Merzerien ar Japon
Evel ma zeus brema laket e reng ar zænt eur vanden verzerien euz ar Japon, e rafe marteze plijadur ober eun tamig anaoudegez gant an dud caloneg-ze o deus scuillet ho goad ha gouzanvet ar maro evit ar feiz. Pa lennomp buez ar verzerien o deus gouzanvet epad an tri c’hant vloas kenta euz an Ilis, e chomomp souezet hag ez eo tenereet hor c’halon o velet courach ar gristenien vad-ze, al levenez a ziskuezent e creiz an tourmanchou ar re grissa hag ar prez santel o devoa da c’houzaon ha da vervel evit Jesus-Christ. Mad, kement so tremenet a gaera hag a vurzudussa epad an tri c’hant vloas-kenta-ze euz an lliz, a zo tremenet ive er Japon epad ma zeo bet great eno ar brezel d’ar feiz ha d’ar relijion gristen. Guelet a reat ar gristenien calonek-ze paravia o clasc gouzout piou en divije da genta ar gurunen a verzerinti. Prinset, prinsezet, gragez, merc’hed iaouanc, bugaligou, a velet oc’h ober ho fourchas, o kempen ho dillad abenn an dervez braz, hag oc’h huanadi varlerc’h an dervez euruz e pehini e tlient beza staget oc’h ar groas, pe gouzaon e c’hiz all ar maro evit Doue. Ar pez a verkimp ama so tennet euz a histor an Ilis scrifet gant an Aotrou Roherbacher, beleg.
Vardro anter ar c’huezecvet cantvet, Sant Fransez-Xavier en doa prezeget ar feiz er Japon, ha gounezet eno meur a vil ene da Zoue. Sant Fransez-Xavier a ieaz ac’hano etrezeg ar Chin, hag a varvas nebeut amzer goude. Hogen evit beza eat ho abostol digantho, christenien ar Japon a zalc’has da vont ato var gresc ; ar gristenien nevez a zerviche da vissionerien d’ar re ne anaient ket c’hoaz ar guir Doue. Evelse ez eus bet davet tud hiniennou euz an enezi (rag Rouantelez ar Japon ne deo nemet eun toullad enezi) deut couls lavaret oll da veza christenien ep ma vije bet missioner ebet en ho zouez. Ho amezeien eo o devoa ho c’helennet. Hogen euz an Europ ez eaz ive di missionerien all, dresit oll tadou a gompagnunez Jesus, evit peur ober an eost ma en doa Sant Fransez-Xavier digoret troc’h enha, da lavaret eo, evit kenderc’hel da skigna sclerijen ar feiz e mesc tud ar vro-ze. Epad eun tregont vloas bennag pe ouspen e voue lezet ar gristenien e peoc’h. Hogen an droug-speret a dlie beza e counnar o velet eur vro evelse a bez o trei kein dezhan hag o tigeri ho daoulagad d’ar virionez Evelse ne eanas ket ken n’en doa cavet an tu da laoat ober ar brezel d’ar Relijion.
Kenta a voue merzeriet er Japon e voue eur baourez kez, eur sclavourez. Christenien Firando o doa savet eur groas nevez eur pennadic dioc’h dor kear, ha mareou a veze, ez eant a vanden da dal ar groas-ze da lavaret ho fedennou. Eur sclavourez christen, hag e doa evit Mestr eur paien, eun den criz, a iea ive bemdez, petra bennag ma en doa he Mestr difennet outhi mont. Eun dervez o veza gouezet oa bet adarre, ez eaz e counnar outhi, hag e c’hourdrouzaz he laza mar daje ken. Hi a respontas ne rea ket ar maro aoun d’ar gristenien, e kendalc’hje d’he zervicha euz he oll gallout evel m’e doa great bete neuze, mes ne alle ket ken nebeut mancout d’he dever e kenver Doue he c’henta Mestr ; hag antronoz ez eaz adarre da dal ar groas. Ar paien fuloret a redas var he lerc’h, pa ellas gouzout e voa eat. Ne deas ket a bell n’he guelaz o tont en dro. Kerkent e tenn he zabren hag e chom d’he gortos. Ar gristenez caloneg ep diskues an distera strafuil, a deuas beteg enha, en em lakeas var he daoulin, a zoublaz he fenn, hag an den criz he dibennas gant eun taol. Ar gristenien a gasas gantho ar c’horf hag hen lakeaz en douar gant henor. Trugarecat a reant Doue euz an nerz en doa roet d’ar baourez kez-ze, hag en em gourachent da gemeret skuer diouthi.
An dra-ze ne voa nemet eun taol en eur dremen, ha ne glasket ket c’hoaz a iskin oc’h ar gristenien. Hogen divezatoc’h e voue c’hoezet en ho enep an tan euz ar bersecution.
Ar Japon, evel m’on eus lavaret, so eur vanden enezi. E pep hini euz an enezi-ze ez eus eun doare Roue pe c’houarner, ouspen ar brinset hag ar ro vras skignet ama hag ahont. Ouspen-ze ez euz, en enezen vrassa, daou Roue pe daou Impalaer hag o deus gallout var ar re all oll. An daou Impalaer-ze so unan anezho evit ar relijion, hag egile evit an armeou. An diveza-ma en deuz hirio ar muia gallout, hag a eller da lavaret eo ar Mestr bras, rag an ners a zo etre he zaouarn. Ar Rouanedigou-se, ar re anezho dreist oll ne ket falvezet dezho dont da veza christenien, a ra alies brezel an eil d’egile. Beza Impalaer an armeou, pe evel ma lavarer eno, Taïcosama, a so eur reng c’hoanteet gant ar brinset paien, ha meur a hini a bign d’ar garg-ze dre drubarderez, dre vrezel, dre zispac’h, dre ar muntr. Unan euz ar re o doa aloubet ar renc kenta-ze dre nerz ha dre dorfejou, e voue ar c’henta oc’h en em gemeret oc’h ar gristenien hag ho clasc ho distruja.
Ar penn abeg euz ar gounnar a gemeraz oc’h ar guir religion hag oc’h ar gristenien, e voue ar geier hag ar fals-testeniou douget a enep ar vissionerien gant protestantet a Holland hag a vro-zaoz eat da ober kenvers d’ar vro-ze.
Lavaret a rer ive e tigouezaz er mare-ze gant eul lestr a Spagn beza taolet gant an avel hag ar goal amzer var aodjou ar Japon. Al lestr-ze a ioa marc’hadourez pinvidig enha, hag ar Japoniz a grogaz enho hag ho aloubaz evit an Impalaer. Cabiten al lestr a falvezas dezhan ober aoun d’ar Japonis. Clasca reaz eur garten var behini eo merket ar broiou, hag eno, evit rei dezho da anaout pe ger gallouduz oa Roue Spagn, e tiskuezas dezho var begement a vroiou e voa Mestr. Impalaer ar Japon a lakeas goulen outhan penauz e c’helle Roue Spagn beza deut da veza Mestr var gement a vroiou, hag ar martolod reuzeudig a respontas : « Cas a rer, emezhan, missionerien da brezeg ar feiz da eur vro, ha pa o devez gounezet eun niver braz a dud d’ar Relijion, e casser soudardet hag a deu æz da veza mistri euz ar vro-ze, rag ar vissionerien hag ar gristenien o deus gounezet en em laca a du gantho. »
Kementse a voue avoalc’h evit lacat an Impalaer e counnar, hag ep dale e falvezas dezhan distruja an oll vissionerien a ioa deut di euz ar broiou all, ha ne ket epken ar vissionerien, mes c’hoaz an oll gristenien, kement hini o doa gounezet da Zoue, gant aoun na deujent d’en em glevet gant rouaned ar broiou all evit lamet ho stajou digantho. Setu penauz e caf ato an droug-speret var an douar likizien d’he zicour da ober an droug ha da ober ar brezel da Ilis Jesus-Christ.
Taïcosama o veza eta e counnar gant an aoun da goll he stadou, a c’hourc’hemennas cregi er vissionerien hag an nao a vis kerzu 1596, e voue paket nao missioner, tri a gompagnunez Jesus ha c’huec’h euz a urs Sant Fransez. An tri dad a gompagnunez Jesus a voa ginnidig euz ar Japon ; an tadou a urs Sant Fransez a voa eus a Spagn. An Impalaer en doa roet ive urz da gemeret hano an oll gristenien a zaremprede an ilizou en diou gaer Meaco hag Ozaca. An niver anezho a voa ker bras ma en devoue aoun an ofiser carget da ober an enclasc-ze, ha ma c’heanaz da gemeret hanoiou en eur lavaret ne falle ket d’an Impalaer goullonder ar vro o lacat an oll gristenien d’ar maro, mes epken e felle dezhan castiza ar vissionerien a voa deut di euz a leac’h all dre ma zeant a enep he urz. Kementse ne viras ket na deuaz ar brud e pep leac’h ez eat da zistruja an oll gristenien, hag ar c’helou-ze a gargas calonou ar gristenien euz eul levenez ker braz, dre ar c’hoant o doa da c’houzaon ar verzerinti, ma lakeant souezet oll ar baianet.
Ar c’henta a ziskoezaz an ïoul-ze d’ar verzerinti, a voue eur Jeneral a arme hanvet Ucondono. Eun nebeut miziou araog, en doa guelet he dad o vervel, o veuli Doue beteg he huanad diveza euz ar c’hras en doa great dezhan da veza christen. Pa zavaz ar brud euz an hiskin, Ucondono a ioa e ti roue Congo, he vignon. Dont a reas da Veaco da gaout eun tad a gompagnunez Jesus hag a garie cals, evit gallout mervel gant an tad ze. Epad ma edo eno e tigouezas daou vap da c’houarner Tense a ioa digasset di gant ar memes c’hoant.
Eun Aotrou braz ha pinvidig, hag a ioa c’hoaz nevez badezet, a lakeas emban en he zouarou, e lacaje castiza an hini a glascje cuzet var he vestr, ha ne lavarje ket e voa christen, mar bije goulennet outhan. Eun all, gant aoun ne vije ket credet cregi enha, a ieaz, he bried hag hen da Veaco da gaout ar re a glaske ar gristenien. Hen a rene dre an dorn he vap, eur potrig nao pe zeg vloas, hag he bried a zouge etre he divrec’h eur verc’hig ha ne valee ket c’hoas. Eur c’har d’an Taïcosama, hag en doa bet tri Rouantelez digant an Impalaer, en em dennaz eleac’h ma edo an tadou Jesuisted, evit beza suroc’h da vervel gantho.
Rouanez Tango, hanvet Gras er vadiziant, a voue cavet eun dervez he merc’hed hag hi o labourat en dra c’hellent, oc’h ober dillad nevez ha caer, evit ma vijent, emezho, braoc’h en dervez bras. Ne velet a bep tu nemet tud a bep renc, oc’h evessat piz penauz e c’haljent caout an dro da anzao Jesus-Christ, dirag ofiserien an Impalaer. Ar merc’hed a reng huel en em zestume e tiez eleac’h ma c’houient ervad e vijent dizoloet kentoc’h. En eur ger, merc’hed ha goazed, coz ha iaouanc, oll e voant paravia o clasc gounit curunen ar verzerinti.
Eun dijentil euz a Bungo, o veza clevet e kemeret hanoiou ar gristenien, a lavaras dirag an oll en doa guir da lacat he hano unan euz ar re genta. He hano a voue kemeret, ha neuze en devoa c’hoant da lacat he dud da gaout ar memes gras. Gouscoude e credas e vije guelloc’h evit he dad, den coz a bevar ugent vloaz ha badezet abaoue c’huec’h miz epken, en em denna en eun ti bennag var ar meaz eleac’h ne dajet ket d’he glasc. Hogen an tad ne fallas dezhan morse tec’het. Fallout a rea dezhan mervel evit Doue, mes mervel ar c’hleze en he zorn evel eur zoudart coz ma zoa. Mont a ra da Gambr be verc’h caer, hag he c’haf o c’hriat eur pez dillad. Guelet a ra ive ar zervicherien ha beteg ar vugale o pourchas gant prez lod ho chapelet, lod ho c’hrucifi, ha kementse oll abenn an dervez braz. O veza eat beteg he verc’h caer :
— Petra rit-hu aze, emezhan, va merc’h ?
— Griat a ran, emezhi, va dillad, evit ma chomint kempennoc’h en dro din pa vezin laket oc’h ar groas ; rag oc’h ar groaz e leverer e vezo staget an oll gristenien. An tad caer a jomas souezet oll o clevet kementse hag o velet an ear laouen euz he verc’h. Goude beza sonjet eur pennad, e taolaz he gleze kuit, e kemeraz he chapeled hag e lavaras : me fell din ive beza staget oc’h ar groas ganeoc’h.
Diou sclavourez iaouank a voue laket d’ar maro da genta, lazet gant ho mistri dre gassoni oc’h ar relijion gristen. Eun tad a zinac’haz ar feiz hag a glascas laoat he vap da ober eveldan. Ar map-ze n’en doa nemet deg vloaz. Hogen ne voue ket dare d’he dad he lacat da drei kein d’he Zoue ; pell dioc’h eno ; ar bugel a rebechas d’he dad he nebeut a galon, hag a zalc’has mad d’he relijion. Meur a vugel all a voue guelet c’hoaz o rei evelse ar skuer euz ar brassa nerz calon.
Goude ma voa bet cresket ha bianeet meur a vech niver ar re a voa laket er prizon, en em gafchont da veza pevar varnugent. Eun dervez ma voa eun ofiser o c’helver pephini anezho dre he hano, unan anezho, hanvet Mathiaz, a voa eat da ober eur gefridi bennag. Eur micherour, hanvet ive Mathiaz, a respontaz eleac’h egile, hag a voue laket en he blas, evel ma voa bet laket Sant Mathias guechall e reng an ebestel.
Etouez ar gristenien condaonet d’ar maro ez oa tri bugel hag a lekeas souezet an oll dre ho c’hourach. Unan anezho, hanvet Lois, n’en doa nemet daouzeg vloas. An daou all, hanvet Anton ha Thomas, n’o doa ket ouspen pemzeg. Respont a reant an oferennou e ti an tadou a urs Sant Fransez, hag ho hanoiou a ioa bet kemeret gant ar re genta. Ma carjent gouscoude oant bet lezet ; n’oa ket bet a c’hoant zoken da gemeret hano Loizic. Mes kement a reaz o vouela hag ho pidi ma voue laket he hano. Goudeze e voue lavaret dezhan meur a vech tec’het ; hogen morse ne falvezaz dezhan hen ober.
An trede a vis genver 1597, var dachen Meaco, e tliet troc’ha ho fri hag ho diouscouarn d’ar verzerien. Ar gouarner ne voa ket eun den criz, ha ne lakeas troc’ha dezho nemet eur pennad euz ho scouarn gleiz. Evelse goloet a c’hoad, e vouent laket e kirri, ha casset a gær da gær bete Nangazaki, eleac’h ma tlient beza staget oc’h ar groas. C’hoant a ioa, oc’h ho c’has evelse da ziskuez, da ober aoun d’ar gristenien ; hogen ar c’hontrol a c’hoarvezas. Ar guel zoken euz an tri bugel a lakea beteg ar baianet da gaout truez outho, ha meur a hini en em rentas christenien. Daou gristen, hag a zigase d’ur verzerien da zibri ha da efa, a voue laket gant ar goardou e touez ar re all ; hag an niver anezho a ieaz evelse da c’huec’h varnugent.
Ar c’huec’h varnugent merzer ma on eus comzet anezho er pennad ma a voue laket d’ar maro e Nangazaki ar pemp a vis c’huevrer 1597. Oll ec’h eljont covez araog deiz ho merzerinti. Pa voue lavaret dezho edo an ofiser oc’h ho gedal var an huelen pe an dachen eleac’h ma tlient mervel, ez ejont di dioc’htu. Eur bopl ep niver a iea d’ho heul. Ar gristenien a zigoueze gantho var ho hent a stoue d’an douar, hag an daelou en ho daoulagad, ho fede da gaout sonch anezho en ho fedennou. Pa voant digouezet e troad ar grec’hien, kerkent ha ma veljont ar c’hroaziou pourchaset evitho, e redjont d’ho briata ; ar pez a lakeaz ar baianet souezetoc’h evit biscoas.
Var groaziou ar Japon ez euz, e traon an troad, eun dreuziaden var behini e pouez treid ar merzer, hag hueloc’h, eun dreuziaden all var behini eo evel azezet. Neuze e stager gant kerdin an divrec’h, creiz ar c’horf, an divorzet hag an treid. Lakat a rer dezho eur c’holier houarn da zelc’her reud ar c’houzoug hag ar penn. Pa vez staget ar merzer evelse, e saver ar groaz, hag he laker en toull great evithi. Neuze ar bourreo a gemer eun doare goaf pe lans, a zancl anezha e costez an hini so oc’h ar groaz, a dreuz ar merzer kez hag a laca he venveg da zont er meaz dre gichen ar scoaz. Avechou lod a vez toullet en daou du er memes amzer, hag evelse an tourmant criz-ze ne oufe ket padout pell.
Mont a reat da rei taol ar maro d’ar verzerien, pa velaz unan euz an tadou jesuisted he dad deut da lavaret dezhan an diveza kenavezo. —
— Guelet a rit, va zad, eme ar missioner, ne deus netra a gement na dlefemp da zilezel evit Doue.
— Her gouzout a ran, va map, eme an tad christen-ze, ha trugarecat a ran Doue euz ar c’hras en deus great deoc’h. He bidi a ran a greis va c’halon d’ho kendelc’her er memes sonch beteg an huanad diveza. Bezit sur ne c’houlennomp ket guell, ho mam ha me, evit heuillia ar skuer a roit deomp, ha plijet gant Doue or befe tro d’hen ober !
Ar merzer a voue staget neuze oc’h he groaz, ha pa voa savet, an tad en devoue calon avoalc’h d’en em zerc’hel en he zroad. Eul loden a c’hoad he vap a goezaz eno varnezhan, ha ne deas ket kuit ken na voa maro ; hag e roe da anaout dre he laouenedigez, e voa eurussoc’h o velet he vap merzer evit na vije bet oc’h he velet Roue.
Edont oll staget oc’h ho c’hroaziou ha savet a reng, ha ne c’hortozent mui nemet taol ar maro, pa deuaz au tad Badezour a urs sant Fransez, a ioa e creiz ar reng, d’en em lacat da gana ar c’hantic Benedictus. Ar verzerien all oll a ganas ar c’hantic gantha beteg ar fin. Pa voa echu, unan euz ar vugale, Anton, hag a voa e kichen an tad, her pedas da gana ive gantha ar salm Laudate pueri, Bugale, meulit Doue. An tad evit doare n’her c’hlevas ket, hag ar bugel a gomansaz he unan. hag o veza recevet taol ar maro epad ma cane, ez eas da echui he gantic er barados gant an ælez. Unan euz ar verzerien, Paul Miki, a brezegas gant calz a ners divar he groaz, ha goudeze e reaz eur beden c’hoeg evit he vourrevien. An oll a ziskueze eul levenez ker bras ma roent ïoul d’an oll gristenien da c’houzaon ivez ar verzerinti. Hogen ar gigerez ne badas ket pell, hag ep dale o doa rentet oll an huanad diveza.
Neuze ar goardou ne vouent mui mistri var an dachen. A daoliou baz e claskent pellaat an dud ; hogen caer o devoue ne aljont ket miret oc’h an dud da dostaat ; red e voue dezho zoken en em denna ho unan kuit eun nebeut. Ar gristenien a zestumas muia ma c’heljont euz a c’hoad ar verzerien, pe euz an douar ruziet gant ho goad. Ar baianet zoken a ziskuezas eur respet braz evit eur religion hag a roe kement a ners-calon d’ar re he heuille.
Da noz, Escop ar Japon pehini ne voa ket bet lezet da zont d’an dachen da velet maro ar verzerien, a deuas gant an oll dadou a gompagnunez Jesus euz a Nangazaki da zaoulina e troad ho c’hroaziou. Ar grec’hien-ze a deuas da veza eul leac’h a belerinach, hag ar gristenien a deue di a bep carter. Cals burzudou a zigouezas eno. Ar pap Urban eiz a lakeas ar c’huec’h christen varnugent-ma e reng ar verzerien, o c’hortoz ma vijent divezatoc’h canonizet gant solanite. Rei a reaz he otre d’an tadou Jesuisted da ober en ho ilizou ofis an tri verzer euz ho urs. Evit an tri varnugent all e roaz ar memes otre d’an tadou a urs sant Fransez. Rag ar verzerien, ar re anezho ne voant ket dindan an urziou, a voa euz a drede urs sant Fransez.
Er bloaz 1599, roue Firango a falvezas dezhan ive distruja ar religion gristen en he rouantelez. Carga a reaz he vap da enclasc ar gristenien ha d’ho lacat d’ar maro. Hema kenta preiz a gavaz, oue he bried he unan, a voa eur gristenez euz ar re vella. Merc’h oa da Sumitanda, kenta prins euz ar Japon a voa en em c’hreat christen, hag unan euz ar gannadet a voue casset d’hon Tad Santel ar Pap. Pa deuaz eta an urs criz-ze, ar brinsez-ma a lavaras d’he fried ne zilesje biken he relijion hag e voa guell ganthi mont da glasc he bouet evit beza evelse hiskinet abalamour d’ar feiz. Hag evit guir en em dennaz e ti he breur a voa prins en Omura. Hogen he fried he c’harie cals. Pa vouezas peleac’h oa eat, ez eas d’he c’herc’hat, hag e touas dezhi he lesje da heul he relijion evel ma carje. Etouez ar bopl, c’huec’h prins gant tud ho zi hag ouspen c’huec’h cant christen a ieaz anezho ho unan d’an harlu. Ar roue n’edo ket o c’hortos kementse ; habascaat a reas dezhan, hag e lavaras dezho distrei d’ho bro.
An ners-calon-ze eus ar gristenien, ha lidou divalo a voue er bloavez-ze etouez ar baianet a lakeaz eun niver bras da drei kein d’an idolou. Bete deg mil ha triugent paien en em c’hreas christen var eun dro. Daou roue, roue Fingo ha roue Mino a labouras mui evit missioner ebet da c’hounit an eneou-ze da Zoue. Hogen roue mad Fingo o veza bet lazet en eur vrezel, he rouantelez a goezaz etre daouarn eur roue paien, hag hema a fallas dezhan lacat ar gristenien da azeuli ar memes idolou gantha. Evel ma lavarent crenn ne rajent ket, e lakeas cregi e daou anezho a voa a lignez huel, Ian Manimi ha Simon Taquenda. Ar vignonet o doa an daou gristen-ma etouez ar baianet a reas kement a aljont evit ho lacat da zenti oc’h ar roue, pe da viana da ober neuz da zenti. Ar pez a gavent iskiz oa guelet priejou ann daou gristen ha mam unan anezho ar re genta oc’h ho alia da zelc’her mad d’ar feiz. Lavaret a rejont kementse d’ar roue, hag ema a roaz urz dioc’htu da gas an daou gristen da eur bourg a dost, hanvet Cunamoto, d’ho dibenna eno, ha da staga an teir maouez oc’h ar groas.
Kerkent ha ma teuas kelou euz an urs-ze, Minami ne c’hortozas ket ma teujet beteg enha, hag a ieas anezhan he unan da Gunamoto. Mont a reas ractal da di ar gouarner. Hema a voa he vignon hag a reaz he c’hallout evit he c’hounit. He bidi a reas da leina gantha en esper dont abenn d’he douelli, hag o velet e chome ato stard en he greden, her c’hassaz en eur gambr eleac’h ma lakeaz he zibenna. Ar c’hristen caloneg-ma a varvaz an eiz a vis kerzu 1602, d’an oad a bemp bloaz ha tregont.
Ar memes dervez, ar gouarner a ieas da di Taquenda. Oc’h he velet, en em lakeas da vouela, ha Taquenda a deuaz ive an daelou en he zaoulagad. Chom a rejont eur pennad ep gallout comz an eil oc’h egile. Var gementse e tigouezas mam Taquenda, hanvet Jannet er vadiziant.
— Itron, eme ar gouarner, red eo din mont dioc’htu da rei da c’houzout d’ar roue e pe zonch ema ho map. Va zicourit eta, me ho ped, d’he lacat da zenti oc’h ar prins.
— N’em eus netra da lavaret dezhan, eme ar vam gristen, nemet ne oufet ket prena re ger eun eurusdet hag a bado ato.
— Mes, ma na zent ket oc’h ar roue, o pezo ar c’hlac’har da velet dibenna ho map !
— Plijet gant Doue, eme ar vam, ec’h elfen meski va goad gant he hini !
Ar gouarner a zonjas neuze e teuje kentoc’h a benn euz he vignon pa vije dispartiet dioc’h he vam. He gas a reaz eta da di eur paien, hag eno e reaz he c’hallout evit he c’hounit. Hogen poan gollet e voue dezhan. Neuze ar gouarner a gasaz eun den evit he zibenna.
Taquenda a voa o c’hortos kementse, hag a recevaz ar c’helou gant eur joa vraz. En em denna a reaz eur pennadic da bidi. Neuze ez eas da gaout he vam hag he bried hanvet Agnez evit discleria dezho an urz a ioa deut beteg enha. An diou gristenez calonec-ze a voa en ho guele. Sevel a rejont dioc’h-tu, hag ep diskuez an distera tam strafuil, en em lakejont da bourchas pep tra evit ar sacrifis. Ervez urz ar roue e tlient beza var al leac’h pa vije dibennet Taquenda.
Pa voue pourchaset pep tra, Agnez a ieas da gaout he fried, en em lakeas d’an daoulin dirazhan, hag her pedaz da drouc’ha dezhi he bleo ; « rag, emezhi, ma na vezan ket laket d’ar maro ganeoc’h, e fell din kuitat ar bed. Taquenda n’en doa ket a c’hoant da ober kementse, mes he vam her pedas da zenti oc’h he bried, hag her greas. Eun dijentil hag a voa bet kristen hag en doa goudeze dinac’het ar guir feiz, a deuas da di Taquenda var ar brud ez ea da veza laket d’ar maro. Pa velas pegen eurus en ent gaf eur guir gristen da rei he vuez evit Doue, pa velas Taquenda o vont d’ar maro evel da eun eured, e voue scoet en he galon ; redek a reas da vriata ar merzer, hag e tistroaz oc’h Doue.
Taquenda a drugarekeaz Doue euz ar c’hras-ze a rea dezhan araog mervel. Goude beza pedet, briatet he vam hag he bried, roet gobr d’he zervicherien, e soublaz he benn dirag ar bourreo, ha dibennet e voue gant eun taol an nao a vis kerzu.
An diou Itron o devoue ners kalon avoalc’h evit chom da zellet dibenna er merzer, hag evit mont goudeze da zestum he benn ha da boket dezhan. Pedi a reant Doue, dre verit eur maro ker presius, da rei dezho ho unan ive ar c’hras da ober ar sacrifis euz ho buez. Goudeze en em denjont en ho c’hambr, hag e tremenjont an deiz oll er beden, o c’houlen ar c’hras da c’houzaon ar verzerinti. Dioc’h an noz e vouent souezet o velet o tont d’ho zi intanvez Minami, hanvet Madalen, gant eur bugel seis pe eis vloaz hanvet Lois. Ar potrig-ze a voa map da eur breur da Vadalen. Hi hag he fried o doa he gemeret evit ho c’hrouadur, rag n’o doa ket a vugale.
Madalen a lavaraz, en eur zigouezout, d’an diou Itron Jannet hag Agnez, e tlient beza staget ho zeir oc’h ar groaz en nosvez-ze, hag ar potrig ive. Kement se a reas kement a blijadur dezho, ma na vouient ket penaus diskuez al levenez a voa en ho c’halon, ha ma voant evel pa vijent eat er meaz anezho ho unan o trugarecat Doue hag o comz euz a c’hloar ar verzerinti. Loizig ive a zride he galon, hag eun dudi oa he glevet o lavaret pe gen euruz eo ar re a scuil ho goad evit Jesus-Christ.
Er bloas 1616 e tirollaz eur vrezel nevez a enep ar relijion gristen er Japon. Eun Impalaer iaouanc a ioa nevez savet var an tron. He dad en doa laket cals christenien er prizoniou, hag araog mervel e lavaras d’he vap e tlie ho distruja oll, hag ar map a zentaz oc’h he dad criz. Neuze e voue merzeriet eun niver braz a gristenien hag en ho zouez meur a vissioner. Lod a voue lazet dre ar c’hleze, lod all dre an tan.
An impalaer nevez, o veza deut da gear Meaco, a glevaz oa leun ar prizoniou a gristenien. Dioc’htu e roaz urs d’ho devi oll goazed ha merc’hed, coz ha iaouanc. Ne fellas ket dezhan e vije gortozet eun derveziou bennag gant eun itron a reng huel a ioa tost da vouilloudi. Pa voue deut an deis merket, e voue casset ar gristenien, antercant anezho, en eur porz eleac’h ma vouent liamet. Neuze e vouent casset var eun dachen e creis kear eleac’h ma vouent laket e kirri, ar voazed e lod hag ar merc’hed hag ar vugale e lod all ; hag ar vugale-ze a ioa c’hoas lod anezo o tena. Eun trompiller a iea en ho raog, hag e penn pep ru ec’h encante en doa an impalaer condaonet an dud-ze d’an tan abalamour ma voant christenien. Ar verzerien ive a lavare : Guir eo, mont a reomp da vervel evit an hini en deus roet he vuez evidomp ; ha bep an amzer e crient oll a eur vouez : Bevet Jesus ! Lavaret a reant goudeze traou ker caer ; diskuez a reant kement a laouenidigez ma lakeant an oll da vouela.
An tantad a ioa pourchaset e meaz a gær. Pa zigouezaz ar gristenien eno, e veljont croaziou plantet en douar, ha berniou keuneut destumet en dro dezho. Ho levenez a grescas c’hoas neuze hag e tiskenjont scanv braz euz ho c’hirri. Staget e vouent neuze daou ha daou oc’h ar c’hroaziou, an eil troet oc’h egile, ar voazed hag ar merc’hed disparti ; ar vugale vian a voa e kichen ho mamou. Ar moged a dlie da genta mouga ar verzerien ; mes pa oa eat ar moged en he dro ha pa voa deut an noz e vouent guelet sclear, ho daoulagad savet etrezeg un Env. Chom a reant ep finval e creiz ar fourniez ruz-ze, hag e vije lavaret e tanveant dija joaiou ar barados. Eun nebeut goude e vouent clevet oll var eun dro o cana meuleudi da Zoue, ar pez a ieas bete gouelet an oll galonou ; hag ar pez ho zenereas c’hoas muioc’h oa guelet ar mamou keiz, e creiz an tan, o kemeret soursi euz ho bugale, hag oc’h ancounac’haat ho foan ho unan evit bihanaat hini an elezigou-ze. Ober a reant stad anezho, gant ho daouarn e pelleant ar flam dioc’h ho bizach ; poket a reant dezho ha sec’ha ho daelou, hag e lavarent dezho a bep seurt comzou brao ha kaloneg evit rei courach dezho da c’houzaon eur pennadig eur boan hag a dlie ho c’has da eun eurusdet eternel. Mervel a rejont oll an eil varlerc’h egile, ha dre ma varvent, an daelou hag an huanadou a greske etouez ar re a voa o sellet.
An daou zen henorapla euz ar vanden verzerien-se a voa Ian Faximoto hag he c’hreg. Ian Faximoto oa unan euz ar brassa Aotronez a lez an Impalaer. He c’hreg e voa an hini n’en doa ket prijet an Impalaer gortos ma vije gouillioudet araog he lacat d’ar maro. C’huec’h bugel o doa. Ar c’hossa euz ar botred a voue saveteet en despet d’an tad ha d’ar vam pere o divije caret mont dirag Doue gant ho bugale oll a vanden. Ar pemp all a voa diou verc’h, unan daouzeg, hag eun all tri bloaz, ha tri botr, unan unneg, eun all eiz hag eun all c’huec’h vloas. Ho femp e talc’hjont mad beteg an huanad diveza, hag e c’houzanvjont ar verzerinti gant kement a galon evel ho zad hag ho mam. Goude ho maro e voue cavet ar verc’h viana e kerc’hen he mam, ha stag outhi evel pa na raje an daou gorf nemet unan.
Ar re ma rea tiranted ar Japon ar brezel dezho gant muia counnar e voa ar vissionerien. Evit chasseal evelse ar relijion hag ar veleien euz an Europ, e cavjont sicour aberz an Hollanted hag ar Zaozon. Er bloas 1621, eul lestr euz an Holland pe euz a Vrozaoz a bacaz eul lestrig euz ar Japon hag a voa christenien enha. E reng ar gristenien-ze e voa daou dad missioner guisket evel daou varc’hadour. Unan anezho a ioa eun tad a urs Sant Augustin hanvet Zugnica, euz a Spagn ; egile a voa eun tad a urs Sant Dominic, hag a voa he hano Lois Florez, euz a Flandrez. Tad Per Zugnica a voa a lignez huel, hag a voa bet Bez-roue er Mexic. Ar Zaozon hag an Hollanted a reas kement epad eur bloas ma voue dêvet an daou dad missioner-ma, cabiten al lestr hag hi, an deg a viz eost 1622. Ar re a voa gantho var al lestr a voue dibennet oll. Lavaret e voue dezho e vije lezet ho buez gantho mar carjent azeuli fols doueou ar Japon ; mes nicun anezho ne falgalonaz ; oll e talc’hjont mad d’ar feiz, hag oll e chouzanvjont ar maro.
Ouspen ar verzerien-ze a lakeat d’ar maro a vandennou, e voa c’hoaz eun niver braz harluet, casset da garteriou gouez eleac’h ma varve meur a hini anezho gant an naoun hag an dienez. Guelet e voue neuze er Japon kement a ioa bet guelet e Rom hag e leac’h all epad an tri c’hant vloas kenta euz an ilis. Guelet e voue tud euz ar goad huela casset d’an harlu o scrifa liziri caer evel a rea an ebestel hag ar verzerien genta da dud ho c’harter evit rei calon dezho da zelc’her mad d’ho relijion. Guelet e voue gragez ha plac’het iaouanc casset da diez fall o sonjal ho dishenori, o trailla ho bizach gant ar gontel pe gant ar sizail evit dont da veza diforch ha spont ho guelet, evit gallout miret evelse ho guerc’hdet. En eur ger, christenien ar Japon a roaz an oll skueriou caer a laca ac’hanomp souezet pa ho lennomp e buez ar zænt a veve en amzer an Impalaered paien.
Er bloas 1613 an Impalaer a c’halvas pevarzeg dijentil christen d’he lez, hag a c’hourc’hemennas dezho lezel al lezen gristen ha stouet dirag ar fals doueou. Evel ma talc’hent mad d’ho relijion e voue lamet ho madou digantho hag e vouent harluet.
Daou floc’h christen, o velet n’oa ket hano anezho, a c’houlennas mont d’an harlu gant ho mistri. Guelet e vouent oll, gant ho gragez hag ho bugale, o vale dre ar gouelec’hiou hag ar c’hoajou, ep ken sicour na bevans nemet ar pez a zigase dezho providans Doue.
O velet an hiskin-ze, eun demezel euz al lez hag a ioa caret cals gant an Impalaer, evit tenna varnezhi grasou an Env, a voestlas chom bepret guerc’hez. An demezel-ze a voa euz a Goree, hag eur verc’h a speret, ouspen ma voa euz eur renc huel. O veza deut da veza pried Jesus-Christ, e sante en he c’halon eun ners guest da drec’hi kement a alje stourm outhi. An Impalaer a reas he oll c’hallout evit e gounit, mes morse ne ellas dont a benn anezhi. Erfin he lakeaz etre daouarn eur vanden soudardet pere he c’hassaz euz an eil enezen d’eben gant diou vignonez dezhi Lucia ha Clara, hag e lezaz he unan en eun enez eleac’h n’oa nemet eur pesketaer paour bennag o chom e coz lochennou. Poan e devoue o caout eun toul evit mont euz a zindan an amzer, hag e tremenaz eno daou-ugent vloaz o veva evel eun æl. Eun dra epken a rea nec’h dezhi, hag oa defot na doa bet laket d’ar maro : hogen an Tad Pasio, a gompagnunez Jesus o veza scrifet dezhi ec’h anaveze an iliz evit merzerien meur a hini ha n’oant bet nemet harluet, ne devoue mui a velconi gant kementso, hag a vevas e peoc’h.
Bez’e voue ive merzerien neuze e Rouantelez Arima. Daou vreur, Thomaz ha Mathiaz, ha Martha ho mam, hag ho bugale, Jakez ha Just a voue dibennet an 28 a vis Genver 1613. An 27 a Ebrel, ar Roue a lakeas laza en ho guele daou vreur iaouanc dezhan. Ar 5 a viz Here ar Roue a gondaonas d’an tan tri zijentil hag ho zad ; eiz oant etrezho ; Adrien, ha Jannet he c’hreg, Mari Madalen he verc’h e doa en em voestlet da jom ato guerc’hez, ha Jakez he vap pehini n’en doa nemet daouzeg vloas. Leon Faïuxida ha Martha he bried, Leon Taquendom hag he vap Paul, den iaouang a zeis vloas varnugent.
Pa oue en em skignet ar brud euz ar varnedigez-ze var ar meaz, e voue guelet o tont etrezeg kear beteg ugent mil gristen d’en em ginnigen da vont d’ar verzerinti gantho. Kementse a scoas kement calonou an oll, ma veljot tud euz a lez ar Roue, o doa nac’het ar feiz evit plijout d’ar prins, oc’h ober pinijen dirag an oll, hag o c’houlen beza ive merzeriet. Hag evel ne roet ket dezho ho goulen ez ejont anezho ho unan en harlu gant oll dud ho zi.
D’ar seiz a viz Here, dioc’h ar mintin e teujot da lenn da gonfessoret Jesus-Christ ar zetans ho c’hondaone da veza dêvet. Braz e voue ho levenez. Eun dra gouscoude a vanke dezho, caout ar c’hras da gommunia ; hag ar c’hras-ze o devoue ive. Pa voue deut an heur dezho da vont da dachen ar verzerinti, e voue guelet eun dra ha n’oa ket bet guelet marteze abaoue ar penn kenta euz an ilis ; eur guir driomph a voue great d’an eis merzer-ma.
An ugent mil gristen deut divar ar meaz a deuaz e kear gant eun urz ar c’haera, eur c’harlantez var benn pephini anezho hag ho chapeled en ho dorn. Christenien kear a voa ive var dro uguent mil all anezho, pep a c’harlantez gantho ive var ho fenn ha pep a bilet coar en ho dorn, ha pa ziblasaz an eis merzer, en em lakejont oll a reng a bep-tu dezho evit ho heuilla. Ar verzerien a ioa er c’hreiz. N’oant ket liamet, mes ar vourrevien hag eun nebeut soudardet a iea var ho lerc’h. Eur vandennig dister e voant e kichen daou-ugent mil gristen ma vije falvezet d’ar re-ma tenna ar verzerien euz a dre ho daouarn. Hogen ne ket ar c’hoant-ze eo o devoa ; mar o devoa eur glac’har bennag, oa defaut beza merzeriet eveldo. Ar re a ioa da dosta d’ar verzerien, a gomze outho, ha ne voa ken hano gantho nemet euz an heur vad o doa da rei ho buez evit Jesus-Christ. Lod all a zave ho daouarn etrezeg an Env evit goulen dezho ar c’hras hag an ners da zerc’hel mad. An darn-vuia a veule Doue, a gane canticou, hag ar c’harter oll a dregarne gant mouez an daou-uguent mil gristen-ze.
Pa vouent digouezet var an dachen, an daou-ugent mil gristen en em rencas ker buhan hag eur vanden zoudardet desket mad. Ar verzerien kerkent ha ma veljont ar peuliou ous pere e tlient beza staget, a redas d’ho briata. Eis peul a ioa plantet en douar, ha var an eis peul ze oa savet eun doare coatach hag eun doare toen, ar pez a rea eun doare cardi var greiz an dachen a zirag prenecher palez ar Roue.
Epad ma reat ar pourchaz evit ar verzerinti, Leon a zavas var an doare toen tolet a dreus var ar peuillou, hag ac’hano e comzaz evelen d’an niver braz-ze a dud deut da zellet : « Va breudeur, guelit pegement a nerz a ro ar feiz da dud dister eveldomp ni. O velet pourchaz evidomp eun tourmant ker criz, ez omp carget a levenez hag ec’h esperomp e cresco c’hoaz hon levenez pa vezimp e creiz an tan. Ar re eta n’int ket christenien a dle sonjal pe ger braz eo santelez ha vertuz eur Relijion a zao ac’hanomp kement azioc’h an dud all. Evidoc’h-hu, hor breudeur e Jesus-Christ, na strafuillit ket o velet an tan oc’h hon devi. An tan ne rai nemet hon lacat da c’hounit buanoc’h ar gurunen ; pe kentoc’h ar c’hras eo a rai deomp trec’hi nerz an tan, hag eur momet bennag a boan a rai deomp caout eur c’hloar hag eun eurusdet hag a bado ato. »
D’ar c’homzou-ze ar gristenien en em lakeas da stracal ho daouarn, ha neuze Leon a ziskennaz, a ieas d’en em lacat en he za e tal he beul, ha dioc’htu e voue staget outhan.
Ar re all a ioa staget araog, ha kerkent e voue laket an tan er c’hoat tri zroatad dioc’h ar verzerien.
Eur c’hristen a ioa en em silet tost d’an tan, en em lakeas neuze da brezeg dezho gant cals a ners, ha da ziskuez dezho eur baniel a ioa varnezhi skeuden hor Zalver stag oc’h ar pilier eveldo ; lavaret a rea dezho derc’hel ho daoulagad var ar skeuden-ze a ziskueze dezho en doa eun Doue great evitho ar pez a reant brema evithan.
An tan a voa neuze o cregi, hag e savas eur vogeden ken teo, ma vouet eur pennad ne velet netra. Dre ma creske an tan ar moged a vianee, ha souden e voue gallet guelet ar verzerien e creiz an tantad. Nicun ne falgalonas ; nicun ne loscaz eur glemaden, hag an oll a jome sebezet o sellet outho ; den ne lavare eur ger. Pa voa maro lod anezho, hag ar re all dare da vervel, e tigouezas daou dra hag a grescas c’hoaz an estlam.
Map Adrien, Jakezig, a voa dêvet al liamou laket d’he staga, hag ar bugel kez n’en doa bet nemeur a zroug c’hoaz, evit doare. Her guelet a rejor o redeg e creiz an tan flam, a dreuz ar glaou ruz. Cridi a rejeur ne alle mui gouzaon ar c’hrouez euz an tan, hag e claske tec’het kuit. Crial a rejot outhan kemeret courach. Hogen ne ket tec’het eo a glaske ar bugel, mes mont da gaout he vam. En em lacat a reaz d’he briata evit mervel etre he divrec’h. Ar vam vad-ze a zonjet a voa maro : hogen neuze e savaz c’hoaz eun tam buez enhi. Ancounac’haat a reaz he foan he unan evit rei courach d’he map da zerc’hel mad beteg ar maro. Souden ar potrig a goezaz e kichen he zreid, hag hi a goezaz ive dioc’htu varnezhan, hag e varfchont ho daou er memez amzer.
Merc’h ar vam galonec-ze, c’hoar ar merzer bihan, ar verc’hez Madalen, oajet a naonteg vloaz, a ioa c’hoas caeroc’h da velet evit he mam hag he breur. Ne jome nemethi beo, ha petra bennag ma voa an tan crog enhi a bep tu, he guelet c’hoas leun a vuez hag a nerz. Chom a rea ep finval ; he daoulagad savet etrezeg an Env. Lavaret e vije ne zante ket he foan, e voa eat er meaz anezhi he unan hag e vele dija ar barados digor. Bars ar fin he gueljot o testum glaou tan gant he daou zorn, hag oc’h ho lacat var he fenn evel eur garlantez pe eur gurunen. O velet ez ea ep dale da vervel, e felle dezhi, red ha ma ve, lacat eur gurunen var he fenn da vont da gaoud he fried divin. Gouscoude an tan he dêve nebeut ; hogen dre ma zea he nerz digant he c’horf, he ene a vije lavaret a greea keit ha ma chomas buez enhi. Erfin e risclas goustadig dioc’h he feul, e c’hourvezaz ep freuz ebet var ar glaou ruz evel pa vije bet oc’h en em asten var eur guele soupl, hag e rentaz he huanad diveza.
Neuze ar zoudardet a ioa e kelc’h en dro d’an tan, ne vouent mui mistri, ha ne heljont ket miret oc’h ar gristenien da gas gantho corfou ar verzerien ; ar c’horfou a voue cavet en ho fez, ha n’oa c’huez ebet gantho. Cas a rejont gantho beteg ar glaou var bere oa bet astennet ar c’horfou santel-ze, hag ar peuillou ous pere e voant bet stag.
Corf ar Verc’hez Mari Madalen a voue douget da genta da Vourc Couzura, gant tud ar vourc’haden-ze ; hogen great e voue dezho he zigas en dro, hag ar c’horfou a voue laket oll en archedou great gant coat prisiuz, ha laket voulous diabarz ennho. Neuze e vouent caset da Nangazaki ha laket etre daouarn Escop ar Japon, gant eur scrit divarbenn ho merzerinti sinet gant eun niver braz a destou. An Escop a reas renta d’ar relegou-ze an holl henoriou a elle da lacat renta dezho. Goudeze e cassas da Rom relegou ar verzerien hag an holl scrijou great divarbenn ho merzerinti.
Ar Pap Urban eiz, pa ziscleriaz eurus Santez Mari-Madalen Pazzi, a gasas da leanezet Carmez, da Florans, eur groaz e pehini e lavare en doa laket eun tam euz ar guir groaz, eun tam euz a relegou Mari-Madalen Pazzi, hag ive eun tam euz a relegou Mari-Madalen merzeriet er Japon dre an tan. Evelse ar Pap Urban eiz en doa en eun doare bennag, discleriet eurus ar verc’hez-ma euz ar Japon.
An teir maouez Madalen, Jannet hag Agnez, hag ar potrig Lois, a dlie eta beza staget oc’h ar groas. Gortozet e voue an deis da zont evit ho lacat d’ar maro. Laket e vouent var doare grivizi evit na vije ket red dezho bale hag evit na vije ket great a zismegans dezho en eur vont. Ar vech kenta oa marteze ma lakeat gragez a reng huel evelse d’ar maro ; hogen ar verzerezet n’en em glement ket. Caout a rea dezho zoken e voa re a zamant evitho, ha mam Taquenda a c’houlennas beza tachet oc’h ar groaz evit beza henveloc’h oc’h hor Salver. Hogen ar vourrevien a lavaras n’o devoa ket bet an urs-ze, hag e voue staget gant kerdin ervez ar c’hiz. Savet e voue neuze he c’hroaz, hag ac’hano an Itron caloneg-ze a brezege, d’ar re a voa deut da zellet, a enep fals relijionou ar Japon. Ne voue ket lezet pell da goms. Eur bourreo a roas dezhi eun taol goaf pehini he gouliaz ep he laza ; mes eun eil taol a dreuzas dezhi he c’halon.
Loizig hag he vam a voue staget goude ha savet an eil dirag egile. Madalen a gourache he map. Loizic a zilaoue he vam didrouz evel eun Æl. Eur bourreo a scoaz ar potrig ; mes beg ar goaf a risclaz ha n’hen toullas ket. He vam e devoue aoun na deuje da falgaloni, hag a zavaz he mouez evit lavaret dezhan gelver Jesus ha Mari d’he zicour. Loizig, ep beza strafuillet a grias : Jesus ! Mari ! ha kerkent e recevas taol ar maro. Ar zoudart a dennaz he glao goadeg euz a galon ar map hag her sanclas dioc’htu e calon ar vam.
Ne jome nemet Agnez pried Taguenda. Houma a voa iaouanc, hag e doa eur genet dispar. He dousder hag he glandet a denereas bete calon ar vourrevien. Edo var he daoulin o pidi e tal he c’hroaz, ha den ne deue d’he staga outhi. O velet-se, evit lacat ar zoudardet da zont d’he staga, en em lakeaz he unan kempenna ma c’hellas var dreuziaden ar groaz. En em lacat a reaz eno gant eun ear kel laouen ha ken dereat ma lakeas cals tud da vouela. Ar vourrevien ne douchent ket outhi. Evit gounit arc’hant, daou pe dri maleurus a zervichas dezhi da vourrevien. Evel ne vouient ket an doare da vania eur goaf, e rojont dezhi n’ous ket pet taol araog he skei d’ar maro. An oll a scrije o velet ar gigerez-ze ha prest avoalc’h e vijent lamet var an dud criz-ze evit ho dispen. Agnez epken a jome didrouz, ep ober eur glemaden. He c’hlevet a reat o veuli Doue hag o c’helver Jesus ha Mari beteg an huanad diveza.
Roue Fingo a zonje dezhan en divije great aoun d’ar gristenien o scuilla goad ar verzerien-ze. Guelet a reas souden eo muioc’h a gourach en doa roet dezho. An hini zoken en doa dibennet Taquenda a voue ker scoet o velet ners calon ar verzerien, ma c’houlennaz ha ma recevaz ive ar vadiziant ; ha goude ne c’houlenne ken nemet beza merzeriet he unan. Goulennet e voue otre ar Roue evit distaga corfou ar verzerien dioc’h ar groaz ; mes n’he roas ket, ha ne voue gallet destum ho eskern nemet dre roa coezent. Laket e vouent e boestlou disparti, ha casset da Nangazaki ; eno an Escop a lakeas renta dezho an oll henoriou a allet. An danevel euz ho merzerinti a voue ive scrifet ha casset d’hon Tad Santel ar Pap.
Er bloas 1608 roue nevez Fingo en em lakeaz adarre da ober ar brezel d’ar gristenien. Tri dijentil vertuzus braz hag o devoa labouret calz evit gloar Doue a voue dalc’het gantha er prizon eur pennad mad. Hanvou an tri gristen-ze a voa Mikæl, Joacin ha Ian. Bez’edont e penn eur Vreuriez savet eno dindan an hano a Vreuriez an Drugarez. Ar bac’h ma voant enha a voa ker striz hag ar vagadurez a roet dezho a voa ker fall ma varvas Joacin enha gant an dienez. Eun ofiser o veza comzet d’ar roue evit an daou a jome beo, ar roue a c’hourc’hemennaz ho dibenna, hi hag ho bugale. Pa voue casset ar c’helou-ze d’an daou gristen, ho c’halon a zridas gant ar joa. Goulen a rejont zoken beza tourmantet kement ha ma carjet araog ho lacat d’ar maro. Hogen ar roue a fallas dezhan e vijent dibennet ar chenta amzer evit ma vije nebeutoc’h a dud var al leac’h.
Pa deuaz eta urz ar roue, e vouent casset er meaz a gær eur gorden oc’h ho gouzoug. Daou zoudart a voue carget da vont da gerc’hat ho bugale. Pep a vap o devoa ; map Mikæl en doa daouzeg vloaz hag a ioa hanvet Thomas ; map Ian n’en doa nemet seis vloaz, hag a ioa Per he hano. Thomaz, azaleg he genta bloaveziou, ne ziskueze caout ken c’hoant nemet da veza merzer. Hag hen c’hoaz en he gavel, pa en em lakea da vouela, e voa avoalc’h evit he lacat da devel he c’hourdrous ne vije ket merzer. Kerkent ha ma clevaz e tlie mervel, ep gortos ma teujet d’he gerc’hat, e lakeaz he zillad caera. e redaz a ziarben d’ar re a deue d’he glasc, hag o veza cavet he dad e kichen dor kear, e lamas gantha d’he vriata ; ar pez a gargaz an tad calonec-ze a levenez.
Digouezet var an dachen, e chomjot eur pennad mad da c’hedal ar potrig all. Evel ne errue ket, an ofiser a reas dibenna an tri verzer all. Eur pennadig goude e tigouezaz ar bugel. E ti he dad coz oa bet cavet, ha n’oa ket savet c’hoas. Dihunet e voue, hag e leverjor dezhan oa red dezhan mont d’ar maro gant he dad a iea da veza dibennet evit Jesus-Christ. Ar potrig a lavaras ne c’houlenne ket guell. Laket oue dezhan he zae vraoa, ha neuze ar zoudart a grogaz en be zorn evit he gas d’an dachen. Tud ep niver a iea var he lerc’h, ha calz anezho ne alient ket miret da vouela.
Digouezout a reaz ar bugel, hag ep beza strafuillet tam ebet o velet ar goad hag ar c’horfou maro, ez eas var he zaoulin e kichen corf he dad, sevel a reaz he unan colier he zae hag e lakeas he zaouarnigou a groas var he beultrin da c’hortos taol ar maro. O velet-se e savas trous, lenv hag hirvoud e touez an dud. An oll o devoa truez oc’h ar bugel. Ar bourreo he unan a zirollas da vouela, a stlapaz he zabren hag a redas kuit. Daou all a deuaz an eil varlerc’h egile, ha ne gredjont ket ken nebeut he zibenna. Red e voue kemeret da vourreo eur slaf euz ar C’horee. Hema ne vouie ket mania eur zabren hag a scoas n’ous ket pet taol var benn ha var diouscoaz an ælig, an oanic hegarad-ze pehini ne loscas ket eur griaden, hag a voue draillet araog ma voue distaget he benn diouthan. — Ar scritel var behini e voa merket barnedigez ar re-ma a voue casset da Rom.
Etouez ar vissionerien a voue merzeriet er Japon, ar brudeta eo an tad Charles Spinola, a gompagnunez Jesus. Ginnidig oa a Jen hag a lignez huel. Ar c’hoant en doa da rei he vuez evit ar feiz a reas dezhan goulen mont d’ar Japon, ha roet oue he c’houlen dezhan. Labourat a reas en dra c’hellaz, hag e c’hounezaz eun niver braz a eneou da Zoue. Ouspen he skuisder, e cundue c’hoaz eur vuez tenn a hent all.
Ar Japoniz hen lakeaz er prizon eleac’h ma voa oc’h he zioual tud criz gant pere en devoue cals da c’houzaon. Ne felle ket dezho zoken rei dezhan eur banne dour da dorri he zec’het hag hen entanet gant an derzien. Hogen Doue ne ziles morse he zervicherien ; dre he c’hras e scanvea poan ar merzer, hag e rea dezhan caout levenez er chadennou. Setu ama petra lavar he unan en eul lizer scrifet ganthan en he brizon :
« Nag hen a zo dous evidon gouzaon evit Jesus-Christ ! ne gavan ket a gomzou cre avoalc’h evit rei da anaout ar pez a zantan, dreist oll abaoue ma emaomp en toul doun-ma eleac’h ma vevomp ep tam. Ners va c’horf a ia kuit, mes va levenez a gresc dre ma velan e tosta ar maro. Pebez eurvad evidon ma c’helfen, da basc, cana en env gant ar re euruz ar c’hantic Alleluia ! »
« Ma o pefe tanveet, emezhan en eul lizer d’he genderf, an dousder a scuil Doue en ene he zervicherien, n’o pefe mui nemet dispriz evit oll draou ar bed. Dont a ran da veza diskibl da Jesus-Christ abaoue m’emaoun er prizon o c’houzaon dre garantez evithan. Dic’haouet mad oun bet euz an naoun criz am eus gouzanvet ; dre ar frealzidigez dudiuz ha c’hoeg a lakea Doue em c’halon. Ha pa jomfen meur a vloaz er prizon, e cavin ber an amzer-ze, kement a c’hoant am eus da c’houzaon evit an hini a deu d’am faea ker mad eus va foan. Bet oun clan e meur a c’his, dreist oll em eus bet eun derzien hag a so padet cant dervez ep ma c’heljen caout louzou ebet. Epad an amzer-ze e santen eur joa ha ne ellan ket da verca deoc’h. Ne vouien ket petra rean, hag e cave din edon er barados. »
An tad Spinola a voue condaonet da veza devet, hag ar c’helou-ze a zigasas dezhan eul laouenedigez ar vrassa. Azalec neuze ne eane o trugarecat Doue euz a eur c’hras ha ne gave ket dezhan e vije din anezhi. Euz a Omura eleac’h ma edo er prizon, e voue casset da Nangazaki. Laket e voue d’ar maro var eur menez tost da gær, ha gantha nao gristen ha daou-ugent all, a voa en ho zouez nao Jezuist, pevar a urs Sant Fransez ha c’huec’h a urs Sant Dominic. Ar re all oll a voa christenien fidel. Pemp varnugent a voue merzeriet dre an tân, hag ar re all a voue dibennet. Etouez ar re-ma, an tad Spinola a anavezas tost dezhan Izabel Fernandez, intanvez Dominic Jore. E ti ar gristenez vad-ze edo pa voue croget enha pevar bloas diaraog, ha badezet en doa eur bugel nevez ganet dezhi ha roet dezhan an hano a Ignas. Ar bugel a voa adre he vam, hag an tad Spinola n’her guele ket Aoun en devoue na vije bet cuzet ar bugel evit miret na vije laket d’ar maro.
Peleac’h ema Ignasic, emezan da Izabel ? Petra oc’h eus-hu great anezhan ? — Ema ama, eme ar vam oc’h he gemeret etre he divrec’h ; Doue ra viro em bije clasket miret outhan da gaout ar gurunen a verzerinti ! Neuze e lavaras d’ar bugel : va map, setu aze ho tad, pedit hen d’ho pennigen. Kerkent ar bugel en em lakeas var he zaoulin, a groachaz he zaouarn hag a c’houlennaz oc’h an tad he venediction. Ober a reas kementse en eun doare ker coant ma tennas varnezan daoulagad cals eus an dud a voa o sellet, hag e savas trouz ha goelvan en ho zouez. Kementse a reas aoun d’ar vourrevien hag a reas dezho en em hasta da ober ho micher. Dioc’htu e voue guelet daou pe dri benn o coeza hag a ruillas bete treid Ignasic. Ne voue ket strafuillet evit kementse. Dont a rejor d’he vam, hag ep chench liou e velaz ive he fenn distaget. Erfin gant eun ners calon calz en tu all d’ar pez a eller da c’hortos dioc’h eur bugel en oad-ze, e recevaz he unan taol ar maro.
Kerkent ha ma voue merzeriet ar vanden genta-ze, e voue laket ho fennou a zirag ar re a dlie beza dêvet, hag e voue c’hoezet an tan. Pemp troatad varnugent edo an tan dioc’h ar peuillou, ha laket oa ar c’heuneut en eun doare ma tlie beza pell araog mont beteg ar verzerien. He laza a reat zoken pa gavet ez ea re vuan. Da c’hortoz eta an tan da zont beteg enho, an tad Spinola a roaz an absolven da Lucia Fraïtez a ioa staget en he gichen hag a c’houlenne ar c’hras-ze digantha. Neuze o trei oc’h an ofiser carget da lacat ho merzeria, e lavaras dezhan gant eur vouez cre e tlie guelet brema petra glaske missionerien an Europ o tont d’ar Japon hag e tlie sonjal, oc’h ho guelet kel laouen e creiz eun. tourmant ker criz, ecreiz an tan, ne ket evit clasc madou, mes evit clasc savetei eneou eo e voant deut di. — Comz a reas goudeze oc’h ar re a voa o sellet : « An tan-ma a ia d’hon dêvi, emezhan, ne deo nemet ar skeud euz an tan gant pehini Doue a zêvo er bed all ar re ne vezo ket falvezet dezho he anaout pe autramant, goude beza he anavezet, ne vezo ket falvezet dezho miret he lezen santel. »
Merzerinti an tad Spinola a badas div heur. Mervel a reas d’an oad a eis vloaz hag antercant, an eil a vis kerzu 1622.