Ar bod beuz benniget
— « He !… Youen Geradennek, eur vouest eus Frans evidout !… »
Hag an hekleo a ziskanas an hano ker c’hoek d’ar re a zo pell eus o bro : « Frans ! »
Hep dale e oe gwelet eur Breton bihan o tilammet eus e delt lien :
— « Evidon ? » emezan.
— « Ya ! lavaret a rafet ! »
Hag ar mignon a zav ar vouest war bouez e vreac’h da ziskouez d’ar Breizad eürus. Hema a lenn kerkent a dreuz e zaelou a levenez an adres skrivet teo gant e vamm… O ya, gant e vamm, n’en deus poan ebet oc’h anaout he skritur.
Ar mignon Goubay a zalc’h krog er vouest keit ha
ma labour Keradennek da ziskoulma an neuden a zo
oc’h ober an dro d’ezi. Skoulmet mat eo.
— Troc’h anezi ! a lavar Goubay.
— Ya ! Trec’hi eun neuden great ha skoulmet gant va mamm…. e Breiz-Izel ?… O ne !… Ne garfez ket evelato ?…
Komzou ar Breizad a ya war-eün betek goueled kalon. e vignon :
— « Gwir a leverez ! » eme hema.
— « O ! Ar vouest-ze bet etre daouarn e vamm !… Ar vouest-se bet lakeat ganti war eur vatimant da vont betek he mab, zouav du-ze en Afrik, pell pell en tu-all d’ar mor bras… daoust ha petra a zo kuzet enni ?
Hag o daou neuze hant hast e tilammont ar golo koat hag eur bern paper. Ha petra welont ?… Eun toullad krampoez gwiniz-du !!!…
— O mamm vat ! eme Geradennek, hi eo he deus aozet ar c’hrampoez-ze evidon … Pegen alaouret int ! Ha pebeus c’houez dudius a zo ganto !… Ne gavez ket, Goubay ?
— Digas a reont sonj d’in eus kouignou ar Vandee ! a respontas ar paotr a vouez izel o plega e benn… mes siouaz ! n’em eus mui den ebet du-ze en hor c’hear-ni da ober kouignou d’in !…
— Mat ! mat !… arabat eo d’it mont da ouela evit an dra-ze !… Del ! debr ar re-ze a-raok ma vezint dizec’het gant avel bero an Afrik !…
O lavaret kement’se o doa dizavet goustadik ar c’hrampoez tano. N’oa hini vruzunet ebet ! Ar vamm-ze a c’houie pakeda brao an traou !…
En eun taol, krak ! setu daoulagad ar Breton o koueza war eur skourrig glas :
— Sell ’ta, emezan, petra eo an dra-ma ?
— Eur bod beuz benniget ! emezo war eun dro.
Youen a grog gant doujanz er skour glas diouanet war douar e vro, pell pell du-ze, harp ouz e di. Lavaret a rafet ez eo bet troc’het en derc’hent, ker fresk eo c’hoaz. An deliou glas-velen-ze a vir pell boueden an drojen o magas ; henvel int ouz paotred an Arvor a vir en o ene ar feiz koz o deus sunet ez vihanik.
Kas a ra d’e vuzellou ar skour benniget evit pokat d’ezan gant feiz, devosion ha karantez. Seblantout a ra d’ezan klevet c’hoaz gant ar beuz-se c’houez an ezans, an dour benniget, ha mouez ar pedennou hag ar c’han.
E galon vat a reas d’ezan divinout ez oa eun tamm avi e hini e vignon dirak kement a eùrusded, ha setu hen ha diskolpa eur bodig da rei d’ezan :
— Daou vod eleac’h unan hon deus breman ! emezan. Del, va mignon, kemer hennez te !…
Kerkent e oe klevet hopal :
— War zao ! War zao ! D’ho fuzuliou, paotred !
Birou a skoe stank stank war-zu enno hag a roge deliou ar gwez a dro-war-dro.
— War a-raok ! eme ar serjant d’an holl zoudarded ha krog omp en unan bennak eus ar gouezidi-ze, hervez an urz roet gant ar c’habiten !
— Ya, war araok ! eme ivez an daou vignon eun tammig dies o fenn abalamour m’oant bet troc’het en o c’haoziou tener.
Ar skourrou bet binniget en eun ilizig a Vreiz-Izel d’ar Zul Bleuniou diveza a oe lakeat difre e godel ar chupen, ha neuze, prim ha prim, setu an daou zouav o tilamm da zailla war ar gouezidi. En em zantout a reont krenv evel loened hag hardis evel bleizi. Seblantout a ra d’ezo ema Breiz ha Bro-C’hall a-bez o sellet ouz an daou zen yaouank o deus kaset pell du-ze da greski o sked, da zifen o douarou hag ho misionerien.
Ar birou a fuc’h atao a-dreuz d’an ear, hogen, rouesât a reont ; tennou fuzul a druilhadou a respont d’ezo kerkent, ha dizale zoken ar c’habiten chomet er gear ne glev mui grik ebet.
Goude beza gedet epad eun toulladig heuriou, eat bihan e galon gant an enkrez, setu ar c’habiten o welet e dud o tifourcha a douez ar girzier.
— Kabiten, eme ar serjant o tiskouez ar Breizad hag ar Vandead skuis maro mes laouen evelato, an daou-ma o deus kerzet evel daou bennfollet !
Lavaret a reas c’hoaz o tiskouez ar vorianed a stlejent d’o heul :
— Int-i eo o deus o daou tapet krog er vorianed-ma !
Ar c’habiten a ra eur zell war ar vorianed ; unan anezo a zeblant d’ezan beza eus ar pennou bras… Sellet a ra goude ouz an daou vignon kalonek… O dilhad a zo poultrennet, roget… Gwelet a ra dreist-oll ar skourou glas o tont eus o godellou :
— N’ouffen ket, emezan, e ve eus ar plant-se er vro c’houez-ma !…
— Nan, va c’habiten, eme ar Breton, ar plant-ma a
deu eus Frans, benniget int bet em iliz parrez d’ar zul
Bleuniou, ha va mamm eo he deus o digaset d’in !
Ar c’habiten a yoa skoet e galon gant ar pez a gleve : e vugaleaj a dremenas dre e spered, ha souden e vouez a zavas da lavaret uhel :
— Eun dra bennak, va mignoned, a vank da skourrou glas ho Pro !… Gouzout a ran petra eo… An dra-ma !
Kemeret a reas diou vedalen outo rubanou tri liou Frans, hag e stagas anezo e-unan war bruchedou an daou vignon, e kichenik ar beuz :
— Ha brema, emezan, paotred kalonek, e c’hellit hopal ganen : « Ra vevo ar Frans ! » rak ar Frans a zo a-bez war ho kalonou !
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D’ar poent m’en em stleje mantel zu an noz war gwez koko ha banan an Afrik, an deiz a darze war Breiz-Izel, ha dizale an heol a lede e liou melen aour war gerreg an aochou.
Mamm Youen a yoa en he zav war dreujou he dor o floura ar voden-veuz glas a greske harp oc’h he zi ; lavaret a rea d’he amezegez :
— O Berc’hed, va fôtrez kez ! pebeus huvre kaer em eus-me great en noz-ma !… Ar bodig beuz am oa kaset da Youen a deue a-nebeudou da veza eur vedalen !… O mar hen defe va faotr ar vedalen a enor da zont d’ar gear !…
Berc’hed a yoa eat he spered da gaout he breur, misioner en Dahomey. Sevel a reas he fenn en eun taol krenn da respont :
— Evit sur, mar hoc’h eus huvreet an dra-ze, kement-se a c’hoarvezo ! Daoust ha n’ema ket ar Vretoned da genta e pep leac’h ?…