Nomenoe oe/Pevare arvest
- War ar blasenn. An hevelep re. Ar breur gwennoll, job.
Peseurt darvoud an diaoul a zo degouezet hizio er vro ? Ha c’houi a gompren eun dra bennak ?
N’oun ket kustum da veza dientent, nemet hizio eo tapet va spered genaouek. Ne gomprenan ket eur vulufenn er pez a c’hoarvez.
Dont d’ar foar da zeiz ar foar, ha ne vo ket foar !…
Dont d’ar marc’had da zeiz ar marc’had, ha ne vo ket marc’had.
An dra-se a zo eur mister.
Petra an diaoul a sinifi ar volz emeur o sevel war ar blasenn hag en elestr hag ar bleuniou ledet war al leurenn, evel da c’houel ar sakramant, ha piou eo Nomenoe ?
Mantrus ! mantrus ! n’ouzont ket piou eo Nomenoe !
Nann, ’vat, ha n’oun ket nec’het c’hoaz.
Nomenoe a oa gwechall
Gouarner, e Breiz, evit ar Gall ;
Hizio Nomenoe,
E Breiz, a zo roue.
Kompren a ran : an Nomenoe a zo paotr an tailhou.
Sevel a rae tailhou evit Bro-C’hall ; nemet, edo o c’hortoz an deiz merket gant Doue evit terri ar yeo ha savetei ar vro, hag ober ouzomp-ni, Bretoned, gwazed dieub. An eur venniget a sonas en devezioù-mañ, ha paotred Nomenoe ha soudarded Karl ar Moal, ar roue gall, a zo bet emgann etrezo e kompezenn Ballon. Ar Vretoned o deus gounezet, Breiz a zo dieubet ha Nomenoe a zo hor salver. Hizio emañ an deiz da lida ar viktor ha bremaik Nomenoe, hor roue galloudek ha glorius, a vo degemeret e Redon gant bleuniou, kaniri, brall ar c’hleier ha son an trompilhou.
Diwar goust hol loened, hor pesked, hor viou hag hon amann.
E gwirionez, tailhou a vo savet, evel araok ; eun tamm mat nebeutoc’h, a-dra-sur, eun tamm mat nebeutoc’h, hag e kefiou Breiz e vezint miret e-lec’h mont da leunia boujedenn Vro-C’hall evel gwechall. Setu.
Ha !
Alvanet e chomit.
Ya !
Perak ?
Ne gomprenomp ket.
Ne gomprenit ket ar c’hemm a zo etre an daou gef, hini Bro-C’hall hag hini Breiz ?
Nann ! Kef Breiz pe kef Bro-C’hall a zo ingal d’imp, p’eo gwir e paeomp, memez tra…
Bretoned digalon !
…Ha kompren a reomp e vo atao goullo hor c’hef-ni.
Ne garit ket ho pro !
Ha me, va ebeul ken flour e vlevenn.
Ha me va gwiz ken lart.
Ha me va dañvadez gant he gloan hir a oa da veza touzet en deveziou-mañ.
Ha me melladou viou dozvet gant yer bet gant ar c’hilhog.
Ha me va brilli pesketaet gant an higenn e-tal Damgan.
Ha me va amann druz, ribotet d’ar beure.
Ha me emañ va buoc’h o hala er c’hraou, hag a-benn bremañ marteze he deus kollet he leue. Ha n’oun ket evit mont d’ar gêr, war he zro.
Ni a goll holl ouspenn eun devez labour.
Eun tamm brao a laer eo Nomenoe. Ya ! eun tamm brao a laer, setu petra eo da Nomenoe.
O tri mil c’hast !…
Koulskoude e vefe eun enor evidoc’h kinnig ho loened da veza aberzet war aoter ar Vamm-Vro.
’M eus aon, kloareg, gant ho teskadurez, ez eo kollet ganeoc’h an diweza peadra eus ho skiant vat. Brao eo d’eoc’h prezeg ha kentelia pa n’hoc’h eus ket zoken eun diner da goll.
Ha marteze n’eo ket d’ezañ zoken ar roched a zo war e gein.
Eur roched all a zo war va c’hein ha n’en deus perc’henn nemedoun.
Ho kroc’hen ? Aberzit anezi ’ta, war aoter ar Vamm-Vro.
Graet em bije a galon vat, nemet n’em boa digarez ebet da vont d’an emgann, rak Nomenoe n’en doa ket ezomm eus soudarded war droad. Ouspenn eur Breton, avat, en deus roet, en deveziou-mañ, e groc’hen ha kroc’hen e varc’h.
Ya ! Izidor an anduilhenn a zo aet d’an emgann gant kazeg e dad.
Heñ ha meur a hini all.
Klevet em eus en eur zont d’ar marc’had gant va brilli, en deus kuitaet Izidor ti e dad hag e vamm goude distribilha eun dousen anduilhennou hag eo tec’het dre noz ha dre laer, war gein ar gazeg c’hell.
E kompagnunez dispar emañ Salver ar Vro.
Koll Izidor ne vo ket eur c’holl bras. Nemet pa zeu soñj d’ezañ eus e gazeg c’hell hag eus e anduilhennou, an tad a ya sot-ran.
Ma ne deu ket Izidor en-dro, e vo garanet e ano er peulvaen ha meulet da viken e gwerziou ar varzed.
Kaerat tra d’an den maro !
Ho pesked…
Ho viou…
…a vo fritet gant hoc’h amann… war billig ar Vamm-Vro… evit leunia goude-se kof al lakepoded.
Daoust hag ar brilli, an amann, ar viou, an ebeul, an dañvadez hag ar wiz a vo meulet ivez e gwerziou ar warzed, inosant ac’hanoc’h ?
Me n’emaoun ket o vont da chom amañ da selaou an abostol-se o sevel litaniou.
N’oc’h ket evit mont d’ar gêr : ho puoc’h a zo pennasket ouz tal an ti all.
Me he dibennasko.
Gwelit : an hentou a zo stanket gant kirri a-dreuz, ha diwallet gant archerien e-leiz.
Me a roio al lerenn d’ezi etre he divesker ken ma lammo dreist ar c’hleuz mar deo stanket an hent, pe e toullgofo an archerien a gavo dirazi. (Emañ an dud o vont kuit ; an archerien o tont.)
Penaos ? An dud o vont kuit ?
O ! n’emaomp ket ; ne daimp ket d’ar gêr hep hol loened.
Hep va viou.
Me n’oun ket evit chom hep lavikat va divesker pe kerkent, e vez maro va zreid hag e kouezan diouz va sav.
O ! ne zistagin ket va buoc’h nemet mont a ran da drouc’ha d’ezi eur bec’hiad melchon ruz. Da genta avat ez an d’an ostaleri, amañ, da c’houlenn an aotre digant ar perc’henn. (Mont a ra d’an ostaleri).
Mont a ran ivez d’a c’houlenn eur pochad kerc’h evit va ebeul.
It, hag hastit afo.
Ha me…
Ha c’houi, eur muzuliad brenn evit ho pemoc’h ?…
Eeün-hag-eeün.
Ha goude e vo tro Madalen ; ha goude tro Seza, ha goude tro Maivon. Ha goude en em gavin va-unan war ar blasenn. Aze emaoc’h, aze e chomot. Ma tegouez d’ho kwiz gwic’hal gant an naon, skoit d’ezi war he min ken na davo. (Yann o tont er-maez eus an ostaleri a zistag e vuoc’h). Oc’ho ! arabat distaga al loened.
Evit he c’has d’ar peuri an hini eo, rak n’eus ket er verouri melchon trouc’het na da drouc’ha.
Da lavarout d’ar perc’henn n’eo ket druz awalc’h ar peuri en e bark.
Gouzout a ra petra a zo en e bark hep ma vo lavaret d’ezañ. Deuit amañ en-dro (Yann a dosta en eur c’hrozmolat.)
Yann, servichet eo da vanne.
Emaoun o vont. (Ober a ra tro.)
Dont a reot amañ pe me a ya d’eoc’h ? (Yann a dosta goustad. Fañch a gouez eus e sav war ar blasenn.)
Petra ’ zo c’hoarvezet gant an den-mañ ?
Skoet gant eun taol gwad dindan an heol bero.
It buan da glask ar medisin.
Ar merc’hed-mañ a glask atao en em lakaat etre treid ar wazed. En em dennit ! (Ar maouezed a chom. an archer da Job :) Daou waz a zo barrek awalc’h evit dougen eun den. (Job a ziskrog. Lezel a ra e dog da goueza.)
Aotrou Archer, Fañch a zo chomet e dog war e lerc’h ; mont a ran da gas anezañ d’e berc’henn. (Mont a ra.)
Diwallit d’ober hirlink d’in dindan va c’hazellou pe e tirollin da c’hoarzin.
It da gerc’hat d’in eur boked geot dreinek a viro ouz an arne da goueza war va amann. (Gwennoll a gutuilh eun dournad geot. Seza a lak geot en he fronellou hag o gwask gant he bizied. Gwada a ra he fri raktal.)
O ! aet oun sempl.
He fri o wada ?
Va fenn o faouta gant an droug.
Eun taol gwad all !
Kazelik-kazelik e daio aezikoc’h. N’eo ket gwir, Seza gaez ?
Gwir. (maivon ha sadalen a ra tro ; Seza ha naig en em denn, kazel ha kazel.)
Ha ni, amañ, hon diou, hon unan !…
Me n’oun ket evit chom pelloc’h em sav.
Ha c’houi a zo klañv, ivez ?
Klañv ha gwall glañv, siouaz ! Mez am eus.
Eur c’hleñved mezus eo moarvat ?
Mezus kenañ, aotrou archer… Gwelit pegen stardet eo va c’horkenn…
N’em boa ket taolet evez : o tougen emoc’h ?
Hag oc’h deût evelato d’ar foar ?
Da gavout ar medisin, aotrou archer.
O ! gouzout a ran pegen start eo dougen bugale. Da zek mab oun bet tad, hag e-keit ma veze va gwreg o tougen, e veze ret d’in soursial ouz labour an ti goude graet labour ar park.
C’houi a zo eun den a galon.
Re a galon. (Maivon en em glemm.) Emoc’h o vont da glañva ?
Kasi sur ; n’oun ket evit chom pelloc’h em sav. Emaoun o vont da vankout ma ne azezan ket.
Deuit ganin ma kasin ac’hanoc’h da di ar medisin.
N’oun ket evit mont da di ar medisin p’eo gwir n’em eus ket eur gwenneg zoken em godell. Arc’hant va brilli a oa evit paea ar medisin ha va brilli a zo bet dalc’het diwarnoun.
Pec’hed eo ivez derc’hel viou war goust eur baourez kaez.
Mont a ran ; hoc’h ali a zo ali eur c’hristen mat.
Pouezit war va brec’h : aesoc’h e vo d’eoc’h bale.
O ! mont a rin va-unan ; me a zo boazet ouz ar boan hag ouz ar vizer ; hag, ouspenn, ma tegouez d’eoc’h beza gwelet gant ho mestr, e viot gourdrouzet, moarvat. Doue ho pennigo evelato, aotrou archer. (Mont a ra da ostaleri an Trilonk.)
O ! aon am eus amañ, va unan, hep eur c’hristen em c’hichen, ha gant an diaoul ebarz va c’halon.
C’houi a zo o klask ober an diodez ; hogen, amañ e chomot.
Sur awalc’h, n’oun ket bet gwall fur hizio. En eur zont d’ar foar, em eus graet an diodez. Pilet oun bet e foz an hent bras gant eur foeter-hent, ha bremañ en em gavan e stad a bec’hed marvel.
Mar doc’h bet pilet ha gwallet, ar pec’hed a zo d’ezañ.
Da genta e oa d’ezañ ha goude d’imp hon daou, rak kemeret em eus ivez plijadur.
Ha te a zo aze ivez ?
Ya, eur vaouez fall, siouaz d’in ! Keuz am eus avat ha doñjer ouz va fec’hed bras ; ha mall ’ zo warnoun mont d’an iliz da walc’hi va ene lor er gador-govez ha, goude, e dour ar binijenn.
Mat a reot.
Mont a ran eta, war eeün.
Ne viot ket kovesaet bremañ ; n’eus beleg ebet en iliz.
Amzer en em brepari…
Grit sin ar groaz war ar blasenn ha skoit war ho peultrin, dirak Doue araok ober dirak ar beleg er gador-govez.
N’oun ket evit ober, gant dremm eun archer dirazoun.
Ha perak ’ta ?
Abalamour ne garan ket an archerien hag en eur welout dremm unan dirazoun e sevenan war an taol eur pec’hed marvel a gasoni. D’an iliz ez in.
O ! den fallakr ! mirout ouz eur vaouez da vont da govez !… Ma kouezan amañ, dindan an heol bero, skoet gant eun taol gwad, e vo daonet va ene. Hogen ma ’z an gant an diaoul, e pedan an Aotrou Doue da zaona ac’hanoc’h ivez.
Maouez, maouez, it buan d’an iliz ; it dillo da govez !
(madalen en em denn.)
Araok ma vezo kavet war an douar eun archer e spered digor, e vo degouezet fin ar bed ; nemet hemañ, a gredan, a zo e-touez ar re c’henaoueka bet krouet a-viskoaz gant an Aotrou Doue. Ma kemerfe korf, en e spered, an holl sotoniou am eus roet d’ezañ da gredi, n’eo ket eur penn a vefe war e choug, nemet eur varrikenn. (an archer en deus troet kein ; madalen a red d’an ostaleri.)
Hag e choman va-unan, war ar blasenn, hag oun bet lakaet gant va mestr da ziwall al loened hag an dud…
Me a zo amañ ivez ; setu emaomp daou.
Eur c’hloareg ne gont ket. (Outañ e-unan) Va-unan war ar blasenn, gwelloc’h em bije kavet en em gavout gant unan all bennak hag ober ganti eur pec’hed marvel e foz an hent bras.
Tan ar c’han ;
Taran an diskan.
Me a roy d’it diskan, bremaik. (outañ e-unan) Mont a ran ac’han da ziwall ar c’hirri ; aesoc’h e vo d’in. (Mont a ra kuit. Eur gedour o tont gant eul luned hir : ken hir hag e gorf. Sellout a ra ouz eur skeulig, sko ouz lost an doenn.)
Ha petra a welin-me diwar lein ar skeul vihan-se ? Eur c’halvez ne oar ket, e fesoun, ez eo ret d’eur gedour pignat uhel, uhel, el laez, evit gwelout pell, pell. Aes eo gouzout n’eo ket bet er skol.
Ne c’hellfe konta nemet war e vizied niver ar bazinier en e skeul.
Dek pazenn. Dek ha dek a ra ugent. Ugent a oa ret.
Gwir, gant ugent pazenn e vez unan eun hanter uheloc’h eget gant dek. Ha gwelout a reer eta eun hanter pelloc’h ?
Kavout a rae d’in e oac’h bet er skol ; ’m eus aon avat, n’oc’h ket bet hiroc’h eget an daolenn genta. An dek pazenn genta a zo, ouspenn dek, pell diouz an ugent. Selaouit : gant dek pazenn ne welin tra, p’eo gwir, diwar c’horre ar skeul, ne dizin ket c’hoaz lost an doenn ; ha gant dek pazenn ouspenn e welin, dreist an doenn betek penn an dremmwel… Ne oa ket eun divunadenn.
(gwennoll a dro e gein, feuket. Ar c’halvez a dremen, eur plankenn gantañ war e skoaz.) He ! kalvez ! Klev ! Petra ’ welin diwar c’horre ar skeulig-mañ ?
Hi ! hi ! dek pazenn a zo awalc’h, ne oa ket eun divunadenn. Eul labous ha ne oar ket an tu da bignat d’e glud !…
(An Aotrou Konwoion, gant e zilhad aour hag e vaz eskob.)
N’emaout ket c’hoaz war c’horre ar siminal, ha marteze emañ tost soudarded Nomenoe ? (Ar gedour a bign er skeul ; konwoion a sell en-dro d’ezañ). Penaos ? Den ebet war ar blasenn ?
Eo, me.
Eur c’hloareg ne gont tra, nemet pa vez er skol.
Unan all bennak en deus lavaret an dra-se d’in bremaik…
Va-unan war ar blasenn !… Koulskoude eo stanket mat an hentou gant ar c’hirri ha diwallet gant archerien. Al loened a zo stag ouz an tiez… Da belec’h eta eo aet ar gouerien ?…
Darn a zo aet da gavout ar medisin, darn da gavout an apotiker, ha darn all da govez.
Souezet oun e teuont da govez e-kreiz ar sizun, ken lezirek ma ’z int da zont da zerc’hent ar goueliou-berz.
Eur vaouez he deus graet eur pec’hed mezus en eur zont d’ar foar !
’M eus aon eo bet kovesaet war ar blasenn, araok mont d’an iliz ?
Ha c’houi, da glevout. Ar pec’hed a zo d’eoc’h.
O ! ne c’hell ket beza, ne c’hell ket beza, Aotrou ’n Eskob… Ar pec’hedou-se a vez atao d’ar merc’hed.
Mat, mat… It d’an iliz, ha goude, da di ar medisin, ha goude da di an apotiker, ha degasit d’in eus ar gouerien, klañv hag all o c’horf pe o ene.
Mont a ran da seni an añjelus.
Da unan emaout ?
Va mab hena a zo o tont war lerc’h, gant alc’houeziou an iliz.
Ha prennet eta eo doriou an iliz ?
Sparlet int gant barinier houarn ha prennet ouspenn gant an alc’houeziou abaoe an oferenn vintin. Kemennet hoc’h eus d’in, Aotrou ’n Eskob, prenna doriou an iliz, da gement devez foar, abaoe m’eo bet laeret an arc’hant eus kef sant Yann Vadezour.
Mat a rez senti ouz va gourc’hemennou evel ouz gourc’hemennou an iliz. Hogen, mar deo prennet an noriou, n’eus den ebet en iliz ?
Piou a welan o vont du-hont, gant ar straed ?… Ar medisin hag an apotiker !… Gwelit, Aotrou ’n Eskob.
Neuze, n’eus den ebet en o zi ; da lavarout eo, den e ti an apotiker, den e ti ar medisin ha den ebet en iliz. Gaou hoc’h eus lavaret d’in.
Neuze, me an hini a zo bet gaouiet da genta.
Kit gant ar c’hloc’her da seni an añjelus. (D’ar c’hloc’her) Brall an tri c’hloc’h epad eun hanter eur, evel evit eun Te Deum bras. (Ar c’hloc’her a sell gant fae ouz ar manac’h). Ar c’hloareg-mañ a vrallo ar c’hloc’h bihan… Ha me a zo o vont d’ober an dro d’an ostaleriou da glask ar gouerien.
(Lien.)