Ar c’henta Miz Mari/Mari lakeed er bez
F. Hallégouët, 1868 (p. 215-227)
Pa oe tremened ar Verc’hez, meuled ra vezo, an Ebestel a zavas e c’horf santel divar ar guele ma oa maro enna, a c’holoas aneza deread, ac a lacaas aneza en un arched. Eleiz a dud dall, a dud bouzar, ac a bep seurt tud clanv, a ziredas da douch ouz ar c’horf sacr, ha diouz-tu e pareent. (Niceph.) Goude-ze tud ar c’haonv, ar brocession pa vezo lavared mad, a ziblassas eus an ti. Darn eus an Ebestel a oa er penn araog, flamboziou (goulaouennou) ganto ; darn a zouge ar c’horf, ac ez eant, en eur gana Salmou, etrezeac Getsemani ; rac ar Verc’hez, ervez ma laca sant Iann Damas, e doa goulenned beza enterred eno.
Ar memez sant, ac ive re-all a verc deomp e oe gveled, epad an treuz adalec an ti ma oa maro ar Verc’hez enna betec ar bez, eleiz a Elez o-h eûl ar c’horf, ac o-h ober compaignunez d’o Rouanez din dreist an oll, pa edo o vont d’ar bez. Lavaret a ra ive c’hoas e teuas unan eus ar Iuzevien ac eus a vinistret an templ, ac a oe ardiz avoalc’h da zailla, evel un egared, var an arched, o clasc en tôler d’an douar, gant ar gualissi a oa en e galon. Doue a reas deza paea diouz-tu ar boan dleed d’e dorfed : e zaou zorn a zistagas diouz e zivreac’h, ac a choumas a istribil ouz an arched. O velet un eveleb burzud, ar c’heaz-den a en em lacaas da leva, da c’houlenn pardon. Sant Per a reas d’ar brocession choum a-zav, ac e oe lakead ar Iuzeo-ze da dostaat, kempen ha deread, ouz an arched, ac e c’hoarvezas ur miracl-all : e oe lakead e zaou zorn deza evel ma oant araog. (De dormitione Deiparae.)
Penaos edo corf Mari goude e maro ! Sellit : n’en d-euz colled nac e liou fresc, nac e c’hened ; atao caër, ur c’houes-vad o tont diouta, da lacaat ar joa er galon, ar garantez ac ar resped : m’o d-oa doan an Ebestel o vont diouta, ac en o anken, e pokent d’e daouarn gant ar resped dleed da un dra sacr. Hac ho corf c’hui, e pe doare, penaoz e vezo, pa vezo eat an ene diouta ? Ne raï mui neuze van ebed eus ar pez a veler ac a glever ama, evel pa ne ve ar bed-ma netra an-oll. Droug-lived e vezo, c’houes cre a deuio diouta, ac e raï donjer ac eûz d’an oll. Ho tud oc’h-unan, ar re m’oc’h eus ar muia joa outo, a bellaio diouta ive, ac ar c’henta amzer e vezoc’h cassed d’ar vered, ha diskenned er bez. Lavarit d’in, a talvout a ra ar boan ober al lod stad-se eus a ur bern breinadur ? Mar d-ôc’h fur, dalc’hit var ho sellou, var ho clevet, var ho teod, var ho taouarn, oc’h oll izili ac oc’h oll skianchou ; grit dezo beza maro avoalc’h ouz traou ar bed-ma, abars ma rancoc’h mervel da-vad, pa guitaio oc’h ene ar c’horf-se.
An Ebestel, an Elez o sicour anezo,
a lacaas deread ar pez a oa red
evit sebelia ar Verc’hez. Pebez enor
a reas d’ar c’horf sacr-se an Elez ac
an dud vad, o voda en dro deza, pa
oe cassed d’ar bez. Ha c’hui, penaoz
e vezo gvisked ho corf, var be tra e
vezo lakead, da vont d’ar vered ? E
viscamant a vezo, marteze, ur goz-lisser
anter-uz ; ha mar bez lakeat ur
pallen-caonv var an arched, ur
pallenn mezer a briz, da vont betec
ar bez, e vezo tenned kuit, abars
disken ar c’horf er bez. Var be tra e vezo eno ? Var an douar caled. Pere
eo ar re a vezo en dro deoc’h, da
oher compaignunez caonv deoc’h
betec ar vered ? Unanic bennac a
vezo en oc’h enterramant, ac a levo,
a voelo deoc’h, pe a raï an neuz da
ober, ac a zizonjo ac’hanoc’h eb dale.
Ur foz pemp pe c’huec’h troatad
irder a vezo ho ti. Pebez follentez
eta clasc kement lacaat brao ar
c’horf-se ar pez divalo ac eûzuz ma
vezo !! Perac e vellaat d’ar prêved ;
e glinca ac e visca ken caêr-se, e
en e eaz, eb netraïc d’en
dieza ! O va Doue, ac ê a dlefe ho
trugarecaat a vir galon, ar c’hristen
oc’h euz scleread avoalc’h var ar
virionezou-ze, evit en distaga a-grenn
diouz ar bed-ma.
Petra a zantas an Ebestel en o c’halon, goude er pedennou caonv, pa oe lakeed er bez, deread, corf ar Verc’hez ? Petra a oe d’ar c’horf-se, ma choumas iâc’h-caer, eb santout breïnadur ar bez ? An enor-se a oa dleed da ur c’horf ker pur. Ama ive, sonjit ennoc’h oc’h-unan, ac lacaït mad en ho spered penaoz e vezo lakead, e pe stuz ez aï ho corf en douar, dindan treid an dud, da vreina. Evesaït ouz ar vreinadur-se, evesaït penaoz ez aio an daoulagad, ar fri, tout ar c’horf-se. Santit ar c’houes fall-se, lacaït ho torn var an traou udur-se, en ho sonj. Setu aze cousgoude ar c’horf oc’h euz great kement a stad aneza. Sonjit aliez e kement-se. Diouz ar mintin, en eur zevel eus he vele, sonjit e vezoc’h tenned, un deiz a zeui, eus ar gvele-ze, ha ne d-eoc’h mui enna goude. En eur vont gant ar ruiou, gant an ent eus ho ti d’ar vered, ac en iliz, sonjit petra vezo great eus ho corf el leac’hiou-ze, ha ne vezoc’h mui ker zod ganta, ac e lacaoc’h ho poan da gaerraat oc’h ene da vont dirag Doue ac an Elez, d’ar varn.
Silaouomp c’hoas amezeg Eulalii, ma velimp an difin. Mont a ris, emeza, da enterramant Eulalii, va fried ha me, ha va diou verc’h. Eus or c’hendere-ni, eus ar memez renc tud ganeom-ni, eus ar re en o eaz var an douar, ne oa nemedomp. Eus camaradezet Eulalii, nicun ne vancas da zont da ober compaignunez caonv dezi betec ar vered. En dro-ze e velis, mar em euz gveled en un tu bennac em buez, tud ac a zoug resped, a ziscuez carantez vad etrezo ; tud ac a c’hoar en em zelc’her en un daill deread. Souezi a ree un den, o velet ken brao earedigez, kement a barfetis, tud ken difazi, ken direbech en o arvez ac en o manielou. Lavared e oe d’in, divarben ar plac’hed a oa e enterramant Eulalii, ez oant enor kear, pur ac humbl e peb giz. An oll verc’het iaouanc-se, — a lavaras unan d’in, — n’euz nicun anezo na ve e Breuriez ar Verc’hez, nicun ne vanco da ober ur gommunion evit Eulalii, ac e rannint etrezo ar pezouigou a zo bet dezi, e doare mercou a-briz, da gaout sonj eus o c’hamaradez vad ; ha meur a ini a gemero scuer diouti, en o buez, en o maro. —
Goude an enterramant, me a choumas ur pennadic va-unan, da zonjal en dud vraz ha pinvidig, tremened eus buez ar bed-ma, ac e sonjen ive er gonideurez paour-ma, nevez eet diganeomp d’an douar. Ha setu ur c’hamarad d’in o tont d’am c’haout ; crac an ini m’em oa an nebeuta ioul d’en em gaout ganta d’ar mare-ze : un den mag-e-gorf, danvez braz deza, enored, saluded dre ma z-aa ; un den, ha mar d-âfe e zanvez diganta, mar e ve tenned e binvidigez diganta, ne ve mui nemet ur pez dister ha divalo (e doare ul loen treud ac coz, pa vez tenned divarna ar bas, ar pez a c’holo aneza er foar, abars e arrezi). — E peleac’h out-te bet ? — emeza d’in-me. — Er vered ; a respontis-me deza. — Piou zo maro eus da dud ? emeza. — Den ebed eus va zud ; en enterramant ur c’honideurez paour oun bet. — E meuz aoun, emeza, e teues da veza lidourenneur ha dorloteur an dud izel ac ar reicou vian. — Me respontas grons deza, e anavezen nebeud a aoutroned ac a itronezet, da dalvout Eulalii Duval. — A ! Eulalii Duval, emeza, ar plac’hic keaz, Eulalii eo eta a zo maro ? Ur verc’h vad nebeutoc’h var an douar ! — E anaout e rees-ta ? a liviris-me deza. — Ia, emeza (gant un ear mez e velet) ; anaout a reen anezi, ac em bise cared ober muioc’h a anaoudegez ganti. Ac gant petra eo maro ? a c’houlennas en. — Coulz lavaret gant an dienez, a respontis-me deza. — Me em boa lavared dezi ! emeza. E-unan eo penn-caoz ! Er Vreuriez edo, ac ar re-ze, n’euz den evit tostaat outo. Evit diouzin-me, m’en assur d’it, ar gemeneurez-ze e doa calz re a vertuz. —
Mez em befe o lavaret var e lerc’h kement a lavaras ar pez divalo-ze. O ! pegen doun e tle beza en ifern plass ar re, digarez terri o naoun d’ar re baour, a denn o oll mad diganto, ar vertuz !! Pegen trist e tle ar Verc’hez sellet outo eus an Ee ! Me a lavaras freaz d’ar mez-e-velet-se, — eme amezeg Eulalii, grons e lavaris deza, ne felle d’in ober camaradiez ebed mui ganta. Ac e tistrois var va c’hiz d’ar vered. Eno, daoulined var bez Eulalii, e oen pell o pedi, e lavaris da Eulalii caout sonj eus ar bromessa e doa greet e vise va difennourez, va alvocadez en Ee, ac e assuris var va le ne lacazen mui va zreid em zi, ne vriatazen mui va bugale, ken n’em bize pured neet va ene, coveseed mad va fec’hejou. Abaoe neuze oun christen.