouer a voezo repari e labour,
Humilia’n drouc-speret ha rêi demp c’hoas sicour :
Infinit eo e c’halloud, leun eo a drugare,
Jalous eo diouz e enor, ne vanco qet da ze.
Me rayo var ar poent-se moyen d’ho contanti ;
Mes teulet plê dre avanç : ar rêson ne dle mui
Contesti lezen Doue, eur veach ma parlant ;
Ar rêson a dle tevel indubitablamant.
Mes ar feiz, emedoc’h-hu, a bropos da gredin
Mysteriou inconcevabl ha me ne fell qet din
Contraria va rêson, nac ajouti creden
Da draou a zo d’am speret impossubl da gompren.
Coulz e ve dêc’h lavaret na gredit netra tout
Eus a guement a velit ; rac ne allit qet gout
Penos ec’h ell al lagad goelet ar pez a vel ;
Ennes a zo evidoc’h eur myster naturel.
Mil dra zo var an douar a draou commun avoalc’h,
Na ellit qet da goncev : chom a ra ho tilac’h
Da c’hout penos eo crouet ha formet pep-hini :
An natur e deus miret ar secret eviti.
Var rapport ho taoulagad o c’hredit gouscoude ;
Perac eta disfiout eus rapport eun Doue ?
Ho taoulagad zo tromplus, mes Doue nen deo qet ;
Na ell na bea tromplet, na trompla den ebet.
Speret ar Zent assambles, ha speret an Æle
Birviqen na gomprenint qement a voar Doue.
Penos eta ec’h elfe eun den var au douar
Dizolo e vysteriou, na sondi e bouvoar ?
Ouspen-ze : ar mysteriou a ro dêc’h da gredi,
Mar dint calz dreist ar rêson, n’en dint qet control dei.
Pa na vel qet ar rêson sclêramant e vent fos,
Var gomz Doue humblamant e tle en em repos.
Eur buguel prest da c’henel, ha c’hoas en côf e vam,
Ma elfen conta deàn eus eur vrô nevez-flam
Ha carguet a varvaillou grêt d’en receo amàn,
Ennes a ve, m’en assur, eur myster evitàn.
Rêson am be, gouscoude ; ha pa ve deut er bed
Da gontempli e-unan an eol hac ar stered,
Hac oll charmou an natur, neuze ec’h anzafe
Em boa rapportet deàn conform d’ar virione.
Allas ! me a zo ive c’hoas an devalijen ;
Côf ar vam eo an douar a zo eus hon douguen.
Dre ar maro e teuimp da c’henel a neve,
Ha neuze e comprenfomp sclêroc’h comzou Doue.
Pa glêvàn tud dirêson bremàn o lavaret
Eo re gôs an Aviel evit bea credet,
Hac ec’h eller contesti traou a deu a guer pell,
Ne oun pe me dle respont, pe me a dle tevel.
An eol biscoas brillantoc’h ne voe e sclêrijen,
Gouscoude eo ar c’hossa eus ar grouadurien :
Lavaret a reot-hu eo re bell diouzoc’h
Evit gallout assuri e sclerra ac’hanoc’h ?
An Aviel zo ive sclêrijen an ene,
Doctrin an oll vertuziou, ha levr ar virione ;
An traou zo merqet ennàn, caer o deus beza cÔs,
Pa voant güechal averet, n’en dint qet bremàn fos.
C’houi hac ho tud dirazoc’h, supposomp mil bloas zo,
A bossed eur gommanant a feiz vad en ho pro ;
Hac én a ve dereat dont d’e gontesti dêc’h,
Var digare eus re bell aboe ma màn ganêc’h ?
Seul-gossoc’h eo ho toman hac ho possession,
Seul lejitimoc’h ive eo ar brescription,
Dreist oll pa oc’h eus titrou hac obtenet setanç
Var ar re o deus clasqet troubli ho jouissanç.
De-memes an Aviel, seul-vui eo ancien,
Seul-vui e verit ive creanç ar gristenien ;
Seul-hirroc’h ma zeo padet ha ma pad e zoctrin,
Ha seul-patantoch ive e veler eo divin.
Ne zeus articl er Gredo n’en deo bet contestet
An eil goude eguile gant an heretiqet ;
Mes gant o antetamant int tremenet pell zo :
An Aviel zo chommet hac ar memes Credo.
Peb neventi zo eur c’hrim en doctrin an Ilis ;
A bep amzer e veler chasseal deus e c’hreiz
Piou benac en e c’hreden a alteras netra,
Pas eur guer, eur syllaben, memes eun iota.
Maleur, eme’n Abostol, mallos d’an den impi
A brezeg eun Aviel differant d’an hini
A meus-me prezeguet dêc’h ; ho preveni a ràn,
Ha pa ve eun æl memes, na gredit qet deàn.
Mes perac, a replico amàn tud insolant,
Ne deu qet Doue bremàn e-unan da barlant
Eus peb-hini ac’hanomp, evel ma ras goechal ?
Rac ne zeus den oblijet da gredi eun den all.
Evit respont en daou c’her : Goulennomp digante
Hac én a gontrevener da urzou eur Roue
Pa na zeu qet beveach en e bersonach propr
Da gomz en particulier eus peb-hini e bobl ?
Eur rum tud a zo hirie, ha varc’hoas eur rum all ;
Mar car peb rum pretexti eun digare qen fall,
Ar prinç eta a renco bea bemde en hent
O colporti e urzou hep repos eur moment ?
D’ar Gonvantion e cafac’h e ve re a fatiq
Ma ranqfe en em dransport a bez en peb distriq,
En peb bourg, en peb famill, var ar meaz hac en qær,
Da notifia dezo qement decret a rêr.
Mes, salocras, eur Roue evel eur Republiq,
O deus en peb tribunal officerien jurdiq
Da intima o urzou d’ar rest ar sujedet :
Maleur neuze d’an hini n’o executo qet.
Er fêçon-ze, Mab Doue, qen qüittât ar bed-màn,
En deus choazet ministret carguet da bublia
Ar maximou important eus ar zilvidiguez,
Hac urz d’an oll da zelaou evel Doue memes.
Ar soumission, ar respet, ar memes deferanç
Dleet d’al legislatour, a zo, en conscianç,
Dleet d’ar re zo ive carguet eus e urzou,
Pa zeo güir ne labourout nemet en e hano.
Doue zo oll-galloudus, hac a ell, evit güir,
Parlant ouzoc’h e-unan, hac hervez ho tezir ;
Mes goulen ze zo injust, eur veach ma ouzoc’h
Eo deus e bers assuret e parlanter ouzoc’h.
Avanç, n’oc’h eus neb oblich da gredi an dud all,
Eo disclêria d’ar publiq oc’h eun orijinal ;
Rac nac a rapport bemde na selaouit-hu qet,
Hac a gredit gouscoude, hep o beza güelet !
N’oc’h eus grêt nemet clêvet histor Spagn ha Brô-Sauz,
Ha biscoas n’oc’h eus credet ec’h ellient beza faus.
Réson oc’h eus ; mes ive ne zeus histor abet
Credaploc’h eguet hini Legislatour ar bed.
Remerqit pebez urz caer zo er grouidiguez !
An eol, tad ar sclêrijen, o rêi an deiz bemdez ;
Al loar d’e mouvamanchou na vancas qet biscoas ;
Ar stered er firmamant attest eur C’hrouer bras.
Güelit ar pêvar sêson o c’harru en o foent,
Hac o laqat produi peb tra, hervez o hent ;
Anfin, sellit endro dêc’h, peb-tra a brouvo sur
Eun artisan oll-buissant, Crouer an oll natur.
Videlis sermo, at omni acceptione dignus : quod Christus Jesus venit in hunc mundum peccatores salvos facere. T. I.