Sketla Segobrani vol1/Rann 09
Diwar-benn ar vro ma veve Manos ha Bena setu aman ar pez am eus da lavarout. P’edon o kantren dre henchou ar bed a-gevret gant mab gouenn-uhel Albiorix, e c’hoarveze ganen hunvreal alïes en hon hengouniou, en deiz e-pad an hirvarc’hekadennou, ha, d’an noz, azezet pe c’hourvezet ouz an tan, o c’hortoz an dour-berv da gana er c’haoteriou. Hag en em c’houlennen a-wechou pelec’h ez oa ar c’hoadou o doa gwaskedet bugaleerez Manos ha Bena, hag ez oa deut ac’hano darn eus ar c’hourvibien anezo er broiou a zo douret gand an Albis, ar Visuria hag ar Rênos. Distro e Galia, em eus goulennatet an drouized, ar veleien, an divinourien, an danevellourien, ar ouizieien, ar varzed, ha henaourien pobladou Keltia, hep gallout kaout diganto diskleriadur a-walc'h. Nemet ha graet ganen va ergerzadenn en tu-hont d’ar Rênos, e bro ar Volked hag a-dreuz da zouar ar Voged, e teuas sklerijenn d’am spered. P’en em gaven war stêr Viadua, e Budorigon [2], unan eus ar pella krenvlec’hiou dalc’het gand ar Voged war-du ar Sav-heol, e tigouezas d’in gwelout eur sklav a oa bet gwerzet gand ar Semnoned [3] da bengadour ar c’hrenvlec’h. Emzivizout a ris gand an den-ze en doa tennet va sellou dre e neuz-vat hag e spered, hag e klevis e veve ar boblad anezan pell ac’hano, war-du ar Sav-heol, en tu-hont d’ar Semnoned, pelloc’h eged an aven vras anvet Vistula. Golôet-holl eo ar vro, en tu-hont d’ar Vistula, gant koadou ec’hon-ec’hon a zero, a bin, a fao, a vezo, a dilh, a ivin. Kavet e vez eno stêriou bras meurbet, lennou o trec’hi, e niver hag e ment, da lennou all ar bed, hag eur maread gwaziou ha froudou. Paota a ra eno ar bleizi, a-gevret ganto e-leiz a c’houez-viled all : arzed, moc’h-gouez, oc’hen-meur, oc’hen moueek, kezeg, kirvi-meur, kirvi, demmed, yourc’hed, kizier-karvetaer, broc’hed, avanked, dourgon ha lern. E-touez ar frankizennou m’eo marellet ar c’hoad, unan a zo, ec’hon-dreist, glas ha heoliet-kaer, e tiskouezer enni eur grugellig-vez, a c’hourvez dindani, hervez eun hen-gredenn digemeret gand an holl, relegou ar c’henta gour hag ar genta maouez. Eul lec’h sakr a reer eus an dachennad-ze, hag e vez graet enni lidrôadou. Damdost, war glann eul lenn vras, e weler eur roc’h badellek, enlouc’het warni eun troad mentet-dreist [4]. Enlouc’had troad eun doue eo, emezo, ha doue ar brezel eo an doue-ze. Da zakr e tremen ivez an dachennad tro-dro hag e lider enni lidrôadou. Ouspenn, e lavare ar sklav e founne ar gwenan e koadou e vro hag ec’h eosted eno e-leiz a vel [5]. Darn anezan a zebred pe zigemmesk pe vesket gant laez ha bleud, hag eus ar peb all e raed mez pe dour-vel « a vez graet anezan, eme ar sklav, medus em yez evel en hoc’h hini. »
Diwar gement-se e teuis da gredi start ez eo ar vro-ze, en tu-hont d’ar Vistula, ar vro end-eeun m’o deus bevet Manos ha Bena. Hag ar pez am c’hadarna em c’hredenn eo m’o deus lavaret an drouized d’in e rankaz gourvibien Manos ha Bena, da dizout glann mor ar Goularz (pe mor an Hanternoz), ober hent, a-dreuz d’ar c’hoadou dero, war-du ar c’huz-heol. Hogen hennez eo, ar roud-hent o dije kemeret end-eeun o tont eus ar vro en tu-hont d’ar Vistula.
C’hoaz e tezrevelle d’in ar sklav peger kaer, ha sioul, ha doun ez oa koadou e vro, peger sounn, ha teo, ha hir kefiou ar gwezennou enno, pegen ledan, leun a veurded ha deliaouet-stank ar pennad-barrou anezo o krena hag o vouskana dindan flourad an avel. D’an nevez-amzer ha d’an hanv e vez ar c’hoad goulaouet-holl, evel da c’houel an doueed, gant bannou skedus ha tomm an heol. Eus an troad anezan da lein e benn en em gaera gant liou ha c’houez-vat, ma lavarfec’h eman al lid-eured gand an doueezed. Pallennet e vez leurenn an douar, kerkouls ha pep bodenn, a vleuniou gwenn, a vleuniou ruz, a vleuniou melen-aour, ma vez balzamet an aer gand ar c’houez-vat diouto, ouz en em veska gand ar frond o sevel a-ziwar rusk ha deil ar gwez pin, dero, bezo ha tilh. Eured Nemos (an Nenv) eo gand Anderix (« rouanez-veur », an Dirienn-doueez) [6] ; fraonv-difraonv e vez ar gwenan a-zioc’h ar bleunvegou ; a-bouez-penn e kan an evned war ar barrou ; hag en em c’halv al loened pevarzroadek, en eul lammat skanv ha lirzin, ouz gwrimenn ar c’hlazvez ha war ribl an dour. Bep noz, keit ha ma par ar stered, e koroll doueezed an dero hag an tilh, bleuniou ganto dazplezet en o bleo melen-aour, ha, diouz ar beure, pa gouez ar gliz war geot ha touskan ar frankizennou, e van a-zav an hemolc’her azaouezus ouz ar c’helc’hiennou diwar-lerc’h ar c’horoll-tro anezo. Stouï e benn a ra-hen, hag, o ranna geriou a-du, e kinnig d’ezo eur wastell-vel ha bleuniou-roz [7].
Kement-man c’hoaz a glot dereat-tre gand ar pez a lavar hor c’hanennou hag hon danevellou eus meurded, kened ha sioulded al lec’hiou glazvezus-hont ma voe ganet Manos ha Bena ; an deliaoueg digenvez ma tremenjont o bugaleerez dienkrez hag o yaouankiz ; ar gouelec’hiou bleunvek m’en em garjont ha ma savjont enno engroez o mibien hag o merc’hed ; ar c’hoadou ma weljont o tremen, eur wech ha pevar-ugent lerc’h-ouz-lerc’h, koroll ar pevar-c’houlz-bloaz ; ar gwezegou e-lec’h a-nebeudou, a viz da viz, a noz da noz, e kannder ar beureveziou, e sioulder ar c’hreisteveziou, e ruzder an abardaeveziou, e tibunas red o buhez. Ar c’hoad a bourveze d’o holl ezommou, rak, hervez m’hen lavar kanennou ar Senoned hag an danevellou all, neuze an den ne hade ket douar ha dizonv c’hoaz e kantree al loened-chatal. Nemet da vezur e tigase d’ezo ar c’hoad hag an douriou ouz e dreuzi kig-gouez ha pesked a-builh, hag eur founnder frouez a bep doare : kraon [8], kraon-kelvez, kistin, kistin-magl, finij, mez, mouar, lus, hiliber, flamboez, spezad, sivi, hag, ouspenn, mel an hedou-gwenan. Da eva, o doa dour yen ha sklaer ar froudou, rak ar mez (medu) hag ar bïer (kurmi) n’oa ket anezo c’hoaz. Medus, douaren Manos, eo a veskas, ar c’henta war an douar diouz skouer an doueed, an dour hag ar mel, d’ober ganto an evadur a zoug e ano. Hen eo a gemeras korn an uros d’ober anezan ar c’henta korn-eva. Brakiaka, e vreur, eo a ijinas aoza greun heiz d’ober bïer.
Ha d’ezo kaout da vevans kig-gouez, frouez ha mel nemetken, ha dour hepken da evadur, ne viras ket kement-se outo a veza bras, ha kaer, ha krenv ; nag a welout, digoumoul o hoal-vat ha difazi o yec’hed, heol eun hanv ha pevar-ugent o c’houlaoui ar c’hoadou hag erc’h eur goanv ha pevar-ugent o samma an douar hag ar barrou-gwez. Er feur-ze ivez e vezo bet Atir ha Mâtir eur melezour d’eomp d’e lakaat dirag sellou o gourvibien, ar re, o trei kein d’an evaduriou a oa diwarno hon tadou yac’h hag evurus (da lavarout eo an dour hag al laez), n’hellont ken hizio kavout a-walc'h ar mez hag ar bïer, hag a werz kement o deus, a ro kement a biaouont, da gaout digant marc’hadourien estren eul lestrad hepken eus an evach-se, ruz ha dinerzus, a vez farlotet gant dourn ganas Kreisteiziz [9].
Setu kaset da benn ganen kement am boa da lavarout diwar-benn Manos ha Bena. Breman ez an da gomz eus o bugale, eus penn-andon ar c’havadennou hag eus an henlezennou, anvet lezennou Belios [10].
- ↑ Lakaat e-kenver gand ar pennad-man ar gelennadurez-vreman war lec’h genidik an Arianed kenta etre ar mor Baltik hag ar mor Du, S. Reinach, L’origine des Aryens, histoire d’une controverse (Paris, 1892), pp. 118-120, ha, d’an diweza, Zaborowaki, Les peuples Aryens d’Asie et d’Europe, leurs origines en Europe, la civilisation protoaryenne (Paris, 1908), pp. 215-319 ; Dottin, Anciens peuples de l’Europe (1916), pp. 63-65 ; M. Boule, Les Hommes fossiles, éléments de paléontologie humaine (1921), p. 350.
- ↑ Viadua, an Oder, Eudorigon, breman Brieg (Silesia).
- ↑ Semnones, poblad c’hermanek. Jullian. Hist. de la Gaule, III, p. 48. Cf. Rev. des ét. anc., 1930, p. 164-6.
- ↑ A. Bertand, Religion des Gaulois, p. 406-6 ; Gaidoz, Dieu gaulois du soleil, p. 28.
- ↑ Zaborowski, Peuples aryens, p. 403.
- ↑ Rhys, Celtic Heathendom, p. 669-70.
- ↑ L. Léger, Mythologie slave, (Paris, 1901), p. 173-4 ; D’Arbois, Introduction (1883), p. 118.
- ↑ Déchelette, Manuel, I. p. 343.
- ↑ Dottin, Manuel, eil mouladur, p. 130. *Lestro- pe *vinolestro- e oa marteze an anv roet gant ar Gelted d’an amphora. Kenveria al latin vesculum (vinarium), an ombreg veskla « listri » = hen-arieg *lestlo-, keltieg *lestro- (Rev. celt. 1920-1, p. 90). Ar c’hembraeg-krenn medlestr « lestr-chufere » (ibid. p. 164) a zalc’h lec’h eun hen-geltieg *medulestro-.
- ↑ Lakaat e kemm al lezennou Bellagines gand ar C’heted, Jornandez, De origine actuque Getarum, IV.