Buez Arzur a Vreiz/Pempved arvest
Hag e leverez out bet o paea an tailhou ?
Ya, va mignon Andoch, ne c’heller ket mont eneb an
aotronez-se, tenna rafent ar c’hroc’hen diwar hoc’h
eskern.
Ha pegement ec’h eus bet da baea ?
Hanter kant lur ! Hag evel n’em boa ket nemeur a c’hoant d’o rei, o deus gourdrouzet va zeurel er prizon. Er prizon, me ? em eus lavaret ; a ! trugarez hirbad an aotrou Doue ! kouls e ve d’eoc’h neuze kemeret kement a zo war va hano.
N’eus forz, dre eur seurt amzer e kavan c’hoaz gwelloc’hik paea tailhou d’ar roue Yann eget beza e zoudard. Setu aze va zantimant-me.
Ha va hini-me ive. (Dont a reont tostoc’h d’an dud, o lezel o labour.)
Ha koulskoude, ar vicher a zoudard ive a blij d’in. Alar, n’ac’h eus mui sonj eus an deiz ma kemeris Mirebo me va-unan !
Me a yoa ganez.
A ! na kaer oan da welet gant va armou o lugerni !
Bah ! ne gomzomp mui eus ar vicher-ze, troet hon deus kein d’ezi.
(Mont a ra da lakaat e rouejou e-kichen e di, hag e tizro
war an teatr.)
Ne reomp mui brezel nemet d’ar pesked. N’eo ket ken risklus !
Ac’hanta ! gouzout a rez ez’oa digaset deac’h eur prizonier d’an tour koz ?
Ya. Eur bugel eo, a leverer. Petra c’heller beza great d’an oad-se evit dellezout beza taolet en eun toull tenvall eve!-se ?
Ar roue Yann na zell ket ken tost-se.
A ! reuzeudig, ro peoc’h, rak gouzout a rez o deus ar mogeriou diskouarn a-wechou ; ma vijes klevet !
E vijen krouget ! mad eo beza war evez !
Ma kanfemp eun tammig ! An dra-ze, marvad, a rafe plijadur d’ar prizonier a zo aze. Ne die ket beza eat da gousket c’hoaz. Daoust hag-en e c’heller kousket er prizon ?
Eun horden golo evit gwele !
Alo, kân ganen ; dres, setu ar re-all o tont.
- (Mont a reont eun tammig warzu ar penn pella)
|
Pesketerien, setu an noz ! |
Piou a gân war an aod dizarempredet-ma ?
Del ! komzet en deus…
E pe leac’h ? (Trei a ra war-zu an tour.) Sell !… Setu ar prizonier deuet d’e brenestr da gemeret an ear fresk.
Pebeus liou fall an deus…! Sell ’ta, Andoch.
O ! Doue r’hen diwallo !… An den-ze… me gred e oan dug yaouank Arzur ez oamp e soudarded c’hoec’h miz a zo…
O ! ma ve gwir !
Tud karantezus, livirit d’in piou hoc’h-hu ?
Aotrou mad, ni a zo daou besketaer paour evit ho servicha ; ya zur, mar gellomp en ober !
Anaout a rit ar roue Yann, va eontr ?
N’hen anavezomp nemet re, aotrou ; lakaat a ra warnomp tailhou hag hon deus mil boan o paea !
Estregedon en deus eta da c’houzanv a-berz e grisder.
Hen eo eta ho taolas er prizon lous-ma ?
Ya, ha setu an trede dervez ma n’am eus netra da zibri.
Emaon ama en eun toull flerius a beleac’h n’hellan
gwelet nemet eur c’horn bihan eus an env.
Prinsig kez ! pegement a boaniou hoc’h eus !
Mar gelfemp, a-dreus ar barinier houarn-ze !… Gortos, Andoch, me a ya d’ar red da gerc’hat unan eus an tammou bara a zo war bon daol.
Ya, kerz. Hogen, penaos e gas d’ezan ? A ! va ferchen !… An dra-ze a ray ar stal. (Mont a ra da gerc’hat eur berchen da gichen e di.)
Setu ama bara !
Kemerit, bugel paour, ha torrit ho naon ! A ! ma ne vije ket ker krenv an nor !
A ! Bennoz d’eoc’h, tud vad, Doue a baeo ho madelez !
Ne dal ket ar boan d’eoc’h trugarekaat ac’hanomp. Me garfe ober muioc’h mar gallfen.
Selaou, Andoch ! Ne glevez ket a drouz du-ze ?
Mil gurun ! (Sellet a ra er pellder, kostez deou.)
Ma n’omp ket bet gwelet c’hoaz !
Eur vag o tostaat… (Mont a ra goustadik d’an tu kleiz.)
A ! tapet omp, mestoued !… Deomp ac’han !
- (Mont a ra buan en e di.)
Petra ’zo ’ta ?
Pesketerien ha ne ganont ket ?… Ne gomzont ket ivez !… hum !… C’houez fall avad a zo ganto !
Doue r’ho pennigo, va den mad ! (Andoch a ya en e di.) Mad ! ne zaleou mui va c’homzou… ema o tec’het… A ! petra welan ?
(En em denn a ra difre eus ar prenestr ; an noz a zigouez.)
Setu emamp digouezet !
Poent oa, rak an avel a zo freskeat hag aon am boa ne zavche arne !
Ya, eur barr-arne !… arne a vo zur, ha me vezo ar gurun… Hen touet am eus pell zo… Dilez a ray, pe e varvo dizale… (Eul luc’heden).
Eul luc’heden !… Ne fazien ket.
Gant na deuy ket ar zorser milliget-se da deurel ar vaz etre va divesker !… Asa ! rak petra e c’hellfen-me kaout aon ?… Ha goude ma teufe ! Truez ebet ken… ! Nan, nan, tanfoueltr !… A -walc’h eo d’ezan beza torret e jadennou e Falez. Dre eur riboul great gantan dindan an douar e tec’has kwit ar c’hoz varz-se evel eul louarn.
Daoust ha ne rajemp ket mad, aotrou, gwelet pe
seurt tud a zo en ti-ze ?
O anaout a ran… Daou gouer groz, aonik evel gedon. Ne deuint ket eus o zoull…
Me laka int pesketerien. Ma rafemp d’ezo bleina hor bag. Eman ar mor o vont da veza dies !… (Luc’heden.)
Dre gerniel an diaoul ! Klaoustre ec’h eus aon ! Me n’em eus ezom eus den ; te da-unan a sturio ar vag.
Evel a gerot, aotrou.
(En eur c’horn distro eus an teatr hep gwelet an daou-all, a goms ouz unan bennak ha ne weler ket.)
Lavaret a ran d’it ez eus erru eur gorvenfen gouest da zigernia an diaoul. Mont a ran da gerc’hat ar roued ankounac’heat. (O welet Yann.) A ! malloz ru !… Devet on !
Piou out-te, turier ?
Ho tigarez, mar plij, aotrou !… Me… me… me eo (d’an dud). Va Doue petra deuin da veza ?
Ac’hanta, glabouser, respont a ri ?
O ! na rit droug ebet d’in, va mestr mad ; mont a ran da lavaret d’eoc’h.
Boued an ifern, koms a ri ?
Va, va mestr kunv ;… hanvet on An… An… Andoch, evit ho servicha…
Gant piou e chommez ?
Gant… ga… ga… gant Alar, va c’henderv, aotrou mad.
Kea d’e gerc’hat difre, ha digas d’eomp bep a bodad gwin eus ar gwella. Klevet ec’h eus ?
A ! gwin mad am eus avad, gwelet a reot ; ha dreist-oll
ne goust ket ker.
N’eo ket ker ? boued ar groug ! te gav d’it ta e werzi da win d’in ?
Asa…
Re a henor, michans, a rin d’it oc’h e eva. Te n’ouzout ket ez on da roue, Yann a Vro-Zaoz ? Alo, hast afo, sent ouzin, pe diouall… Da di a c’hellfe beza d’an traon abenn warc’hoaz.
Arabad eo d’eoc’h facha, va mestr madelezus ; dont a rin en-dro bremaïk.
- (Mont a ra d’e di en eur grena.)
Ya, red eo e ve eun divez… eno ema priz ar peoc’h
evidon. Ema roue Bro-C’hall en Normandi evit lemel
Arzur eus a dre va douarn… N’ez aio ket gantan ez
veo… Ma ne fell ket d’ezan bremaïk ober dioc’h va
c’hoant e c’hello lavaret ez eo echu gantan war an
douar-ma… Va c’hleze a vezo treac’h d’e hardizegez ha
d’e follentez.
O ! aotrou ! en tailh na walc’hot ket ho taouam e gwad eur bugel. Petra responfet da Filip-Aogust, d’ho pobl, ha dreist-oll da Zoue, a well ac’hanoc’h hag a c’houlenno kelou anezan diganeoc’h dizale marteze ?
Marchosier ! petra ’meus-me da ober gant da zarmoniou ? Ha kredi a rez e c’helli ober d’in lezel a gostez ar pez em eus c’hoant da ober ? N’em bo da respont da zen, nemet d’in va-unan eus faltaziou va spered ! Evel-se, n’ac’h eus nemet sarra da c’henou, ha lezel da vestr da heuilha e youl.
Aotrou, ra vezo great hervez ho polontez a roue. Hogen ra ziwallo Doue ac’hanoc’h eus eur seurt torfed !
Adarre ! Lavaret am eus d’it rei peoc’h.
Alar, Alar ! e pe leac’h emout ’ta ?
Ama, va c’henderv. Setu me, arabad eo d’it kaout aon ! Petra’n diaoul ! a… a… a… aman… e… e… e… maon !
Besteod out brema ’ta ?
I… i… ien… ien… an… noz… eo… o… o… a ra… a… an… an dra… a… ze.
Alo, marc’h-aer, hast afo ’ta ! Sec’hed am eus.
Setu aze ! Setu aze gwin, va mestr mad !
Ar gwella gwin hon deus eo… Setu ama eur volen.
Mad eo… (Da Volag.) Marchosier, kea da gerc’hat ar prizonier. Del, setu aze alc’houez an tour.
Aotrou, petra hoc’h eus sonj da ober ?
Ha forz zo d’it ?… Bale. (Eva ra.)
Taga eur bugel ?… E laza zoken !… morse avad !
Molag, va c’hlevet ec’h eus ? (Eva ra adarre.)
Ma c’hortosfac’h c’hoaz eur pennad, aotrou ! Ho pezet truez ouz ho niz ! Truez ouzin-me ivez !
Ma ra va bolontez, me ne rin droug ebet d’ezan… Ma ne ra ket avad…
Mad, aotrou, n’em eus c’hoant ebed da vont.
Asa !… marchosier, ha red e vezo d’in gourc’hemenn d’it senti ouzin ? Kea, pa lavaran d’it, ha digas ama ar zarpant-se.
Dre druez, aotrou !
Sent dioc’htu pe e varvi !…
Senti a ran, mez me ho ped hag hoc’h asped, aotrou, lezit gantan e vuez.
Ha c’hoant az pefe da drei kein d’in ?… Bale, pa lavaran d’it…
Ra gavin trugarez dirak an aotrou Doue ! (Mont a ra
en tour.)
O ! louzou dispar, deus da rei d’in nerz, ma c’hellin en em zizober eus eur bugel hag a fell d’ezan beza kenver-oc’h-kenver ganen ! Te a ra d’in ankounac’haat kals traou ! — (Eva ra) — ( D’ar besketerien) Diskargit c’hoaz, diskargit hep aon !
Setu, aotrou !… (d’an dud) N’eo mui evit chom en e zav. (Lakaat a ra ’r pod war an douar.)
Andoch, sell oc’h e zaoulagad, pegen lugernus int !
deomp ac’han ! ema o vont da zailha warnomp ! (mont
a reont en o zi).
Ah ! ah ! ah !… dour burzudus ar rezin !… da c’haloud
zo divuzul !… Enaoui a rez tan ar venjanz, dre
ma tourez va zec’hed… Sorser dispar… lakaat a rez a
levenez er galon hag an nerz en dom, ouspenn ma
lakez an dersien er spered ! Lez ac’hanon da douch ouzit c’hoaz. (En em lezel a ra da hanter-goueza war eur
skaon hag ec’h ev.) Ya, dont a ri bremaïk, Arzur ; krena
ri ; o ! ne rez mui aon d’in. Rei a ri va c’hurunen pe
me ray d’it eva eus dour sall ar ster muioc’h evit n’ac’h
eus ezom, da laza ton huel da rogentez… hag e weli
ha pounner eo va dorn !… Evomp c’hoaz, evomp atao
(Eva ra adarre !)
Ya, ama ema ar prizon. A ! petra welan ?… Yann-Dileve !
E pe stad, va Doue !… Gwasker louz ha mez e
welet !… Ha petra ra ama ?… Dont a ra, kredabl, da ober
gwap eus e brizonier, hag e klask beuzi er gwin eur restad
truez chommet e strad e galon… Marteze ive en
deus c’hoant hizio da lakaat eun termen d’e dorfejou !
Kuzomp !… (Mont a ra adren eur we en, a-zeou.)
Da be leac’h e kasit ac’hanon.
Prinz, setu ama hoc’h eontr.
A ! mad, digouezet out, Arzur ?
Petra fell d’eoc’h, va eontr ?
Ac’hanta, bet ec’h eus, emichans, amzer a-walc’h da ober da zonj er c’hastell kaer am boa roet d’it… Ha prest out brema da ober an dilez eus ar pez a hanvez da wiriou.
Aotrou, eun dug a Vreiz-Izel n’en deus nemet eur gomz. Torret hoc’h eus va c’horf gant an naon hag an dienez a bep tra… n’hoc’h eus ket torret va nerz-kalon ha va bolontez.
C’hoant ac’h eus eta e teufen d’az laza ?
A ! va eontr, perak ar gounnar-ze ?… Laza ac’hanon-me ?… Ha petra ’meus-me great d’eoc’h ?… N’eo ket bet a-walc’h d’eoc’h ’ta trok va c’hurunen oc’h ar jadennou-ma ken pounner, va lakaat da c’houzanv an naon hag ar zec’hed er prizon flerius-ma ?
A-walc’h a glemmou !… ne fell mui d’in o c’hlevet… Setu ama va ger diveza : Arzur, ro d’in da wiriou war Vro-Zaoz, pe emaout o vont da vervel.
Mervel !… Me ker yaouank ! me ho prizonier ! O va Breiz-Izel ! e pe leac’h ema da varc’heien kalonek ? Pehini anezo a deuio da zifen e brinz ?
- (Luc’heden… Kurun er pellder.)
Me prinz, me, ho feal !…
A ! te ?… Marv eta !
- (Ar Barz glazet a gouez ; eul luc’heden.)
O va Doue !
A ! re zivezad on deuet ! Kenavo biken, prinz Arzur, kenavo !
- (Koll a ra anaoudegez).
Molag, sav er vag !
Truez, va eontr !… Truez oc’h gwad ho preur ! A ! diarbennit remorsiou eun torfed ! Ho pezet truez ouzin !
Sikour, Molag ! Tap krog er zarpant miliget-se !…
Va eontr, o va eontr, ne vefet ket kris a-walc’h…
Sav, reuzeudik, ha grik ebet mui ! Ac’hanta, Molag, tosta ha sko !
Doue d’am miro ! (Mont a ra er vag.)
Dre an ifern ! dont a ri d’am heul ?
O sent Breiz-Izel !… Da beleac’h ez it da gas ac’hanon ? D’ar maro, a dra-zur ! A ! va eontr, dre druez, lezit va buez ganen !…
Goulen a rez truez !… Keuz ac’h eus eta da veza bet ken huel ha ken lorc’hus em c’henver ?
Va eontr !!!…
Selaou, ni ya da ober eun dro war ar mor, ha mar kerez, warc’hoaz vintin e kavi ar frankiz.
E kavin ar frankiz, a livirit ?… hag ar chadennou-ma !…
Deus ganen ! (Sevel a reont er vag ; kurun er pellder. — O c’hoarzin). A ! a ! a ! krog on ennout ’velkent ! Lavaret em boa d’it e c’hallje ar bleiz dispenn an danvad.
(Ar vag a bella en tu deou ; gant sklerder eul luc’heden
e weler Yann o skei gant e gleze war Arzur, en eur lezel
youchadennou a gounnar ; klemmou Arzur : — ne weler
mui netra.)
(Klevet a reer son an trompilhou, hag e weler Filip-Aogust
hag e gompagnunez o tigouezout.)
Kalon, va mignoned ! an trubard na dle ket beza
pell.
Ama eo prizoniet Arzur. Petra welan ? eun den glazet, maro marteze !… (Marc’heien a ya da gaout ar barz a zav anezan hag a zell outan.)
Aotrou, tenna ra c’hoaz e alan, glazet eo hepken.
E pe leac’h emaon ? A ! aotrou roue, re zivezad eo !… Ar bleiz an deus dispennet an oan !…
Petra lavar !…
Ya, aotrou, Yann-Dileve an deus skoet e niz… Arzur a zo maro !…
Dre zant Denez ! Red eo mont war-lerc’h an torfetour
hag e zigas ama beo pe varo ! (Tud a vrezel a ya
kuit dre an tu deou).
A ! aotrou Roue ! me eo ar penn-abeg eus maro Arzur ! me eo em eus e lakeat etre daouarn e wallgaser ! Va malloz a roan d’an dervez m’on bet touellet gant an arc’hant. Evit ober pinijen ez an war droad da welet an Douar-Santel. Eno, sebeliet en eur gouend bennak, me a ouelo dam zorfed penn da-benn va buez. Hogen, me a fell d’in araok, digas d’eoc’h banniel gwen Breiz-Izel am eus saotret dre va buez fall. C’hoant am befe d’en gwalc’hi em daelaou.
Marc’heg kablus, mes keusiek, ra zello Doue ouzoc’h gant trugarez !… Ha te, Breiz-Izel, ken huel ha ken reuzeudik hizio, ra c’helli gwelet dizale eur ouenn nevez o tiwan eus gwad divlam Arzur ! Ra zeui da veza, eun dervez, kaera boked kurunen Bro-C’hall !
Ha brema, beac’h d’ar muntrer !
En hent ! en hent !
(Mont a reont holl dre an tu deou, penn pella.)
1° Ma kavfet re hir ar pez, an eil arvest a c’helje beza lezet, hep gonosaat an drajedien ;
2° An divizou trizek ha pevarzek, eus ar pempet arvest, en hevelep doare.
- Klaoda, Pluenzir.