Simon a Vontroulez/Medicinerez Simon a Vontroulez
A. Ledan, 1834 (p. 231-233)
Na meus qet ar bretantion da veza doctor
e nep tra, hac e medicinerez nebeutoc’h eguet
en oll draou all. Mes, mar en deus roet an Autrou
Doue dìn ur greunennic speret vad, e zeo
evit en em servicha outàn, hac e credàn e tle
ar speret vad en em applica da dout. Evelse,
dre exempl, dre ma zeo an darn-vuia eus hon
disgraçou hac eus hon chagrinou ar frouez
eus hon sotoni, un niver bras eus a glénvejou
hac eus a viseriou corporel, eus a bere e
zomp afflijet, a broven ivez hepqen demeus
hon extravangançou. Ar sqient a dle hon
disqi da zialbenni ar seurt poanniou-se, a so
ur seurt medecinerez, herves ententamant an
oll, hac eus a behini ec’h eller oll en em instrui,
hep mestr nemet an daoulagad, gant un
nebeudic a observation hac a reflexion. Ar
vedicinerez a breservation-mà, ma vez generalamant muioc’h anavezet ha muioc’h pratiqet,
a elfe ober un nebeud gaou d’an hini a glasq
yac’hât ; mes n’en deo qet evelse, hac e seblant
e zeo guelloc’h ober foei var an oll gonsecançou
eus ar boan, e lec’h so qen prizout d’en ampech
da zont. Me ameus ur princip contrel en
tout da se ; rac sònjal a ràn penaus ar boan a
souffrer a so un dra certen, e qeit ha ma zeo
ar paridiguez a glasqer un dra douetus. Evelse
ivez ez oun en em appliqet bepret d’en em
dioüal dious unan, evit caout an nebeuta possubl
demeus a eben, a behini na ententàn netra.
Dre ma zoun en em gavet mad diouti, hed
va buez, e tezirfen hoc’h angagi da heuill ar
memes moyen ; hac evit ho sicour e zàn va
mignonet qer, da verca amâ ur princip benac,
pere so ar frouez demeus va observationou.
Ma na fell qet dìn ober an doctor, ne fell qet dìn qennebeut tremen evit ur charlatan, rac ounnes a so ur raç hac a veprisàn evel ar guevier, hac eus a behini e meus aoun evel dious ar poeson. Evelse ivez ne annoncìn qet dec’h penaus, en eur heuill va zamouigou qelennadurez, ec’h evitot an oll boanniou. Arabat eo james goulen, credi nac esperi an impossubl. Pa guemerit ho mantel, n’en doc’h qet certen ne vezo qet treuzet gant ur bâr arneu benac ; mes da viana un dra vad eo bepret evit nonpas beza glebiet, rac ellout a ra ho coarantissa demeus a ur glao ordinal. Ur memes tra eo deus va medicinerez : ne ampecho qet ac’hanoc’h da vervel ; mes gallout a ra dale hoc’h heur, hac espern betec eno calz a boanniou bian hac a boanniou bras.
Dre n’oun qet habil aoüalc’h evit invanti ur fêçon da bresanti sclêramant va doctrin, e meus clasqet ur model benac. Hoguen, pa rear qement hac heuill un exempl, e zeo qencoulz qemer an hini guella : Abalamour da se eo oun en em arrêtet d’an hini en deus roet dìn Hippocrat, ar medicin-se qen brudet bras ebars en amzer ancien, eus a behini an doctoret a hirio a rapport c’hoas an hano en o levriou. Dictet en deus e reoliou dindan ar form a setançou, autramant hanvet aphorismou. Ar fêçon-se a blich dìn, hac ar guentelliou a seblant essoc’h da gompren ha da zelc’hel, rac an tamouigou bian a chanqer, a vez lounqet ha digeret calz êzetoc’h eguet ar re vras. Evelse eo eta e zàn da ober, hac e souhettan e teufe va selançou, o tialbenni ar c’hlenved, da espern un nebeud a labour da re Hippocrat, pere o deveus evit objet d’e yachat.