Trede quevren - Ar pevare Chabistr varnuguent
Youen-Yan-Lois Derrien, 1779-1792 (?) (p. 278-283)
varnuguent.
Lasq ar gonversationou pe an antretienou, ha tec’het diouto toutafæt, a so diou extremite pere a so da veza blamet en devotion civil peveus a hini e comsàn deoc’h ; rac tec’het diouz peb compagnunez ha diouz peb antretien a sant a zisprigeanç eus an nessa, hac o c’hlasq ivez a sant a feneantis hac a lesireguez. Ret e caret hon nessa eveldomp hon-unan ; hac evit disquez er c’heromp ne dleomp quet tec’het diouz e antretien na revusi beza gantàn ; hac evit disquez en em gueromp hon-unan, e tleomp chom gueneomp hon-unan ive pa vezomp :
mæs beza e vezomp, pa na vez nemedomp. Songit ennoc’h hoch-unan, eme Sant Bernard, hac er re-all goudese. Ma na deus netra oc’h ho pressi’ta da vont da glasq antretien ha conversation, pe d’o receo en ho ty, chomit gueneoc’h hoc’h-unan, hac en em antretenit gant ho calon. Mæs mar gu’erru gueneoc’h en em gaout e conversation hac en antretien gant ur re-bennâc, pe mar hoc’h eus ur sujet ligitim da vont da glasq, iit en hanv-Doue, Philotee, ha guelit ho nessa a galon vad ha gant laouenidiguez.
Beza e c’halver goal gonversation ha goal gompagnunez an hini a vez grêt evit ur goal intantion bennâc, peautramant pa vez tud vicius, imprudant ha libertin ar re pere en em guever enni. Evit diouz an seurt compagnunez-se e ranquer distrei, evel ma tistro ar guenan diouz ur vanden guesped. Rac evel ma zeo dangerus ar c’hues, an halan hac an halo pe ar c’hrainch eus ar re ma vez bet croguet ar chaç clàn enno, ispicial evit ar vugale hac evit ar re a so dilicat a gomplexion : evelse an dud vicius ha debordet-se ne ellont beza frecantet nemet gant cals a zanger, ispicial evit ar re pere a so c’hoaz eus a un devotion dener ha dilicat.
Beza ez eus conversationou hac antretienou pere ne servichont da netra nemet d’ar recreation hepquen, ha pere ne reer nemet evit en em divertissa simplamant diouz an occupationou serius. Evit fæt ar gonversationou-se, ec’his ne ranquer quet en em attachi outo, e c’haller ive rei dezo an amser destinet d’ar recreation. Ar gonversationou pe an antretienou-all o deveus evit but an honestis hac ar civilite, evel ma zeo ar bisitou a rent an eil-re do hentez, ha cerren assambleou pere a vez grêt evit enori an nessa. Evit ar re-se, evel na de quet ret beza supersticius ha poignant bras d’o fratica, ne ranquer quet ivez beza toutafæt incivil d’o neglija ; hoguen satisfia gant modesti d’ar pez a c’houlen hon dever ouzomp er poent-se, evit dioual quen diouz ur vaniel rustic hac incivil, quen diouz ur vaniel scanv ha liger pe volaich.
Ne rest bremâ nemet coms eus ar gonversationou hac antretienou profitabl, evel ma zeo re an dud devot ha vertuzus : evit ar re-se,Philotee, e vezo ur mad bras deoc’h ato rancontr o seurt alies. Ar vinien plantet etouez ar guez olivet a zoug ræsin druz pere o deveus ur gout olivet : un ene pehini en em guef alies etouez an dud vertuzus ne ouffe quet miret na ve vell anezo. Un avantaich bras evit en em exerci en devotion eo caout conversation hac antretien gant an eneou devot.
E peb conversation ar sincerite, ar simplicite, an douçder hac ar vodesti a vez ato preferabl. Beza ez eus tud pere ne reont nep seurt contananç na mouvamant nemet gant quement a artifiç hac a gomplimant, ma teu peb-unan da enoui ganto. Hac evel ma ve un den enouus hac incommod d’ar re-all ma n’a falfe dezàn jamæs en em bourmen nemet en ur gonta e gamejou, na parlant nemet en ur gana : evelse ar re pere a zalc’h ur meintien artificius hac ur fæçon geinus, ha ne reont netra nemet dre gadanç ha dre gomplimant, a so importun bras d’ar gonversation ha d’an antretien ; hac en seurt tud-se e vez ato un dra bennâc a bresomption : peurvuia e rencomp disquez ur joa moderet en hor c’honversation hac en hon antretien. Sant Romuald ha Sant Anton a so meulet bras abalamour, daoust peguement a austerite a gunduent, ma zoa ornet o bisaich hac o c’homs gant joa, gant laouenidiguez ha gant civilite. En em rejouissit gant ar re joyaus, m’en lavar deoc’h adarre gant au Abostol: Bezit ato joayus ha laouen hervez Doue, ha grit ma en em zisquezo ar vodesti ac’hanoc’h dirac an oll. Evit en em rejouissa hervez Doue eo ret e ve ar sujet eus ho rejouissanç non pas hepquen ligitim, mæs ivez honest : ar pez a lavaràn abalamour ma zeus traou hac a so ligitim ha cousgoude ne dint quet honest ; hac evit ma en em zisquezo ar vodesti ac’hanoc’h, diouallit diouz an insolançou pere a so ato da veza reprenet. Lacat unan da goueza, duaat eguile, picat un all, hegal ouz ur foll, quemense ne deo nemet ur boufonerez hac ur rejouissanç sot hac insolant.
Mæs ato, ouzpen ar solitud mental ha spirituel pe en hini e c’hillit en em retira e creis ar gonversationou hac an antretienou brassa, evel am eus lavaret diaraoc, e tleit caret ar solitud local ha reel, non pas evit mont d’an deserziou evel Santes Mari Egiptianes, Sant Paul Ermit, Sant Anton, Arsenius, hac an Tadou-all eus an Desers, mæs evit chom un nebeut en ho cambr, en ho chardin, pe e leac’h-all en ho part hoc’h unan, eleac’h ma c’hallach guell diouz ho souhet tenna ho speret en ho calon ha recrei hoc’h ene gant songesonou mad ha reflexionou santel, pe gant un nebeut lectur spirituel, evel a rea Sant Gregor a Nazianze, pehini o coms anezàn e-unan, a lavar evel-en : En em bourmen a reàn va-unan gueneèn va-unan var dro cuz-heaul, hac e tremenen an amser var bord ar mor, rac custum oun d’en em servichout eus ar recreation-mâ evit en em zisquiza hac evit heija diouzin un nebeut va enouamanchou ordinal. Ha var guememâ e tiscours eus ar reflexion vad pehini a eureu, evel ma em eus-hi recitet deoc’h un tu-all. Sant Anton a rea toudememes, evel ma en raport Sant Augustin, pehini a lavar penaus, o veza antreet alies en e gampr, rac ne revuset an antre anezi ouz den, er guele o lenn ; ha goude beza gortoet un nebeut gant aon n’en incommodse, e tistroe en e rout hep lavaret guer ebet ountàn, o sonjal penaus an nebeut amser-se, pehini a reste gant ar Pastor bras-se evit recrei ha fortifia e speret goude an tracas eus a guement a afferou, ne dlie quet beza lamet digantâ. Evelse ive, goude ma o devoa contet ur veich an Ebestel d’hor Salver penaus o devoa prezeguet ha great cals a draou, e lavaras dezo : Deut, emezâ, er solitud a gostez evit quemeret ho repos un nebeut.