Gousperou ar Sul gant un instruction

Charlez ar Brizh

Heuriou brezonnec ha latin

L. Prud'homme, 1849  (p. 368-380)

GOUSPEROU AR SUL.

————

instruction evit ar gousperou en general.

AR guer-ma (Gousperou) a so tennet eus a ur guer latin hac a signifi pardaëz, pehini so ur poent dirac cus-heol. Gueichall e custume ar gristenien en em assambli en ilis bemdez var dro ar poent-ma, evit meuli Doue hac he drugarecaat eus ar graçou ho devoa recevet diganta epad an deiz, hac evit heul an exempl eus ar roue David pehini a lavar en he salmou penaus e custum renta meuleudi da Zoue d’ar mintin, da greisdeiz ha d’an pardaëz-nôz. Ar veuleudi-se da Zoue var ar pardaëz eo a so galvet Gousperou, da lavaret eo ofiç ar pardaëz, abalamour ma vez lavaret d’ar poent-se eus an deiz.

Amser so bet ne dijune ar grisienien er c’horaïs nemet goude Gousperou d’ar pardaëz-nôz. Brema pa vez iun, e permet an Ilis dibri abretoc’h ar repas, hac o caout egard ouz ar sempladurez eus he bugale, e permet ganto dibri ho fred var dro creis-deiz, ha memes lavaret ar Gousperou ive var-dro ar poent-se d’an deiziou-iun eus ar c’horaïs quent an dijuni, evit d’ar fin o recita en creis an deiz ur beden instituet da veza lavaret diouz ar pardaëz, ma ho devezo memor ar gristenien eus ar c’hustum ancien-se ; hac o caout mez ha confusion o velet brema ho sempladurez, ma en em gourajint da ober da viana erfat ar iuniou evel ma ho greer brema, hac a soquen eas da ober en scoaz ar iuniou a reat gueichall pa na zebret neuse nemet ur repas bemdez diouz an nôz, goude Gousperou, hep collation ebet.

An Ofiç eus ar Gousperou a ell represanti deomp ar guenta donediguez eus hor Salver er bed-ma, pa deuas var an douar dre ar myster eus he incarnation, oc’h en em ober den, var dro ar bardaëz eus ar bed, evel a gan an Ilis, Vergente mundi vespere : da lavaret eo, pa e bet deut er bed-ma da un amser ma edo ar bed tostoc’h d’he fin eguet d’he gommançamant. Beza ec’h ellomp eta lavaret hor Gousperou en enor d’an incarnation pe d’an donediguez guenta eus hor Salver er bed-ma ; hac evel ma deus ato pemp Salm da recita en peb seurt Gousperou, ec’h ellomp ho recita ive quer couls en enor d’ar pemp gouli eus hor Salver, pe veus a re e tleomp caout memor en peb occasion pa’z int sourcennou a c’hraç evidomp.

Peguement-bennac ma hon eus troet en brezonnec ar salmou eus ar Gousperou couls hac ar salmou all pere so el levr-ma, en ur fæçon an essa da compren ma ê bet possubl deomp, couscoude mar rancontrit enno certen andrejou pere ne gomprenac’h quet erfat ; adorit Doue neuse oc’h anaout dirazan hoc’h ignoranç, hac oc’h antren er memes santimant gant ar profet pehini en deveus prononcet ar salmou divin-ma dre inspiration ar Speret Santel. Meur a andret anezo hon eus expliquet en ur fæçon spirituel ; rac ma hor bize hi expliquet a c’her er guer oll, ne alfet quet ho entent nac ho c’hompren en nep fæçon.

Goude beza lavaret devotamant ar Pater hac an Ave, grit sin ar groas o prononç ar c’homsou-ma, Deus adjutorium, hac ho aller da gana en brezonnec. Var an ton : Considerit piz, o christen.

DEus, in adjutorium meum intende. Domine, ad adjuvandum me festina. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et semper : et in sæcula sæculorum. Amen. Alleluia. Peautramant, Laus tibi, Domine, rex æternæ gloriæ.

BEzit, va Doue, me ho ped, Attantif d’am sicour bepret ; Autrou, plijet gueneoc’h hasta Dont em izom d’am assista. Rentomp gloar d’an Tad eternel, D’ar Map ha d’ar Speret Santel, A so en un Doue tri ferson, Meulomp-hi a greis hor c’halon. Ar memes gloar a ïoa a viscoas Ha vezo rentet brema c’hoaz, Hac ato ha da virviquen D’an Dreindet en un Doue epquen. Evelse, va Doue, bezet gret, Ha ra viot trugarequeet, Meuleudi deoc’h, Autrou santel, Ha roue a c’hloar eternel.

ar c’henta Salm.

Eus ar Gousperou, en pehini e comser eus ar c’hloar a Jesus~Christ en qualite a roue, a velec hac a varner souveren, penini a exerço he goler var ar re vechant da seiz ar varn. Var an ton diaraoc.

Psalm. 109.

DIxit Dominus Domino meo : Sede à dextris meis. Donec ponam inimicos tuos : scabellum pedum tuorum. Virgam virtutis tuæ emittet Dominus ex Sion ; dominare in medio ini-

DOue en deveus lavaret D’he Vap hon Autrou benniguet, Azezit en tu-deou d’in-me Da gaout ar memes gloar guenee. O c’hortos evit birviquen Ma liquin hoc’h adversourien Da servijout deoc’h da scabel Dindan ho treid, va Map santel. En Sion eo e tle commanç Ar voualen eus ho puissanç,

It ach’ano partout da ren Encreis hoc’h oll adversourien. D’an devez bras eus ho callout E vellint hoc’h ar c’henta tout En creis ar c’hloar ar guenet Eus an oll sænt ha sænteset. Neuse e vouezint eo me ho Tad Am eus hoc’h anjandret, va Map, Eveus va substanç ma unan Abarz ma crouis ar bed-man. D’he Vap en deveus c’hoaz Doue Touet, hep e chenjo he le : C’houi eo da jamæs va belec Diouz an urs a Velchisedech. Ia, ema deoc’h en tu-deou , Va Doue, ho Map hon Autrou, Ha d’an deiz m’en em golero, Ar re superb a vrusuno. Rac pa zeui da varn ar bed oll, E caço an dud fall da goll, Hac e flastro, hep lacat mar, Da gals ho fenn ouz an douar. Hac evel m’en deveus evet An dour a souffrançou ar bet, E vezo guelet o c’horren He benn gant ur c’hloar souveren. Rentomp gloar d’an Tad, etc.

micorum tuorum. Tecum principium in die virtutis tuæ in splendoribus sanctorum : exutero antè luciferum genui te. Juravit Dominus, et non pœnitebit eum : Tu es sacerdos in æternum secundùm ordinem Melchisedech. Dominus à dextris tuis : confregit in die iræ suæ reges. Judicabit in nationibus, implebit ruinas : conquassabit capita in terrâ multorum. De torrente in viâ bibet : proptereà exaltabit caput. Gloria Patri , etc.

An eil Salm,

Evit meuli Doue hac he drugarecaat eus he oll graçou hac eus an traou admirabl en deveus gret en faveur he bobl. Var an ton : Abars commanç hoc’h oræson.

Psalm. 110.

A Greis va c’halon, va Autrou, E rentin deoc’h meuleudiou

COnfitebor tibi Domine, in

toto corde meo : in concilio justorum et congregatione. Magna opera Domini : exquisita in omnes voluntates ejus. Confessio et magnificentia opus ejus : et justitia ejus manet in sæculum sæculi. Memoriam fecit mirabilium suorum, misericors et miserator Dominus : escam dedit timentibus se. Memor erit in sæculum testamenti sui : virtutem operum suorum annuntiabit populo suo. Ut det illis hæreditatem gentium opera manuum ejus veritas et judicium. Fidelia omnia mandata ejus, confirmata in sæculum sæculi : facta in veritate et æquitate. Redemptionem misit populo suo : mandavit in æternum testamentum suum. Sanctum et terri-

Hac en secret hac en public, Etouez ar re just ha jurdic. Œuvrou Doue so bras meurbet, Diouz he volontez int reglet; Daoust petra erru mad pe zrouc Hen a zispos a bep tra tout. Manific eo ar pez a ra, Meulabl eo ato en peb tra ; He justiç en em zalc’h bepret Ar memes, ha ne chenjo quet. Leset en deveus gant an dud Ur memor a guement burzud deveus grêt en ho c’hever Ha drugarez leun a zouçder. Ar memor-se quen agreabl Eo ar vagadur admirabl En deveus roet er sacramant. Da nep hen douj parfætamant. Memor en devezo bepret Eus ar pez en deus prometet, Hac e rai d’he bobl anaout Eus be oll œuvrou ar c’hallout. Dezo e roio an heritej Eus he varados da bartej; En traou a ra n’en em zisquez Nemet justiç ha guirionez. He oll gourc’hemennou santel A so bepret ferm ha fidel ; Fontet int var an virionez Ha var peb seurt justiç ivez. Digacet en deus er bed-ma He Vap evit hon redima ; Grêt en deus deomp un testamant A bado eternelamant. Santel na terrubl eo meurbet

He hano, piou n’en douj quet ? Commançamant ar furnez ê Doujanç an Autrou hon Doue. Quement a vev en he zoujanç Ho deus ur guir intellijanç, Ar seurt-se eo en em rent dîn D’he veuli en êvou hep fin. Enor ha gloar da Zoue an Tad, Ar memes gloar da Zoue ar Map, Ha d’ar Speret Santel ive, Tri ferson distinc en un Doue. Ar c’hloar a so bet a viscoas, Ra vezo rentet brema c’hoas, Hac ato, ha da virviquen D’an Dreindet en un Doue epquen.

bile nomen ejus : initium sapientiæ timor Domini. Intellectus bonus omnibus facientibus eum : laudatio ejus manet in sæculum sæculi. Gloria Patri, et Filio : et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio et nunc et semper : et in sæcula sæculorum. Amen.

An trede Salm,

Pehini a zisquez pequen eürus vezo ar re ho deveus doujanç Doue hac a so charitabl en andret ar beorien, ha peguer maleürus vezo ar re vechant.

Var an ton : V[a] ^[1] guir gristenien, me ho ped.

Psalm. 111.

O Peguen eürus eo an den A zouj an Autrou souveren, Hac a so leun a zesirou Da viret he c’hourc’hemennou ! He raç a vezo galloudus Var an douar dre ar vertuz, Rac bep seurt benediction A heul nep so eun a galon. En he di en em guef ivez Ar c’hloar hac ar binvidiguez ; Hac evit birviquen e pad He justiç hac be oeuvrou-mad.

BEatus vir qui timet Dominum : in mandatis ejus volet nimis. Potens in terrâ erit semen ejus : generatio rectorum benedicetur. Gtoria et divitiæ in domo ejus : et justitia ejus manet in sæculura sæculi. Exortum est in

tenebris lumen rectis : misericors , et miserator, et justus. Jucundus homo qui miseretur ei commodat, disponet sermones suos in judicio : quia in æternum non commovebitur. In memoriâ æternâ erit justus : ab auditione malâ non timebit. Paratum cor ejus sperare in Domino, confirmatum est cor ejus : non commovebitur donec despiciat inimicos suos. Dispersit, dedit pauperibus, justitia ejus manet in sæculum sæculi : cornu ejus exaltabitur in gloriâ. Peccator videbit et irascetur, deonbus suis fremet ei tabescet : desiderium peccatorum peribit. Gloria Patri, et Filio, etc.

Savet eo en devalijen D’an dud santel ar sclerijen, Rac Doue so leun a druez, A justiç hac a drugarez. En so eürus hac agreabl Un den so prest ha charitabl, Hac a so he gomsou reglet : James ne vezo discaret. Eus a nep so just ha santel, E vezo ur memor eternel ; Evit quement droug a glevo Anquen ebet n’en devezo. He galon a so preparet Da esperout en Doue bepret, Ferm eo hac e vezo biquen En despet d’he adversourien. Roet en deveus an alusen Liberalamant d’ar beorien ; Receo a raïô ur buissanç. Hac ur c’hloar vras en recompanç. Gant jalousi oc’h he velet E vezo ar pec’her coloret ; He zent gant dipit a scrigno, Ha var he dreit e tisec’ho. Hoguen desir ar bec’herien A vezo vean evit biquen ; Elec’h ma vezo contantet Desir nep a vezo salvet. Enor ha gloar d’an Tad, etc. Evel diaraoc.

Ar pevare Salm,

Eleac’h ma exorter servijerien Doue d’he veuli, an pehini, peguen huel hennac eo he vajeste, a hris sellet ouzomp ha caout sourci eus ar re distera, pe da re avisiou e ra sevel da veza tud enorabl.

Var an ton : Ælez an eê, deut d’an douar.

Psalm. 112.

MEulit an Autrou souveren, Entresoc’h he servijerien ; Meulit an hano a Zoue, Ha gant respet prononcit-he. Ra vezo benniguet ato Ha glorifiet an hano Eveus hon Autrou souveren Eus a vrema da virviquen. Hano an Autrou a dle bepret Gant ar bed oll beza meulet Adal sao heol en oriant Bete cuz heol en occidant. An Autrou eo huel meurbet Dreist quement pobl a so er bet, Hac ar c’hloar eus he vajeste A so dreist an êvou ive. Piou so henvel ouz an Autrou Hon Doue a chom en êvou, Hac ac’hano a gonsider Quement a so humbl ha dister ? En eus ar fang hac an douar A denn an izomec, pa gar, Hac a ra d’ar paour quez sevel Divar an teil d[a] [2] lec’h huel. Evit he lacat assambles

LAudate, pueri, Dominum : laudate nomen Domini. Sit nomen Domini benedictum ; ex hoc nunc et usquè in sæculum. A solis ortu usquè ad occasum : laudabile nomen Domini. Excelsus super omnes gentes Dominus : et super cœlos gloria ejus. Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat : et humilia respicit in cœlo et in terrâ ? Suscitans à terrâ inopem : et de stercore erigens pauperem. Ut collocet eum cum principibus :

cum principibus populi sui. Qui habttare facit sterilem in domo : matrem filiorum lætantem. Gioria Patri, et Filio, etc.

Gant ar brincet eus he bales, gant ar brincet eus he bobl quer Da azeza en ho c’henver. En eo a rejouis ivez An hini a ioa hep lignez, Oc’h he renta mam en he zi Da forz bugale bet dezi. Enor ha gloar, etc. evel diaraoc.

Ar pempet Salm,

Dre pehini e caner ar burzudou admirabl a eureu Doue o tilivra gueichall he bobl eus a Egypt hac a douez ar barbaret ; hac e veler penaus e guemer dindan he brotection ar re a laca ho esperanç enna epquen, ha non pas en idolou, da lavaret eo, en madou ar bed-ma. Ar bohl a Israël pe a Judee ha famill Jacob, pe veus a re e comser ama, so ar memes pobl, hac e represant ar gristenien vad, pere eo guir bobl Doue, hac a vezo dilivret ive ganta eus a Egypt hac adouez ar barbaret, da lavar[e]t ^[3] ê, eus ar bed-ma, a douez an dud vechant, evit ho c’hundai d’an douar a bromission, me lavar d’ar barados, pehini en deveus prometet d’he oll servijerien fidel. Hac eguis ne allas ar bobl ancien-se sortial a Egypt nemet dre ar sicour puissant ha miraculus a Zoue, dememes ni n’ellomp renonç d’ar bed na sortial eus a esclavaij ar Pharaon infernal an ærouant nemet dre ar sicour miraculus a c’hraç Doue ; hac unan eus an effejou brassa eus he buissanç infinit ê hor c’honvertissa outa, pa pedomp en ur goall stad, rac neuse omp henvel ouz an idolou pe veus a re e comser ama.

Guenou hon eus eguis an idolou-se, ha ne barlantomp quet ouz Doue dre an oræson ; daoulagat hon eus, ha ne velomp banne, o veza dallet gant hor goall inclinationou ; diou scouarn hon eus, ha ne glevomp quet ouz comsou Doue ; diou fron hon eus, ha ne santomp quet ar c’houez mad eus an exempl a zisquez deomp ar sent hac an dud vertuzus ; daouarn hon |} eus, ha ne reomp quet an œuvrou-mad ; treid hon eusn ha ne dec’homp quet dious an droug ha dious ar goall occasion ; gouzoug hon eus, ha ne griomp quet ouz Doue, rac n’her pedomp nemet gant hor musellou : evel-se a choare gant ar re so stag ho c’halon ouz traou ar bed-man, hac ouz ho flijadur hac ho c’hommoditeou. Ar seurt reflexionou se a dleomp da ober o recita ar Salm-ma.

Var an ton : Pe den siouas a so dalc'het !

Ps[al]m ^[4]. 113.

PA sortias pobl Israël Eus a Egypt ar vro gruel, Pa oe ti Jacob dilivret Eveus a greis ar barbaret, Neuse oe ar bobl a Judee Consacret da servij Doue, Israël a zeuas da veza Dindan he ren sujet deza. A hent ar bopl-ma e tec’has Ar mor neuse, pa her guelas, Ha var ec’his rivier Jourdren A redas var-zu he sourcen. Neuse gant spont ho deus lammet Ar meneziou eguis maoutet, Lammet ho deus an torguennou Eguis ma lamm oanedigou. Mor ruz, petra oa ho sujet Ma’z oc’h bet evelse tec’het ? Perac oc’h-hu bet, c’houi Jourdren , Retornet var-zu ho sourcen ? Perac hoc’h eus-hu bet lammet, C’houi meneziou, evel maoutet ? Perac evel oanedigou

IN exitu Israëll de Ægypto : domus Jacob de populo barbaro. Facta est Judæa sanctificatio ejus : Israël potestas ejus. Mare vidit et fugit : Jordanis conversus est retrorsùm. Montes exultaverunt ut arietes : et colles sicut agni ovium. Quid est tibi mare, quòd fugisti : et tu Jordanis, quia conversus est retrorsùm ? Montes exultâstis sicut arietes : et colles sicut agni ovium. A facie Domini mota est terra ; à facie Dei Jacob. Qui convertit petram in stagna aqua-

rum : et rupem in fontes aquarum. Non nobis Domine, non nobis sed nomini tuo da gloriam. Super misericordiâ tuâ et veritate tuâ : nequandò dicant gentes : Ubi est Deus eorum ? Deus autem noster in cœlo: omnia quæcumque voluit fecit. Simulacra gentium argentum et [au]rum [5] : opera manuum hominum. Os habent, et non loquentur : oculos habent, et non videbunt. Aures habent, et non audiant : nares habent et non odorabunt. Manus habent, et non palpabunt, pedes nabent, et non ambulabunt : non clamabunt in gutture suo. Similes illis fiant qui faciunt ea : et omnes qui confidunt in eis.

Hoc’h eus-hu lammet, torgennou ? Presanç an Aotrou eo a ra Evellen dan douar crena ; Presanç an hini so Doue Da Jacob ha d’he vugale. Ar mean soquen en deus chenjet En ul lenn vras a zour carguet : Hac eus ar roc’h en deus ouzpen Lequeet da redec ur sourcen. Autrou an eê hac an douar, Ne de quet deomp-ni eo ar c’hloar ; Roït ar c’hloar a zeu ac’hano, Non pas deomp-ni, mæs d’hoc’h hano. Ma enevo peb nation Oc’h trugarezus ha guirion Ha na rebechint quet deomp-ni : Peleac’h ema ho Doue-hi ? Mæs na gomsent quet evelse, Rac hon Doue-ni so en eê, Pehini en deus gret bepret Quement en deveus desiret. Hoguen doueou ar re vechant Ne d’int nemet aour hac [arc’hant] [6], Pere so ouvraijou forjet Gant daouarn an dud abuset. Guenou ho deveus da bresec, Ha cousgoude ne gomsint quet ; En ho fen ez eus daoulagad, Pe gant re ne velint berad. Di[ou] [7] scouarn ho deveus ive, Ha ganto ne glevint banne : Diou fron ho deus en ho fri, Ha ne santint c’houes dre hini. Gant ho douarn ne douchint quet,

Ha gant ho zreid ne guerzint quet, Rac evito da gaout gouzoug Ne allint crial morse-tout. Ra deui parmemes da vesa Hevel outo an dud ho gra, Gant quement ho deveus fizianç En traou quen dîn a zisprijanç.

Fizianç bugale Israël So en Autrou celestiel ; En ho sicour hac ho souten A-enep ho adversourien. Bugale Aaron a laca Ho esperanç ivez enna, En ho sicour hac ho souten A-enep ho adversourien. Ar re a vev en he zoujanç, A laca enna ho fizianç ; En ho sicour hac ho souten A-enep ho adversourien. An Autrou gant truez ouzomp En deus bet memor ac’hanomp, O rei deomp he brotection Couls hac he venediction. He venediction santel En deveus roet da Israël, Ar memes benediction En deveus roet da di Aaron. Roet en deveus an abondanç Da guement ho deus he zoujanç : He venediction a c’hraç D’ar re vian ha d’ar re vras. Plijet gant Doue hon Autrou, Ajouti c’hoas cals a c’hraçou Dec’h-hu he oll servijerien Ha d’ho pugale so-muiquen. Ra viot ato benniguet Gant an Autrou oll-galloudec,

Domus Israël speravit in Domino : adjutor eorum et protector eorum est. Domus Aaron speravit in Domino : adjutor eorum et protector eorum est. Qui timent Dominum, speraverunt in Domino : adjutor eorum et protector eorum est. Dominus memor fuit nostri : et benedixit nobis. Benedixit domui Israel : benedixit domui A[a]ron [8]. Benedixit omnibus qui timent Dominum : pusillis cum majoribus. Adjiciat Dominus super vos : super vos et super filios vestros. Benedicti vos à Domino : qui fecit cœlam et terram.

Coelum cœli Domino : terram autem dedit filiis hominum. Non mortui laudabunt te, Domine : neque omnes qui descendunt in infernum. Sed nos qui vivimus benedicimus Domino : ex hoc nunc et usquè in sæculum. Gloria Patri, etc,

Pîni en deus evit he c’hloar Crouet an eê hac an douar. An huela eus an êvou A so demeuranç d’an Autrou : Mæs an douar en deus leset Gant an dud bete fin ar bet. Ne de quet ar re so maro Dirazoc’h, Autrou, ho meulo, Na quennebeut quement hini A ia d’an ifern da lesqui. Mæs, ni pere a vev er stad Eveus ho craç, ho meul erfad ; Hac ho meulo hiviziquen, Eus a-vrema da virviquen. Enor ha gloar, evel diaraoc.

1. Moullet : var.
2. Moullet : de.
3. Moullet : -vart.
4. Moullet : pslam.
5. Moullet : eorum (!).
6. Moullet : ar c’han.
7. Moullet : diouz.
8. Moullet : Aron.