An den eurus Glaoda Laporte/Pennad 01

Eus Wikimammenn
Louis Saluden, troet gant Jean Louis Chapalain
Moulerez ru ar C'hastell Brest, 1927
◄   Lizer bet digand an Aotrou ’n Eskob. Kent-skrid.   ►



Quimper, le 21 février 1927.

ÉVÊCHÉ
DE QUIMPER
ET DE LÉON
X

Mon cher Monsieur Chapalain,

J’applaudis à votre projet de traduire en breton la vie du Bienheureux Laporte.

Les lecteurs français ont bien accueilli le livre si intéressant de Monsieur Saluden. Il ne plaira pas moins aux habitants de nos campagnes, qui admireront dans l’émouvant apôtre de la ville de Brest le modèle des prêtres fidèles, auxquels leurs aïeux ont dû la conservation de leur foi et de leurs vertus familiales.

Leur enfance a été bercée par les récits du temps de la Révolution. Ils se sont passionnés pour l’héroïsme caché de ces confesseurs de la foi qui, pendant dix ans, errant de chaumière en chaumière, poursuivis par la police, trahis même parfois par de faux frères, n’ont pas cessé, au péril de leur vie, de porter la parole et les sacrements de Dieu aux catholiques qui ne soulaient pas du prêtre intrus.

Quand ils liront les détails de la persécution révolutionnaire à Brest, et qu’ils apprendront à connaître l’attitude courageuse et le zèle apostolique du Bien-heureux au milieu des agitations populaires, ils s’exciteront entre eux à imiter sa fermeté dans la foi et sa constance dans la pratique du devoir, malgré les mauvais exemples, les mauvaises lectures, les influences malsaines auxquels ils sont exposés.

Sa mort sous les coups des bourreaux, après la prière suprême à la Sainte Vierge, en union avec 190 compagnons de souffrance et de gloire, tandis que les buveurs de sang réclament un dénouement plus prompt, leur rappellera les martyrs de l’Église primitive, et leur fera comprendre que la Rédemption des âmes et des peuples ne peut être obtenue que par le sacrifice des innocents expiant pour les coupables.

Mais ils sentiront aussi qu’un état social, où de pareilles horreurs sont possibles, n’est pas normal, et que leur devoir de bons citoyens est de s’organiser pour revendiquer leurs droits de catholiques, afin de ne pas permettre les injustices et les persécutions dont ils sont trop souvent victimes.

Avec ma bénédiction, veuillez agréer, cher Monsieur Chapalain, l’assurance de mon paternel dévouement en N.-S.

† ADOLPHE,

Evêque de Quimper.

————

Brest, an 9 a viz meurz 1927.

Va mignon ker,

Moarvat e ve gwelloc’h d’in tevel warlerc’h an Aotrou ’n Eskob. Koulskoude eur person n’hell ket herzel ouz ar c’hoant en deus da lavaret ive e sonj diwarbenn eul labour graet gand e gure istimet ha karet.

Istor vrezonek an den eurus Glaoda Laporte a deu en he foent. N’oa ket gwelloc’h mare eget breman d’he skriva ha d’he rei da lenn ; rak dont a ra da gonta d’eomp ar freuz, al lazerez graet evit mouga ar feiz e Breiz hag e Bro-C’hall epad an Dispac’h, pa man adarre renerien hor bro o klask ober enni ar memez labour milliget.

Diskouez a ra d’eomp nerz-kalon Glaoda Leporte, e genvreudeur hag ive an holl gristenien kalonek eus an amzer-ze, en o frizoniou, e kreiz o foaniou ha dirag ar maro, d’ar mare ma klever muioc’h mui tud savet diwar an ifern o youc’hal o imor ouz ar veleien hag ouz ar re a zo a du gant Doue, hag a c’houlenn evito adarre prizon, harlu ha maro.

Dre-ze, goude beza lennet al leor-man, ar gristenien, ret eo en esperout, a zalc’ho startoc’h starta d’o feiz, hag a ziskouezo dre o oberou n’o deus aon ebet na rak fallagriez, na rak kasoni enebourien Doue. Hag ouspenn, kompren hag ober a rint gwelloc’h o dever da implija kement doare vat ha galloudek a zo : pedenn, votadeg, emgleo… etc., da harpa ha da zifenn ar relijion, ha war ar memez tro, ar gwir, ar peoc’h, ar frankiz hag an unvaniez a zigas bepred d’he heul d’an dud ha d’ar boblou.

Vad, kalz a vad a raio eta ho leor ; ya, ma ves lennet. Hogen, lennet e vezo zur, ha gand eleiz a dud ; rag ar pez a gont a roio c’hoant bras d’e lenn. N’eus istor ebet ken marvailhus, na ken glac’harus ive, siouaz ! hag hini an darvoudou a erruas e Breiz hag e Bro-C’hall epad an Dispac’h Vras.

An neb, eta, en devezo etre e zaouarn buhez Glaoda Laporte, n’hello ket miret d’he lenn, ha d’he lenn beteg al linenn ziweza, rag en eil hanterenn eman ar vagadurez wella evid ar feiz. Evelse ar beachour a ya atao war araok, heb en em skuiza gand an hent, hag en eur ginnig heb ehan d’e zaoulagad traou nevez ha kaer da welet.

Ouspenn-ze, ho leor a zo skrivet en eur brezoneg yac’h. Henvel ouz ar prad marellet, d’an nevez amzer, gant bleuniou a bep liou etouez ar geot glaz, ho prezoneg a zo marellet eus a gement a ra plijadur e lenn : flour ha dous eo pa gomz eus dousder ar merzer, nerzus pa ziskouez e nerz-kalon dirag ar fallagriez, rust ha kalet pa sko war grisder e vourrevien, klemmus pa gont e boaniou hag e varo ; sklear eo evel ar wirionez a ro atao da welet ; dougen a ra d’ar zantelez ne ehan da gelenn penn da benn.

O staga da gonta istor ar boan hag an enkrez a bouezas ive gwechall war pobl Israel, pobl Doue, aberz enebourien kriz hag a felle d’ezo dismantra o bro ha distruja o c’hredennou, ar skrivagner zantel a lavare : « Al labour, emezan, am eus c’hoantaet ober a zo bet evidon tenn meurbet. Evid e lakat e doare da blijout ha da ober vad d’an neb e lenno, em eus ranket studia a zevri, beilla alies pell epad an noz, hag ar c’houezenn he deus diruilhet awechou eus va zal : Non facilem laborem, imo vero, negotium plenum vigiliarum et sudoris assumpsimus (Mach. II. 27).

Ho labour da drei e brezoneg istor an den eurus Glaoda Laporte, skrivet gant ho kenvreur beleg, ha ken gouiziek, an A. Chaloni Saluden, n’eo ket bet eas ive da ober, dreist oll pa zonjer en implij amzer a c’houlenn diganeoc’h, heb ehan, koulz lavaret, ho karg a gure kenta e parrez vras St-Martin Brest. Koustet en deus deoc’h ive moarvat eleiz a skuisder hag a veilhadennou noz. E gaset ho peus da benn, hag an holl lennerien a zonjo hag a lavaro ho peus graet mat ho labour. Heman eo ho skrid kenta, a sonj d’in. Na jomit ket a zav. Skrivit c’hoaz. Ha dre leoriou all evel henman, grit d’ar feiz beza miret ha bevet ; d’ar zent koz ha nevez beza anavezet, enoret ha pedet, da Zoue beza servichet hag adoret, hag ive d’ar brezoneg beza prizet ha kaozeet muioc’h mui en hor bro garet Breiz-Izel. Doue ho paeo !

F. HENRY, chaloni,
Person Sant-Martin Brest.