laqueet é Gallec ac e Brezonnec
| ◄ Daouzecved Pennad. — Lizerou merquet. — Digoradur al lannéger | Doaré mirout doc’h ar c’hlenvéchou | ► |
- Né iesquét er foariou nac er marc’hajou nemed evid da ezommou ; bé vezo ato lud lezirec, dreberien ha mevierien avoalc’h eb-z-oud.
- J. Bujault.
- Ar vezventi a laz muioc’h a dud evid né ra ar brezel. ***
Credi ran ez eo talvoudus ober eun divez pennad evid roei da anavézout dan dud var-meaz an doaré dhô nem zerc’hel er iec’het ; rac, ma ouffent an eves, eaz deulia, pini a viréfé peurvuia oc’h an darn-vrassa eus hô c’hlenvechou, morvad nhô dilézéfent quet, pa eo guir ellont peur liessa eulia ar c’hélenou-mâ eb distrei doc’h hô labour.
Clenvechou dré zigouez ha clenvechou dléed dar vro.
An darn-vrassa eus ar c’hlenvéchou a scoont en
hor vroiou é teuont dré zigoez, pé dré nerz ar vro.
Ar bâz, ar pistigou, ar goal poaniou ben, etc. zo
peurvuia clenvechou digoëzet dré ziéves an dud,
eus a beré alfed aliez miroud, mes doc’h doaré béza
marvel, pa nem ziscoëzont. Quément seurt derzen zo
clenvechou dleed dar vro.
Goal derzen hanvet var meaz ar c’hlenvet.
Evel-sé, ar goal derzen hanvet var meaz ar c’hlenvet, ac a scô ispicial var ar zarc’h ac ar boézellou, a ra mervel peb bloas eur spount a dud. Pa za en eun ti, a scô an eil goudé éguilé quement ini a zo barz, ac ar c’hlenvet criz-zé né zéan nemet goudé beza casset meur a ini en douar. Ar goal glenvet-mâ zo dleed dreist-ol dan doaré diguempen ha clanvus deus an tier ha dar moguedennou a zaont eus ar poullou laguennec é caver ato é breiz tro var dro dar c’hériou. Ear clanvus ha nalquet nem rénévézi é costier nhô deus digor nemet dré doullou vian ; eur boëtach pouner ha dinerzus, torret a-amzer-é-amzer dré goal gofadou vesventi ; caout riout gondé beza nem domet, beza c’houezet ô laboura, quément-sé a zigasso, evid guir, ar c’hlenvet-mâ ha meur a ini-al.
Red eo iac’hussad hor c’hériou en diabarz ac en diavez.
Quément clenvet ac en deus eun doaré stagus, péré
a scô en eul lec’h bennag, var meur a rum en eun
dro, zo dled dar vro ha dal louzdoni. Red eo ta iac’hussaad
diavez ar c’hériou, en oc’h stanca ar poullou
ac en oc’h rédec an douréier-sac’h ha caliarec ;
an dra-ze vijé eaz ha dimizus dober peurvuia. Ouspen,
red eo, evit avéli diabarz an tier, francaad ar
prenestou é doaré leusqueur ar sclerijen ac ispicial
an eôl da barad é barz.
E pé c’hiz ez eo fal ar guéléou cloz.
Er guéléou cloz, an neb a zo clan a renq c’houéza ear fal, ac a goassa dezan. Alfed é denna deus ar goal zoaré-zé, ma ziguemerfed var meaz guéléou dizolô, lincériou stinet tro var dro, quercoulz da guza an dud ha guelloc’h dar ierc’het.
Divoal a renquer doc’h an eôl tom.
Mirout a renquer hô pen gât éves, pa labourer dindan éôl nerzus ; rac, an eôl goal dom, pa né zivoaler quet, al squei unan a goal daoliou goat, pétraman oc’h an tanijen groc’hénen a c’holô diabarz ar ben. Guellet em eus c’hoarvézont meur a vech ; mes an dud var meaz zo quen disquiant, ma nouient biscoaz penaoz é teué ar c’hlenvéchou a dol-zé, euliet quen aliez deus ar maro.
Pé quer fal eo paca ar ienien en oc’h c’houézi.
En ân, al labourer a raï mad divoal gât éves paea ar ienien goudé beza nem domet. En oc’h c’houézi, a rabat qnénebeut azéa var an douar glib ha ien, na chom lec’h a red an avel, da lavarout étré an diou zôr a vezont peurvuia quenver-a-quenver an eil deus ében, en hor tier var meaz. Oc’h an diévez-ma é renquer divoal dreist-ol ; rac ar iénien é paquer en avélou red, zo ar ré traëtoura. An amzer a zo ien doc’h ar mintin ha doc’h an abardaez en névez-amzer, clouar eo é creiz an deis ; cant a ma iëna an ear, é renquer guisca, er maré-zé doc’h ar bloaz, an dillad oc’h eus tennet en deiz ; panéved-zé, eller paca pistigou var ar c’houraillou, goal glenvet a scô aliez Ac eva dour criz en oc’h c’houézi.
er poënt bloaz-zé. Fal dreist-ol eo ivez éva calz dour criz pa éaner da laboura. Né ra quet a zroug quer buan, pa dorrer é grizder en oc’h quemmesqui barz eur bannic guin-êgr, sit pé guin-ardant ; velato é vezo évézus divoal ato nem deurel ré dan ezom en deus unan da derri é zerc’het. E meur a vro, an dud né zouguont quet a lérou ; diarc’hen é vézont Quizou al quer fal c’hoas.
ân goân. Ar c’hiz-zé zo fal bras ispicial dar iec’het ar vugalé ha dan ini an dud sempl ha dister. Bez eo c’hoaz dievézus braz, pa zeuer doc’h al labour, an dillad glibet gât ar glaô, chom eb chench anezô.
Er c’hiz-zé eo é paquer beb a nebeut meur a c’hlenvet, da lavarout pâz, rem, pistigou, poan galoun, meur a seurt derzien, tanigen ar sac’h ac ar boëzellou. Clenvéchou ar zac’h ac ar boëzellou.
Gât ar c’hlenved divezad-mâ ispicial a varv calz tud var meaz ; dont a ra dreist-ol dré ar vezventi, ac ar c’hofadou guin-ardant. Nalfed quet mirout ré ar gonnideien oc’h quément evach crê, péré, a-hend-al, a zo fal ha quemmesquet peurvuia a zanvéziou drougus ha clanvus. Pé quer fal eo ar vezventi ha quement évach creo.
An diabarz, tânet dalc’h mad, a zo poazet beb a nebeut, ha, pa eo ead ré zon ha ré goas an droug er sac’h ac er boëzellou, ar boan é nem ziscuil a dol en é goassa, en eur boënt ez eo ré vras evit paréa mui. Lavarout eo bet gât virionne : an evach crê, a laz muioc’h a dud evit né ra ar brézel ! Ouspen, dré ar vezventi, saô étré an dud ; emgannou vez aliez : meur a varo crîz ac a-dol c’hoarvéz en doaré-zé ; boaza ra dan digui, distro a ra da laboura, colet a réer an amzer ha mont a reer buan var netra.
Ar vreac’h.
Ar vreac’h a zo distéréed calz, abaoé léqueer anezâ dar vugalé ; couscoudé é vez guellet avechou tud vacsinet scoëd gât ar vreac’h ; mes neuzé ned eo quet quen goas ha né zivaloaquet unan. Lavarout a renquer ivez, ma red c’hoas avechou ar vreac’h er vro, an drazé zo dled dreist-ol dan diéves an dud, péré né zigassont quet diou vech hô hugalé dan ini a laq ar vreac’h, evid gouzout mard eo é doaré ar chôriou savet var an toullou.
Ar ruel.
Ar ruel, ac énem ziscoëz peurvuia a-viannic, ned co quet an aliessa eur goal glenvet, pa léqueer évés mirout doc’h an ear diavez queit a ma pad. Pa ziouérer an eves quenta-zé, ar picou ruz né zeuont quet é meaz founus avoalc’h, ar c’hlenvet ez a var ar c’houraïou, en diabarz, gât quément a nerz, ma neller quet aliez é baréa.
Louzou ar c’hommiri, ar ré a baré dré bédennou ha dré meur a c’hiz al disquiantus.
Nalfen quet sevel ré, abarz cuitaad, a eneb créden an dud, var-meaz, é quement louzou a rô ar c’hommiri gôz, ac ar ré a lavar paréa dré bédennou, dré ar stroaz, etc., ac é glasquer ato quentoc’h evit eun den gouiec. Couscoudé, dré ma nouzont quet penaoz é ma corf an dud, nac é pé c’hiz é ma ac a labour ar c’houraïou zo diabarz, ar pez nanavézont tam ebet, mervel a ra calz deus an dud créduz é louzaouont. E quémént clenvet, cétu ar c’hélennou renquer deulia Quélennou mad deulia er c’hlenvéchou.
abarz né vezo deut ar midissin : chom er guelé ; eva nebeut, eur vech an amzer, dour clouar zi var eilz, zi var querc’h, zi var bleun scaôgrac’h, pé caol-maro, etc. ; chom eb dribi grons : al loênnet er c’hiz-zé hô deus muioc’h a squiant evid an dud, ha guellet a réomp anezô leusqueur hô boêd, pa zigouez dezô beza clân ; divoal striz deuz quément louzou ha quément evach crê, tânus, doc’h ar guin-ardant ha doc’h ar guin al zoqnen ; en divez, nem zerc’hel en domder, eb ré a palennou, couscoudé, abalamour c’houézi dré calz golô ned eo quet caër. Er c’hlenvéchou vian, euliâ ar c’hélennou-mâ ello beza trevoalc’h evid paréa.