laqueet é Gallec ac e Brezonnec
| ◄ Seisved Pennad. — Prajeier | Prajeier a-ber-amzer | Naoved Pennad. — Loënnet an tiegues ► |
- Fellout a res-té caout id ? gra prajeier. An neb en deus eun anter deus e zouar e prajou zo eun tiec mad ; mad co c’hoas, mard eus trederen : pralefraz zo ré nebeut.
- J. Bujault.
Cetu amâ an diazé ar gonnidegues an douar, an tu guir da gaout loënnet mad ha calz teil, talvoudegues né gaver quet alies, lec’h neus nemet prajou ieotennec. En hon vro, ar ieoten an aliessa adet dober prajeier a ber amzer, a zo ar melchen. Bez eus daou Ar melchen.
seurt anezô : ar melchen a dri droc’h ac ar melchen ruz ; ar seurt quenta zo guelloc’h anavezet ac aliessoc’h adet. Ar melchen a dri droc’h a gar douar pinvidic, E pé seurt douarou é teu.
na ré scân ; né zeu quet caër en douarou segal, nemet trezet a vezent bet araoc. En douarou pouner, péré a galmass ac é faoutont dré ar sec’hec’h, é vez Doaré ada ar melchen.
difont ha toc’hor an en droc’h. Ada reer peurvuia mar melchen étouëz an id adet en nevez-amzer ; caout a renquer pemzec pé uguent lur ad dré zeves arat, doc’h doaré an douar. Goudé beza goloët an id gât an oguet, é toller ar melchen, ac é goloër nebeudic gât eur bôt drein, poëz var-nan, oc’h pini léqueer eur sparl evit staga eul loën. Pa ader melchen en nevez-amzer, var it goan, e reer abarz né vez deut ré zru. Mar bez sec’h avoalc’h an douar, er mis meurs, é frozer da guenta ar pouloudou gât ar ruilléres, da gaout eun tamic douar roëz ; ada reer goude ha golo a reer gât ar bôt drein. Eller ivez goloi gât an oguet vraz, pini a sterner var é c’hiz, pa zeus out-hi dent cam, evit mirout digas an ad ré zoun, pa eder etoez it meurs.
Ada reer melchen toëz an it-tu, pa zeo ed cuit ar ré adet gât an idou meurs.
Ar melchennou né zeuont quet avechou, pé mont
a réeont cuit goudé beza glazet stanc avoalc’h ; avechou
vezont drebet gât ar melvet, péré zo a berniou a
bloavechou zo ; neuze c’hader a nevez, é mis even,
toëz ar guinis-tu, evit caout ini al. Eller c’hoaz ada é
mis eost, pé en devechou quenta eus a vis guengolo,
en oc’h quemmesc eun nebeut segal étoëz, da goasquédi ar melchen iaouac er goan ; mes, er maré-zé
quen divezad, eun taol chançus eo evit-an da zont
da vad ; troc’ha reer an daou seurt var eun dro, pa
int deut ir avoalc’h. Ne deo quet mad ada melchen ré
a]ies en eun douar, bep a bemp pé ouec’h loas dan
aliessa en douarou nostamant ; pa labourer gât
squiant, léquéer anezô toëz an id a zeu varlec’h ar
brouscon c’hoennet.
Melchen ruz.
Ar melchen ruz zo abretoc’h evit éguilé. Né ro nemet eun droc’h, mes founus eo, ac eller lacad var e lec’h, er bloaves-zé, eun eost it-tu, betterabes pé irvinou. Ar seurt-mâ en deus an talvoudegues da Dont a ra en douarou dister.
zont mad en douarou nostamant trempet, ha labouret é doaré ; carout a ra zoquen quentoc’h douar eun tamic scan evit douar ré grê ; couscoudé dont a ra é quement douar. Ar melchen ruz zo eun dra vad, en oc'h é droc’ha pa zeo tenner c’hoas ha pa mâ ô tigueri é blun ; mes ned eo quet couls ac ar seurt al. Pa c’hader anezâ divézatoc’h evit ar pemzec té quanta eus a vis guengolo, ez eo chançussoc’h, abalamour, dré an dousder, er maré-zé, ar melvet labouront goassoc’h ; hasta reer ta dé ada querquent a ma gasser doc’h ar pare an eost var lec’h pini a vezo laqued ; eul labour ac eun tol oguet a guempen an douar mad avoalc’h. Ada reer var dro tregont lur dré zeves arat, ha golo a reer gât ar bôt drein pé gât an oguet eguis ez eo bet discoezet bremaïc.
Luzern
Al luzem zo ar guella ac ar founussa boët loënnet alfed caout. Ar ieoten-zé pad meur a vloaves eb tanoad ; mes goulen a ra douar pinvidic ha condon, péini na zalc’h quet an dour a zindan. Nalqnet ta dont da vad en hon vro ; an dra-zé zo discoëzet avoalc’h dré meur a-ini ac hô deus essaeet, meur a vech, caout luzern. Couscoudé, dont a ra mad e craon ac é quément E pé seurt douarou é teu da vad
lec'h tost dan ochou lec’h ez eus bet adet, abalamour an douar zo roëz, don, ha mad dreist-ol, ha dré ma nem blich eaz avoalc’h al louzaouen-zé é quément seurt douar lec’h ez euz treaz. Credi eller alfed caout ivez luzern mad en douarou pinvidic ha condon é caver en daou arrondissaman Brest ha Montroulez ; mes né zeuio lec’h al, pel deus an aod, nemet en douarou mad dreist ar réal é caver avechou amâ ac a-ont.
Ar charronz.
Ada reer charrons é craon, mes ned eo quet anavezet cals e lec’h al ; goulen a ra douar crê eun tamic. E ada reer abarz ar goan, pini nequet cri avoalc’h peurvuia, en hon vro, dober gaou outâ, pétraman abred en nevez-amzer. Mesqui reer etoëz eun nebeut eilz pé querc’h evit é zerc’hel en é za ; couscoudé stoc a ra aliez, er blouavechou glaoec, ha brein a ra oc’h an douar ; abalamour da zé hor tieien né zeuint quet buan dada doc’h ar louzaouen-mâ. Ar charrons né ro nemet eun droc’h ; é ad, pa é leusquer danvi, zo magus dar c’hézec ha dar môc’h.
Ar ray-grass.
Ar raygras, oc’h péini é teu eur seurt é-unan en hor douarou dous ha dru, zo eur ieoten vad da diriena ar prajeier ac ar peuri en douarou a leusquer eun nebeut bloavechou da zéana. Ar raygrass eus an itali a zo eur ouen ténéroc’h doc’h an amzer evit ar réal ; goulen a ra douar douç, ha trempet dru ; padout a ra nebeut. Ar raygrass bro-saoz a zo eassoc’h da gaout, couzien né c’houl quet quer coulz douar. Ieotennou al mad dober prajeier a ber amzer.
— Bez eus c’hoas ieotennou talvoudus, ma adfed
anezô, dober prajeier a ber amzer ; bez int ar ieoten
pennou téo, pé ieoten vraz, louzaouen prim, ac
a rofe abred eun droc’h fonnus, pini nem blich
guelloc’h en douarou priec ; goude, ar ieoten pennou
guen, louzaouen divezatoc’h, mes pini a zeu quercouls en douarou losq ac en douarou creô, pa vezont
labouret mad. Ar ieotennou-mâ é gaver er griennou
tiriennet zo en dro dhor parqueier ; adet toëz idou
meurs, alfent biannat an douar laquet peb bloas
dindan melchen, pini né zeufé quet quen aliez en
dro. Al louzeier-mâ a rofent meur a zroc’h ; en oc’h
teurel var-n-hô tremp poultrec, ludu, etc., pé eul
livadic bennag a teil vrein ha bruzunet, é cresquéfed
hô nerz ac hô padélez. Ar ieoten vraz, lavaret c’hoas
er brezonnec, eioten gallec, ieoten en nôz, a zeu
buan ha dru ; en oc'h é ada evel ar melchen, é vize
quer founus dan nebeuta ; néan al louzaouen vad-zé
da laboura nemet maré ar scorn, ha bé vizé talvoudus
meurbed en hor vro, lec’h nellomp quet caout ar
ieotennou é vez adet meaz ar breiz da voëta al
loënnet.
Al lan.
Al lan zo eur boët mad meurbet, ac a zeu en douarou falla. Talvoudus eo pa ziouer ar boëdou al, péré né zeuont quet é quément douar, nac ato da vad. Mad meurbed ez eo d’ar c’hézec ha dar zaoud, er goan ; mes pilet a renq beza guelloc’h evit ar ré-mâ. É ada reer ivez en douarou tom.
Avechou é c’hader lan en douarou tom ; ada reer anezâ etoez ar goan pé it meurs. Peurvuia, hon eus goaremmou avoalc’h, ô roei lan, evit dellout ar poan dé ada en douarou it. Ada reer lan ivez var ar c’hleuziou (ispicial el léon), pé gât segal-mar, er goaremmou. Ouspen ez eo talvoudus braz da voeta al loënnet, al lan zo c’hoas goal vad dober tan ha dober teil.
Guella maré da falc’ha ar foënneier.
Hor foénneier falc’homp ré zivezad, qué né vez caledet ar ieot ha coulz lavar ân an ad ; guelloc’h a véfé ar foën, ma é zroc’hfemp en é blun. Ar prajeier dléont beza falc’het an toussa ma eller. Ar foën troc’het né zlé quet chom ouspen eun deves var é rest, nemet an amzer fal a zalc’héfé é leusqueur irroc’h ; goudé é direster ac higer mad dan eol, teir guech Doaré eosti foën.
bep dé dan nebeuta. Querquent ac an, eil deves, eller peurvuia é sevel a bernouigou evit an nôz ; goudé é cresquer ar berniou, dré ma teu da scanvad ha da eosti. Pa zeo couls lavar deut ar foën eost avoalc’h, mard eo sarret mad ar berniou savet var ar prat, chomint meur a zeves dindan ar glao eb touffa na diguemerout dour. Eur vech direstet ac eolet ar foën, é renquer divoal dé leusqueur dindan ar glao nac ar gliz, petraman a golo e c’houez vad ac é liou ; en divez, evit é mirout en é zoaré, é renq beza eostet buan.
Né réomp quet aliez, er breiz, foén melchen na ieotennou envel. Couscoudé avechou renquer ober foën Doaré ober foën melchen ha ieotennou envel.
melchen paz eus ré anezâ, ma eller é implijout dré ma teu. Al louzeier-zé, goal neudennec, goal dourec, né zléont quet beza ré zigorret dan eôl ; suilla rafent, hô delliennou a vruzunfé ha né chomfé quen nemet an dreujou. Evit eosti ar seurt foën-mâ eb é zevi, a renquer é zerc’hel téo var é rést, ac é troei en doaré-zé eb é hija ré. Dré ma teu da scânvad, é reer téoc’h berniou, ma eosto peb a nebeut, ac en eun doaré da virout é zelliou. Ober réer peb obardaé brassoc’h berniou evit d’ar foën al, abalamour da zigas an domder enô, evit mirout né zeufé da douffa divezatoc’h. Eur vech eostet avoalc’h, é vez digasset dar An oalen vella ar foën.
guear. Mirout a reer ar foën da voeltra, pa lequeer eun nebeudic oalen var quement guisc é za er bern. En oc’h salla ar foën touffet, a vellaër anezâ ac eller é roei dal loënnet eb aoun dober gaou dezo.