Ag er Sacremand a Briedereah

Eus Wikimammenn
◄  Ag er Sacremand a Urh Ag er Sacremand a Briedereah Goulènnet hac é vou reit teoh   ►


Articl VII.
Ag er Sacremand a Briedereah.


DOué en dès instituét er Briedereah ag er hommancemand ag er béd ér Baraouis terrestr, èl ur hontrad ordinær eit padein beèd marhue unan ag en eu-barti : mæs quênd el Lezèn nehué er Briedereah ne oai quet ur Sacremand. Er goh Lezèn a gaus d’ahurtemand er Juivèt, e bermettai de zeu-brièd dispartiein en eil doh éguilé : mæs Jesus-Chrouist én ul laquad er Briedereah de voud ur Sacremand, en dès ehue laqueid en treu ér mod ma hoènt a gommance. Hac en dès dihuènnét doh er priedeu a chongeal a ziméein durand ma vai bihue ou farti, hac a hum separein é sigur bout libr de ziméein d’un-aral.

Er Briedereah e zou ur Sacremand instituét dré Jesus-Chrouist eit santefiéin en aliance legitim itré un dén hac ur voès, hac eit rein dehai er græce de vihuein santelemand ér stad-ce, ha de zessàu ou bugalé él Lezèn a Grechéneah.

Er Briedereah e zou ur Sacremand, de larèt-è, ur merche sansibl : rac cousantemand en eu-brièd hac er vénidiction e ra er Belêg tehai, e gouéh ol idan er squêndeu : ha S. Paul en hanhue ur Sacremand bras é Jesus-Chrouist hac én Ilis. Hur Salvér en dès ean instituét, revè, en Tadeu santel, a pe assistas én un æredeu è Cana. (Histoër en Testamand nehué, Figur XVI).

Er græceu principal e ra er Sacremant-ce, e zou er fidelité, er peah hac en union itré en eu-brièd, dessàu ou bugalé é dougeance Doué, ha hum secoür d’obér ou salvedigueah.

Larét-è é santefi er Briedereah en aliance legitim itré un dén hac ur voès, eit rein d’antand é ma rét boud ér stad a hræce Doué eit er receu, ha boud libr a bep-sort ampechemant. Bout-ç’ou puarzec-ampechemant e hanhüér torrus, ha tri e hanhuér dihuènnus. Pihue-benac e vènnehai hum aliein guet un ampechemant torrus, e gollehai é boén hac é amzér, ha n’eèll boud aliance er bet itré-d’ou hac é barti, beèd quen e vou sàuét (mar dès moyand) en ampechemant-ce dré un dispance legitim. En ampechemanteu dihuènnus ne virant quet en aliance a vout legitim : mæs ur péhet bras-è hum aliein guet unan-benac a nehai hemb en dout bet dispance.

Chetui lod ag en ampechemanteu torrus. En-n’emb en devou d’obèr a oud er-ré-ral, e hum éxpliquou guet é Govezour.

Boud trompét a fæd en hani guet péhani en hum aliér. Par exampl, Pierr e zezir hum aliein guet Mari : en trompein e rér én ur rein dehou Therès é léh Mari. É aliance guet Therès n’en tall de nitra. En ol e ouair ehue penaus er Venéh, el Leannesèt hac en dud ingagét én Urheu sacrét n’eèllant quet diméein.

Bout quærent beèd er bembvèt pasèn a guærentage. Eit cavouét just er basèn ma vér quærent, réd-è clasq er pèn ag er guærentage, ha contein quel liès a basèn èl a rum tud ma vér peèlleit doh er pèn cummun. Par exampl, deu-vrær e zou ér guettan pasèn : où bugalé (quenderhui germén) e zou én eil pasèn : bugalé er guenderhui germén e zou én dairvèt-pasèn, hac ur rum peèlloh e form er bedairvèt-pasèn. Ur uéh ma vai unan ag en eu-barti ér bembvèt-pasèn, n’en dès mui a ampechemand a guærentage itré-d’ai.

Boud aliét én ur mod-benac guet en hani e zezirér de brièd. Bout-ç’ou tri-sort aliance : 1.° Unan e sàu ag er Briedereah legitim, dré bèhani en dén e za de voud aliét de ol quærent ha ligné é voès ; hac er voès e za ehue de voud aliét de ol quærent ha ligné hé dén. Contein e rér en aliance èl er guærentage : quel liès a rum, quel liès a basèn.

2.° En eil sort aliance e sàu ag er péhet lous : par exampl, un dén e gouchi ur verh pé ur voès, e za de voud aliét de ol hé hærent beèd en dairvèt-pasèn a guærentage, ha n’eèll quet hemb dispance diméein de hanni a nehai. Er voès pé er verh couchiét e zou ér memb stad vis-a-vis de dud en hani en dès hé houchiét.

3.° En drivèt sort aliance e sàu ag er Sacremand a Vadiènd. Rac-ce en hani e vadè ur hroaidur, e za de voud aliét tehou ha d’é dad ha d’é vam. Er-ré e zalh ur hroaidur ar er Fonce a Vadiènd, e za de voud aliét tehou ha d’é dad ha d’é vam : ha chetui perac n’en dai quet permettét d’un tad na d’ur vam badèein ou hroaidur, meit ha requis vehai. Bout-ç’ou hoah un éspece aliance péhani e sàu ag er promesseu a Briedereah groeit é face en Ilis, itré en hani e bromètt ha tad ha mam ha berdér en hani de béhani é promètt.

En ol e ouair n’en dai quet permettét de hanni diméét hum aliein guet un aral durand ma vai bihue é barti ; na chongeal hum zizobér ag é barti eit quemér un aral. Pe zehai memb un dén de gouchi ur voès guet promèss a hum aliein ou deu a pe vou marhe é voès pé hé dén, en aliance e rehènt n’en tallehai de nitra.

Garnagein én ur mod-benac un dén pé ur voès de ziméein inemp d’ou vat volanté. Él léh n’en dès quet a gousantemant, n’eèll quet boud a aliance. Pé scrapein ur verh en drespèt tehi pé d’hé zud, é sigur diméein dehi. Er-ré e ra pé e gonseill er sort treu-ze, e zou éscommuniét.

Diméein é cuh inemp d’el Lezèn. Ordrenét-è gobér tri bann dré dri-Sul pé Gouil é Pron en Overèn. Réd-è receu er Sacremand é presance puar-test guet Person unan ag en eu-barti e vènn hum aliein, pé gùet ur Belêg en dès a berh er Person pé a berh en Éscob permission d’ou æredein.

Er Pab ha memb en Éscobèt en dès er bouvoër d’accordein dispance a baud ag en ampechemanteu-ze, a pe vai ræzonieu legitim d’hé goulèn. Rac en Ilis n’antand quet dispancein hemb ræzon. Chetui petra e lar er Honcil a Trante a zivoud quemènt-ce : Ne faut quet accordein liès dispance ag en ampechemanteu torrus ; ha hoah réd-è ma vou ræzonieu creihue... Hum drompein a vras vehai enta credein n’en dès meit supliein pé presantein argant, eit bout dispancét, pé é heèllér boud én assurance dirac Doué guet un dispance attrapét dré ur gueu pé dré un trompereah-benac. Er-ré e hum avis de oulèn dispance, e zeli ér raug sontéal erhad ou affærieu, eit n’ou devou nitra de hum demall goudé.

En ampechemanteu dihuènnus e zou en dihuèn e ra en Ilis, a hum aliein guet certæn tud-ç’ou, èl mei en Héritiquèt hac er-ré éscommuniét ; pé a æredein de certæn courceu-zou, èl mei a oudé er hettan Sul ag en Avèhd beèd en trenoz Gouïl er Rouéèt, hac a oudé dé Malardé beèd en trenoz Sul Quasimodo.

Dihuènnét-è ehue doh ne vern pihue en dès reit de unan promesseu a Briedereah é face en Ilis, a æredein d’un-aral hemb en dout torrét, revè el Lezèn, er promesseu groeit d’er hettan parti.

Dihuènnét-è hoah doh er-ré en des groeit rô a uærhtæd, pé de chom hemb diméein, a æredein hemb ou devout bet dispance ag er promèss ou dès groeit de Zoué.

En ampechemanteu-ze, èl m’hun nès deja remerquét, ne dorrant quet en aliance itré en eu-barti ; mæs ur péhet bras vehai hum ingagein èl-ce inemp de Ourhæmèn en Ilis, pé inemp d’ur promèss groeit de Zoué.

Ag er choæge ag ur stad a vuhé.

Doué n’en dès quet hul laqueit ér béd-men eit monèt perpet d’hur chonge, nac eit quemér ur stad a vuhé revè hur fantasi. Èl un Tad mat péhani e regl erhad é diegueah, ean e regl ehue é pèh stad é teliamb bout, hac e bourvai græceu spécial de bep-unan eit hum aqùittein èl ma faut ag en deværieu ag er stad de béhani en er galhue. Réd-è enta hum avisal erhad ha pedein eit gobér ur choæge revè volanté Doué : rac er choæge-ce doh ma vai mat pé droug, e ra ordinæremant bonheur pé malheur mab-dén eid er vuhé hac eid en éternité.

Ne feut quet credein é vou én ur uéh na dihue é hanàuehait de bèh stad é hoh galhuét guet Doué : ur blæ na deu n’en dint quet guhavè assès eit quemènt-ce. Consultet liès hou Covezour hac éxpliquet tehou hou tispositioneu. Disclæriet tehou reih ha splann er péh e lar deoh hou speret, hou calon, hou c’imur.

Er vugalé ne zeliant jamæs laquad ou chonge ferm de hum ingagein én ur stad, hemb cousantemant just ha ræzonabl er-ré de béré é teliant aboeissance. Mæs en tadeu ha mameu ne zeliant euue jamæs contraignein ou bugalé de guemér ur stad en drèspèt tehai. Abusein ag ou otorité vehai quemènt-ce. D’er sort-ze é heèllehér larét :

Mam divergond, affolus Tad,
É sigur hou ç’otorité ;
Hui e zou scùir hou pugalé,
Mæs non pas er véstr ag ou stad :
Ræzonabl-è ou cheleuèt ;
Deoh-è rein avis mat tehai ;
Discoein er stad e jauge doh-t’ai :
Conseillet, mæs ne forcet quet.


De beb-unan-è enta hum avisal erhad ha considérein pèh quer miserabl-è unan en dès quemérèt ur stad ne jauge quet doh-t’ou. Perpet é poén, guet bihannoh a hræceu : perpet idan er béh, guet bihannoh a secour : perpet croësieu ponnér, hemb courage d’ou doug : perpet obligationeu a béré en hum aqùitt en drespèt d’é galon, hac èl-ce beèd er marhue ! Tristæd ur vuhé ! Quemènt-ce e arrihuou gueneoh mar hum ingagét hemb consultein Doué. Ma ne fal quet deoh bout trompét, considérét ne hoès quin affær d’obér ér béd-men, meit hou salvedigueah. Mæs eit bé gobér guet assurance, goulènnet guet Doué sclærdér eit hanànein é volanté ; hac eit ma vou cheleuét hou Pedèn, rénonciet d’en ol pènnadeu péré hou touguehai de héli hou fantasi ; d’er garanté raï vras doh unan-benac, ha d’en inclination fal, péré e ouni er galon hac e zall er speret ; d’én dougeance raï vras a hou tud, péhani e rehai deoh sèntèin doh-t’ai quêntoh eit doh Doué ; d’en ol hoand ha dezir de zastum danné, de voud inourét ha considérét, péré ou laquehai marcè d’ancoehad hou salvedigueah.

Dihoallèt drès peb-tra a gommance dré en debauche hac el libertinage, èl ma arrihue guet en darn muyan. Ne vou quet é héli lorbage, folleah, vanitéeu ha bobanceu er béd, é hanàuehait volanté Doué én hou quevir ; hac en hani e gommance dré er péhet, ne ra quet liès fin vad. Ag er sort-ze é lar er Speret-Sahtel : Ind em pedou, ha n’ou cheleuein quet : ind em hlasquou, ha n’em haveint quet, rac nou dès quet prezét quemér reglemant mad er bet, ha dougeance Doué n’en dai quet bet én-ai... Conduiet enta ur vuhé santel a vihan : hum aqùitted erhad a hou teværieu : tosteit liès d’er sacremanteu : groeit bamdé ur mortification-benac, un ævr mat-benac eit méritein guet Doué er græce de hanàuein é volanté : hum recommandet d’er Uériès glorius Vari, d’hou ç’Æl-Gardién, d’hou Sant Patrom... Laret liès èl S. Paul : Men Doué, petra e fal deoh ma rein mé eid accomplissein hou volanté santel ? Pé avel Samuël : Conzet, men Doué, rac hou servitour e cheleu. Pé avel er Profæt David : Men Doué, discoeit teign en hènd e zelian quemer, hac ansaignet teign er routt doh péhani è telian derhel... (El Livr Pedènneu e fourniss deoh ur Bedèn eit goulèn er græce d’obér ur choæge mat).

N’en dai quêstion meid a zeu-stad : pé diméein, pé chom hemb diméein. Hum laqueit é balance itré d’ai hemb bout douguettoh de unan eit d’en aral. Éxaminet nezè de betra éh obligeant ; pèh dangerieu, pèh diæzemant ha pèh æzemant e zou é peb-hani, &c. Arlerh seèllet péré-è hou c’uellan hac hou fallan dispositioneu hac inclinationeu ; de betra é hoh mat ha de betra n’en doh quet, de betra en hum zouguét muyan revè Doué. Considéret anfin é pèh stad é careheoh merhuel, ha péhani vou er gùellan deoh é Jugemand en Eutru-Doué ; Rac er marhue hac er Jugemand e zou deu-vestr mat, hac e gondui d’en hènd sur er-ré e gar ou honsultein hac ou cheleuèt.

Goudé m’hou pou hum éxaminét èl-ce istroh eid ur uéh, mar santét hou calon é pignein de chom hemb diméein, sontéet hoah hou tispositioneu, guet eun ne veheoh trompét. Deu-sort tud e chom bemb diméein : lod e chom èl-ce dré choæge hac ésprèss : lod-aral, rac n’en dai quet possibl dehai diméein, pé a gaus d’ur hlinhuèd, pé a gaus d’un occasion-benac-aral. Ne vou quet secour e vanquou d’er-ré-ze, mar carant hum boéniein de bratiquein er vertuyeu e jauge doh ou stad.

Mæs er-ré e chom ésprèss hemb dlméein e zeli éxaminein a dost pèh ræzon ou dès de choæge er stad-ce, ha penaus é ma ou chonge bihuein. Rac mar chomant èl-ce guet eun ag er boén, pé guet en dezir de voud attàu libr de rein d’ou horv é oulèn a fæd plijadurieu ha divertissemanteu, n’en dai quet mat ou intantion ; ou choæge n’en dai quet revè Doué : trompét int guet er goal-speret.

Mæs mar quemérant er stad-ce ésprèss eit bout liproh de chervige Doué, eit ne chongeint meid a bligein dehou hac a obér ou salvedigueah, ou intantion e zou mat ha santel, hac e gondui surroh d’en heurustæd ag en éternité. Ne zeliér quet neoah choæge er stad-ce én ur momand bèrr a zevotion, pènnadus : réd-è consultein Doué hac ur Hovezour mat quênd er hemér ; rac dangérus bras-è eid er-ré n’en dint quet galhuét dehou.

Arlerh m’hou pou hum avisét erhad, mar e hoès léh de gredein é hoh galhuét guet Doue eid er stad-ce, considéret pèh quer bras-è hou ponheur ; rac, é-mé S. Paul, en hani e zimé, e ra erhad : mæs en hani ne zimé quet, e ra hoah gùel. Renonciet a grènn d’er béd, ha hum daulet aquêrh de bratiquein en ol vertuyeu : studiet dalh-mad el Livr ag er Hombat spirituel, pé en or ag er Vuhé devod dré S. Francæs a Sale : groeit brizél d’er béd ha d’é vodeu : én ur guir, renonciet deoh hou ç’hunan, quemérét hou Croès, hac héliét Jesus-Chrouist.

Mar santét hou calon é pignein de ziméein, considéret é ma en dispositioneu desordr guet péré en hum ingage en darn muyan ér stad-ce, e zou caus de baud ag er scandal ha malheurieu e arrihue ér Grechéneah. Pihue e gredehai é huélèt er péh e bass ér béd, é hès ur Sacremant de receu en dé ma timéèr. Ne uélér é mésq en dud youanq meit libertinage, boufonereah, hantiss criminel : ne gleuér guet-t’ai meit bêgadeu lous, bourdeu sot, mêlodiage, conz a vragueriss, a zanné, a zivertistemant, a vanité... Mar dai èl-ce en e hoès bihuét, distroeit dohoh hou ç’hunan, laqueit reihtæd én hou puhé ha consultet erhad quênd gobér hou choæge.

Considéret é ma ponnèrroh en obligationeu ag er stad a Briedereah eit ne chongér ér béd, hac é vou dehuehad teoh bout nezè é tésquein pratiquein er vertuyeu necessær eit hum aqùittein erhad a nehai. Éxaminet drès peb-tra mar doh én disposition de zessàu gùel hou famill eit ne ra en darn-muyan : rac n’en dès deja meit raï a fal Grechénion ér béd, ha gùel vehai deoh chom hemb diméein, eit hum laquad él léh de grésquein er chagrin e ra d’en Ilis en tadeu ha mameu lache ha dissourci é tessàu santelemant ou bugalé.

Ur uéh m’hou pou hanàuét hou vocation, taulet hou spi de hanàuein er parti e zestin deoh en Eutru-Doué. Ne gonsultet quet hou c’inclination naturel ; ne seèllet quet quemènd doh en danné, na doh er vrahuité, na doh er vaillantiss, èl doh er vertu hac er santeleah ; ha pe vehai possibl deoh cavouét un Æl, ne glasquet quet gùel. A-zè en e hoès dobér arrè a bedein hac a obér peb-sort ævreu mat eit méritein guet Doué er græce de hanàuein en hani é compagnoneah péhani é fal dehou ma tehait de hum santefiein.

É-tretant antréein ér stad-ce, hum daulet de bratiquein en ol vertuyeu : dihoallet mat doh er chongeu, dezirieu, conzeu hac actioneu dishonest : ne hantet quet é cuh na hemb requis en hani guet péhani é teliét hum aliein, pé hui e rei d’en diaul léh d’hou ç’attaquein é peb-mod. Ne chonget quet, èl ma ra ul lod-vad, é ma permettét tout itré er-ré-zou promettét en eil d’éguilé. Er fal gredèn-ze e zou caus ma rér paud a sacrilégeu én un antréein ér stad a Briedereah.

En dé ma receuehait er Sacremant, crésquet hou Pedènneu hac hou ç’ævreu mat, eit ma vou eid-oh un dé a hræce hac a vénidiction. Permettét-è gobér ul leign honest guet er guærent tostan ha guet en amièt : mæs dihuènnét-è, é sigur gobér fest, a rein d’er-ré-ral occasion d’offancein Doué. Caër e vou larèt é ma er mod gobér èl-ce : modeu ha custumeu er béd ne vireint quet en ivraignereah, er horolleu scandalus, en tabut hac en dissancion a vout péhedeu a béré en hum rantt cablus er-ré e ra occasion dehai dré ou digueoreu caër hac ou leigneu saffarus. Mar e hoès fest d’obér, couviet er beurerion ha tud devod, péré hou secourou de dènnein ar-n’ah bénidiction en Eutru-Doué. Mæs ne veaih quet disquêntt assès eit quemér delé é sigur gobér chérvad guet tud, péré en trenoz e rei goab a hanah. Ul lod-vad guet eun petra e vou larét a nehai ma re rant èl er-ré-ral, e ra dispigneu mal-a-propos, a béré en hum santant durand ou buhé ! Chetui petra e ouniér guet custumeu er béd.

Devær er Prièdeu en eil é quevir éguilé.

Deu-brièd e zeli hum garein, hum respettein, bout fidel en eil d’éguilé, ha hum gomportein é peb-tra guet honestiss. Mæs èl m’en dai éxpliquét en deværieu-ze él Livr ag er Vuhé devod, Chapistr XXXVII, Parti III, ne larehèmb amen meid ur guir pé deu ar beb-hani a nehai.

1.° Deu-brièd e zeli hum garein. Doué en dès reit tehai er Ourhæmèn-ze dré guêneu en Apostol S. Paul. Rac-ce er garanté-ze e zeli bout revè Doué, ha non pas eit hum goutantein en eil guet éguilé èl lonnèt brutal. Eit reglein erhad ou haranté, considéreènt er garanté en dès Jesus-Chrouist eid en Ilis, hac en dès en Ilis eit Jesus-Chrouist.

2.° Deu-brièd e zeli hum respettein, eit ma teint en eil de suportein defauteu éguilé, eit ne vou hanni caus d’en-aral d’offancein Doué ; eit ma hum vireint, èl ma lar S. Paul, doh peb-sort infamité, ha ma hum gomporteint guet honestiss ha santeleah, ha non pas guet un inclination desordr.

3.° Deu-brièd e zeli bout fidel en eil d’éguilé, hemb jamæs hum gùittad dré fantasi, colèr pé pènnad. Er fal deicheu e eèllant ou dout, n’en dai quet ur ræzon dehai de hum separein. Hui moès, é-mé S. Paul, penaus é houzoh-hui ne gonvertissehait quet hou prièd, mar laquét poén de hum obér revè Doué doh é imur ? Ha hui prièd, penaus é houzoh-hui ne gonvertissehait quet hou moès, mar carét hum gomportein erhad én hé hevir ? Ur voès ne zeli gobér na rein ag en tiegueah nitra a gonsequance inemp de gousantemant just ha ræzonabl hé frièd. Hi e zeli sèntein doh-t’ou ol ér péh n’en dai quet inemp de volanté Doué, hac er honsidérein èl hé mæstr. Reènt en eil d’éguilé, e lar hoah S. Paul, er péh zou deliét : meit hac ind e gousantehai hum bassein eid un amzér eit bout liproh de bedein Doué.

4.° Deu-brièd e zeli hum gomportein é peb-tra guet honestiss. Mar dai ordrénét tehai boud itré dai inourabl hac honest, terriplæd é vou condannét guet Doué er-ré e vou malheurus assès eit hum lausquein guet un aral. Dihoalleènt ne zehai en eun ag ou dout rai a vugalé pé a goncevein raï bront dré er méh diræzonabl ag en dud, d’ou zurel é péhedeu (hanhuét ér Scritur abominabl dirac Doué), péré en dès taulét Onan hac hilleih-aral én ihuern. A guemènt-ce é ma hoah cablus paud a dud miserabl, péré e fal dehai derhel doh ou fallanté hemb coll ou inour. Lahein e zou sur ur péhet horribl, ha neoah mirèt a gonceuein ha lahein e zou er memb tra, é-mé S. Augustin. (Er-rest e zou éxpliquét él Livr ag er Vuhé devod, Chapistr XXXVIII, Parti III).

Deværieu en tadeu ha mameu é quevir ou bugalé e zou éxpliquét ér bedairvèd a Ourhæmeneu Doué.

Deværieu en Intannion hac Intanvesèt.

A pe za er marhue de zisparti deu-brièd, ou haranté, mar dai sincèr ha revè Doué, ne zeli quet achihue guet er vuhé. Rac-ce er parti e chom arlerh en aral, e zeli, é léh hum abandonnein d’un tristé divusul, pedein ha gobér peb-sort ævreu-mad eit repos inean en hani treménét. Mar dai requis gobér un invantoër, èl ma arrihue a pe vai minourèt ha ma chongér a hum avance hoah ér béd, ne faut quet distroein na souffrein ma vou distroeit nitra ag en tiegueah, é sigur mirèt doh raï a frayeu. Quemènt-ce-zou caus ma rér gueu doh paud a vugalé hac a hériterion. Me lar hoah ur uéh d’er-ré-zou carguét a zanné minourèt, é mant obligét idan boén ag ou digoll, de laquad en danné-ze de brofittein revè Doué.

En intannion hac en intanvesèt pére e zezir pratiquein er vertuyeu e jauge doh ou stad, e zeli leine guet sourci en instruction e ra dehai S. Francæs a Sale ér Chapistr XXXIX, parti III ag er Vuhé devod.