| ◄ Trizekvet Pennad. — He interramant. He viraklo | Pevarzekvet Pennad. — Penoz a oe lakeet en renk ar Zent | Pemzekvet Pennad. — Penoz eo enoret Zant Ervoan en Breiz-Izel hag en Landreger ► |
Ar Pab a gasaz eta da Landreger iskibien ha beleien disket kaer vit klask testo da c’hout penoz a nevoa tremenet Ervoan Heloury he vue, ha da skrivan pez a larje an testo. Dont a reaz di an otro Roger, eskob Limoj a nevoa gwejall gret skol da Zant Ervoan en Orleanz ; an otro Akilin, eskob Angoulem ; an otro Aimery, abad zant Varzin Troenan kichen Caen. Kemer a rejont evit zikour anhe an tad Moris, tad-abad kouent Zante-Kroe Gwengamp ha kals a re-all. Deuz eskopti Kerne a oa an otro Auffray, tad-abad Repoz-vad ; deuz a Wened, an otro Herve Ploermel ; deuz Naoned, Dom Olier de la Cour ha dom Jakez, person Mesker. — Eskob Landreger a c’hourc’hemenaz da dud he eskopti iun ar merc’her goude zul an Drindet, ha d’ar veleien laret eun oferen da c’houlen digant Doue ma teurveje c’hoaz ober burzudo neve dre bedenno an otro Zant Ervoan, mab Heloury ; ha dre-ze an oll a ouie da betra oa deut an Iskibien hag ar veleien-ze da Landreger.
D’an dri war-n-ugent a viz even 1330 a oe digoret ar prosez, ha neuze oe galvet testo da laret petra oa bet Dom Ervoan Heloury ha petra nevoa gret enpad he vue. Eskob Landreger a nevoa gelvet tri-hant test, ha goude oe klevet ar re-ze, a deuaz c’hoaz tremen pemp-kant all deuz kement korn a zo en Breiz, hag unan benag deuz ar broio-all. Ar bevar a viz est, Tad-abad kouent Zante-Kroe Gwengamp a douaz en hano an testo oa bet klevet, he daouarn zavet war zu iliz Landreger, penoz Dom Ervoan Heloury a oa bet eur c’hristen mad, eur beleg zantel, ha penoz dre he bedenno a nevoa gret an Otro Doue kals a viraklo, hag enpad he vue ha goude he varo. An Iskibien-ze hag ar veleien a oa gant-he a iez neuze d’an iliz, hag a weljont enon endro d’ar be eleiz a belerined, tud dall, paralizet, zot nay, ha tud klanv en bep sort stum, o pidi da c’houlen ar iec’het digant Zant Ervoan. En pign a weljont seiz warn-ugent bag vian arc’hant, eleiz a dreo-all gret gant koar, daoulagad, daouarn, divrec’h, diar, ninsellio, flaio, binvio ar groug en koat, ha kals a dreo all. Tol a rejont ple c’hoaz penoz aboue oa digoret ar prosez a oa kresket skeuden ar zant a oa war ar min-be deuz a daou veudat, vel pe nije c’hoant da diskoe dre enon penoz a nevoa c’hoant a vije zavet he relego deuz ar be. Eur voetur hag a oa en-hi otrone ar prosez a oa tremened war eur bugel n’eur arriout en Landreger, ha chetu lac’het ar paour kez bian ; kaset a oe war ve Zant Ervoan, ha raktal a deuaz bew ha iac’h.
Ar bevar a viz Est eta a oe klozet ar prosez ha komjo an testo, ziellet ha kaset d’ar Pab. Digoret a oe en Konsaill ar Pab ar bevar a viz Even 1331 ; neuze, dre he urz, tri gardinal a zellaz hag a skrivaz ber-ha-ber komjo an testo, hag an unek ar miz a lenjont barz ar c’honsaill petra oa tremened gant an Iskibien en Landreger ; med war-ze a deuaz ar Pab Ian XXII da vervel. Roue Breiz, Ian III, a varvaz ive d’an amzer-ze, ha chetu brezel en Breiz entre Ian Montfort ha Charles de Blois vit gout pini anhe vije mestr. Dom Ervoan Boisboessel, eskob Landreger a oa glac’haret deuz-ze, hag an oll Vretoned gant-han. Gourc’hemen a reaz eur iun d’ober, hag oferen ar Spered-Zantel da laret evit ma vije c’hoaz miraklo neve, med mervel a reaz ive rog ma oe laket Dom Ervoan en renk ar Zent. An eskob a deuaz war he lerc’h na c’hortozaz ket ma vije kanonizet Zant Ervoan, skuiz a oa ar Vretoned o welet pegen pell a bade ar prosez, hag a reaz ober he ouel en kement parouz a oa en eskopti hag enori anean evel zant ; an oll, vel ma hellet kridi a oa evuruz o welet kement-se.
Beneat XII a oe laket neuze da Bab, med ar brezel a dalc’he en Breiz hag a oa kazi ankoeet kaoz Zant Ervoan. Paouez a rez ar brezel eur pennad, hag en keit-se a jonjaz ar Vretoned mont c’hoaz da gad ar Pab, ha poent a oa, da welet hag hen vije achuet ar brezel, rag ar Zozon a oa deut da Landreger gant ar brezel hag ho devoa draillet ha distrujet an treo en kear nemet be Zant Ervoan, da henez n’ho devoa gret droug ebet, na ken neubet d’an treo a oa endro d’ean.
Charles de Blois a iez eta da gad ar Pab da Avignon er bla 1344, da c’houlen ma vije peurachuet da lakat Dom Ervoan en renk ar Zent, rag pell-zo aoalc’h a oa ar Vretoned o c’houlen ze. Evit krenvat he gaoz a laraz Charles penoz a oa bet daou virakl neve c’hoaz, hag unan anhe evit-han ; rag en amzer ma oa klanv-fall ha na oa ket ar vedesinet vit hen gwellat, a bedaz Zant Ervoan da rei ar iec’het d’ean, ha ben tri de goude a oa iac’h hag a oa bet en pelerinaj war he ve ; an otro oa gant-han a laraz a oa gwir mad ze. An eil mirakl a oa bet gret vit martoloded Spagn ; ar re-man oa et ho batimant da fonz ar mor, med ar varc’hadourien a oa ho marc’hadourez barz ar vatimant a westlaz anei da Zant Ervoan, hag ar vatimant-ze, goude bean bet tri devez dindan an dour a zavaz war var hep ma oa glebiet ar varc’hadourez a oa en-hi. Klement VI, Pab neuze, a chilaouaz erfad ar miraklo-ze. ober reaz klask prosez Zant Ervoan, ha neuze c’helvaz he gonsaill da welet petra oa d’ober. A hent-all, herve laraz ar Pab, Zant Ervoan a oa deut da gomz gant-han, hag a nevoa laret d’ean hastan hen disklerian zant, rag seiteg vla oa aboue ma oa ar papero en Avignon, hag a oa tremenet ar c’houls pelzo-amzer da zellet anhe ha da laret eun dra benag diwar ho fen.
Hadzellet a oe eta ar prosez, ha ben an naontek a viz mae er bla 1347 a oa laket prest gant ar Gardinalet. Lennet a oe ar papero d’ar Pab barz ar c’honsaill a oa an de-se, ha goude ma oaint lennet e c’houlennaz ali an Iskibien hag ar Gardinalet a oa eno. En ho zouez a oa meur a hini hag a gomzaz evit meuli Zant Ervoan ; oll a rejont ali d’ar Pab da lakat Dom Ervoan en renk ar Zent. Neuze zavaz an Tad Zantel, hag a reaz ive meulodi Zant Ervoan, goude-ze a laraz kanan ar Veni Creator, ha neuze roaz he setanz : « En hano ha dre c’halloud an Otro Doue, dre c’halloud zant Per ha zant Pol hag hon hini-ni, dre ali hon breudeur, Me, Klement, Pab, a ro urz da lakat en touez ar Zent Dom Ervoan, mab Heloury, beleg a eskopti Treger hag avokat ar bevien ; ha dre-ze meuz c’hoant a ve enoret gant an oll, hag a ve gret he ouel dre-oll en naontek a viz mae, an de oa marvet. Gout a ran penoz ec’h eo enoret gant an oll en bro Treger, ha penoz e ra kals a viraklo, bean peuz eta da drugarekat Doue da vean roet d’ac’h eur zant ken braz da bidi evid-oc’h barz an env. Ha breman roan urz c’hoaz da zevel he relego deuz ar be vit ma voint enoret gant an oll ; hag an de voint zavet a vo eur gouel braz en Landreger ; hag a vo zavet he relego dirag an Eskob, ar veleien hag an oll dud a deui da welet. An de-se, kement hini a ielo d’enori ar relego-ze a c’honeo seiz vla ha seiz c’hoaraiz induljanz, ha bep bla de ar gouel-ze, eur bla hag eur c’hoaraiz induljanz, hag ar re ielo d’enori ar relego an eiz de warlerc’h a c’honeo eur blavez induljanz. »
Ar c’helo-ze na oe ket pell vit dont beteg Landreger, ha raktal Dom Richard ar Beren, eskob Landreger a reaz kement-se da c’hout da dud he eskopti. Laret a reaz penoz a vije zavet relego ar zant an nao war-n-ugent a viz here 1347, hag an de-se, vel just, a vije eur gouel braz en Landreger. Eleiz a dud a deuaz di an de-se, rag pell a oa a nevoa hast ar Vretoned da welet ar relego zantel-ze ermez ar be. Zavet a oe eta ar min-be ha lemet an douar diwar ar relego, ha kement a vad a rae ze d’an oll ken a ouele an dud gant ar joa, a greiz kalon a ganeint gwerzo hag hymno en enor d’ar zant. Henez a oe pardon kentan Zant Ervoan, ha n’eo ket dre guriozite a oa deut kement a dud ; nan ! an oll belerined a oa deut gant fe ha devosion da ve Zant Ervoan. Eiz de a chomaz ar relego barz an iliz da welet gant an dud, ha kals a viraklo a oe gret enpad an deio-ze, rag bemde oa leun iliz ha kear Landreger gant ar belerined.
Ar brezel a oa c’hoaz d’an amzer-ze en tenn da-vad entre Charles de Blois ha Ian Monfort, med pa glevjont petra oa a neve en Landreger a oe paouezet ar brezel, hag a deujont ive d’ar gouel. Charles de Blois, gret prizonier gant ar Zozon eun neubet mizio arog, kichen ar Roc’h, a c’houlennaz bean lezet da vont ive d’ober he belerinaj da Zant Ervoan. Lest a oe da vont ; hag a deuaz ar roue-ze diarc’hen, gant eun devez ien pad ar gouan, deuz ar Roc’h da Landreger ; hag ar re wele anean o tremen dre an hent n’alleint ket harz da ouelan gant true out-han, o welet he dreid o wadan, troc’het gant ar vein ; lakat a rae an dud plouz ha dillad zoken war an hent vit na vije ket ken rust, med Charlez a bellae plouz ha dillad vit derc’hel da gerzet war an douar ien ha war ar vein galet. Arri en kichen an or-dal a diskennaz war he daoulin noaz pazenno an iliz, hag en em stlejaz evelse beteg ar be, hag eno dirag relego ar zant a bedaz a greiz he galon. Ar roue-ze a zo bet dalc’hmad devot kaer da Zant Ervoan. — Ar pardon-ze, hanvet pardon Zant Ervoan er gouan a zo bet dalc’het d’ober anean eur pennad mad amzer, breman ve gret adare, med na ve ken ken kaer ha gwej-all.
Pen Zant Ervoan a oe miret barz iliz vraz Landreger lec’h a man bepred, barz n’eur voest arc’hant aouret ; he relego all a oe laket ive en boesho ; roet a oe lodenno diont-he da veur a Roue ha da veur a Eskob. — Goude ma oe losket deuz prizon ar Zozon, Charles de Blois a deuaz c’hoaz en pelerinaj da Zant Ervoan vel ar wej kentan, eur bla rog emgann Alre, lec’h ma oe lac’het. D’ar roue-man a oa bet roet relego ive, med na viraz ket anhe evit-han, eur loden anhe a roaz da Roue ar Chypr, Hug a Luzignan, he genderv, ha lodenno all da veur a iliz en Breiz. Hen he-unan. a dougaz ar relego-ze, war he dreid diarc’hen, beteg ar c’hrec’h e man war-n-han Itron Varia Lamball. Goude ec’h eaz da Raon, hag a dougaz adare diarc’hen relego Zant Ervoan d’an iliz vraz ha da abaty zant Jord ha zant Melani, ha tri de dustu a vije gret gant-he ar prosision endro da gear Raon ; hag an dud a lare o welet ar roue o tremen diarc’hen gant kement a devosion, penoz hen ive a vije eur zant vel Zant Ervoan.
An Otro Gwesklen, brezelier braz, a nevoa skrivet war he destamant kas eur pelerin evithan da Zant Ervoan hag eun all da ve Charles de Blois, ha kas d’he ho daou bep a bemp-kant livr goar. Ho daou en gwirione ec’h int daou zant ; kouskoude an iliz na deuz ket laket c’hoaz da-vad Charles de Blois en renk ar zent, med aliez a zo bet laret a vije laket, ha gret a neuz ive miraklo ; he relego a virer anhe barz iliz Grâces-Gwengamp.