E korn an oaled/Ar C’herniel
Eur wech ’oa eun den hag en em gave dilabour. Laouik a read anezan. N’oa ket pinvidik : pell diouz eno zoken.
Evit tremen e amzer hag en em dizinoui, hag hen ha mont da glask neiziou.
Ne voe ket pell e kavas unan, ar barez varnan.
War bouez mont, goustadik hag heb ober trouz, e pakas anezi. He digas a reas d’ar gear gand an daou vi a gavas dindani.
Hogen, var ar viou oa skrivet ar geriou-ma :
« An hini a zebro kalon al lapous en deuz
dofet ar re-ma, ’vezo pab, hag an hini a zebro e eü, a gavo, bep mintin en e wele, eur yalc’h
mil lur enni. »
Mez Laouik ne ouie ket lenn. Ha goude beza diskouezet d’e wreg al lapous hag ar viou, e lavaras d’ezi : — « Petra ’rafomp gant ar re ma ? Me ’zo vont da gas anezo d’an ti all. »
Hag hen ha mont.
— Sell, a lavaras d’e amezeg, setu ama eul lapous ha daou vi. Ar re-ze ’zo mad d’az vugale ; ar viou da zibri hag al lapous da c’hoari.
— O ! ama, voe lavaret d’ezan n’eus ket izomm deuz a draou ar seurt-se. Kas anezo ganez.
Ha Laouik d’ar gear gand e lapous.
Dioc’htu, voe displuet ha poazet. Ha d’e
goan e tebras anezan kevret gant e wreg
hag e zaou vab : Saïk ha Nennik.
Mez ar viou en doa lezet war an daol, en ti
all ! E amezek, eun tamm doktor anezan, a
lennas diouz an noz, pa deuas d’an ti, ar pez
oa skrivet varno.
Ah ! mallos ru ! a lavaras ma ’m bije gouezet ! Hag hen d’ar c’haloup da di Laouik da lavaret oa e vugale o lenva gand ar c’hoant da gaout al lapous.
— Foei ’vad ; re zivezat out. E ma debret
voe lavaret d’ezan.
An amezek a yeas, en dro, d’ar gear. Kounta ’reas d’e wreg ar pez oa digouezet. Hag e skambenne, hag ec’h en em jale.
— O emezi, ne ket dao d’it en em disglac’hari. Laouik ’zo paour. Kea da lavaret d’ezan out kountant da zevel e vugale en da di. Roet e vezint d’it, a volontez vat. Hag evel m’eo dleet, an arc’hant a gavimp en o gwele a vezo d’eomp evit o maga. »
Hag hen en dro. — « Va mignoun, a lavaras da Laouik, falvezet eo bet ganez bremaik ober d’in plijadur, rei al lapous hag e viou d’am bugale. Mad, plijadur evit plijadur. Te ’zo eun tammig diskrog. N’eo ket eas d’it rei d’az taou vah ar pez o devez izomm ; va gwreg ha me, ’zo en em glevet da zevel da vugale kevret gant hon re. »
— O ! mil bennoz d’eoc’h ! Penaos ho trugarekaat a-walc’h ? C’houi ’wel, kaer am eus, ne gavan ket a labour. A volontez vat, e welin va bugale o vont d’ho ti. Mez c’houi ’lezo anezo da zont bep mintin, da vouchat [1] d’o zad ho d’o mamm.
— Oh ! emechans sur. Pa girint e teuint d’ho ti. Mez o boued hag o gwele a vo du-ma.
Hag e kasas, dioc’h-tu, an daou vugel gantan.
Lakeat e voent da gousket er memez
gwele. Bep mintin ar vestrez a gave war ar
c’holc’hed ar yalc’had aour. Hag abalamour
da ze e rea stad eus ar vugale.
Tri bloaz oa dija ma pade an traou er giz-se. M’oant pinvidik diagent, ’oant pinvikoc’h c’hoaz goude.
Mes eur vintinvez an daou vugel, dihun, en em lakeas da c’hoari da c’hedal sevel. Hag en eur c’hoari e weljont o koueza eus o gwele war an douar eur yalc’h. Gand ar strouns ar yalc’h a zigoras hag e oa leun a aour.
— Hop ! emezo, n’emaomp ket mad ama mui. Ar mestr hag ar vestrez o deus kuzet arc’hant en hon gwele evit gouzout ha n’omp ket laer.
Da greisteiz, goude beza sonjet mat, ez eont da gaout an daou bried. — « Kenavo, emezo. Ni ’zo deuet da veza bras. Gouest omp brema d’en em denna hon-unan. Ni ’zo ’vont kuit.
— Mont kuit ? Mez perak ? N’emaoc’h tamm a re, ama. Ne vezoc’h gwelloc’h e neb leac’h. Chomit, chomit ganeomp.
— Nan da, a lavarjont. Ho trugarekaat a
reomp da veza hon dalc’het, keit-all. Mez ni
a zo tud yaouank brema. Ni ’vevo diwar hon
labour.
— Mad. Ma rankit mont. Keuz a vezo ama d’eoc’h. Mez kementse zell ouzoc’h a lavaras ar mestr.
Hag e roas d’ezo peb a gant lur. An dra-ze
’lavaras, a vo talvoudek evidoc’h, da c’hedal
beza kavet labour.
En em lakaat a rajond en hent. Mez an
noz a deuas ha n’o doa kavet ti ebet. Hag
e oant savet da gousket e beg eur wezenn
doupok.
Pemzek vloaz o doa. D’an oad-se, e kousker mad atao, n’eus forz e peleac’h. Uhel ’oa an heol dija pa voent divorfilet. Hag int-hi diskenn d’an douar.
Ha setu, dre ma teuont a vrank da vrank,
eur yalc’h o koueza. Henvel-poch e oa euz
an hini o doa gwelet o koueza eus o gwele, en
deiz araok. Mil lur ’oa ebarz. Chom a reont
sabatuet. Sellet a reont an eil ouz egile.
« Koulz lavaret sur, emezo, ni ’rank kaout
ar vertuz da gaout ar mil lur-ze bep mintin.
Abalamour da-ze n’oa ket c’hoant d’hor gwelet
o vont kwit deac’h da noz. Ne oa ket
souez ! »
Mont a reont adarre kevret. Hag e kerzent beteg eur c’hroaz-hent.
— Eno, unan anezo en don bet izomm da
vont en eur park. Egile a yeas atao. Hag an
daou vreur en em gollas. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Goulskoude Nennik, an hini anezo en doa
debret kalon al lapous, a zigouezas en eur
gear vras. N’en doa gwennek ebet en e c’hodell.
Er gear-ze, ar sakrist a oa maro. Goulenn a reas mont en he lec’h da ober al labour war dro an iliz. Kemeret e voe.
Prest goude ar pap a varvas ive.
Red ’oa kaout dioc’h-tu eur pab all.
Eur goulm ’voe lezet da vont en ear, dirag
holl gristenien kear, bodet en iliz. Bep tro e
veze great evel-se. Hag an hini a yea ar goulm
var e benn a veze lakeat da bap. Mont a
reas war benn ar sakrist. Hag evel-se, e
teuas da wir, evit Nennik, ar pez a yoa merket
war viou al lapous en doa debret.
E vreur Saik, d’ar mare-ze, goude beza troet ha dizroet, ’oa digouezet pelloc’h er memes kear. Mez n’oa ket paour evel e vreur, ha mont a reas, na petra ta ? d’an ostaliriou gwella. Ouspenn-ze, evit en em zivuzi, ez ea bemdez da welet an termaji. Dek lur bep tro, ’gouste kement-se. Mez petra ’oa an dra-ze da Saïk ? p’eo gwir e kave mil lur bep mintin en eur zont eus e wele ?
Goulskoude, mestrez an termaji o welet
bemdez anezan o tont d’he stal, a zonje e
ranke beza pinvidik-bras. Hag eun devez ez
eas d’e gaout hag e lavaras d’ezan : « Plijadur
ho peus ganeomp, aotrou ? »
— Ia, vat, itroun : plijadur awalc’h ?
— Mez eur mondian e rankit beza evit kaout dek lur bemdez da zont, ama.
— O ! lezit da gas, itroun. Me ’m eus meur a zek lur. Me, en eur zevel bemdez a gav mil lur em gwele.
— Mil lur, bemdez, ma Doue ! Penaos da vihana ?
— Ne ouzoun ket. Mes debret em eus eü
eul lapous. Hag abaoue bep mintin, e kavan
eur yalc’had aour em gwele.
Itroun an termaji a dremenas an noz o tibri sonjou. « Mar gellfen lakaat anezan da zislonka an eü-ze », a lavare ; Marteze, ema c’hoaz war e stomok. Red e vo gwelet. »
Hag e pedas anezan da zont da leina ganti,
Ober a reas friko. Lakaat a reas Saïk da eva ha da zribi ar pez a c’helle. Ha pa oa dija dem-vezo, e taolas d’ezan en e gafe louzou evit dislounka.
Ne voe ket pell o c’hortoz. Ar pred a deuas er-meaz ha, d’e heul, ei al lapous.
— Aze eo, a lavaras. Ema d’in ! Hag hi
lounka anezan.
Diouz ar mintin, goude-ze, e kave ar yalc’had aour ne he gwele.
Mez ar paour keaz Saik a deuas da veza paouroc’h eget n’oa bet morse.
— Ah ! bah ! a lavare, ne dalv ket d’in en em c’hlac’hari. Emechans, gant labourat me a c’hello beva.
Klask a reas labour. Mez, siouas ! ne gavas tamm.
Ha kentoc’h eget kreuvi gand an naon, ez eas da eur choad, ’oa e-kichen kear, da glask lus pe eun dra bennak all da zibri.
Kaout a reas eur wezenn goloet a fiez.
Hag hen dibri eur fiezenn.
Kerkent, setu eus foultrenn korn o sevel war e benn.
Sell ! emezan, en eur lakeat e zorn varnan, setu ama eur c’hoari avad ! Debromp unan c’hoaz da welet. Hag eur c’horn o poulza d’ezan.
Neuze e troas da zont kuit. Mez e gerniel a luie er brankou gwez.
— Oh ! satordallik ! a lavaras. Brema oun
lakeat brao ganti, avad. Petra ’rin-me, hiviziken ?
Goulskoude, eur feunteun oa e-kichen
eno. Sec’hed en doa. Mont a reaz da eva
dour. Kerkent en daou gorn a keas kuit.
Bale ’reas c’hoaz dre ar c’hoad hag e kavas saladenn c’houez.
En em lakaat a reas da zibri. Ha dioc’htu e teuas da veza eun azen.
— Gwasoc’h-gwaz ! a lavaras. Setu ama eur c’hoad hag en em gav traou iskis ennan, avad.
Dont a reas da eva dour c’hoaz. Hag e teuas adarre da veza eun den.
— Oh ! mat, mat : eul louzou all ouz eur c’hlenved all.
Hag e teuas en e benn eur zonj ifern.
Ober a reas eur baner gant brouskoad. Karga ’reas anezi a fiez. Hag e baner war e benn ez eas da grial dirak maner itroun an Termaji : « Fiez dous ! fiez mat ! daou wenneg an dousen ! »
Keginerez an itroun a gemeras diou zousen evit he mestrez. Mez he-unan, na petra ’ta ? e tanveas anezo da genta.
Kerkent daou foultrenn korn a zavas war he fenn. Santout a reas eun tamm debron bennak. Ha gant he dorn e frotas. — « Pitiaoul ! emezi. » Ha da zellet er mellezour. Mennout a reas sempla pa welas. Ken dies e kave ha kement a vez he doa, ma ’z eas d’en em guzat.
Ar mevel a zigouezas d’ar mare-ze. Gwelet a reas ar fiez war an daol. Hag hen buan tapa diou frouezenn, hag aon d’ezan da veza tamallet mont d’ar marchosi d’o dibri.
Mez digouezout a reas gantan evel gant ar geginerez. Ha ne gredas mui en em ziskouez.
Deuet mare mern, an itroun a glaskaz gouzout e peleac’h ez oa eat he mitizien. Mez kaer he devoe o gervel, hini ne respounte.
En eur dremen dre ar gegin e welas ar fiez. Ha hi en em lakaat da zibri. Sevel a reas war he fenn eur bern kerniel. Eun tammig e pikent en eur zont er-meaz. Hag e skrabe hag e tebre c’hoaz. Pelloc’h ez eas da zellet er mellezour. Ha spountet holl, ec’h en em lakeas da hirvoudi ha da grial kement ma teuas evelkent he mitizien war he zikour.
Sabatuet-holl e chomas pa welas. Petra
emezi, c’houi, ive, ho peus kerniel ? Na peseurt
klenved egazus ! »
Epad meur a zevez e chomjont kuzet, an ti sarret warno. Esper o doa da welet ar c’herniel o vont kuit e-giz ma oant deuet. Mez, siouaz ! ’leac’h mont kuit, e kreskent bemdez.
An itroun a c’halvas d’he c’haout eur bern
medisinet. Holl e choment souezet. Biskoaz
n’o doa gwelet eur seurt klenved.
Dre ar vro a bez n’oa hano nemet eus itroun an Termaji hag eus he c’herniel. An holl o doa truez outi. Mez Saïk, pa gleve kôzeal diwar he fenn, a c’hoarze leiz e gornailhen hag a lavare : « Ah ! ar c’hagn ! mad, mad a zo great d’ezi. »
Goulskoude, pelloc’h ez eas da gerc’hat eur vuredad dour da feunteun ar c’hoad hag e kerzas ganti da di an hini glanv.
Me ’zo medisin, emezan en eur zigeri an nor.
An Itroun ’oa eno. Ha hi d’en em strinka d’an daoulin dirazan : « O aotrou ! aotrou ! a lavare, pareit ac’hanon, mar plij, neuze. »
— Ia. Me ’c’hell ho parea. Mez, araok, e
rankan lavaret d’eoc’h e vezo ker al labour.
— O ! n’eus forz pegement e kousto, pareit ac’hanoun.
— Parea ac’hanoc’h a gousto kant mil lur.
— N’eus forz. Beza ho pezo kant mil lur.
— Aotrou ! aotrou, a lavaras, neuze, ar vatez o tifoucha eus eun toul kuz, pareit ac’hanoun ive !
— Ia, demezel. Mez c’houi n’oc’h nemet eur vatez. Me ho pareo evit mil lur.
Ar mevel en em erbedas outan, c’hoaz.
— Da gount a vo evel hini ar vatez, eme Saïk.
Paet e voe dioc’h-tu.
Ha Saïk, neuze, a roas d’ezo peb a vanne
dour eus ar vured a oa gantan.
Saïk ’oa deuet da veza pinvidik-bras. Mez ne c’helle ankounac’haat an dro fall a oa bet great d’ezan gant itroun an Termaji. C’hoant en em venji en doa atao.
Hag hen d’ar c’hoad a-nevez, da gerc’hat
saladenn. Goude beza kemeret dilhad all, ez
eas da ginnig e zaladen da di an itroun.
Druz ’oant ha kaer. An itroun he doa, kent
ma o gwelas avi outo.
— Tanveit anezo, itroun, eme Saïk. Mad int. C’houi ’welo peger mad.
An itroun ne jomas ket da varc’hata.
Lakaat a reas eun tamm en he ginou. Ha
kerkent e teuas da veza eun azenez.
D’ar mare-ze, e-kichen kear, edod o sevel eun ilis, war eur menez uhel. An dud, o doa stargnet azened evit dougen mein d’ar vansounerien. Mez aon ’oa da skuiza al loened paour, hag abalamour da ze ne reant nemet eun dro diouz ar mintin hag eun all diouz an noz.
Saïk ’en em lakeas, ive, da gas mein. Mez n’en doa ket aon da skuiza e azenez. Ober a rea nao, dek tro, bemdez.
E gamaraded o doa truez ouz e loen kez.
Mes pelloc’h, emechans, o doa klevet eun
dra bennak. Hag int-i mont war-eün da lavaret
d’ar pab.
Ar Pab a c’halvas Saïk da vont d’e gaout :
— Perak, emezan e wall-gasez da aneval ?
— Evit gounit muioc’h a arc’hant.
— Nan : n’eo ket gwir. Perak e lavarez
gaou ?
— Petra ? C’houi ’peus klevet eun dra bennak ?
— Ia.
— O ! mad, eme Saïk, setu ama petra ’zo. Hag e kountas d’ezan, penn-da-benn, an traou evel ma oant digouezet.
Ar pab a zelaouas. Sellet a rea outan gant karantez dre ma tibune e blanedenn.
— Me eo da vreur, a lavaras d’ezan, pelloc’h. Me eo Nennik, da gamarad gwele gwechal, Lez ar goz itronig-se da vont d’he Zermaji. Te brema a jomo ama, ganen em falez.
Hag e tremenjont ar rest eus o buhez oc’h en em garet hag o veza eürus.
Kaout eun dro vad d’ober eun dra
Ne c’houlen ket chom da varc’hata.
Mez pardoni ’zo red, ar memes tra.
- ↑ Bouchat : pokat e yez Leon.