Penaos e oe kollet Ker Iz
— Petra gontin-me d’eoc’h hirio, bugale ?
Hag ar vugale da respont war eun dro :
— Kear-Iz, mamm-goz ! Kear-Iz !
Mont a ran eta da zisplega dirazoc’h istor Kear-Iz, Ahez hag ar roue Grallon, evel em eus he c’hlevet pa oan yaouank.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Er pardaez-se, Annaig, ar c’hlaskerez, pe ar baourez, ma kavit gwelloc’h, a yea goustadik, daoubleget war he fenn-baz kelen, he chapeled ganti en he dourn, gant an hent a ya eus Kear-Ahez da Boull-Dahud.
Ha dre ma ’z ea penn-da-benn
an deven e Beg-ar-C’haor,
ar c’hlaskerez eur
wech an amzer a rea eur
zell nec’het war bleg-vor
Morgad, hag he c’hlevet o
lavaret gant rann-galon :
— Aotrou Doue, ho pezet truez ouz an hini a zo kousket aze !
Laouig, ar paotr-saout, a zavas en eun taol e benn dreist ar c’harz hag a c’houlennas digant Annaig :
— Mamm-goz Annaig, evit piou eta e pedit-hu evel-se o sellet ouz ar mor ?
— Laouig drouk, emezi, pedi a ran evit an hini a zo bet sebeliet er mor, p’eo gwir n’he deus ket ped et a-walc’h pa oa beo.
Hag an hini goz da ober sin ar groaz ha da bokat c’hoek da groaz he chapeled. Karet a rea kenan ar groaz-ze abalamour m’oa bet stoket ouz aoter Santez-Anna-Wened hag ouz arched relegou sant Gwennole, mignon ar Vretoned.
Ar mesaer bian a yoa deuet tre betek ar baourez, e zaouarn a-drenv e gein hag uhel e fri gantan. En em harpa reas dirak Annaig, hag e c’houlennas krak ha berr :
— Pe hano he deus an hini n’he deus ket pedet a-walc’h ?
— Ar brinsez Ahez, merc’h ar roue Grallon.
— Eur brinsez ! O truez !… Anavezet hoc’h eus anezi, mamm-goz ?
— Aotrou Doue !… Anavezet… me ? O n’em eus ket. Ahez a zo marvet eun toullad mat a gantvejou a zo, en deiz ma c’hoarvezas an darvoud skrijus a gasas da netra Kear-Iz, kear-benn rouantelez Grallon, he zad.
— Va Doue ! emezan.
Annaig a yoa deuet he fenn da veza tenval ; he daoulagad a lugerne evel diou stereden. Setu hi oc’h astenn he dourn war-zu ar mor direiz a rea eun trouz da vouzara o steki ouz ar c’herreg.
— An tarziou-mor-ze, emezi, eo o deus servichet da venji kounnar an Aotrou Doue.
— Penaos, Annaig, eo bet c’hoarvezet kement-se ?
— Asa, Laouig, va mab, daoust ha n’ec’h eus morse klevet kana gwerz Kear-Iz hag ar roue Grallon ?
— Eo, marteze, hogen ankounac’haet am eus anezi. C’houi, mamm-goz, a c’hoar eur bern traou. Livirit d’in mar plij, istor ar brinsez Ahez hag ar roue Grallon ?
— Ya, va mab, hen ober a rafen a-walc’h. Mes, sonj ’ta ez eus pevar-ugent vloaz hag ouspenn abaoue m’he c’hlevis kana evit ar wech genta gant ar barz Erwan Karadek, eus Ploumanac’h, e Bro-Dreger… Pell a zo abaoue…
— Livirit atao, Annaig, sonj ho pezo.
— Karout a raffen, rak va istor a ziskouezo d’it betek peleac’h e c’hell mont fallagriez an den hag ar garantez direiz evit ar blijadur ; lavaret a rai d’it dreist-oll penaos e teu Doue madelezus mes just da gastiza zoken er bed-ma an dismegans a ra ar pec’hed d’e hano teir gwech santel.
Annaig a azezas war eur roc’h goloet a raden, a vrug hag a yeot. Hag hi da genderc’hell gant he c’haoz.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
— Selaouit, c’houi ivez, bugale, a lavaras mamm-goz Lanmodez, ha lakit da dalvezout an istor-man eus amzeriou koz hor bro garet Breiz-Izel.
Aze, eme Annaig, e-harz hon treid, er pleg-mor-ze el leac’h mac’h eonenn ar mor, el leac’h ma teu ar pesketer da deuler e rouejou en eur gana, aze ez oa gwechall tiez kaer, paleziou, maneriou, ilizou ; aze edo Kear-Iz, he doa dek dor hag a yoa kear-benn rouantelez Breiz-Izel.
Pa deue eur beachour da dremen dre ama, dibaot e viche d’ezan chom hep goulen ouz ar re a gave war e hent :
|
Petra zo nevez e Kear-Iz |
Ha tud ar vro da respont d’ezan raktal :
|
N’eus e Kear-Iz netra nevez ; |
— Aotrou Jezuz !… Truez ! truez a lavaras Laouik.
|
Bodennou drez zo diaounet |
Sant Gwennole, beuzet e galon en eur mor a c’hlac’har, a zo deuet meur a wech da gaout an tad.
…Grallon, Grallon, emezan, diouall ! rak divezat e vezo kaout keuz pa deuio Doue da skuilha e vuhanegez war ar gear gablus. El leac’h ez eus c’hoarzadeg e vezo skrignadeg dent ha goelvan… El leac’h ez eus kanaouennou laouen e vezo youc’hadennou spontus.
— Truez, va Doue !… a lavaras Laouig. Ha petra respontas ar roue d’ar zant ?
— Spontet oa, hag an daelou a zivere drus war e ziou jod. Mont a rea da gaout e verc’h da ober d’ezi rebechou c’hoero. Hogen, koz oa, hag ar plac’h fall ne rea mui kalz van ouz e glevet. Skuiza reas zoken o selaou he zad. Ha petra reas evit beza muioc’h en he frankiz ? Sevel eur maner kaer e-kichen ar skluzou a vir ouz ar mor da ziruilh war gear.
Eno eo ema ar gouel en noz-ma : eno eo ema Ahez ar verc’h divezet o skedi en he dilhad pinvidik ; eno eo e kinniger ezans da filhorez Satan.
Setu en eun taol eur prinz o tont e-touez an duchentilou.
— Plijadur d’eoc’h holl, danserien dispar, emezan
Gwisket oa gant voulouz rus ; e varo hepken a yoa du, hag e zaoulagad a lugerne en e benn evel diou c’hlaouen-dan.
— Ra viot deuet mat, aotrou diaveziat, a respontas Ahès o vousc’hoarzin ; ya, bezit ar gwella deuet mar doc’h ar gwizieka ac’hanomp e skiant an droug.
Ha kerkent Ahez da bedi an aotrou rus da ober eun abaden dans, endra ma wall gomze an holl enep Doue.
— O Annaig, spontus eo ! a lavare ar paotr bihan ; daoust ha ne deuio ket Doue da gastiza tud ker fall-ze ?
— Eo, a dra zur, kastizet e vezint, Laouig. Selaou ac’hanon betek penn.
Doue a yeas e kounnar hag a astennas e zourn war-zu Kear-Iz.
Kerkent lez an treaz (palez Ahez) a skrijas war e aelou doun, ar gurun a grozas hag al luc’hed a skoas da zalla.
Ar prins daoulagad rus tan ifern a vousc’hoarze. Stoui a reas d’an douar dirak Ahez, hag e lavaras gant eur vouez leun a vel :
— Merc’h Grallon Meur, dous ha tener, rouanez va c’halon, daoust ha n’hellfen ket en eun doare bennak gwelet alc’houeziou ar skluzou ?
— Alc’houeziou aour ar skluziou a zo oc’h eur jaden a jom dalc’hmat ouz gouzoug va zad, ha va zad, re zur eo, a zo kousket pell zo.
Hen koulskoude a stoue atao muioc’h-mui hag a boke d’e daouarn flour. E lagad lemm a flemme re ar paour kez Ahez.
— Mes, petra fell d’eoc’h ? emezi d’ezan.
— Ho tad a zo kousket, a livirit ; mat, easoc’h a-ze e vezo d’eoc’h lammet digantan an alc’houeziou ! Ahez a skrijas.
— Ha piou, emezi, a c’hellfe kaout hardiziegez a-walc’h evit ober an dra-ze ?
— O ! piou ’ta, nemedoc’h-hu, prinsez.
— Ha peeur ?
— Bremaik ! It hep aon ebet. Mat eo d’eomp kaout an denvalijen d’hon harpa. War va hano e touan ne c’hoarvezo droug ebet ganeoc’h.
Ahez kerkent a yeas eus al lez war-zu ti he zad, da esa kaout an alc’houez aour ; evel eun aer viber e ruze kambr he zad, ha didrous e lamm digantan an alc’houez burzudus a zioualle kear.
Annaig a reas eur pennad ehana. Ar paotr-saout a skrijas gant ar spont hag a c’houlennas :
— Ha penaos e lezas Doue ober an dra-ze ?
— Doue a ra mat kement a ra, Laouig. Kastiza a ra ar re fall, hogen, alies e ro amzer d’ezo da ober o zonj ha da c’houlen trugarez.
Selaou penn diveza an istor. Setu ama petra a gane ar barz en e werz :
— Piou eo hennez a deu du-ze savet war eur marc’h du a ra eun trouz da vouzara o stoki kern e dreid ouz mein ar stread ?
— Hennez eo kannad an Aotrou Doue, kaset davet roue Breiz ; hennez eo abostol ar feiz, sant Gwennole karet e Breiz.
Gwelet a ran anezan o tostaat, e vaz abad en e zourn kleiz, eur stereden aour war e zae wenn, hag eur c’helc’h skedus en dro d’e benn.
— Setu ema war dreujou al lez el leac’h ma kousk ar roue, tad Ahez, hag hen da hopal en noz du hep disken diwar e varc’h :
— Grallon ! Grallon ! sav buhan ! Ema digor ar skluzou !…
Ar roue spontet a ra eul lamm er-meaz eus e wele.
— War zao ! war zao ! emezan ; va marc’h buhanna ! Siouaz ! ema echu gant ar gear-ma !…
Laouig a c’houlennas :
— Hag an danserien ? Hag an diaveziad en doa daoulagad rus tan ifern ? Hag ar brinsez Ahez ?
Holl ez ejont da goll, va mab, beuzet e oent er mor penfollet. — Ahez a lammas dirak he zad. Ar roue ha Gwennole a yea ac’hano difrea ma c’hellent.
— Va zad ! va zad ! emezi, mar am c’harit, kasit ac’hanoun ganeoc’h war ho marc’h skanv !
An tad, hep lavaret ger a zammas e verc’h en e gichen.
Neuze e oe gwelet an tarsiou o tiredet gwasoc’h c’hoaz war o lerc’h.
Gwennole a hopas en eur skrijal :
— Grallon ! Grallon ! hast affo teuler an aer-ze er mor.
An tad koulskoude… a yoa tad, hag a starde ar bec’herez war boull e galon ; mes ar zant a reas sin ar groaz hag a stokas e vaz ouz ar plac’h.
Kerkent Ahez a gouezas er mor, ar c’hezek a ebanas da zaoulammat, hag an tarsiou a reiseas.
Epad kantvejou ha kantvejou, Ahez deut da veza Mari Morgan, a zo het gwelet e doare eun teuz hanter maouez hag hanter besk. Gwelet e veze war an aod o kriba he bleo-bezin oc’h sklerijen al loar.
Laouig a reas sin ar groaz hag a lavaras :
— Peoc’h Doue da anaon tud Kear-Iz ! Mes livirit d’in Annaig, echu eo an istor ? Petra deuas ar roue Grallon da veza ?
— Pa zavas an heol antronoz, ar zant ha Grallon a bigne war lein Mene-Hom.
Ac’hano, roue Breiz a daolas eur zell war al leac’h edo Kear-Iz en derc’hent ; ne welas nemet mor.
— Eur gear eus ar re gaera em boa, emezan, ha setu hi eat da netra !
E galon a rannas hag eus e zaoulagad e teuas eur
mor a zaelou.
Ar paotr-saout skoet e galon ivez n’hellas ket miret da lavaret :
— Paour kez roue !
— Ya, eme Annaig, paour kez roue !… Ar boan, ar glac’har, an anken n’emaint ket hepken e lod an dud a renk izel… Mes kendalc’homp gant hon istor.
Pa zavas Grallon e benn da zellet en dro d’ezan e welas o lugerni Ru-men-goulou, hag e lavaras gant eur vouez nerzus :
— War ar mean-ze hon tadou a skuilhe gwad da eun Doue didruez… Du-ze, me a zavo eun iliz d’ar gwir feiz evit derc’hel sonj a Gear-Iz, hag evit ma vezo gouezet he istor, me he hanvo Rumengol. Mamm dous hor Zalver Jezuz a vezo enoret e leac’h Teutatez hag Hezuz, ha bep bloaz, en enor d’ar groaz, me a raio lida eno eur pardon bras.
Pa vezo maro an doueou…
Laouik a droc’has he c’homz da Annaig.
— An doueou a livirit, Annaig ?
— Ya, an doueou… Ar roue Grallon a gomze eus falzdoueou ar baianed, adoret neuze c’hoaz gant hon tadou koz. Mar doa d’an ampoent kristenien evel ar roue Grallon, ez oa muioc’h c’hoaz a baianed. Evel-se ’ta, ar roue kristen en e zav war Mene-Hom a lavaras :
— Pa vezo maro an doueou, pa vezo diskaret eun darn eus dervennou hor c’hoajou, eun dervez bennak, pobl Breiz-Izel a ziredo du-ze eus ar pevar avel. Neuze, ma n’eo ket c’hoaz maro ar sonj eus ar roue Grallon e vezo lavaret : Nag a vurzudou a zo bet c’hoarvezet ama en amzeriou koz !…
Annaig a davas war gement-se. Sevel a reas da gregi en he baz kelen, en eur lavaret :
Ema an heol o vont da guzat e mougidel an dremwel. Ankounac’haat a rean em eus eur pennad brao a hent da ober a-raok an noz. Kenavo, mesaer yaouank.
— Hag ez it kuit, mamm-goz ? eme ar paotr.
— Ha ne glevez-te ket kloc’h an Angelus o son e tour Poull-Dahud ?… Lavaret em eus d’it kement a c’houien diwar-benn ar brinsez Ahez, ar roue Grallon ha Kear-Iz.
— Eur gerig c’hoaz, mamm-goz.
— Lavar buhan ’ta neuze.
— Piou oa hennez ar prins-se a deuas en eun taol e sal maner ar brinsez Ahez da zansal ha da c’houlen alc’houeziou ar skluzou ?
— An droug-spered, va faotrig.
— Doueti rean. Fellout a rea d’ezan kaout an alc’houeziou evit beuzi kear ha kas dioc’htu gantan d’an ifern eneou an dud keiz-ze. Daoust ha ne jom mui netra eus Kear-Iz ?
— Pesketerien zo hag a lavar o deus gwelet dismantrou mogeriou pa vez ar mor izel izel… Nan, n’eo ket eas gwelet netra brema : al lec’hid hag an treaz o deus goloet kement a jome eus ar gear villiget. Ar gear-ze distrujet gant kounnar an Aotrou Doue na zavo ken eus strad ar mor doun.
Er memez doare eo bet kaset da netra Sodom, Gomor ha Babilon, abalamour d’o fec’hejou bras.
Annaig a yeas en hent en eur lavaret he chapeled.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
— Ac’hanta, bugale, a lavaras mamm-goz Lanmodez, kavet hoc’h eus brao va istor ?
— O ya avat, mamm-goz, eme Berig. Me garfe klevet alies kontadennou evel-se.
— O mamm-goz, eme Laouig, c’houi c’hoar traou brao !
— Traou koz, da vihana… Gwechall e veze plijadur
oc’h o c’hlevet. Ar yaouankizou hizio n’en em jalont
ket nemeur ganto…
— O mamm-goz, eme ar verc’h-kaer eus an ti, emaoc’h adarre o troug-prezeg hon amzer-ni… Gwechall… gwechall… ez oa traou mat ha traou fall, evel brema… Holl hon deus kavet berr an amzer ouz ho selaou… Alo, bugale, d’ar gweleou !