Ag er Vertuyeu é general

Eus Wikimammenn
◄  Obligationeu ur Hrechén Ag er Vertuyeu é general Ag er Fé a Grechéneah   ►


Articl I.
Ag er Vertuyeu é general.


COmprênét-è tout er péh hun nès d’obér, ér berr-guirieu-men : Peèlleit doh en droug, ha groeit er mad. Eit peèllad doh en droug réd-è pratiquein er Vertuyeu : rac ma n’en doh quet vertuus, hui e vou quasi sur péhour. Ur Vertu a Grechéneah e zou un donæzon surnaturel e chom én inean, e zoug hac e secour mab-dén d’obér vad ha de beèllad doh en droug. Me lar un donæzon surnaturel ; rac ne fehèmb quet hé méritein nac hur bout hi a hanamb hun hunan : de Zoué hemb quin en hun nès obligation a guemènt-ce. Me lar un donæzon... e chom én inean... rac un action vat hé hunan ne véritt quet d’hé dén en hanhue a vertuus ; réd-è eit quemènt-ce m’en devou ur certæn doug hac acustumance d’obér er mad.

Bout-ç’ou deu-sort Vertuyeu : bout-ç’ou tair hanhuét Theologal, rac ma tougant a bèn-caër d’inourein Doué : ol er-ré-ral e zou hanhuét Moral, rac ma chervigeant de reglein mab-dén én é gomportemant. En tair-Vertu Theologal e zou er Fé, en Espérance hac er Garanté : dré er Fé é credamb é Doué ; dré en Espérance é homb ingorto a er possidein ; dré er Garanté en er haramb. Er Vertuyeu Moral e zou ol diazéét ar bedair-principal hanhuét Cardinal, èl pe lareheoh gondeu er Vertuyeu ; rac ma teli ol er Vertuyeu-aral troein ar er pedair-ze, èl un or ar hé gondeu. Er guettan e zou en Avis-matPrudance ; en eil é zou en Nærh ; en dairvèt, en Tamperance, hac er bedairvèt, er Justice.

En Avis-mat e ra demb difforh er péh e blige de Zoué, doh er péh en offance ; er péh hun tosta de Zoué, doh er péh hur peèlla doh-t’ou ; er péh-zou mat, doh er péh-zou droug ; hac e ra demb istimein en distérran œvr-mat groeit eit Doué, gùel eid en ol actioneu inourabl groeit eid er béd.

En Nærh e ra demb feahein ol er péh-zou diæz én hènd a hur salvedigueah ; e ra demb resistein doh tantationeu er goal-speret, doh er béd, doh er péhet ; hac e ra demb courage d’andur quêntoh er marhue eit gobér nitra e zispligehai de Zoué.

En Tamperance e zistag hur halon doh en treu crouéèt, doh er plijadurieu, hac e ra demb hum chervige a nehai eit hun dobér hemb quin ha soulagemant hun Nessan, dré en dezir e laq én hur halon de glasq drès peb-tra er madeu hac el lehuinè éternel.

Er Justice e ra demb hum aqùittein ag er péh e zeliamb de Zoué, demb-ni hun hunan ha d’hun Nessan, guét ur grèd perpet ampert ha carantéus. Hanhuein e rér ehue Justice en assamblage ag en ol Vertuyeu, hac un dén santel e hanhuér un dén just.

Ol er Vertuyeu en dès dobér a Brudance, a Nærh, a Damperance hac a Justice. A Brudance eit goud choæge er fin, er moyandeu hac er circonstanceu jaugeabl eid en excelcice a bep Vertu. A Nærh eit ne vehér quet distroeit ag en excelcice ag er Vertuyeu particuliér, dré zougeance nac espérance er bet. A Damperance eit ma vou groeit quemènd èl e faut, ha non pas mui eit ne faut. A Justice eit ne vanquehèmb quet ér pratiq a bep-Vertu d’er péh e zeliamb de Zoué, demb-ni hun hunan, ha d’un Nessan.

Ag er pedair Vertu principal-ze é ta hilleih a vertuyeu-aral : é han de gonz a lod a nehai.

En Humilité, e ra demb avouéein n’en domb nitra, n’hun nès nitra ; hemb græce Doué n’eèllamb gobér nitra a vad eit hur salvedigueah. Peèl dohemb enta er vanité, en istim a hanamb hun hunan, en disprisance ag er-ré-ral, hac en dezir de vout mêlét ér béd.

En Doustér, e ra demb mouguein hur holèr, torrein hur fal-imur, goasquein ar hur prontitud, ancoehad en anjulieu, pardonein en offanceu. N’en domb roq, brusq ha revait, meit rac ma hum gavamb un dra-benac. Désquet gueneign, é-mé Jesus-Chrouist, è hon douce hac humbl a galon.

Er Batiantæt, e ra souffrein a galon vat ha hemb hum glêm en ol poénieu, clinhuedeu, trebilleu e arrihue guenemb a berh Doué, pé dré é bermission.

Carein er Peah ; dré un imur mat ha dambonær peèllad doh en tabut ; dihoal doh en dissancion ; arrest er-ré colerét ; laquad er peah é mésq er-ré-zou é caz ; jamæs chican na procès hemb ur gùir ræzon.

Er Burtæt, e ra ehuehad doh en amité tinèr ha doh en hantiss didalvé ; feahein en ol tantationeu ; resistein doh er chongeu importun ; peèllad doh en ol occasioneu ; dihoal doh modeu ha vanitéeu er béd.

Er Modesti, pé Honestiss, e ra bout pozét én ol conzeu hac obereu ; en devout caz hac horreur doh en ol gusquemanteu difourniss, en ol gesteu dijauge, en ol conzeu sot, er bourdeu infam, corolleu, bouffonnereaheu, &c.

Er Moderation a fæd en daibrein hac en ivèt : daibrein hac ivèt eit bihuein, ha non pas aveid er blijadur de hum goutantein ; bout reglét ér plijadurieu memb inoçant ha permettét ; considérein en en dès hun Salvér liès ouilét, mæs n’en dai quet sur en en dès jamæs hoarhét. Malheur, é-m’ean, d’er-ré e hum zivertiss, rac ind e ouilou un dé e zei.

Er Mortification, e ra plæguein er fal imurieu, torrein er fal daicheu, renonciein d’er fal acustumanceu ; gobér brizél d’er vinceu en ur bratiquein er Vertuyeu contrel dehai.

Er Bénigèn, e afflige hur halon guet ur regrèd veritabl a hur péhedeu, hac e ra demb distannein colèr en Eutru-Doué dré hun dareu, ha disarmein é justice dré hun œvreu mat.

Carein el Labour ; ol é homb condannét de labourad ha de boéniein peb-unan revè é vacation. Ne chomamb quet enta de boèz, guet eun n’hul laquehai er goal-speret de gouéh ér péhet. En arouaredigueah e zou caus de hilleih a fallanté, é-mé er Speret-Santel.

Er Beuranté a speret, e zistag er galon doh en ol treu ag er béd ; e ra bout coutant guet er péh e ra Doué demb : mar hun nès treu, en trugairicad ; mar ou hollamb, quemér scùir ar en dén santel Job. Én Nean é teli bout hur chonge hac hur halon ; rac inou é teli bout hun tresor.

Dougeance Doué ; Douget en Eutru-Doué, é-mé er Speret-Santel, ha miret é Ourhæmenneu, rac chetui petra e ra d’un dén bout just ha santel. N’en dai quet assès peèllad doh en droug guet eun a vout punisset ; mæs guet un dougeance carantéus en dès ur hroaidur mad a zispligein d’é dad.

Chetui er Vertuyeu Moral e zeli peb-unan pratiquein a balamor de Zoué, ha non pas rac m’en dint honest, inourabl ha ræsonabl. Lod e chonge guet-t’ai bout vertuus rac ne vihuant quet èl er-ré fallan, rac nè gouéhant jamæs é certæn péhedeu bras ha scandalus, deusto ma hum hroant doh péhedeu-aral a béré ne brezant quet cheleuèt er rebræche : lod e chonge bout vertuus, rac ma rant œvreu ha devotioneu caër dirac en dud, rac m’ou dès groeit ou Fasq, pé m’ou dès bet de gommuniein un dé bras a zevotion ; deusto m’en dint carguét a vanité, corromplét én ou inean, ha ne dostant d’er Sacremanteu meid eit heli er mod hac er gustum. Ol en dud-ce e hum dromp. (Eit désquein pratiquein erhad peb-Vertu é particuliér, leinét guet attantion en drivet Parti ag en Or ag er Vuhé devod dré S. Francès a Sale).