Soniou Breiz-Izel/a-bezh
|
Couskit buhan, ma bugelic, |
|
Toutouic la la, va mabic,
|
Dastumet gant ann abbad Ab-Grall.
|
Eun daou pe tri dervez a zo |
[The cambrian quaterly magazine
vol. II (1830) p. 40.]
Ann dez-all o vale oann bet,
Eul laouenan em boa tapet.
Pa oa tapet, tapet a oa,
Oa laket er c’hraou da larda.
Pa oa lardet, lardet a oa,
Clasket ar c’higer d’hen lac’ha.
Ar c’higer hac he vevelienn,
Holl crient forz, war bouez ho fenn ;
Na oant ket evit hon derc’hel,
Pa welas tont paotr ar gontel.
Pevar c’har hac hi houarnet
Zo êt d’gass he blun d’ann Naonet ;
Ha c’hoas a zo chomet er gêr,
D’accoutri pevar gwele caër.
O tistreï ac’hane d’ar gêr,
Me am boa gwelet c’hoari gaer ;
Gwelet ar fubu o torna,
Hac ar c’heillen o tiblousa ;
Ar c’haz oc’h ober tro al leur,
Tric’houec’h logodenn ouz he c’heul ;
Tric’houec’h logodenn hac eur raz,
Soudenn ho dô buhez ar c’hâz !
Couskit aze, ma mabic me,
Ken savo ’n heol en bec ar gwez.
Canet gant Mari Clech, en Loguivy-Plougraz.
— ann 11 a viz duf 1863.
Bin baon cloho !
Marv ê Jego,
Gant re govad goadegenno,
Hac interret en toul ar pri,
Hac êt he bennic gant ar c’hi.
Eat ê Mari war he lerc’h,
Gant eur vichenn bara minus kerc’h :
— Deuit d’ar gêr, kiès keaz,
Dalit bara, dalit leas,
List he benn gant Jogo geas.
Seiz torz vara hen doa debret,
Hac eur vanniad bara draillet,
Hac eur podad leaz caoulet,
Hac eur vichenn bara kerc’h,
C’hoas e selle war he lerc’h,
C’hoas a lâre Jego moan
N’hon devoa ket bet he goan !…
Heman ê ar prad,
A oa peuret gant ar c’had.
Heman redas,
Heman dapas,
Heman gignas,
Heman debras,
Heman ’r bizic bihan cam,
N’hen devoa bet tamm,
A oa èt d’ar gêr, da lâret d’he vamm.
Ho ! Ho ! marc’hic bihan gwenn,
Cass Pierric d’an oferenn !
Ho ! Ho ! marc’hic bihan griz,
Cass Pierric d’an ilis !
Ho ! Ho ! marc’hic bihan glaz,
Cass Pierric da wallas !
Fanchon Briant. — Plourio.
Ar iaric, ar iaric,
Pe-lec’h e-man he zi ?
— ’N eur gampric, ’n eur gampric ;
Alc’houéet ê war-n-hi.
— Mes me a dro,
Hac a zistro,
Ken am ô cât tri ;
Heman pe hennont deï ganin !
Mac’harit Fejer. — Plourio.
Maout ar Gô ha maout ar Gall,
Oa ’n em dourtet en dé -all,
Hac a lare maout ar Gô :
« Maout ar Gall a-fad a scô ! »
Ha ma lare maout ar Gall :
« Maout ar Gô zo tourter fall ! »
Ar Braz. — Penvénan.
Dip ha dip, ha doup ha doup,
Man ma c’haz o néa stoup,
Ha ma c’hi o tibunin ;
Met gwiader na vanc d’in.
— Gwiadéric traon ar woaz,
Deuit da vet-on warc’hoaz,
Da ober dillad d’am c’haz ;
Ha ma c’hi c’hommo en noaz.
Guillemette Plassart. — Er C’hloastr.
(Finistère).
Dip ha Dipa, Dipadoup !
Man ma c’haz o néa stoup,
Ha ma iar o néa zéï,
Ha ma c’hog o cana dehi ;
Ann houidi dorn eus dorn
O cas toaz d’ann tiforn ;
Hac al louarn war leïnn ann ti,
Oc’h ober ul lez d’ar gwaï.
Pater noster dibidoup,
’Man ma c’haz o néa stoup,
Ha ma c’hi war leïnn an ti’
’C’h aoza boued d’ann houïdi ;
Ann houïdi dorn euz dorn
O cass ann toaz d’ann tiforn,
Ha ma mamm war greiz ann hent,
O crial forz war he dent ;
Ma zad coz, en tâl an tan,
’C’houll para a vô da goan :
Yod ed-du
ha bac’hado an daou du,
Yod minus kerc’h
Ha bac’hado war he lerc’h.
Ar C’harvec coz o vont d’he leïnn,
Eur c’hoz tramaillo war he geïnn,
Eur votes-coat euz toul he rêr,
D’ober d’ezhan hasta caër.
Itron Varia Coatnévélé,
Crampoes gwiniz ha jufféré,
Da viz mai, avalo glaz :
’N’hini oar a lâro c’hoaz.
Tamtibidoujen, tamtibidei,
Ar C’harvec coz zo paotr anehi !
Canet gant Mari Feutren
Kerbors, 1888.
Bioc’hic Doue, tolt ho goad, [2]
Pe me ho tolo dreist ar c’hoad,
Da glasc ho mamm hac ho tad :
Maint duhont, costez ar bod,
Ho daouarn gant-ho en ho god,
Prest da vervel gant ann anoued ;
E-maint duhont, costez al lenn,
Ha gant-ho peb a walic wenn.
Loudenn penn gwenn,
Du, du, dual,
O tont euz a goat Moial.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ar c’hleïer o sono,
Ho rochedo o c’hoado,
Ho c’hlezeier torret,
Ho rochedo goadet.
Eiz eujenn ha million,
Oc’h arad war ann andon ;
Seiz de ha seiz loar,
Seiz tol-troad digant he c’hoar ;
Peder igolenn,
Ter gentifarinn (?)
Diou rodenn ar vilinn.
Cân, cân, cân, rân,
Ar gaera a daouzec rân
A gement oufenn breman.
Canet gant Herri Olier, en Kerdonnarz
Scaër, miz duf. 1868.
Me ’m oa bet eur bichic bihan, ha n’hen doa nemet tri miz ;
Hac hen cassas d’ann davarnic, hac é varvas gant langiz.
Ann nozvez ma oa bet marvet, a difrette tu ha tu ;
— « Souchet aze, bichic bihan, pe m’ho tôlo el ludu. »
Bichic bihan a zeplore, a c’houlle soulajamant :
— « Ma carjac’h ma béza maget, me ’m boa grêt eul lônic coant !
« Ouspenn ma oun coant ma hunan, me ’mije bet kijer gwenn,
« Na da chasseal ar rac’hed, ha da baca logodenn ! »
Canet gant Mari Louis Ar Gô.
Locmaria-Kemper.
Me ’m eus eur c’hazic bihan rouz
Ha na re ket nemeur a drouz. [3]
— Gant he dent a wigouro [4],
Jardi vilgo,
Calz a joa
Wigoura !
Me raïo gant he zaoulagad
Eul lunédo da berson Prat : [5]
Me a raïo gant he geïn
Eur c’har da charréad meïn ;
Me raïo gant he galon
Eur music da rei d’ann itron ;
Me raïo gant he eskern
Pemp cant bulzun ’wit ar stern ;
Me raï’ gant he vouëllo
N’ toullad mad a rubano,
Me raï’ gant he dreid a-dren
Eur skeul da bignal en env ;
Me raï’ gant he dreid araoc
Eur vaz iod hag eur vaz ribot ;
Me raïo gant he groc’henn
Bonet d’lacad war ma fenn ;
Me a raïo gant he deod
Eur falzic da droc’han ieot ;
Me a raïo gant he gof
Eul louar da voeta moc’h ;
Me raï gant he diou scouarn
Eur billic hac eur pot-houarn ;
Me a raïo gant he lost
Scubelen da fouetta tost,
Pôlic ar C’halvez, Trévou.
Ficha, ficha logodenn,
Er bod, er bod,
Ficha, ficha logodenn
Er voudenn !
War he c’hof ha war he c’heïnn
Er bod, er bod,
War he c’hof ha war he c’heïnn
Er bod dreïnn !
War he zreid ha war he fenn,
Er bod, er bod,
War he zreid ha war he fenn,
Er voudenn !
Ober a ra calz a dreïnn,
Er bod, er bod ;
Ober a ra calz a dreïnn
Er bod dreïnn !
Tapet a vô gant ar c’haz,
Er bod, er bod,
Tapet a vô gant ar c’haz
Er bod glaz !
Gant ar c’haz a vô tapet,
Er bod, er bod ;
Gant ar c’haz a vô tapet,
Mar n’ dec’h ket !
Jannet Plassart. — Montroules.
Pater noster debidoré,
Marw ê kiès ar Baloré,
Kement kiès ’zo ’r parlamant
’Zo bet hol en interramant,
Nemet kiès Iann ar Gô,
Honnes n’ê ket bet wardro,
Ha kiès ar Chevalier,
A deus torret he gouzouc,
O lampad dreist eur scalier.
Eur c’hadic, diou c’hadic, ter c’hadic rouz
A oa en noz-man er bern plouz ;
Warc’hoaz da noz refont arre,
Mar gallan, me dapo anhé.
Eur c’hadic, diou c’hadic, ter c’hadic wenn
A oa en noz-man er bern foenn ;
Warc’hoaz da noz vefont arre,
Mar gallan, me dapo anhé.
Ha goude, eur c’hadic griz, hac eur c’hadic duf, hac eur
c’hadic melenn etc. a ve canet d’ar vugale vihan, oc’h ober d’hé
lammad war bennou-daoulinn ar c’haner.
O va Doue binniget,
Pebeus torrad laboused !
Naontec vi em boa laket,
Ugent labouz ’meus cavet !
Ma c’hi ha ma c’haz, a oa dimét dec’h ;
Calz a dud a fesson a oa war al lec’h :
Souric ha Mouric, marquis ann Tremeur,
Ha calz a liboudenno a oa deut da heul.
Me n’am eus nemet eur blanc,
Setu eno ma hol arc’hant ;
Comerret me pe lezet me ;
Setu eno ma hol danvé.
Ma douz coant, ho pedi a ran
D’ober eur bale vel ma ran,
Ma botou ’zo toul ma lezrou ’zo fall,
N’am eus ket arc’hant da gaout reou-all.
Me zavo eun ti war ar mes — la, la !
Hac a vo toët gant crampoès ;
Leurenn ma zi uo fritet — la, la !
Hac he vogerio lèz caoulet.
Ma zreusto a vo cass-muzo — la, la !
A vo lambruchet gant pâto.
Eur passe-pié newe zo deut a Werrand,
Hag an hini ’n graïo renco beza coant ;
Eur passe-pié newe, eur passe-pié plén,
Hac an hini ’n graïo renco beza den.
Warléné, gant ar c’huignaoua — la, la!
Me ’m boa eur vestres ar c’hoanta.
he bleo, evel alumettès, — la, la !
A zo el liou dear chiffretès.
Eun daoulagad '’o en he fenn — la, la !
’Vel eur bern coc’h en eul létern;
War he daouarn ’zo ivino — la, la !
Evel casketten eun ôtro ;
Dantet caer ec’h é ma mestres — la, la !
He dent zo keit ha percho piz :
Darn ’zo hirroc’h, darn ’zo berroc’h, — la, la!
Ar ré verra keit ha ma biz.
N. M. A. Braz.
Penvénan.
— Leret-hu d’in, Annaïc, pe-lec’h ez oc’h-hu bet ?
Wirlan ! — pe-lec’h ez oc’h-hu bet ?
— Nac en ti ar guiader, hac o steui ma neud,
Wirlan ! — hac o steui ma neud.
— Leret-hu d’in, Annaïc, ped gwalen ’c’h eus steuet ?
Wirlan ! — ped gwalen ’c’h eus steuet ?
— Ha na vanc nemet trizec da vont da bevarzec,
Wirlan ! — da vont da bevarzec.
— Leret-hu d’in, Annaïc, petra a vezo gret,
Wirlan ! — petra vezo gret
Gant ar picolen gwiad, pa vezo dispennet,
Wirlan ! — pa vezo dispennet ?
— Nac eun inviz d’an ozac’h, hac eur roched d’ar wreg,
Wirlan ! — hac eur roched d’ar wreg,
Hac eun tammic bezgolc’had, mar mân tammic a-bed,
Wirlan ! — mar mân tammic a-bed.
— Leret-hu d’in Annaïc, ha n’oc’h eus ket a geûn
Wirlan ! — ha n’oc’h eus ket a geûn,
O welet ho tiou gavric o peuri deuz ar c’hleûn,
Wirlan ! — o peuri deuz ar c’hleun ?
O welet ho tiou gavric, ho tiou danvadez-lès,
Wirlan ! — ho tiou danvadez-lès ?
En ti ho tad, Annaïc, a zo tric’huec’h buc’h-lès,
Wirlan ! — a zo tric’huec’h buc’h-lès !
— Me am eus pot ha pillic, neubeud a darbodou,
Wirlan ! — neubeud a darbodou,
Hac eur c’hantelour mélen, da zerc’hel ar goulou,
Wirlan ! — da zerc’hel ar goulou !
Mari-Anna Noan.
Duault.
Êt ê ma iaric er wéenn,
Landari !
Penos rin-me d’ezhi diskenn ?
Toudaritita, toudaritita, tra la la !
ritila, tra la la !
Skeï bruzun bara ’n plass ann ti,
Laret d’ar iar : piti ! piti !
Préparet ê ann oustillô
Da lâcad ar iar d’ar maro.
Ar iar, pa glewas he setans,
Zo êt e-mès, gant dilijans.
Allas ! a-bell na n’ê ket êt,
Er marchossi ê bet tapet.
Annaïc Huon, c’hui a pô
Mallos ann holl gigi ar vro,
Lacâd ann distruj war ar iêr
Lacâd ar viou da véza kér !
Mac’harit Scrignac.
Rosmapamon-Ferrost, 1886.
Me ’m oa bet eur bôles, ha n’am oa nemet hi ;
Et ê gant al louarn ! Brema n’am eus hini !
Et ê gant al louarn, diwar doullic ma dôr,
C’hoas am eus dienes rafe d’in disenor.
Me ’remerc Iann ar Ri ’hac ive Herodes,
Hac o choull digant-he : « n’ peuz ket gwelt ma foles? »
Ha me ’voutan ma fenn a-dreuz prennestr ar sâl,
O welet ma foles, en plass kêr o tansal.
Al louarn ’n he c’hichen, gant eur baner Flandrès,
A bér hac avalo ’régali ma foles.
Annette Tual,
Pempoul.
Me ’m oa eun davad penn-gornic ;
Pa oa ganin, oan pinvidic ;
Oh ! ia pinvidic mad !
Caon d’am davad !
Caon d’am davad penn-gornic,
Caon d’am davad !
Pa gassenn anezhi d’ar c’hoad,
E tagê tri bleiz ’n eur c’hrogad,
Hac ho mamm, hac ho zad,
Oh ! ia fad !
Pa gassenn ’n ezhi d’ar brugou,
E tigasse gouzill d’he c’hraou,
Ia, dec carad,
Ha re vad !
P’hi goroënn, deuz ar mintin,
Am bije tri leiz ar vassin,
Ter vassinad,
Ha re vad !
Pa hi goroënn, deuz ann noz,
Am bije amann, antro-noz,
Ia, dec podad,
Ha podadou mad !
Euz ar mintin pa staote,
Tric’houec’h milin a vâle,
Ha c’hoas, mar vije,
Ha mâla mad !
Gant ar gloan euz he daou goste,
Me a wiske ma bugale,
Oh ! ia fad !
Ho gwiske mad !
Gant eun tamm gloan a vec he lost,
Me roë eun habit d’ar provost,
Oh ! ia fad !
Eun habit vad !
Gant he lost ha gwalen he geïn,
Me raï eur c’har d’ charréad meïn,
Oh ! ia fad,
Hac eur c’har mad !
Caon d’am davad penn-gornic,
Caon d’am davad !
Canet gant Mari Daniel.
Duault.
Me am boa eur c’havric, eur c’havric coant,
Hec’h e bemde da beuri gwiniz ann Normand.
Arruas gant-hi ann Normand,
Ha daou pe dri serjant.
Hac hi cass ma c’havric d’ar prison, da Wengamp.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ma c’havric a oa finn, rez eur brom d’ar barner ;
Rez eur brom d’ar barner,
Eun all d’al lutanant.
Ma c’havr dronsas he lost, ’azeas war ar banc,
Ha seoas ho c’hornio en reor ar présidant.
Ma eas digant-hen daou liarded tacho,
Hac eur gwennegad lezr, da beselia he benso.
Canet gant eur messaër bihan, war Menez Bré,
ar chenta a viz Gwengolo, 1868.
Arru hanter ar miz,
D'ar reo da vont da c’hliz,
D’ar prajeïer da c’hlaza,
D’ann tossenno da rouza.
Ar bleiz da guitad ho loch,
Cass ganthan livr ha cartouren,
Ewit poéza he festigen.
Ar bleiz o lampad ’bars ar prad,
O wélet eno eur marc’h mad :
— Lar d’in pe ’z ont bouzar pe dall,
Pe didruez ouz ar re-all ?
— Me ê marc’h ar milino,
Portéer an holl zammo,
’Zo digasset aman ’wit ann noz,
Keit e-man an dud o repoz.
Me ’m eus eur c’horeden, c’hor deuz c’hor,
Hac a c’hor epad ar bloa,
Na diminui tamm na ra.
— Sao da droad eta, marc’h infam,
Ma welin en petra ’ch out cam !
Ar marc’h o sevel he droad cleiz,
O larc’h eur flipad gant ar bleiz !
— Aman, ’me ar bleiz, on tapet
O vont da veudeusin kezec !
Gwech-all, a oan meudeusin mad,
Ewit coz saout, coz kezec kignat...
Marc’harit Fulup, — 1886.
Selaouet holl ha solaouet
Eur zon a zo nevez zavet ;
A zo grêt da vestr Nicolas
Hen eus eur c’haz ’zo habil braz.
Hac an dienn, ive al lès,
Pere hen defe aliès,
Ho efan a ra manific ;
Na chomm netra warlerc’h Moutic.
Na pa ’z ia ar vatès d’ar c’hraou,
’Z ia ganthi he holl besseliou ;
Hac he c’hazic kerkent hac hi,
Da ober eun dans dira-z-hi,
Kement ma laca ar vatès
Da fota he fodadou lès :
Gant ar valiz ez ia en-hi,
Kerkent da diredec d’an ti.
— Eleal, ma mestr Nicolas,
Mar na garet jugi ho caz... !
Mar ga ar c’haz war ar banco,
War ho fass d’ec’h me a roïo ;
Ha mar cafan ’r c’haz gant al lès,
Holl vleo ho penn ’zeuio e-mès !
— Tawet, n’ret ket kement a drouz,
Rac ma Moutic na eo ket louz,
Ha ’wit-han na eo ket disket
Da dapoud logod pe razed,
Holl blijadures ann douar
Ve gwelet ma c’haz o tansal !... »
Keit ma oant gant ho c’homplimant,
E lammas ar c’haz war ar banc,
Ha da lacad he benn er pod,
Hac he lost bars al lès-ribot,
Hac o commans da lipad lès,
Pa na glewe ket ar vates.
— « Lapad-lapad ! eme ar c’haz,
D’am c’halon a ra eur vad vraz ! »
Gant ar valiz ez ia enn-hi,
E stlap ar c’haz war leur an ti.
Ar c’haz kes a chomm souezet,
O welt pebeuz lamm hen eus bet.
« — ’Loal, ’mezhi, Olier fredon,
Clasket ar zonerrien da zôn ;
Ha clasket c’hui ar bombarder,
Hac ann dud iaouanc euz a gêr,
Da zont d’ober eur zôn d’ar c’haz,
A zo chommet fatiket braz ! »
Pa gommans ann traou da dripal,
E commans ar c’haz da finwal ;
Hac hen ’vont gant réjouissans,
Hac o lammad en creiz ann dans.
Eun denjentil a dremenas,
Gant carriolen’ dre ’n hent braz ;
O welet ar faribolen,
Zeuas ’mes he garriolen ;
E-mès he garros a zeuas
Ewit dansal war ann hent braz.
— « ’Léal, ’mezhan mestr Nicolas,
Pogement ’gousto d’in ho caz?
Arc’hant ’walc’h am eus d’hen paëan,
Hac hen caved crenn a rencan.»
Hanter cant scoed, en arc’hant gwenn,
Eo gwerzet Moutic, dra serten.
Setu et Moutic da Baris ;
Na retorno ken war he c’hiz :
Hac an dud iaouanc contristet,
Hac ar zonerrien glac’haret !
Na oa blewen war al loen paour
Na dalveent hol eul louis aour ;
Na oa blewen war anezhan
Na oant mad hol da brofitan !
Canet gant Mari Duault.
Me ’m boa gwelet pevar forc’hel
O tansal en eur scudel.
Ar re-ze danse manific,
Met ar plas a oa bihanic
Baon biel, biel, biel ! baon biel a baon !
Ann deiz-all, o tremen eur gêr,
Me welis eno eun dra gaer :
Gwelet ar fubu o torna,
Hac ar c’helienn o tiblouza ;
Baon biel, etc.....
Eur c’haz oc’h ober tro al leur,
Peder logodenn euz he c’heul ;
Peder logodenn hac eur raz,
Soudenn ho dije buhez ’r c’haz.
Baon biel, etc.....
Hac eul logodenn hac eur raz
O tougenn teill war eur c’hravaz ;
Ma lâre ’l logodenn d’ar raz
Carga d’ezhi, e tougje c’hoaz.
Baon biel, etc.....
Me ’m eus gwelt peder logodenn,
Peb a doc houarn war ho fenn,
Peb a gleze euz ho c’hoste,
Hac hi o vonet d’ann arme.
Me a welis goude eur c’had,
Hac en he zreid eur boto coad,
Ha war he lerc’h al levrini,
Oant ket ’wit tapoud anezhi.
Baon biel etc.
Me ’m eus gwelet en Pontreo
Kigna kezec hac hi beo,
Hac ho c’hroc’henn bars ar marc’had,
Ho c’horf er parc o labourad.
Baon biel etc.
Me ’m eus gwelet eur gazec wenn,
En eul lannec ’cribad he fenn,
Gant-hi morzol da lac’ha laou,
Credit, me na laran gir gaou.
Baon biel, biel, biel, baon, biel abaon !
Canet gant Barba Tassel, — Plouaret 1886.
— Pater noster, Jann ;
— Pater noster, mamm, e-mé Jann.
— Ha dimezet oc’h, Jann ?
— Ia dimezêt awalc’h, dimêt da vates eur bêlec !
— O pegen gwaz, Jann !
— Gwaz abed, eme Jann, hi devoa parkigou,
Ha me am boa c’hadigou.
— O pegen gwell, Jann !
— Gwell a-bed, eme Jann, tri farcad kerc’h am boa
Hac a ies hol en drog.
— O pegen gwaz, Jann !
— Gwaz a-bed, eme Jann, tri forc’hellic am boa,
Hac am boa bewet gant-he.
— O pegen gwell, Jann !
— Gwell a-bed, eme Jann, o poac’had ar iot goadigennou,
E tewiz ma biz.
— O pegen gwaz, Jann !
— Gwaz a-bed, eme Jann ; ober a ris eur gest,
Hac a oe savet tri di.
O pegen gwell, Jann !
— Gwell a-bed, eme Jann ; o sevel ann diweza,
A oe bornet ma groeg.
O pegen gwaz, Jann !
— Gwaz a-bed, eme Jann, pa eo laret gant Doue :
« Gwell eo beza born eget dall ! »
Confiteor Deo, Deo,
Confiteor, digor d’in,
Calz am eus, calz a fell d’in :
Cant scoed digant Doue,
Hanter cant digant an Ele ;
Digant an Ele hanter cant,
Digant Sant Joseb, eur plac’h coant.
Me oar cuipa caoulet,
Guintra merc’hed ;
Mar zentfen ouz dom Jann ha dom Jakaz,
Me vefe paour evel eur raz,
Iafe dierc’hen da glasq ma boed,
C’houlfe bara, hep hen gonid.
Marguerite Philippe. 1886.
Etre Tassel hac he gog
’Zo savet eur gwall distog.
Diridon tralandirida !
Diridog tralandiridenno !
A zo savet eun ergu
Abalamour da iod it-du.
Laket oa ar iod er-meas,
Da c’hortos diskenn al leas.
Tassel a lavare d’he gôg :
— Paoues, camarad, euz ar iod.
— N’eo ket debri ar iod a ran,
Dibab ar polot anezhan ;
Dibab ar polot, gant ma bec,
Evit sevel enor da vroec.
Tassel a dap-croc ’n eur skillenn,
Da rei d’ar c’hôg war ho grippenn.
— Tor ec'h eus abalamour d’in,
’M eus grét meur a vad en ho ti ;
’M eus grêt meur a vad en ho ti,
Damesaad nao a ieresi ;
Damesaad nao a ieresi,
Clasket nezio d’hé da dovi...
Canet gant Marc’harid Fulup.
Da eured al Laouenanic,
Ann ozac’h a zo bihanic.
Mont ra en-dro ’n effnic cov-guenn,
Da ober en peb-lec’h pedenn.
Da eured al Laouenanic,
Ann ozac’h a zo bihanic.
— Deut peb-hini gant eun draïc,
Hac allas ! n’eo ket pinvidic,
Da eured etc..
— Me ielo, eme ar c’hilloc,
Hac a gâno caer, en a-raoc.
Da eured etc...
— Me ielo ive, ’me ar fra,
Hac a gasso ganen bara.
Da eured etc...
— Me ielo ive, me ’ar vrân,
Ha ’gasso ganen eur c’hef-tân.
Da eured etc...
— Me ielo ive, ’me ar big,
Ha gasso ganen eur pez kig.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, me ’r geginn,
Hac a gasso eur podad guinn.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, ’me ’r c’hefelec,
Hac a raïo coant ar bêlec.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, ’me ar vioc’h,
Evit zicour da zon ar c’hloc’h.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, ’me ar goucouc,
Gant ma tabourinn war ma chouc.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, ’me ann eostic,
Hac a gâno meur a zonic.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, eme ar scour (scoul),
Hac a ielo da gerc’had dour.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, ’me ar voualc’h,
Hac arc’hant ganen, bars ma ialc’h.
Da eured etc.
— Me iel’ ive, eme ann drask,
Hac evit reï, a rinco clask.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, ’me ’r gazec-coat,
Ha ’gasso ganen eur bec’h coat.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, ’me ar sparfel,
Assemblès gant ann durzunel.
Da eured etc..
— Me iel’ ive, ’ma ’n alc’hueder,
Hac a gâno a-uz d’ar ster.
Da eured etc...
— Me iel’ ive, ’me ar pabor,
Hac a gano etal ann nor.
Da eured etc..
— Me iel’ ive, ’me ’r gwennili,
Hac a gano war leinn ann ti.
Da eured etc...
— Ha me ive, ’me ar penglaou,
Hac ann dred a ielo hon daou.
Da eured etc...
— Me ive, eme ar pintic,
A ielo gant ann houpperic.
Da eured etc..
Ann hol effned a em gavas,
N’oa nemet unan na zeuas.
Da eured al Laouenanic,
Ann ozac’h a zo bihanic.
Canet gant Guillemet Plassart, euz ar C’hloastr,
en Montroulés, en miz Genveur, 1877.
Eur wez a oa eur C’hog iaouanc hac eur Bolès, hac a oa fichet coant, da vont da eun devès ; ha pa oant erru e kichenn eur poul, a weljont eno eur wezenn aval, hac eun aval ruz ebars. — Hi ! eme ar Bolès, kers da vouit d’in ann aval ruz. — N’an ket, eme ar C’hog, rac ma zroadic coant [6] a gouezfe er poul, hac a vefe mastaret. — Na reï ket ! Na reï ket ! kers da vouit d’in ann aval ruz. — Hac ar C’hog da vont er wezenn, ha da hija. — Couezet ê ann aval ? — N’eo ket C’hoas. — Hac hen da hijan adarre, hac ann aval ruz da goueza. Met pa oa ann aval o coueza, oa ive troadic coant ar C’hog o coueza er poul. — Lâret mad em boa d’id, Polès ! Kers brema da glasc Caul, da dorcha d’in ma zroadic coant, mastaret epoul.
— Caul, deus da dorcha troadic coant ar c’hog, a zo coue- zet er poul. — N’an ket, eme caul. — Ma ! me ’c’h a da glasc gavr d’as debri. — Ma ! kers eta.
— Gavr, deus da debri Caul ; Caul na deu ket da dorcha troadic coant ar c’hog, a zo couezet er poul.
— N’an ket, eme ar C’havr. — Ma ! me ’c’h a da glasc Bleiz
d’as debri. — Ma ! kers eta.
— Bleiz, deus da debri Gavr ; Gavr na deu ket da debri Caul ; Caul na deu ket da dorcha troadic coant ar C’hog, a zo Couezet er poul. — N’an ket, eme Bleiz. — Ma ! me ’c’h a da glasc Fusul d’as lac’ha. — Ma ! kers eta.
— Fusul, deus da lac’ha Bleiz ; Bleiz na deu ket da debri Gavr ; Gavr na deu ket da debri Caul ; Caul na deu ket da dorchan troadic coant ar C’hog, a zo couezet er poul. — N’an ket, eme ar Fusul. — Ma ! me ’c’h a da glasc Tan d’as poaza. — Ma ! kers eta.
— Tan, deus da boaza Fusul ; Fusul na deu ket da lac’ha Bleiz ; Bleiz na deu ket da debri Gavr ; Gavr na deu ket da debri Caul ; Caul na deu ket da dorcha troadic coant ar C’hog, a zo couezet er poul. — N’an ket, eme Tan. — Ma ! me ’c’h a da glasc Dour d’as lac’ha. — Ma! Kers eta.
— Dour, deus da laza Tan ; Tan na deu ket da boaza Fu- sul ; Fusul na deu ket da lac’ha Bleiz ; Bleiz na deu ket da debri Gavr ; Gavr na deu ket da debri Caul ; Caul na deu ket da dorcha troadic coant ar C’hog, a zo couezet er poul. — N’an ket, eme Dour. — Ma ! me ’c’h a da glasc Eujenn d’as eva. — Ma ! Kers eta.
— Eujenn, deus da eva Dour ; Dour na deut ket da lac’ha
Tan ; Tan na deu ket da boaza Fusul ; Fusul na deu ket da
lac’ha Bleiz ; Bleiz na deu ket da debri Gavr ; Gavr na deu
ket da debri Caul ; Caul na deu ket da dorcha troadic coant
ar C’hog, a zo couezet er poul. — N’an ket eme Eujenn. —
Ma ! me ’c’h a da glasc Louan d’as staga. — Ma ! Kers eta.
— Louan, deuss da staga Eujenn ; Eujenn na deu ket da eva Dour ; Dour na deu ket da lac’ha Tan ; Tan na deu ket da boaza Fusul ; Fusul na deu ket da lac’ha Bleiz ; Bleiz na deu ket da debri Gavr ; Gavr na deu ket da debri Caul ; Caul na deu ket da dorcha troadic coant ar C’hog, a zo couezet er poul. — N’an ket, eme Louan. — Ma ! me ’c’h a da glask Lard d’as larda. — Ma ! Kers eta.
— Lard, deus da larda Louan ; Louan na deu ket da staga Eujenn ; Eujenn na deu ket da eva Dour ; Dour na deu ket da lac’ha Tan ; Tan na deu ket da boaza Fusul ; Fusul na deu ket da lac’ha Bleiz ; Bleiz na deu ket da debri Gavr ; Gavr na deu ket da debri Caul ; Caul na deu kel da dorcha troadic coant ar C’hog, a zo couezet et poul. — N’an ket, eme Lard. — Ma ! me ’c’h a da glask Logodenn d’as debri. — Ma ! Kers eta.
— Logodenn, deus da debri Lard ; Lard na deu ket da Larda Louan ; Louan na deu ket da staga Eujenn ; Eujenn na deu ket da eva Dour ; Dour na deu ket da lac’ha Tan ; Tan na deu ket da boaza Fusul ; Fusul na deu ket da lac’ha Bleiz ; Bleiz na deu ket da debri Gavr ; Gavr na deu ket da debri Caul ; Caul na deu ket da dorcha troadic coant ar C’hog, a zo couezet er poul. — N’an ket, eme Logodenn. — Ma! me ’c’h a da glask Câz d’as debri. — Ma ! Kers eta.
— Câz, deus da debri Logodenn ; Logodenn na deu ket da
debri Lard ; Lard na deu ket da larda Louan ; Louan na deu
ket da stagan Eujenn ; Eujenn na deu ket da eva Dour ; Dour
na deu ket da lac’ha Tan ; Tan na deu ket da boaza Fusul ;
Fusul na deu ket da lac’ha Bleiz ; Bleiz na deu ket da debri
Gavr ; Gavr na deu ket da debri Caul ; Caul na deu ket da
dorcha troadic coant ar C’hog, a zo couezet er poul. — Ma !
eme ar C’haz, me hec’h a.
Ha Caz da vont da Logodenn ;
Logodenn da Lard ;
Lard da Louan ;
Louan da Eujenn ;
Eujenn da Dour ;
Dour da Tan ;
Tan da Fusul ;
Fusul da Bleiz ;
Bleiz da Gavr ;
Gavr da Caul ;
Ha Caul da dorcha troadic coant ar C’hog,
A oa couezet er poul.
Joseph Ar Raher. — Duault.
Me am eus eur parc.
Caera da barc !
War ar parc ’zo eur c’hleuz.
Caera da gleuz !
Ar c’hleuz ’zo war ar parc, hac ar parc a zo d’in.
War ma c’hleuz ’zo couezet eur vezenn,
Diouz begic eur goulmic wenn.
Caera da vezenn !
Ar vezenn ’zo war ar c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war ar parc, hac
ar parc a zo d’in.
War ar wezenn ’zo savet eun dervenn.
Caera da dervenn !
Ann dervenn ’zo war ar vezenn, ar vezenn ’zo war ar c’hleuz,
ar c’hleuz ’zo war ar parc, hac ar parc a zo d’in.
War ann dervenn zo eur branc.
Caera da vranc !
Ar branc zo war ann dervenn, ann dervenn ’zo war ar ve-
zenn, ar vezenn ’zo war ar c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war ar parc,
hac ar parc a zo d’in.
War ar branc a zo eun neiz !
Carea da neiz !
Ann neiz ’zo war ar branc, ar branc ’zo war ann dervenn,
ann dervenn ’zo war ar vezenn, ar vezenn ’zo war ar c’hleuz,
ar c’hleuz ’zo war ar parc, hac ar parc a zo d’in.
War ann neiz ’zo eur vi.
Caera da vi !
Ar vi ’zo war ann neiz, ann neiz ’zo war ar branc, ar branc
’zo war ann dervenn, ann dervenn ’zo war ar vezenn, ar ve-
zenn ’zo war ar c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war ar parc, hac ar parc
a zo d’in.
War ar vi ’zo eun einic.
Caera da einic !
Ann einic ’zo war ar vi, ar vi ’zo war ann neiz, ann neiz ’zo
war ar branc, ar branc ’zo war ann dervenn, ann dervenn ’zo
war ar vezenn, ar vezenn ’zo war ar c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war
ar parc, hac ar parc a zo d’in.
War ann einic ’zo eur bluenn.
Caera da bluenn !
Ar bluenn ’zo war ann einic, ann einic ’zo war a vi, ar vi ’zo
war ann neiz, ann neiz ’zo war ar branc, ar branc ’zo war ann
dervenn, ann dervenn ’zo war ar vezenn, ar vezenn zo war ar
c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war ar parc, ’hac ar parc a zo d’in.
War ar bluenn ’zo eul leanès.
Caera leanès !
Al leanès ’zo war ar bluenn, ar bluenn ’zo war ann einic,
ann einic ’zo war ar vi, ar vi ’zo war ann neiz, ann neiz ’zo war
ar branc, ar branc ’zo war ann dervenn, ann dervenn ’zo war ar
vezenn, ar vezenn ’zo war ar c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war ar parc,
hac ar parc a zo d’in.
War al leanès a zo eur manac’h.
Caera da vanac’h !
Ar manac’h ’zo war al leanès, al leanès ’zo war ar bluenn, ar
bluenn ’zo war ann einic, ann einic ’zo war ar vi, ar vi ’zo war
ann neiz, ann neiz ’zo war ar branc, ar branc ’zo war ann dervenn
, ann dervenn ’zo war ar vezenn, ar vezenn ’zo war ar
c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war ar parc, hac ar parc a zo d’in.
War al leandi 'zo eun tour,
Caera du dour !
Ann tour ’zo war al leandi, al leandi ’zo war ar manac’h, ar
manac’h ’zo war al leanès, al leanès ’zo war ar bluenn, ar
bluenn ’zo war ann einic, ann einic ’zo war ar vi, ar vi ’zo war
ann neiz, ann neiz ’zo war ar branc, ar branc ’zo war unn dervenn, ann dervenn ’zo war ar vezenn, ar vezenn ’zo war ar
c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war ar parc, hac ar parc a zo d’in.
War ann tour ’zo eur groaz.
Caera da groaz !
Ar groaz ’zo war ann tour, ann tour zo war al leandi, al
leandi ’zo war ar manac’h, ar manac’h ’zo war al leanès, al
leanès ’zo war ar bluenn, ur bluenn ’zo war ann einic, ann
einic ’zo war ar vi, ar vi ’zo war ann neiz, ann neiz ’zo war ar
branc, ar branc ’zo war ann dervenn, ann dervenn ’zo war ar
vezenn, ar vezenn ’zo war ar c’hleuz, ar c’hleuz ’zo war ar parc,
hac ar parc a zo d’in.
War ar groaz ’zo eur c’hog.
Caera da gog !
Ar c’hog ’zo war ar groaz, ar groaz ’zo war ann tour, ann
tour ’zo war al leandi, al leandi ’zo war ar manac’h, ar manac’h ’zo war al leanès, al leanès ’zo war ar bluenn, ar bluenn
’zo war ann einic, ann einic ’zo war ar vi, ar vi ’zo war ann
neiz, ann neiz ’zo war ar branc, ar branc ’zo war unn dervenn,
unn dervenn ’zo war ar vezenn, ar vezenn ’zo war ar c’hleuz, ar
c’hleuz ’zo war ar parc, hac ar parc a zo d’in.
Hac hol ez int d’in !
Lâret gant Visant Coat,
en Montroulés, 1876.
Nin’ zibluo bec al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin zibluo lagad cleiz al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he lagad cleiz hac he vec,
Nin hen zibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo lagad dahou al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he lagad dehou, he lagad cleiz, he vec,
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo scouarn gleiz al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo ho scouarn gleiz, lie lagad dohou, lie lagad cleiz, he vec,
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo scouarn dehou al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he scouarn dehou, he scouarn cleiz, he lagad dehou,
he lagad cleiz, he vec,
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo penn al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he benn, he scouarn dehou, he scouarn cleiz, he
lagad dehou, he lagad cleiz, he vec,
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo gouc al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo ho c’houc, he benn, he scouarn dehou, he scouarn
cleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he vec,
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo bruchet al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin zibluo he vruchet, he c’houc, he benn, he scouarn dehou,
he scouarn cleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he vec.
Nin hen zibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo keinn al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin zibluo he geinn, he vruchet, he c’houc, he benn, he
scouarn dehou, he scouarn cleiz, he lagad dehou, he lagad
cleiz, he vec.
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin ’zibluo cov al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin zibluo he geinn, he gov, he vruchet, he c’houc, he benn,
he scouarn dehou, he scouarn cleiz, he lagad dehou, he la-
gad cleiz, he vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo askell gleiz al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he askell gleiz, he geinn, he gov, he vruchet, he
c’houc, he benn, he scouarn dehou, he scouarn cleiz, he
lagad dehou, he lagad cleiz, he vec.
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo askell dehou al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin zibluo he askell dehou, he askell gleiz, he geinn, he gov,
he vruchet, he c’houc, he benn, he scouarn dehou, he
scouarn gleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin 'zibluo feskenn gleiz al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he feskenn gleiz, he askell dehou, he askell gleiz,
he geinn, he gov, he vruchet, he c’houc, he benn, he scouarn
dehou, he scouarn gleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he
vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin ’zibluo feskenn dehou al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he feskenn dehou, he feskenn gleiz, he askell dehou,
he askell gleiz, he geinn, he gov, he vruchet, he
c’houc, he benn, he scouarn dehou, he scouarn gleiz, he lagad
dehou, he lagad cleiz, he vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin ’zibluo morzed cleiz al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he vorzed cleiz, he feskenn dehou, he feskenn
gleiz, he askell dehou, he askell gleiz, he geinn, he gov,
he vruchet, he c’houc, he benn, he scouarn dehou, he
scouarn gleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin ’zibluo morzed dehou al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he vorzed dehou, he vorzed cleiz, he feskenn
dehou, he feskenn gleiz, he askell dehou, he askell gleiz, he
geinn, he gov, he vruchet, he c’houc, he benn, he scouarn
dehou, he scouarn gleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he
vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin ’zibluo gar gleiz al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he c’har gleiz, he vorzed dehou, he vorzed cleiz,
he feskenn dehou, he feskenn gleiz, he askell dehou, he
askell gleiz, he geinn, he gov, he vruchet, he c’houc, he
benn, he scouarn dehou, he scouarn gleiz, he lagad dehou,
he lagad cleiz, he vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed,
Nin ’zibluo gar dehou al Laouenanic,
Rac honès a zo bihanic. (bis.)
Nin zibluo he c’har dehou, he c’har gleiz, he vorzed dehou, he
vorzed cleiz, he feskenn dehou, he feskenn gleiz, he askell
dehou, he askell gleiz, he geinn, he gov, he vruchet, he
c’houc, he benn, he scouarn dehou, he scouarn gleiz, he
lagad dehou, he lagad cleiz, he vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin ’zibluo troad cleiz al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he droad cleiz he c’har dehou, he c’har gleiz, he
vorzed dehou, he vorzed cleiz, he feskenn dehou, he feskenn
gleiz, he askell dehou, he askell gleiz, he geinn, he gov,
he vruchet, he c’houc, he benn, he scouarn dehou, he
scouarn gleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he vec ;
Nin hen zibluo hed-ha-hed.
Nin ’zibluo troad dehou al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he droad dehou, he droad cleiz, he c’har dehou,
he c’har gleiz, he vorzed dehou, he vorzed cleiz, he feskenn
dehou, he feskenn gleiz, he askell dehou, he askell gleiz, he
geinn, he gov, he vruchet, he c’houc, he benn, he scouarn
dehou, he scouarn gleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he
vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin zibluo meud troad cleiz al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic, (bis.)
Nin ’zibluo meud he droad cleiz, he droad dehou, ee droad
cleiz, he cehar dehou, he cehar gleiz, he vorzed dehou, he
vorzed cleiz, he feskenn dehou, he feskenn gleiz, he askell
dehou, he askell gleiz, he geinn, he gov, he vruchet, he
c’houc, he benn, he scouarn dehou, he scouarn gleiz, he
lagad dehou, he lagad cleiz, he vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
Nin ’zibluo meud troad dehou al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo meud he droad dehou, meud he droad cleiz, he
droad dehou, he droad cleiz, he c’har dehou, he c’har gleiz,
he vorzed dehou, he vorzed cleiz, he feskenn dehou, he fes-
kenn gleiz, he askell dehou, he askell gleiz, he geinn, he
gov, he vruchet, he c’houc, he benn, he scouarn dehou, he
scouarn gleiz, he lagad dehou, he lagad cleiz, he vec ;
Nin hen dibluo hed-ha-hed.
(Evit diverra, bremann e tibluer, ann eil goude egile, hol
bizied hac hol ivino he daou droad.)
Nin ’zibluo lost al Laouenanic,
Rac henès a zo bihanic. (bis.)
Nin ’zibluo he lost, ivinou he vizied, he vizied, meud he droad
dehou, meud he droad cleiz, he droad dehou, he droad cleiz,
he c’har dehou, he c’har gleiz, he vorzed dehou, he vorzed
cleiz, he feskenn dehou, he feskenn gleiz, he askell dehou,
he askell gleiz, he geinn, he gov, he vruchet, he c’houc, he
benn, he scouarn dehou, he scouarn gleiz, he lagad dehou,
he lagad cleiz, he vec ;
Hen dibluet hon eus hed-ha-hed !
Canet Gant Guillemette Plassart, euz ar Chloastr,
(Finistère). — décembre 1876.
Ar voualc’h hen eus collet he vec.
Penaoz c’hallo ar voualc’h oanan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He deod, he vec?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He lagad cleiz, he deod, he vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He lagad dehou, he lagad cleiz, he deod, he vec?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He benn, he lagad dehou, he lagad cleiz, he deod, he vec.
Ar voualc’h hen eus collet ;
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he c’houc.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He c’houc, he benn, he lagad dehou, he lagad cleiz, he deod, he vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He askell gleiz, he c’houc, he benn, he lagad dehou, he lagad
cleiz, he deod, he vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He askell dehou, he askell gleiz, he c’houc, he benn, he lagad
dehou, he lagad cleiz, he deod, he vec?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou, he geinn.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He geinn, he askell dehou, he askell gleiz, he c’houc, hebenn,
he lagad dehou, he lagad cleiz, he deod, he vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou, he geinn, he gov.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He geinn, he gov, he askell dehou, he askell gleiz, he c’houc,
he benn, he lagad dehou, he lagad cleiz, he deod, he vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou, he geinn, he gov,
he vozed cleiz.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He vorzed cleiz, he geinn, he gov, he askell dehou, he askell
gleiz, he c’houc, he benn, he lagad dehou, he lagad cleiz,
he deod, he vec?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou, he geinn, he gov,
he vorzed cleiz, he vorzed dehou.
Penaoz c’hallo ur voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He vorzed dehou, he vorzed cleiz, he gov, he geinn, he askell
dehou, he askell gleiz, he c’houc, he benn, he lagad dehou,
he lagad cleiz, he deod, he vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou, he geinn, he gov,
he vorzed cleiz, he vorzed dehou, he c’hlinn gleiz.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He c’hlinn gleiz, he vorzed dehou, he vorzed cleiz, he gov, he
geinn, he askell dehou, he askell gleiz, he c’houc, he
benn, he lagad dehou, he lagad cleiz, he deod, he vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou, he geinn, he gov,
he vorzed cleiz, he vorzed dehou, he c’hlinn gleiz, he c’hlinn
dehou.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He c’hlinn dehou, he c’hlinn gleiz, he vorzed dehou, he vorzed
cleiz, he gov, he geinn, he askell dehou, he askell gleiz,
he c’houc, he benn, he lagad dehou, he lagad cleiz, he
deod, he vec ?
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou, he geinn, he gov,
he vorzed cleiz, he vorzed dehou, he c’hlinn gleiz, he
c’hlinn dehou, biz-meud he droad cleiz.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
Biz-meud he droad cleiz, he c’hlinn dehou, he c’hlinn gleiz,
he vorzed dehou, he vorzed cleiz, he gov, he geinn, he
askell dehou, he askell gleiz, he c’houc, he benn, he lagad
dehou, he lagad cleiz, he deod, he vec?
(Laret evel-se evit hol bizied hac ivinou he daou droad, ann eil goude egile,)
Ar voualc’h hen eus collet :
He vec, he deod, he lagad cleiz, he lagad dehou, he benn, he
c’houc, he askell gleiz, he askell dehou, he geinn, he gov,
he vorzed cleiz, he vorzed dehou, he c’hlinn gleiz, he c’hlinn
dehou, biz-meud he droad cleiz, he lost.
Penaoz c’hallo ar voualc’h canan,
Mar d’eo gwir ê collet gant-han :
He lost, biz-meud he droad cleiz, biz-meud he droad
dehou, he c’hlinn dehou, he c’hlinn gleiz, he vorzed dehou,
he vorzed cleiz, he gov, he geinn, he askell dehou, he as-
kell gleiz, he c’houc, he benn, he lagad dehou, he lagad
cleiz, he deod, he vec?
Canet gant Marc’harit Fulup. — Plouaret, 1873
— Lavar d’in petra eo unan ?
— Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Petra eo daou ?
— Daou destamant.
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Petra eo tri ?
— Tri Ferson ann Drindet ;
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Pelra eo pevar ?
— Pevar Avieller;
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Petra eo pemp ?
— Pemp bara ann désert,
Pevar Avieller,
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Petra eo c’huec’h ?
— C’huec’h podad gwinn,
En Cana Gallilé,
Pemp bara ann désert,
Pevar Avieller,
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Petra eo seiz ?
— Seiz Sacramant,
C’huec’h podad gwinn,
En Cana Gallilé,
Pemp bara ann désert,
Pevar Avieller,
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Pelra eo eiz ?
— Eiz evurusted,
Seiz Sacramant,
C’huec’h podad gwinn,
En Cana Gallilé,
Pemp bara ann désert,
Pevar Avieller,
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Petra eo nao ?
— Nao Arc’hel,
Eiz evurusted,
Seiz Sacramant,
C’huec’h podad gwinn,
En Cana Gallilé,
Pemp bara ann désert,
Pevar Avieller,
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini ’zo en nef.
— Petra eo dec ?
— Dec Gourc’hemenn,
Nao Arc’hel,
Eiz evurusted,
Seiz Sacramant,
C’huec’h podad gwinn,
En Cana Gallilé,
Pemp bara ann désert,
Pevar Avieller,
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Petra eo eunnec ?
— Eunnec Profet,
Dec Gourc’hemenn,
Nao Arc’hel,
Eiz evurusted,
Seiz Sacramant,
C’huec’h podad gwinn,
En Cana Gallilé,
Pemp bara ann désert,
Pevar Avieller,
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
— Petra eo daouzec ?
— Daouzec Abostol,
Eunnec Profet,
Dec Gourc’hemenn,
Nao Arc’hel,
Eiz evurusted,
Seiz Sacramant,
C’huec’h podad gwinn,
En Cana Gallilé,
Pemp bara ann désert,
Pevar Avieller,
Tri Ferson ann Drindet,
Daou destamant,
Eun Doue hep ken, pehini zo en nef.
Canet gant Jean-Mari Plassart, euz a barroz ar
C’hloastr. — 1874.
— Cân caer, Killoré [7].
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera traïc a gement ouzoud-te.
— Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera daou draïc a gement ouzoud-te.
— Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera tri draïc a gement ouzoud-te.
— Ter rouanès er mendi, (er merdi ?)
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera pevar draïc a gement ouzoud-te.
— Pevar ole,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera pemp traïc a gement ouzoud-te.
— Pemp bioc’h duf a-walc’h,
O tremen douar toualc’h.
Pevar olé,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera c’huec’h traïc a gement ouzoud-te.
— C’huec’h breur ha c’huec’h c’hoar ;
Pemp bioc’h duf a-walc’h,
O tremen douar toualc’h.
Pevar olé,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera seiz traïc a gement ouzoud-te.
— Seiz dez ha seiz loar ;
C’huec’h breur ha c’huec’h c’hoar ;
Pemp bioc’h duf a-walc’h,
O tremen douar toualc’h.
Pevar olé,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera eiz traïc a gement ouzoud-te.
— Eiz dorneric war al leur,
O torna piz, o torna cleur ;
Seiz dez ha seiz loar ;
C’huec’h breur ha c’huec’h c’hoar ;
Pemp bioc’h duf a-walc’h,
O tremen douar toualc’h.
Pevar olé,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera nao draïc a gement ouzoud-te.
— Nao mab armet,
O tistreï euz ann Naonet,
Ho c’hlezeier torret,
Ho rochedo goadet,
Terrupla mab a c’hore penn
A spont euz ho gwelet ;
Eiz dorneric war al leur,
O torna piz, o torna cleur ;
Seiz dez ha seiz loar ;
C’huec’h breur ha c’huec’h c’hoar ;
Pemp bioc’h duf a-walc’h,
O tremen douar toualc’h.
Pevar olé,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera dec traïc a gement ouzoud-te.
— Dec lestr war al litter,
Carget a winn, a vezer ;
Nao mab armet,
O tistreï euz ann Naonet,
Ho c’hlezeier torret,
Ho rochedo goadet,
Terrupla mab a c’hore penn
A spont euz ho gwelet ;
Eiz dorneric war al leur,
O torna piz, o torna cleur ;
Seiz dez ha seiz loar ;
C’huec’h breur ha c’huec’h c’hoar ;
Pemp bioc’h duf a-walc’h,
O tremen douar toualc’h.
Pevar olé,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera eunnec traïc a gement ouzoud-te.
— Ourc’hel, disourc’hel,
Eunnec gouiz, eunnec porc’hel ;
Dec lestr war al litter,
Carget a winn, a vezer ;
Nao mab armet,
O tistreï euz ann Naonet,
Ho c’hlezeier torret,
Ho rochedo goadet,
Terrupla mab a c’hore penn
A spont euz ho gwelet ;
Eiz dorneric war al leur,
O torna piz, o torna cleur ;
Seiz dez ha seiz loar ;
C’huec’h breur ha c’huec’h c’hoar ;
Pemp bioc’h duf a-walc’h,
O tremen douar toualc’h.
Pevar olé,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
— Cân caer, Killoré.
— Jolic, petra faot dide ?
— Caera daouzec traïc a gement ouzoud-te.
— Daouzec cleze mignon,
O tifoueltra eur pignon,
Ken munut ha brignon ;
Ourc’hel, disourc’hel,
Eunnec gouiz, eunnec porc’hel ;
Dec lestr war al litter,
Carget a winn, a vezer ;
Nao mab armet,
O tistreï euz ann Naonet,
Ho c’hlezeier torret,
Ho rochedo goadet,
Terrupla mab a c’hore penn
A spont euz ho gwelet ;
Eiz dorneric war al leur,
O torna piz, o torna cleur ;
Seiz dez ha seiz loar ;
C’huec’h breur ha c’huec’h c’hoar ;
Pemp bioc’h duf a-walc’h,
O tremen douar toualc’h.
Pevar olé,
O canan exaudie.
Ter rouanès er mendi,
Perc’hen ann tri mab Herri,
O c’hoari, o fredoni,
Eur biz arc’hant gant peb-hini ;
Daou viz arc’hant da Vari,
Eur biz arc’hant da Vari.
Caera daouzec traïc a gement ouzoun-me.
Lâr d’ar c’hloareg dont d’he goan,
Na c’homo ket pell en poan.
Dastumet en Plouaret.
1.
Cân, cân, Killore.
Chante, chante, Killoré.
2.
Càn, rân.
Chante, grenouille.
1.
Petra ganin-me dide ?
Que te chanterai-je?
(Version de Plouaret)
2.
Joaïc gwenn Gillore,
Joaïc, petra faot dide ?
Joaïc (?) blanc Gilloré,
Joaïc, que te faut-il ?
Eur ganaouen diganide.
Petra ganin-me dide ?
Ar gaera dimeus a eur ran.
Une chanson de toi.
Que te chanterai-je ?
Le plus beau de un ran (?)
(Version de Scaër.)
3.
Groac’hic wenn a c’huillere.
Chaouic, petra faot dide ?
Petite vieille blanche a c’huillere (?)
Chaouic (?) que te faut-il ?
(Version de St-Thurien.)
4.
Eur pez arch’ant da vari.
Tremenidi lavar d’in.
Me n’oun met eur ranic.
Une pièce d’argent à Marie.
Passants(?) dites-moi,
Moi je ne suis qu’une grenouillette.
(Version de Plouaret.)
1.
Daou bez arc’hant da vari.
Deux pièces d’argent à Marie.
Les nombres un et deux manquent dans la plupart des versions.
1.
Tribut arc’hant da vari,
Perc’hen da dri vab Herri.
Tribut d’argent à Marie,
Qui possède trois fils Henri,
(Version de Prat.)
2.
Ter rouantelès Marzinn,
C’hoari war ann tri minn.
Les trois royautés de Merlin,
Jouant sur les trois pierres (?)
(Version de Scaër.)
3.
Ter rouanès er mendi, (er merdi ?)
O c’hoari, o fredoni,
Bizou arc’hant gant peb-hini,
Ha marc’hic cam da c’hoari.
Trois reines, dans le palais (?)
Jouant, fredonnant (chantant),
Anneaux d’argent avec chacune
Et petit cheval boiteux, pour jouer.
(Version de Pluzunet.)
Tri c’hi duf,
O tont euz ar Poulduf.
Trois chiens noirs,
Revenant du Pouldu.
(Version de Melgven.)
1.
Peder c’hazès
O tont a Raguenès ;
Peder mugères en eun ti,
Mab gant peb-hini ;
Bet è mad ar pesked,
Da reï d’ar màgerezed ;
Pevar c’hloarec,
O canan euz ar Vadec (?)
Quatre chattes,
Revenant de Raguenès ; [8]
Quatre nourrices dans une maison,
Fils avec chacune ;
Il a été bon, le poisson [9],
Pour donner aux nourrices ;
Quatre clercs,
Chantant au Vadec (?)
(Version de Melgven.)
2.
Pevar a houidi,
O canan ann essaudi (?)
Quatre canards,
Chantant l’exaudi.
(Version de Penguern.)
Pevar min igolinn,
O c’hoari vyar ann tri minn.
Quatre pierres à aiguiser,
Jouant sur les trois pierres. (?)
(Version de Scaër.)
1.
Pemp buc’h duf, sec’h true,
O tremen douar Doue ;
Bug ha clem a-baoue.
Cinq vaches noires, maigres à faire pitié,
Traversant la terre de Dieu,
Depuis, beuglements et gémissements.
(Version de Penguern.)
2.
Pemp buc’h duf, me hen goar,
O listreï dcus ar foar.
Cinq vaches noires, je le sais,
Revenant de la foire.
(Version de Prat.)
2.
Pemp pez war ann enoarf (?).
Eun tol-mean digant he c’hoar.
Cinq pièces sur...
Un coup de pied de sa soeur,
(Version de Scaër.)
3.
Pemp bioc’h duf mouar
Mont d’ar menez, ’raoc ar foar.
Cinq vaches noires comme mûre,
Allant à la montagne, avant la foire.
(Version d’Elliant.)
1.
C’huec’h dez ha c’huec’h loar,
C’huec’h mabic grét en coar. [10]
Six jours et six lunes,
Six petits fils faits de cire.
(Version de Scaër.)
1.
Seiz dez euz a seiz loar,
Seiz breur euz a seiz c’hoar.
Sept jours de sept lunes,
Sept frères de sept soeurs.
(Version de Penguern.)
Partout ailleurs, c’est : seiz dez ha seiz loar.
1.
Eiz groac’h war al leur,
O torna piz, o torna cleur.
Six vieilles [11] sur l’aire,
Battant des pois, battant des pampres.
(Version de Penguern.)
2.
Eiz eujeun ha million,
Oc’h arad war ann andon,
Gant ar remission (?)
Huit boeufs et un million,
Labourant sur le sillon,
Avec . . . . . . .
(Version de Scaër,)
1.
Nao bèlec armet,
O tond euz ann novet,
Na bâdfe den ho sellet ;
Neuf druides (?) armés,
Revenant de la neuvaine.
Nul n’oserait les regarder.
(Version de Penguern).
2.
Eur vouiz hac he nao forial,
O tond euz ho geval (?) (gerwal)
Sorial, disorial,
Da dal dor ar c’hastal.
Une truie et ses neuf pourceaux,
Venant (la truie) les appeler,
Près de la porte du château.
(Version de Scaër.)
3.
Nao mab barnet,
O retorn euz ann Naonet etc....
Neuf fils jugés (condamnés)
Revenant de Nantes etc....
(Version de Morlaix.)
1.
Dec lestrad gwinn afelet (avelet?)
O tonet euz ann Naonet,
Ma vigeac’h bet o welet,
E vigeac’h saouezet.
Dix navires remplis de vin (éventé ?)
Venant de Nantes,
Si vous les aviez vus,
Vous seriez étonné.
(Version de Scaër.)
1.
Eunnec manac’h armet,
Bigoaled da der groec,
Gant ho rochedo goadet.
Onze moines armés,
Enfants de trois femmes,
Avec leurs chemises sanglantes.
(Version de Scaër.)
Ourc’hal ha diourc’hal,
Eunnec gouiz hac hi hanval,
O vonet d’ann tourc’hal.
Grognant et regrognant,
Onze truies semblables
Allant à l’accouplement.
(Version de Penguern.)
3.
Ourc’hel, disourc’hel,
Indan ar wenii avel,
Eunnec gouiz, hac hi hanvel,
O retorn euz ann tourc’hel.
Grognant, regrognant,
Sous le pommier,
Onze truies semblables,
Revenant de l’accouplement.
(Version de Kerambrun, Prat.)
1.
Daouazec cleze mignon :
Tifreusin ar pignon,
Ken munut ha brignon,
Douze épées amies (?)
Démolissant le pignon,
Aussi menu que son.
(Version de Penguern.)
2.
Daouzec cleze mignon,
O scuba d’id da bignon, etc..
Douze épées mignonnes
Te nettoyant ton pignon etc....
(Version de Plouaret.)
3.
Daouzec eleze mignon
O treuzi d’in ma fignon,
Ken munut ha brignon ;
Eur c’hleze gwenn a oa dirennet,
Ma savas ar rân d’he fenn.
Eur velc’houeden croguennec.
Douze épées mignonnes,
Traversant mon pignon,
Aussi menu que son.
Une épée blanche était garnie d’acier,
La grenouille s’éleva jusqu’à son extrémité...
Un limaçon à coquille...
(Version de Pluzunet.)
J’ai cité souvent la version de M. de Penguern. Cette pièce, publiés dans les Mémoires de la Société Archéologique et Historique des Côtes-du-Nord, année 1866, page 54, a été composée a l’aide de nombreuses versions recueillies par M. de Penguern, dans diverses localités, et qu’il a réunies et condensées en une seule version. « Dans le vain espoir, dit-il, de compléter ce chant, dont tous nos Trécorrois savent quelques vers, nous en avons recueilli plus de trente versions. » Sa conclusion est la même que la nôtre, c’est-à-dire que toutes ses recherches n’ont pas abouti à lui procurer une version intelligible, et où l’on puisse entrevoir une exposition quelconque des doctrines druidiques. On sent pourtant qu’il en eût été heureux, à le voir traduire groac’h par druidesse et bélec par druide ; mais, son honnêteté et sa sincérité bien connues ne lui ont pas permis d’aller plus loin, sur cette pente.
Il est bien possible que cette pièce, bizarre et énigmatique, ait eu, à l’origine, un autre objet que celui d’un exercice de mnémotechnie, mais on ne sait à quelle époque la faire remonter, et on n’a même aucune preuve qu’elle soit bien ancienne. Quant à l’attribuer à l’enseignement druidique, rien absolument ne nous y autorise, et je crois qu’il y faut renoncer complètement.
Ann hini a garan ’zo caër, evel al loar,
En noz, pa sclêrijen bugale ann douar;
Ann hini a garan, en palès an Drindet,
A vo bépred ganin caret, caret, caret !...
Ann hini a garan ’zo ’vel eur stereden,
’Bars en nef ma buhe lugerno da viken !
Catherine Renaud. — Pleyben.
Duze, costé Coat-an-noz,
Eno eman ma hini goz.
Eno ’man Perrino,
An hini garan muia !
Duze, costé Coat-an-Dé,
Eno ’man ma c’haranté,
Eno ’man ma dous Mari ;
Me garje beza gant-hi !
’Lec’h eun nozwes ec’h on bet,
Me a garje beza dec !
Mari Meuro. — Bégard.
Comz aliès oc’h eus clewet
Dimeuz an amourousted !
Eramtira, dariraineu !
Me garje cât deuz anezhan
Daou liarded da brenan.
Me ’m oa bet daou liardet dec’h,
N’oa ket hirroc’h wit ma brec’h !
Ha me ’vont gant-han war-ar-mès,
O c’hober peder vestrès.
Na diou anez-he a oa coant,
Ha diou all defoa arc’hant ;
Ann diou oa coant a blije d’in,
Ann diou all oa dizoursi.
Lamoute. — Paimpol.
— Débonjour d’eoc’h, ma mestrézic,
Ho calon a zo manific ?
— Ma c’halon-me a zo contant,
Mar eo hoc’h hini, den iaouanc.
— Ma mestres, p’an biou ho jardinn,
Me a gleo c’houez al louzou finn,
C’houez ann thim hac ar violet ;
Ma mestres, reit d’in eur bouquet.
— Me roïo d’eoc’h evit bouquet
Eur chapelet greun alaouret ;
Eur chapelet a c’hreun couli,
Ma zervijer, gavfet da bedi.
— Lavar d’in eta, ma mestres,
Pe d’ar vêri éfomp assambles.
— Me n’ dimezin ket er bloaz-me,
Na da vloaz na rin ket ive ;
Na da vloaz, na biken jamès,
Rac me aïo da leanes.
Guell e ganen mont er gouent,
Eget er bed caout tourment ;
Eno ’m bezo va liberte ;
Ganeoc’h ’vin tourmantet ’pad va buhe.
— Me a bromet d’eoc’h, va mestres,
’Wit ganen n’ veot ket diès.
— Tech ar voazed ’zo d’ lavaret
Na vent ket rust euz ho groaged ;
Mès pa vent dimêt, êt en boutic,
Darn anezhe ’ve kizidic :
Neuze ’ve toliou treid ha fassadou,
Hag alièz boudennadou.
Evel eur vagic var ar stanc,
E ve calon ar plac’h iaouanc ;
Honnès a ve joaüs ha gê,
Calon plac’h iaouanc ’ve ive.
Evel eur vag var ar mor braz,
E ve eur vaouès gant he goaz ;
Honnès ’zo riscl coll he buhe,
Eur plac’h gant eur goaz ’ve ive
— Canet, canet, rossignolic ! Beure mad a canet !
— Ken beure ha c’hui, den iaouanc, mar ê d’ar chasse ac’h et !
— Salut d’it-te, camaradic, me na n’an ket d’ar chasse,
Me zo ’fonet da Gerlosket, da welet ma c’harante.
Hac hen o c’houlen digant-han, dre ma oa habil a vec :
— Cals a die zo ’n Kerlosket, da bini an-he ac’h et ?
Nac heman o respont d’ehan, dre ma oa he wir vignon :
— Salut d’ite, camaradic, n’on ket en covizion...
Na war benn eur pennad goude, hen o remerq he vestrès,
Deuz he liw ha deuz he bisaj a welas oa clanvourès.
Hac hen o c’houlen diouthi, na p’hi gwele contristet :
— Pe c’hui a zo clanv a galon, pe c’hui zo clanv a spered ?
Hac hi hac o respont d’ehan, gant eun airic grasius :
— Na n’on ket sujet da glenved, nann, a drugare Jesus !...
— Caer a deveuz ar genvniden dont da steui he gwiad,
Dont d’hi steui ha d’hi ledan, ha d’hi zec’han war ar prat,
Eur bar awel ac’h erruo hac hi zavo ac’hane :
Ha calono an dut iaouanc a zo memes-tra ’vel-se.
Marc’harit Fejer. — Plourio.
O retorn deuz ar chasse,
Me a gavas (bis)
Eur plac’hic he blew melen,
Daou-lagad glaz (bis)
Hac ar plac’hic a ganè
Ewar al lann, (bis)
Gant eur vouez skeltr ha gê
Son he dous Iann. (bis)
Me o c’houlenn digant-hi,
Dre ma oa coant, (bis)
Ha hi a bocje d’in-me,
Ewit arc’hant ? (bis)
— Me n’ bocan ket, emez-hi,
Ewit arc’hant ; (bis)
Ewit neb-tra, a wechou...
Ia, p’am be c’hoant. (bis)
Me n’ risquan ket ma c’hroc’hen,
War ar ieot glaz ; (bis)
War ar plun pe ar pell,
N’laran ket c’hoas. (bis)
. . . . . . . .
Me ’zo eun den iaouanc o roula ma micher,
A ra ma demeurans ebars en pep cartier ;
’M eus laket em speret monet da labourad
Da di ma mestres kès, -hac on avizet mad.
Pa allis caout an tu da gomz gant ma mestres,
Me na scuijen jamès, en he c’hompagnones,
Ewit laret d’ezhi comzou a garante,
Objet a blijadur, carget a amitie.
Ma mestres ’zo hanvel ouz eur boket soursi,
Pe c’hoaz ouz eur rozenn, pa ve ’n he geoni ;
Pe ouz eur mezelour carget a sclerijen :
O Doue eternel, brawa da feumeulen !
N’ ’c’h eus ket zonj, ma mestres, hen em gavjomp, eun de,
En cornic ho jardin, dindan eur bod laure ?
Hac eno remerqjomp eur feuteun a drue,
Carget deuz hon daelo, ann eil hac egile,
Hac eno remerqjomp eur feunteun a c’hlac’har,
Daelo hon daoulagad a goueze d’an douar.
Pa vo marw ma mestres, me zavo ’n ermitach,
En cornic ma jardin, ha war vord an hent braz,
Ha me chomo eno, ar rest deuz ma buhe,
Ken ’vo madeles Doue ma c’hass gant-han d’an ne ;
Ha me chomo eno, hac ann de hac ann noz,
Ken a vo ma mestres en gloar ar baradoz.
Mar ’c’h eus c’hoant da glevet piou hen eus ar zôn grêt,
Ez eo eur pôtr iaouanc, a gêr ar C’hozvarc’hed.
Plouaret.
Disul vintinn pa zavis,
Le-dabadi-dabadel-Lampati-Lampalourel. —
Disul vinlinn ’pa zavis,
Eun taol caër a welis.
Me ’welet ter flac’h iaouanc. — Le dabadi...
O canna war ar stanc.
Diou auezhe a gane, — Le dabadi...
Hac eben a ouele.
Ma lare ’n diou a gane — Le dabadi...
Na d’ann hini ’ouele:
— P’tra ’zo caus ma ouelet, — Le dabadi...
Plac’hik iaouanc, laret ?
— Ann dud lâr on brazezet, — Le dabadi...
Ha me lâr na n’on ket.
Ann dud a lâr on brazès, — Le dabadi...
Ha n'ouzon a be berz.
N’ouzon pe ’beurz ann afrenn, — Le dabadi...
Pe a beurz ar spern-gwenn ;
Pe o sevel re vintinn — Le dabadi...
Da c’hwennad ma jardinn ;
Pe o sevel re veure — Le dabadi...
War ar reo da vale ;
Pe o tibri pér melon — Le dabadi...
A c’hodel ar person ;
Pe o tibri eun aval — Le dabadi...
A zorn ar marichal ;
Pe o cousket ter noz crenn — Le dabadi...
Etre diou linsell-wenn ;
O cousket ter noz franc — Le dabadi...
Gant eur c’hloarec iaouanc.
Ar c'hloarec pa ve cousket, — Le dabadi...
Na ra zeblant a-bed ;
Met ar c'hloarec pa zifun — Le dabadi...
A zo 'vel ar gommun ! —
Canet gant Mie Ane Bourhiz.
— Me am eus war ma leur tri bern ed, — emezhan,
Ha bars ma c’hraou tric’huec’h a ronsined, — emezhan,
Eur c’hement-all a saout, — emezhan,
Evurus ar plac’h allo ma c’haout — emezhan.
— Me am eus ter gweren alaouret, — emezhi,
Tri c’hlaourennec n’ho lipfont ket ; — emezhi ;
Me am eus tri lestr war ar mor, — emezhi,
’Zo êt da gargan da Rochefort, — emezhi ;
Unan a zo en sant Malo, — emezhi,
A zo carget a rubano, — emezhi,
Un’ all a zo distro d’al lenn, — emezhi,
A zo carget a lienn gwenn, — emezhi,
Un’ all a zo er Portugal, — emezhi,
A zo carget a orangès, — emezhi.
— Breman pa arruo miz maë, — emezhan,
Deuo ar merdedi d’ar gêr, — emezhan,
A vô libr d’ar merc’hed iaouanc, — emezhan,
Da bep-hini dibab he c’hoant, — emezhan,
Hac ho pezo eur martolod, — emezhan,
Hac a chagrin ho pezo lod, — emezhan.
Pa edon en ma studi, o confempli ar bed,
Me a remerquas eur poent a droublé ma speret :
Seblantout a re d’in hi c’hlevet o parlant,
Ma mestrès, gant eur vouez a ioa melconiant.
Na pa ve ma mestrès o canan eur chanson,
Ann ecleo er menez a repete ann ton ;
Ar pesqued ouz ar mor a em rejouisse,
Hac ar martoloded war ar pont a danse.
Ar rec’hel, er menez, dre ’n hanter a ranne,
O elevet he mouez, hac o velet he gened.
Pa dolan ma daoulagad da gontempli ma mestres,
Me a zeblant d’in guelet rouanès ann hol verc’hed.
He daouarn a zo mesket gant ar ruz hac ar gwenn,
He daoulagad ’zo brillant evel diou steredenn ;
He diou-jod a zo ruz hac a denn d’ann natur,
He muzellou a zo douz evel ar mel pur.
— Debonjour deoc’h, ma mestrès, diwar bennou ma daoulinn,
Ho pennoz a c’houlennan ’vit mont da gabucinn ;
Ho pennoz a c’houlennan da vont da recollez,
Da gouent Sant-Frances, er gêr a Vonlroulès.
— Oh ! recollised awalc’h a zo eu Sant-Frauces,
Ha bêleienn awalc’h a zo en Montroulès ;
Beleienn awalc’h ’zo na partout dre ar vro,
Eureujet d’an-neb ho car, ha Doue ho câro.
Mar d-it da Recollet, da gouent Sant-Francès,
Me ielo d’ar C’halvar, ’vit beza leanès ;
Ac’hane ni a glevo cleier hor c’houenchou,
Eno ni a gâno da Doue melodiou ;
Eno ni a gâno gant ar vouez huëlla :
Ar Gloria in excelsis, ha Salve, Regina !
Canet gant Marianna Ar Berr, kemenerès en
Plouguerneau, scrivet gant L. Sauvé,
mis eost, 1871.
Mar plij ganec’h, a silaoufet
Eur zônic coant a zo zavet,
Tramtouriretta, lamptoulira !
I rei tra la, tra la la la !
Eur zonic coant a zo zavet,
Da Fanch Colleter ec’h ê grêt ;
’Zo êt da Zant-Jann d’an ofern,
Hep santout na poan nac anken,
Da bédi Zant-Jann vinniget
D’ober eur burzud ’n he audret.
— Na, otro Zant-Jann vinniget,
C’hui rafe ’r burzud em andret ?
C’hui rofe d’in hardiègès
Da vont da welet ma mestres ? »...
— Ha demad d’ec’h, ma mestres ker !
— Ha d’ac’h, ’mez-hi, Fanch Colleter ! »...
— P’am eus bet an hardiègès
Da dont d’ho cuelet, ma mestrès.
Ha coulsgoude ’zo d’in laret
N’am eus nemet amzer gollet.
— An hini ’n eus lâret d’ac’h se
A wie tost d’ar wirione...
Bihan eo crossen an noade
Da vewa groeg ha hugale !
— Ma mestrès, na lâret ket se ;
Pemp gwennec bemde me am be.
Breman, p’arruo ’n amzer vad,
’M ô eur gwennec ’n tuont d’am zad !
— Penos ’c’h allfe c’hoarveout se ?
Kercouls kemener eo ha te.
— Ma mestrès, roët conge d’in,
Ma ’c’h in breman da ambarki,
Da ambarki war vatimant,
Da vont d’ar Spagn pe d’an Holland !
— Fanchic, me a ro congé d’ec’h,
D’ambarki, pa blijo ganec’h ;
Pa n’ retornfac’h tanfoueltr biken,
Fanchic, me na ouelin taken !
Mac'harit Fulup.
Er gêric wenn, ’n traon ar menez,
Irei tra la la la dira lalaireu !
Eman ma douz, ma c’harantez ;
Eman ma douz, eman ma c’hoant, — irei etc.
Eman ma hol gontantamant.
A-bars ann noz me hi gwelo,
Pe ma c’halonic a ranno.
Ma c’halonic n’eo ket rannet,
Ma dousic coant am eus gwelet.
Hanter cant nozvès ez on bet
En toul he dor, na wie ket ;
Ar glao, ann aval ma foetad,
Ken a zivere ma dillad ;
Na deu netra d’am c’honsoli,
Met ann alenn euz he guele ;
Met ann alenn euz he guele,
A deu dre doullic ann alc’huez.
Tri re voto am eus uzet,
He digarez na wienn ket ;
Ar bevaro ’m eus commancet,
He digarez na ouzon ket ;
Pemp re, siouas ! pa vô contet,
He digarez na ouzon ket.
— M’eo ma digarez a fell d’ec’h,
Na eo ket me hen cuzo d’ec’h :
Tri hent ’zo a hep tu d’am zi,
Choazet-hu hini pe hini ;
Choazet ’nn hini garfet anhê,
Ho casso pell euz al lec’h-se.
. . . . . . . . . . . .
Gwell’ eo carantez, pa blich d’in,
Eget mado na fell ket d’in ;
Mado a deu mado hec’h a,
Mado n’ servijont da netra ;
Mado hec’h a, ’n giz per melenn,
Carantez ’bâd da virwikenn ;
Gwell’ eo carantez, leiz ann dorn,
Get aour hac arc’hant leiz ar forn !...
Canet gant Job Corbin, mevel, en Huelgoat, 1872.
Na pa oann war dosenn Runfaou, tra la li la la !
Me ’welet ma mestres eno.
Me ’welet ’n èhi ’vont da vouit dour, tra la, li la la
Ha me o vonet d’hi zicour.
Ha me o c’houlenn digant-hi ’tra la li la la !
— Merc’hic, ha c’hui entent dimi ?
Hac hi ’c’h ober eur zouch d’he scoa, tra la li la la !
O lâret d’in : tra la la la !
— Tawt, merc’hic, ha mar caret, tra la li la la!
Nin a vô hon daou dimezet ;
Nin a vô hon daou priedo, tra la li la la !
Braoa daou vô en sant Malo.
Bet oa er scol gant eur bêlec, tra la li la la !
Etre Gwengamp ha sant Briec ;
Etre Gwengamp ha sant Briec, tra la la li la la !
Na ewit diski ar Gallec.
Nemet he borpant a oa toull, tra la li la la !
Ma couezas he c’hallec er poull.
Caër hen defoa toui doue, tra la li la la !
Mes Breton a oa coulz goude.
Ann hini hen eus grêt ar zon, tra la li la la !
A zo o chom en Lanhuon ;
En Lanhuon, ’n penn ar c’hohu, tra la li la la !
Eno hen cavfet, tu pe du.
Pa dremenan, dremenan dor ho chardin
Na me a zant, a zant c’houez an turcantin.
An turcantin, al lavand, hac ar gouler,
Ma mestres coant, roït-hu d’in eur boquet.
Na me am eus eun ti coant hac eul liorz,
Hac eur vilin dour ez eus en toul ma forz ;
Na me am eus hac eun ti hac eur c’houldri,
Nemet eur plac’h coant na vauc ken brema d’in.
— Mar ê eur plac’hic coant eo a faot d’eoc’h,
Clasket eun all, me na on ket diouzoc’h.
Gant ma Doue ouzin-me a zo dalc’het
Euz a goantiz hac ive euz a c’hened,
— Nann, na oc’h ket gant ma Doue bet privet
Nac a goantiz, na ken neubeud a c’hened ;
C’hui, ma mestres, ’zo eur feumeulen charmant,
A oar lacad, lacad ma speret contant.
Arsa eta, ma mestres, da vihana,
Roït-hu d’in eur poc aroc kimiada !
— Dalet, dalet ma dorn, ha kimiadet,
Rac evit sur d’am bisaj n’ bocfet ket[12].
— Na, ma Doue ! petra ’ta am eus me grêt,
Na mar oc’h-hu ouzin-me ker braz fachet?
— Me a werzo, werzo ma dantelezo,
Ha ma c’hroaz aour, hac ive ma rubano,
A nem lacaï, lacaï da bedi Doue,
Hac ec’h aïo, ’c’h aïo d’ar gouant gant-he.
— Na mar et-hu ’ma mestrezic, d’ar gouant,
Me ec’h aïo eno da vêlec iaouanc.
— O clewet ho mouez, me a vezo ravisset,
’Vel p’am bije, p’am bije hoc’h eureujet.
Na piou bennac hac a zo war an douar
A gement n’ê laket evit caout he bar,
N’eus ken d’ober nemet evel a re-ze,
A vo eun de curunet ebars an env !
Jannic Morvan. — Rospez.
— Demad d’ac’h-hu, ma dousic coant !
— Ha d’ac’h ive, cloarec iaouanc !
— Na setu me deut d’ho cuelet,
Mar n’ho carjen na vijen ket.
— Na mar caret, caret bepred,
Mar ’man aman ’n hini garet.
— En esperans-so a vewan :
E-man aman ’n hini garan.
Pa dremenis an ôr vihan,
C’hui a gane hac a re tan ;
C’hui a gane hac a re tan,
’Wit ma c’hlewet na rec’h ket van.
— Mar carjec’h c’hui beza lâret,
Au ôr d’ac’h me ’m boa digorret.
— Me ’m eus eun ti hac eul liorz,
Eur bern keuneud en toul ma forz ;
Stanc ha feunteun am eus ive,
Met eur plac’h coant n’ fot ken d’in-me.
— Mar dê eur plac’h coant a fôt d’eoc’h,
’Wit-on-me n’on ket evidoc’h :
Me a zo gant Doue privet
A goantiri hac a c’henet ;
Me a zo privet gant Doue
Dimeuz au eil hac egile.
— Na n’oc’h ket gant Doue privet
A goantiri nac a c’henet :
C’hui ac’h eus eur vizaj ardant,
A raïo ma speret contant.
— Mar am eus eur vizaj ardant.
C’hui ’zo ive d’am zantimant.
— Na zavan de deuz ma guele
N’ douchan ’r bouellad gwiniz leuve,
Gwiniz leuve deuz ar c’haeran,
Pigal na corbon n’eus en-han.
— Clasket gwiniz deuz ar c’haeran,
Pigal pe gorbon vo en-han ;
Pigal pe gorbon vo enn-han,
En ho hini ’wit ar muian.
— Tri re voto am eus uzet,
Ma dousic, o tont d’ho cuelet ;
Laket ober ’r beware re,
Ha c’hoaz n’ouzon ket ho toare.
— Pa vet scuiz oc’h uza boto,
Deut war zodenno ho lèro ;
Pe ôtramant chommet er gêr,
Ha na golfet ket hoc’h amzer.
— Entre ho ti ha ma hini
Zo eun ale a rosmani :
An tu diouz-oc’h ’zo goenvet,
An tu diouz-in fleurisset ;
Pez a discoez n’am c’haret ket,
Ma dousic, ha ma dilaizet.
Me ’m boa reit d’ac’h eur gontel goant,
’Samblez gant eur walen arc’hant.
— Ho contel ’zo uzet pell-zo,
O peillet per hac avalo.
Mar noa roët d’in gwalenno,
Me ’m boa roët d’ac’h moneïo ;
Me ’m boa roët d’ac’h eur ialc’h zeï,
A oa en-hi leun a voneï.
Digasset ma moneï d’ar gêr
Ha dalt ho coalen, gaoudisser !
Keranborn. — 1848
Entre an dachen hac ar prat,
A zo eur pont, me oar er fad,
Ha na n’eus den ’wit hen tremen,
Na gant eur bagad scolerien...
Na d’an oferen-bred pa ’c’han,
Pater nac ave na laran,
Nemet zellet dreist bec ma scoa
Eur plac’hic a ra ma hol joa.
Me wel ma dous ’n creiz an iliz,
Ken caër hac aour pe flourdeliz ;
Eur c’hoeff batist zo war he fenn,
Zo coustet seiz scoet ar walenn ;
Eur c’hoeff bihan zo dindan-han,
Dantelezet euz ar c’haëran ;
Cotillonen zo dindan-hi,
Ha daou vord arc’hant warnezhi ;
Eur roben ru, bet ’an douar ;
A greiz ma c’halon me hi c’har !
— Dâlet arc’hant en ho codel,
Hac et d’ar scôl da Landreger ;
Hac et d’ar scol da Landreger :
Bezet bêlec ’roc dont d’ar gêr.
— Miret hoc’h arc’hant en ho ialc’h !
Me n’ vin na bêlec, na manac’h.
Tôlet ma levrio bars en tan,
Pe ho roët d’am breur bihan ;
Pe ho reit d’an neb a garfet,
Rac ’wit bêlec me na vin ket !
Me n’ vin na bêlec, na manac’h,
Ma c’halon a c’houlen eur plac’h ;
Eur plac’hic coant euz a Gerneo,
Glaz he lagad, melen he bleo ;
Ha mar n’am be ket anezhi,
Preparet ma c’hroas-nouen d’in !
Jan-Yvon ar Maillot. — Priel.
Me ’zo eun den iaouanc ; -’wit-on n’on ket galant,
Me oar scrivan ha lenn, gônid aour hac arc’hant ;
Ha me disclerio d’ac’h, kent vo fin d’am fropos,
An neb a choaz mestrès na gousc na de na noz.
Me ’m eus choaset unan ’zo caeroc’h ’wit al loar,
Brillantoc’h ’wit an heol, pa bar war an douar ;
Brillantoc’h ’wit an heol, na pa bar war ar bed ;
Rannan raï ma c’halon, mar na ro d’in remed.
Me am eus diou vestrès, hanvel ouz diou rozenn,
Unan an-he ’zo ru, unan-all a zo gwenn ;
An hini wenn an-he zo ’n jardin ar c’hreiz-de :
Aouën ’m eus na woenvfe, p’arruo n’ amzer grenv.
An hini ruz an-he ’zo eur plac’h caer ha coant,
Hi deus ma ravisset gant he zellou charmant.
Pa vije kement den ’zo ’r bed o laret d’in
Vije gaoudisserez, n’ vijen ket ’wit credi.
Met brema, me a gred dre wir experians :
Adieu, ma c’harante! adieu, ma espérans!
Me ’m eus eun envnic rouz, crennet he diou eskel,
A deu bep-noz, bep-noz, war gornic ma mantel ;
Ha na eus heur en noz n’ hen clewan ho canan :
Calonic ma mestrès a zo hanvel out-han.
’N dé-all da dec heur noz, pa oan êt em guele,
Cousket ganin eun unv, me am boe eun unvre ;
Cousket ganin eun unv, me am boe eun unvre,
Oa ma muian caret ganin ouz ma c’hoste.
Allas ! pa zifunis, ha gwelet na oa ket,
Me o commans goelan ’vel eun oan dianket ;
Me o commans goelan evel eun oan bihan
A ve losket el lann, dilaizet gant he vamm.
Hec’h an c’hoas eur veach bete ti ma mestrès,
Ha pa golfen ma foan, grêt am eus aliez ;
Ha na golfen ma foan, aliez am eus grêt ;
An hol a lavar d’in am eus amzer gollet.
— Dimeuz a larfet d’in, me iell da studian,
Ha birviken james d’ar gêr na retornan :
Dimeuz a larfet d’in, me iello d’ar studi,
Ha birviken james d’ar gêr na retornin.
— Et ’ta, ma zervijer, et-hu c’hoaz d’ar studi,
Eur blavezic pe daou, pe d’an neubeuta tri,
Ken am bo achuet ma femp bla war-n-ugent :
Neuze m’hoc’h eureujo, hep conge ma c’herent.
Keranborn. 1847.
Tostaët, tud iaouanc, hac a clevfet canan
Eur zon divertissant ’zo savet er bloaz-man ;
’Zo gret d’eun den iaouanc a escopti Guened,
Gant an nevez-amzer a zo bet glac’haret.
Ec’h an c’hoas eur veach bete ti ma mestrès,
Na pa gollfenn ma foan, gret am eus aliès.
Dimeuz ar proposio a gonclufomp breman,
A rencfomp ’n em guitaad ha ’n em dispartian.
— Salut d’ac’h, ma mestrès, gant guir humilite,
Ennoc’h a esperan, couls en noz ’vel en de.
En defot na allan goûd sclezr ar wirione,
Ennoc’h a gonfian, dre wir humilite.
— O ia, ma zervijer, n’ho pet doutans a-bed,
Hac ho carout a ran gant eur galon barfet.
Kentoc’h vanco ar glao da donet da c’hlebian,
An envnigo er goën da donet da ganan.
— Arsa-ta, ma mestrès, reit hu d’in ma c’honje,
Pa na ven permetet da derc’hel amitie.
— O ia, ma zervijer, me reï d’ac’h ho conje,
Gant ar gondition ma retornfet arre ;
Gant ar gondition arre ma retornfet,
N’am eus ket meritet beza abandonnet.
Pa oan et em guele eun nenbeut da repoz,
Me gred oa tremenet an heur a hanter-noz,
Me ’clevet eun envnic fredoni eur chanson,
War vordic ar rivier, damm-dostic d’an dour dôn.
Ha me hac o sevel war vordic ma guele,
Da zilaou an envn-glaz pehini gane gè.
Ha ma lare an envnic, ken coantic dre he iez :
— « Setu, ma zervijer ker, glac’haret da vestrès ;
Setu, ma mignon ker, glac’haret da vestrès ;
Ar rest deuz he deziou ’vo en tristidigès ;
Ar rest deuz he deziou ’vo en tristidigès,
Na ra met scuill daëro gant glac’har hac enkrés.
Beza ’zo deuz he ligne ho deveus fantazi
Eneb d’he bolonte deuet d’hi dimezi ;
Tud hac a zo d’ezhi certen car alliet,
Gret am eus ma fossupl, me na n’on ket kiriec.
— Envnic Sant Nicolas, te ’zo mad em andret,
Kerz ’wit-on ’n hi bete, ma fossupl am eus gret.
Mar be êt da gousket, antre pront en he c’hambr,
ha ro d’ezhi ma lizer hep ober complimant.
Mont a ra an envnic neuze incontinant
Da brezanti ’l lizer d’am mestrès en he c’hambr ;
da brezanti d’ezhi ma lizer cachedet,
Pehini a oa ganthan dre galz a boan nijet.
Ma Mestrès a oa fur, hen lenne dre douzter ;
An dour deuz he daoulagad a c’hlebie ar paper,
O tont da gonzideri touchanta préposio
am boa me merket d’ezhi ebars en bezr gomjo.
Retorn a ra an envnic evit ma c’honsolin,
lizer ganthan ’n he vec da digass respont d’in.
Pa resivis he lizer, ma c’halon a dripe,
Evcl eun oanic bihan en heol, da viz mae.
Keranborn, 1848.
Eur verjerennic iaouanc o viret he denved,
Hac eun den-gentil iaouanc hen eus hi rancontret.
Hen eus goullet diganthi hac hi roje he grâd
Da vont ganthan eun nozvez d’ur gambr, en ti he dad,
— Ho ! salv ho craz, emezhi, me na roïn ma grâd
Da vont ganec’h eun nozvez d’ur gambr, en ti ho tad.
Ho stad nag ho calité verit caout re huël :
C’hui a zo eun den-gentil, a vanc d’ac’h dimezel.
— N’ê ket gant dimezelled e-man ma fantasi,
Ganec’h-hu ’c’h ê, berjeren, mar caret ma c’hredi.
Mar caret dont eun nozvez ganin-me da gousket,
Me ho craïo dimezel, hac itron, mar caret.
— N’ê ket ma c’hondition beza hanvet itron :
Eur verjerennic iaouanc ê ma c'hondition,
Eur verjerennic iaouanc en servij eun ti mad.
Benoz doue d’ac’h, ôtrô, hac ho trugarecad !
— Zod ho cafan, berjeren ; mar n’ gomerret arc’hant,
Deut-hu ganin-me d’ar stâl, da choas accoutramant,
Eul lostennic violet, hac eun all incarnal ;
Dre ma fe, berjerennic, c’hui ve brao da vragal.
Eur manchigo taffetas pô da lacad out-hi :
Dre ma fe, ar verjeren, c’hui ve brao da zimi.
— Miret c’hui ho tamezo d’an neb ho goulenno ;
Me zo well ganin lien da lacad war ma zro ;
Rac me a wiskfe kentoc’h eur vroz lien balin,
Kent wiskfen ho tamezo hac ho mezerio fin.
— Hirie a ra eun devez dimeuz a domder vraz :
Deut-hu ganin, berjeren, dindan eur boudic glaz ;
Eno me discoezo d’ac’h eun darn ma action,
Ha goude nin raï hon daou bouquet a wir galon.
— Eun Doue ’zo bars an ne, hac hon gwel hac hon c’hlew,
Na oufemp pe-lec’h monet ewit cuzet out-han.
Pâd eur momedic amzer hon be contantamant,
Ha goude hon be hon daou calz a afflijamant.
— Me wel an noz o troublan, an heol oc’h izellad,
Kenavezo, berjeren, pa na ’non ket d’ho crad !
— Kenavezo d’ac’h, otro, hac ho trugarecad !
Doue da rei d’imp hon daou peb a avantur vad !
Keranborn. — 1848.
En crec’h, en traon, gant ar c’hoajo (bis.)
A zo eur vergerenn eno,
Si bon, la jolie bergère,
Si bon la belle jolie !
Canan a ra ken brao, ken dous !
Mouez eun dimezellic a deus !
Mab ar Roue a lavare :
— Dibret-hu d’in ma incane ;
Dibret-hu d’in ma incane,
Ma c’h in d’ar c’hoajo da vale !
— Berjerenn, cânet eur chanson,
An hini ’gânec’h bremazon.
— Allaz ! ne allan mui canan,
Gant ar c’heuz d’am breur iaouancan !
Gant ar c’heun d’am breur iaouancan,
’Zo war ar mor o navigan !
Na mar teufe d’am breur mervel,
Me ve princes a Vreiz-Izel.
Me a dougfe an dantélès,
Kerkent ha me a ve princès.
Me a dougfe frizettenno,
Aour hac arc’hant ’n em godello !
Mac’harit Grénès.
Tre Gwirgenec ha Gwirgenac,
’M eus eur vestrès eun tu bennac :
He diou-jod ’zo caër ’vel an deiz :
He far na gavfec’h ket en Breiz ;
Sonn eo ’n he za ’vel eur blanten,
A greiz ma c’halon hi c’harrien.
— Ma dousic, ho pedi a ran,
A greiz ar galon a dougan,
Da gaout evit-on amitie,
Dreist an eil mignon d’egile.
— Penoz birviken ober ze ?
Caout evidoc’h amitie ?
N’am eus ennoc’h eun nep fianz,
En nep fesson, nep assuranz.
— Reit-hu d’in alc’houez ho chardin,
D’ober eur bouket louzou fin ;
D’ober eur bouket louzou fin
A leuvant hac a durcantin.
— Ma rofen d’ac’h ma alc’houeo,
Cassfac’h ganac’h ma boukédo.
Cassfac’h ganec’h ma boukedo,
’C’h afac’h gant-he e-mès ar vro.
— Ha pa guitafemp hon c’hanton,
Nin iel da Paris pe da Rom.
— Biken ma bro na guitaïs
’Balamour da bôtr a garis ;
Nann, den iaouanc, ha credit se,
’Balarnour d’ac’h n’ rin ket ive !
— Me ’c’h a breman d’ober al lez,
Pell euz ar gêr, d’eur bennherès.
Honnès hi deuz aour hac arc’hant,
A lacaï ma c’halon contant.
Na ma ouijen-me canan ’vel ma ’c’h oûn compozi,
Me gomposje eur zonic vije d’am fantasi ;
Me gomposje eur zonic, ha na vijen ket pell,
Da daou den deuz ar c’hontre, en em garrie fidel.
Pa ve carante barfet aman en-tre daou den,
Joaüz vent ’vel eun eostic o canan ’n eun drezen.
Ha goude bezan caret, ha laket ho fians,
Ve glac’haret ho c’halon, mar na ve recompans.
— C’hui, ’mezhan, ma mestrezic, ’zo kiriec d’am zourmant,
Ganec’h e-man ma dessign, ha d’ac’h-c’hui am eus c’hoant;
Ganec’h e-man ma dessign, ha d’ac’h-c’hui am eus c’hoant,
C’hui ’c’h eus an ingratiri ’n andret ma zantimant !
— Tawet, ma zervijer, na lavaret ket se,
Rac kement a deziret garfen a arrufe.
Ma ligne zo contrel d’ar pez a c’hoantaët,
Ewit ac’hann da dri bloaz, ma mignon, n’am pô ket.
— Tri bloaz ’zo calz ha neubeud a amzer de dremen,
Au hini ve o c’hortos a gav hir an termen,
Gwellan m’oufemp da ober ve em dispartia,
Wit beza net a gojo, da c’hortoz au tri bloa.
Hac mar chomfemb er vro-man hon daou da em garet,
Deufe an dud da laret a vefemb mignoned.
Me iello da Sant-Malo, lec’h zo eun enezen,
Ebars en creiz ar mor don, dispoz d’ar ienien,
’Lec’h n’am bo nep plijadur ha nep coutantamant,
Nemet ar glao, an awel, hac a bep sort tourmant.
— Possubl ve, ma zervijer, ve balamour d’in-me
Em lacafac’h ’n eun danjer ’n eun tourmant er gis-se.
Ma holl vado en antier, ha c’hoaz na int ket d’in,
N’int cap da baëan ar boan souffret ’balamour d’in.
— Ho fesson vad, ma mestrès, zo capab d’am paëa,
Gant ma c’hallin hi c’havet, na c’houlennan netra.
Az zôn-man a zo zavet gant eur c’hloarec iaouanc ;
Me ho ped, hen excuset, na eo ket c’hoaz savant ;
Doue na ro ket d’an holl peb-hini he c’houlen ;
Kement hec’h â d’ar studi na vent ket bêleïen.
Hema zo ’r c’hloarec iaouanc o retorn d’he ganton,
Hac a gav bezr an amzer nac o canan eur zon.
Bemnoz, bemnoz, ’bars ma goele pa ’c’h an,
E-lec’h cousket, nemet goela na ran ;
E-lec’h cousket, nemet goela na ran,
Pa deu zonj d’in deuz an hini garan.
Me ia bemde da forest Coatamour,
En esperans d’ho cuelet kerc’had dour.
Pa ho cuelan o tont a dreuz ar c’hoajou,
War an delliou me laca ma secrejou.
— D’eun dra dister e contet ho secrejou,
Ma ho contet d’an delliou ’bars ar c’hoajou.
Pa zeui ar glao, an awel, an tourmant,
Setu collet ho secrejou, den iaouanc.
Gwelloc’h vefe o scriva ’n em c’halon,
Eno chomfent, cloaregic, gravet don.
Viçantan Guillou, Guerlisquin, 1888.
Eur c’hloaregic bihan euz a gêr Vontroulès
A zo deut d’ar vro-man ewit choas eur vostrès ;
Met choazet ’n eus unan pellic dimeuz he di ;
Eur marc’h mad renco caout ’wit mont d’hi zaludi.
Ar c’hloarogic a lare, p’arrue ’n tâl an nor :
— Zao a lec’h-se, minorès, da zigerri da zor,
Zao a lec’h-se, minorès, da zigorri da zor,
E-man du vuia caret aman o c’houll digor.
— Petra ’zo aze, ’mezhi, d’ar c’houlz-man euz an noz,
Pa dle peb den a fesson beza êt da repoz ?
Pelra ’zo aze, ’mezhi, keit-man arôc an de?
Ma vije den a fesson, e vije ’n he wele.
— Deut ganin, minorezic, deut-hu ganin d’am hro,
Me choazo d’ec’h eun habit a gaëra danvez ’zo ?
Me choazo d’ec’h eun hahit dimeuz a satin griz,
Ma lâro tud ma bro ’m bo bet merc’h eur markiz.
Me breno d’ec’h eun habit dimeuz a satin gwenn,
Ma lâro tud ma bro ’m bo bet eun dimezell.
— O salv-ho-craz, emezhi, me n’on ket eur baourès,
Me n’in ket ganoc’h d’ho pro ’n giz d’eur c’houriganès.
Me renco beza testou, bêlec d’am eureujo ;
Neuzo, cloaregic iaouanc, me iel ganec’h d’ho pro ;
Me renco beza testou, bêlec d’am eureuji,
Neuze, cloarogic iaouanc, me iel ganec’h d’ho ti ;
Neuze vad, cloarec iaouanc, me iel ganec’h d’ho ti,
Ha keit ma vin en buhez, oblijet d’ec’h a vin.
Selaouet hac e clevfet, hac e clevfet canan,
ha breman,
Eur zônic coant a newez gompozet er bloaz-man,
ha du-man ;
’Zo grêt da zaou den iaouanc euz a barrouz Moélou,
hac ho daou ;
Dezir braz ’zo ’n ho c’halon da veza priejou,
hac ho daou.
— Bonjour d’ec’h, Anna ’r Fichant, bonjour d’ec’h a lâran,
ha breman :
Pe-lec’h ’man ho tad Juluan, pa n’hen guelan o toman,
ha breman ?
— ’Man duze ’n parc al liorz, nac o voustellad ed,
me a gred ;
Et-hu d’am goull digant-han, n’ viot ket refuset,
me a gred.
— Bonjour, Juluan ’r Fichant, bonjour d’ec’h a laran,
ha breman :
Conje d’ho merc’h da zimi diganac’h c’houlennan,
ha breman.
— Ma merc’h n’ vo ket dimezet, arôc eur bloaz pe daou,
ah ! iaou !
Iaouankic mad ho cafan d’ zevel tiegezou,
hac ho taou.
Abars eur pennad goude, ar plac’h ’zo chommet clanv,
han ! han!
Mont ’ra he zad Juluan da gaout ar goazic man,
ha breman.
— Bonjour d’ec’h Ervoan Riou, bonjour d’ec’h a lâran,
ha breman ;
Baoue diweza m’ ho cuelis, ma merc’h ’zo chommet clanv,
— han ! han !
— Pa oan bet euz hi goulen, d’in-me n’ hi rojac’h ket,
me a gred :
Nac it-hu breman en dro, hac eun all ’ta clasket,
mar caret.
— Bonjour, ma merc’h Annaïc, setu d’imp calonad,
ma merc’h vad,
Goude bet en sant Moëlou gant Ervoan o couscad,
ma merc’h vad !
Fantic Bourdel, ar plac’hic coant,
Zo et da varkizès da Werrand.
Fantic Bourdel a vonjoure,
Bars en Gwerrand, pa arrue:
— Demad ha joa ’bars an ti-man,
Markiz Gwerrand pelec’h e-man ?
Bars en Gwerrand, dindan ar zâl,
A zo eur feunteun dour clouar,
Zo out-hi eur scudel arc’hant,
Ewit debauch ar merc’hed coant...
An dro d’ar c’hastel hi deus grêt,
’N tâl ar feunteun ’c’h ê digwezet ;
’N tâl ar feunteun ’c’h ê digwezet,
Ar scudel arc’hant deus cavet ;
Ar scudel arc’hant deus cavet,
He leiz a dour a deus efet.
Fantic Bourdel a lavare
D’an ôtro markiz, deuz ar beure :
— Otro markiz, mar am c’haret,
d’am digass d’ar gêr e teufet.
’N otro markiz a lavare
D’he bôtr marchossi ha neuze :
— Ekipet d’in ma c’harreos cloz,
Ma ’c’h in da Vontroulès fenoz
Pa oa o tiskenn ru Miniec,
A oe ar c’harreos digorret ;
A oe ar c’harreos digorret,
’Wit vijent gant an hol gwelet,
Ha ma lavare pôtred kêr :
— Arru ê ’r varkizez er gêr.
Fantic Bourdel a lavare
D’an ôtrô markiz on de-ze :
— Prenet d’in eun davanjer glaz,
’Wit ma raïo an dud d’in plas.
Pemp cant scoet arc’hant hi deuz bet,
’Wit mezur he mab, pa vo ganet.
— Tawet, Fantic, na oelet ket,
Me deui a wechou d’ho cuelet...
Canet gant eun néérez a Plégat-Gwerrand.
O retorn deuz Sant Iann-ar-Biz,
D’ac’h, Margodic, a brometis
Birviken james feumeulen
Met-oc’h, Margot, na eureujfenn.
— Salocraz, otro, trugare !
N’ veritan ket an enor-ze,
C’hui a zo mab eur c’honseiller,
Me a zo merc’h eur jardinier.
— ’Wit-on d’ veza mab a di braz,
Margodic, me n’ ran ket a gas,
Gant ma hallin-me beza well
Euz ho carante ’roc merwell.
— Ma c’harante, keit ma vewin,
Wit se, otro, hoc’h assurin.
Se, otro, hoc’h assurin rin,
Met nann en hano da dimi.
— Margodic, d’in-me leveret,
Petra ’zo caus n’am c’haret ket ?
Petra ’zo caus n’am c’haret ket ?
Me ’m eus mado, c’hui n’oc’h eus ket.
— Hac ho pe mado, ’meï, otro,
Me ’meus genet, hac ho dalvô ;
Hac a dalv muioc’h ma genet
Wit kement mad hoc’h eus er bed.
’Wit-on me da veza dister,
Ha beza merc’h eur jardiner,
Me oar lenn, scrivan war baper,
Coulz ma oar mab eur c’honseiller.
— Margot, Margot, ma dousic coant,
C’hui deufe ganin-me d’am c’hambr ?
C’hui deufe ganin-me d’am c’hambr ?
A bemp cant scoet m’ho craï contant.
— Miret, otro, ho pemp cant scoet,
Pe reit-int d’an nep a garfet ;
Pe reit-int d’an nep a garfet,
Wit-on me n’ho goulennan ket.
— Margodic, lavaret-hu d’in,
C’hui deufe ganin-me d’am zi ?
C’hui deufe ganin-me d’am zi ?
Me vewfe anoc’h disoursi ;
Ha me ho cuisco en goege,
Hac en pourpr hac en cadrine.
— Ar goèg, otro, ’zo d’an iliz,
Hac ar pourpr a zo d’ar bourc’hiz,
D’an dud gentil ar c’hadrine ;
Me n’ c’houlennan nicun an-he.
Tarn diaoul hini deuz ma ligne
Na’ n eus bet dec scoet a leuve ;
Na n eus bet dec scoet a leuve,
Me n’ouzon ket ar c’hontjou se
— P’in d’ho coulenn, Margot, d’ho ti,
Na ret ket a wall-respont d’in,
Met roët d’in eur respont-vad,
’Vel ma roas ho mamm d’ho tad !
— Ho ! euz ar goulenn a refet
Otro, a veet respontet ;
Rac, mar goulennet agreabl,
C’hui vo respontet favorabl ;
Ha mar goulennet dishonest
Ho comprimant finisso prest.
— Margodic, lavaret-hu d’in,
Breman pa ’z oc’h dimezet d’in ;
Breman pa ’z oc’h dimezet d’in,
Ha c’hui am c’har dreist peb-hini.
— Ho ! ia sur, ho caret ran-me
’Vel m’am bije genet, leuve ;
Ma vijac’h er prison laket,
Endan tri alc’houe ranfermet,
Me angachfe ma hol leuve
Ewit ho tennan ac’hane.
Mac’harit Fulup, 1872.
Selaouet hol hac a clewfet
Eur son ’zo newez gomposet ;
Eur sonic newez gomposet,
Da zaou den iaouanc ez eo gret.
An aotrou Rozar a c’houlenne
Dirizon la rie !
En Kernenon pa ’z arrue :
Dirizon la rière lon la dirizon !
— Demad ha joa bars an ti-ma,
Ar bennherès pelec’h ema ?
— Ema duze en bord ar ster
O titiran he lienn sclezr.
— Pennherezic d’in-me laret
Pelec’h eo et ho tomestiked ?
— Et int d’gass ann oc’henn d’ann dour,
Aotro Rozar, et d’ho zicour.
— N’eo ket ewit douran oc’hon
On deut hirio da Gernenon ;
Nemed ewit ober al lez,
Mar oc’h-c’hui contant, pennheres.
— Aotro Rozar, d’in-me laret
War ho troad oc’h deut d’am gwelet ?
N’eus ket a gezec en ti ho tad,
P’oc’h deut d’am gwelet war ho troad ?
— Pennherezic, goapad a ret,
En ti ma zad-me so kezec :
Me am eus eun incane gwenn
Hac eur brid arc’hant en he benn,
Alaouret cornio he diou lez,
’So mad d’ho tougenn, Pennheres.
— N’eo ket war eun incane gwenn
’Ven-me douget d’ann oferenn,
’N eur c’harreos alaouret hec’h an,
Peder rod arc’hant dindan-han.
— Pennherezic, glorusès oc’h,
Comz a ra ann dut ac’hanoc’h ;
— Penaos comzfer ac’hanon-me
Perc’henn pemp mill scoed a leuve ?
— Pennherezic, d’in-me laret,
Pe seurt leuve eo a douchet ?
— Eur boezell gwiniz, mil ha seiz,
A douch ma zad a Venez-Breiz,
Hac eur maout bemdez a Leon
Ha na eus buguel nemed-on ;
Na eus pennheres er vro-me
A varcho eur paz araoc-on-me ;
Nemed hinin ar Gerdadraou,
Mar gra eur paz, na raï ket daou ;
Ha mar march daou, na reï ket tri,
Rac me varcho kerkent hac hi ;
Ha ma march tri, na reï ket pewar,
Rac carget eo d’ez-hi ho faner ;
Carget eo d’ez-hi he faner
Control da hinin eur merser :
Ar merser a zoug war he chouc,
Ar bennheres a zoug araoc.
Eur païsant diwar er meas
A neus sammet [13] ar bennheres.
Canet gant Mie Ale An Noan-Duault.
Me na n’on ket joaüs, ha n’allan ket bezan,
O clevet ac’h eo clanv ma dous, an hini garan.
Ma cretfen mont d’hi zi, me iaffe d’hi gwelet,
Hac a gassfe ganin eun draïc mad bennaquet.
— Debonjour d’ac’h, ma mestrès, gwell braz ho cafan chanchet !
Aboe diwezan gwech, ma mestrès, m’oa ho cuelet !
— Pera ve cauz d’in-me na ven me ket chanchet ?
An derrien zo ganin, a neus ma gwall ôzet.
— Bezan meus du-man gwin, ’boe eizvet ma maëronès,
Me a digasso d’ac’h, mar carret efan, ma mestrès.
— Gwell eo ganin-me dour
Deuz feunteun ma gwir amour,
Evit ma c’h eo gwin-clairet
Digant an hini garan ket.
— Kenavo ta, ma mestrès, kenavo ’r c’hentan gwelet,
Doue hac ar Werc’hes d’ho dalc’ho ’n ho clenvet !
— Kenavo ta, ma mignon, kenavo ’r c’hentan gwelet :
Me requet digant Doue birviken iac’h na vefet !
Clewet hoc’h euz gant an dud fur
Eo mad corrija an natur ;
Eo mad corrija an natur,
Rei an amitié dre vuzur.
Biscoaz glao n’eus grêt na dawje,
Awel grenv na diminuje ;
Amitié domm entre daou den
Gant an amzer a nem gav ién.
Gwell eo amitié leiz an dorn,
’Wit na eo madô leiz ar forn ;
Gant amitié ’zo plijadur,
Ha gant madô tammaladur.
Genet ma mestrès a zo braz ;
Eun diou-jod ru, daoulagad glaz,
Hac eur geno ken direet
Ma ra mil vad d’in hi gwelet.
Eun daoulagad a zo ’n he fenn,
Ken sclezr ha dour en eur werenn ;
He zâl ’zo ’vel eun hanter loar ;
En creiz ma c’halon me hi c’har.
Evel eur graouen muscadès
Ez eo calonic ma mestrès ;
Gant eur graouen a zo c’houez mad,
Curante merc’h ’zo direat.
Pa vin clanv fall war ma guele,
Digasset ma dous ma bete,
Ha mar na ro d’in ar iec’het
N’am euz ezom a gen remed ;
Ma mestrès coant, pa arrio,
A bewar zra ma zoulajo,
Ma lemo a boan, a anvoui,
A chagrin hac a velconi.
Keranborn. — 1848.
En-tre kêric Pempoul ha pales ar Roue,
Eman an Duc a Oelo o sevel eun arme ;
Eman an Duc a Oelo o sevel eun arme.
Me ’zo eur c’hloarec iaouanc a lavar mont ive.
Pa oer er magnificat, ebars ar gouspero,
C’hantren eur c’hloarec iaouanc, gant he gamarado ;
C’hantren eur c’hloarec iaouanc, en satin guenn guisket ;
Calon ar vergerennic a oa rejouisset.
Hi tistreï en dro, lâret d’hi c’hamaradès kêr,
— Setu duont eur c’hloarec a escopti Tréger !
Setu duont eur c’hloarec a escopti Tréger !
Mar meritan an enor, e tei d’am c’hass d’ar gêr.
P’oa achu ’r magnificat, ive ar gouspero,
Hi da zaludi ’r c’hloarec, ebars en ber gomzo :
— Salut d’ac’h, cloarec iaouanc, ha d’ho compagnonès !
— Ha d’ac’h ive, bergeren, ha d’ho camaradès !
— Ha pa valefen aman seiz lew en dro da gêr,
Me na gavfen ket unan capab d’am c’hass d’ar gêr ;
Me na gavfen ket unan capab d’am c’hass d’ar gêr,
Nemet oc’h, cloarec iaouanc, a deufe da ober.
— Salocrâz, bergerennic, evit se na rin ket,
Rac me a zo da Doue gant ma zud prometet ;
Rac me a zo da Doue gant ma zud prometet,
Hac obeïssan d’ezhe, bergeren, a zo rèd.
— Na na n’oc’h ket beleget, ken neubent na oc’h sacr,
Ma allet cass d’ho ligne eun digare bennac,
Na mo ho craïo noter, pe brizer, ma keret ;
Ha pa goustfe pemp cant scoet, arc’hant na vanco ket,
— Me a zo pell ’zo amzer o saludin merc’hed,
Biscoaz ho ken diavis n’am boa me zaludet.
Adieu d’ac’h, bergorennic, ha d’ho camaradès !
— Ha d’ac’h ive, ’mei, cloarec, ha d’ho compagnonès !
Intanvez Peutite. Kerbors.
Mar plij ganec’h a zilaoufet
Eur zon ’zo newe gompozet,
Digue don ma dondaine !
ié, ié
Digue don ma don dé !
Eur zon ’zo newe gompozet,
D’eur plac’hic iaouanc hi zo grêt.
D’eur plac’hic iaouanc hi ’zo grêt,
Perrina Coat ec’h ê hanvet.
Perrina Coat zur a oele,
Na gafe den hi c’honzolje ;
Na gafe den hi c’honzolje,
Nemert Tersec, hennès a re.
— Tewet, Perrin, na oelet ket,
Me rei ho timi par gerfet.
Perrina Coat, deuz a Vulien,
Selezroc’h wit dour en eur weren,
Eun inkin glaz war he barlen,
Eur merinos en he c’herc’hen,
Eur c’harcan aour an dro d’he gouc,
Ha gant Tersec int pêet tout !
P’a Perrinic en toullou clos,
Ve Tersec o chach war he broz,
Ve Tersec o chach war he broz ;
— Perrin, poent ê mont da repos !
Deuz an Tour d’Auvergn vo gwelet
Vont ganthan d’he gambr da gousked ;
Ha ma ve huchet war Dersec,
— Te ec’h ê zur cog ar merc’hed !
— Tewet, Perrin, na oelet ket,
Me hoc’h eureujo, pa gerfet.
Set’ int dimêt hac eureujet,
Hac et ’n eur guele da gousked !
Anna Drutot. Pédernec.
Ehars en kêr Lanhuon a zo eur plac’h iaouanc
Hac a deuz tri amourous da bere a deus c’hoant.
Ar c’hentan zo piquer-min, egile zo toër,
Egile zo quiginer, da heman eo an affer.
Me am eus roët d’ezhi boutou diou wec’h griet.
Me a garrie, coantennic, beza ganeoc’h cousket.
Deut-hu ganen-me, Monic, deut-hu ganen d’am zi,
Na pô netra da ober, nemet em bourmeni.
M’ho lacaï en eur guele ebars en tal an tan,
Dindan tapisso voulouz, linsellio lien moan ;
Hac eun aval orangès vô a bep corn d’ezhan,
Hac eur rossignol bihan war-c’hore o canan.
Me ho lacaï ’n eur gador ebars en toul ma dor,
Lec’h ma welfet al listri o vragal war ar mor...
... Me ’wel arri al listri, hac hi stignet en du.
Aotro Doue ! ma Doue ! Intanvez ez oun sur !
— Tavit, tavit, Monic, tavit, na ouelet ket !
Ho pried a zo marv, ’zo marv ha douaret ;
Ho pried a zo marv, zo marv ha douaret,
Dindan ar marchepied, en iliz an Drindet...
M’oc’h eus c’hoant da glevet piou hen eus gret ar zôn,
M’ê eun toër iaouanc, euz a gêr Lanhuon.
Eur bennehrès iaouanc euz ar gêr a Vontroulês
Na war vordic an dour ’zo et da bassagerès ;
’Zo et da bassagerès na war vordic an ôd,
Hac a deus bet cavet eur vag a oa war flod.
Ma zo digwêt d’hi c’hâd, eun dez, eun den iaouanc ;
Hen d’oa en abondans a aour hac a arc’hant :
— Lavaret d’in, plac’h iaouanc, a c’hui a gemerfe
Eun den iaouanc ’n ho pag, ewit tremen aze?...
... Plac’hic, plac’hic iaouanc, breman d’in lavaret
Pegement a goustfe caout hoc’h amourousted ?
— Hanter cant scoet, ’mezhi, oh ! ia, en arc’hant gwenn,
P’ôtramant, mar keret, ebars en aour melen.
— Dalet ma valizen, leun a aour hac arc’hant,
Comerret ha miret ar pez raïo ho c’hoant.
Neuze, war ar mor don pa int bet digwezet,
Da c’hoari gant ar plac’h ec’h è bet ’n em laket.
— Losket, losket, ’mezhi, gant aon bout tamalet,
Aman ’zo calz a dud hac a vefemp guelet ! [14]
— M’ho salud, Izabellic, gant ho pagic vihan !
Petra a rez te aze war ar mor, da unan ?
Da zello ha da fesson a gafan ken brillant
Evel an heol binniget, pa bar er firmamant.
— Petra ê ’r c’homzou-ze ho peus lavaret d’in
A ia bete ma c’halon d’ober nec’hamant d’in ?
Me ’zo eur vinorezic oajet a bemzec vla,
Hac am eus calz da diwall c’hoarvefe d’in netra :
Diwezad a ven goude da zonet da oela ;
An enor, pa ve collet, n’ gafer ken da brena.
— N’ê ket ’wit coll da enor ha da virginite,
Izabellic, am eus bet kement a liberte ;
Ma ’z ê ’wit goull diganit ha te a ve contant
Da gemer eun don iaouanc ebars da vatimant.
— Oh ! ia, ’mez-hi, den iaouanc, tostêt d’am batimant,
Ar c’homzou oc’h eus laret ma deus rentet contant.
Izabellic a lare, pa dostaë d’he bro ;
— Me ’meus tapet eur pichon, n’oun ket hac hen chommo :
Me ’m eus tapet eur pichon ebars ma batimant,
Hac a deu d’hen anleuvi gant eur galon contant.
Louiz an Talec, Méné-Bré. — 1868.
Disul vintinn, pa zavis,
Tri marc’heger a rancontris ;
Tri marc’heger accoutret mad,
Daou ’oa war varc’h, unan war droad.
An daou war varc’h ma zremenas,
’N hini war droad ma zaludas ;
’N hini war droad ma zaludas,
Eur poc pe daou a c’houlennas.
— Comerrit daou, ha ma losket.
— Ma c’halon baour ’zo gonezet ;
Ma c’halon baour ’zo gonezet
Gant eur plac’h coant ’m eus rancontret.
Ma zad, ma mamm ho deus madou
Ewit ma c’hass d’ar scolajou ;
D’ar scolajou, da Sant-Briec,
Wit ober ouzin eur bêlec.
Ewit bêlec me na vin ket ;
Gwell eo ganin beza crouget !
Gwell eo ganin beza crouget,
Gant eur gordenn tric’huec’h troated !
Gwell eo ganin beza beuzet
Bars ar mor don, tric’huec’h gouret ;
Bars ar mor don, tric’huec’h gouret,
’Lec’h ma ve tapet ar pesked,
Ha pa veint braz, a veint laket
D’ober chaous gwenn d’ar soudardet.
Noz kenta ma ofern newez,
Peder boutez ’ndan ma guele,
Peder boutez dindan ar banc,
Ouz ma c’hoste eur plac’hic coant ;
Ouz ma c’hoste eur plac’hic coant,
Me boco d’ezhi p’am bo c’hoant.
Coantic ec’h ê ma mestrès, ha caër evel an dour,
Luc’hi a ra hi bisaj evel eur mezellour.
Ha me o c’houlenn out-hi, dre ma oa plac’hic coant,
Ha hi lojfe eun nozwez eur c’hloaregic iaouanc.
Hi o laret d’in disken, disken ha dont en ti :
— Credin ran a zo moyen evit ho repui.
Ha me o vont gant-hi dindan eur boud spern-gwenn,
Ben ma deuiomp ac’hano ’mamb troadet eur rozenn (bis) ;
Hac a zo padet out-hi ar spaz a nao miz crenn.
— Me hâ brema da Baris, da boursu ma studi ;
’N han’ Doué, minorezic, reit eun dra bennac d’in !
— Ha me vonet d’am armel, o roi d’ez-han cant scoet,
Eun dousenn mouchouero, ter pe beder roched ; (bis)
A-baoue, ma daoulagad na d’eus-han ket gwelet.
Ne allan mont da Baris, ne allan mont da Rom,
Dalc’het on gant ar c’hloarec, er gêr a rencan chom ;
Ne allan mont da Baris, ne allan mont neb-tu,
Dalc’het on gant ar c’hloarec da granchad el ludu.
Pa oa ar vinorezic oc’h ober he c’hanvou,
Oa ar c’hloaregic iaouanc er prennestr o selaou.
— Tawet, ma minorezic, plac’hic a humor-vad,
Rac mar d’è bew ar bugel, aman e-man he dad.
Cant scoet en penn ar c’hawel d’hen lacad ruskellad,
Cotillon d’ar vagerès ha mezeren d’ar mab.
Demad, Mari, ma mestrès, demad d’ac’h a laran ;
Setu me deut d’ho cuelet ’wit ar vech diwezan ;
Setu me deut d’ho cuelet, hen nâc’h na allan ket,
’Wit ma vo laket an de ma vefomp dimezet.
Deut c’hui ganin, ma mestrès, da gavoud ma ligne,
Ha me a iello ive gant-oc’h da gâd ho re.
— E-leal, ma zervijer, bet on ’câd ma ligne,
Hac ho deus lâret d’in-me biken ze na vije,
— Deut c’hui ganin, ma mestrès, da vordic ar c’hoajo,
E-lec’h ma ve au awel o hija an deillo ;
E-lec’h man al lapoussed o canan ho fredon,
Réjouissan ma speret, ober gai ma c’halon.
Deut c’hui ganin, ma mestrès, da vordic ar rivier,
Da vale war ar ieot glaz, ’wit tremen an amzer ;
Da barlant war ar ieot glaz ’bet’ an heur a greiz-de,
Pe ôtramant ’n ho jardin, dindan eur bout lore.
... En de all me oa mezo, da gouezan war ar ru ;
Ma mestrès a oa eno a zelle ouz-in dû ;
Ma mestrès a oa eno ma gwelet o couezan.
— Collet ganin ho craz vad ! adieu d’ac’h a laran.
Me a garje, ma mestrès, p’ho cuelis da gentan,
Vijen bet war ma guele diou pe der sizun clanv,
Covesèt, zacramantet, gant eur bêlec nouët.
Ha gant-se ’ta, ma mestrès, m’ho ped, ma c’honzolet.
— Petra consolazion oufen-me da rei d’ac’h,
Met ho kemer da bried ha bezan fidel d’ac’h ?
— Mar na vec’h ket fidelloc’h, en amzer da donet,
Wit na n’oc’h bet, ma mestrès, en amzer dremenet !...
Sansiplan marc’hadourès a zo war an douar
Eo hini an dud iaouanc, c’hui, ma mestrès, hen goar :
Ar c’hentan bezan tiet, an eil bezan fiet,
An dervet, coll ar fortun, — diwallet, mar keret !
Keranborn. — 1870.
M’am bije bet crayon, pluen, liou ha paper,
Me ’gomposje eur zon, da dremen an amzer ;
Me ’gomposje eur zon d’in ha d’am mestrès coant,
Deus plantet em c’halon eur fleuren a dourmant.
Me a wel ma mestrès ’n he jardin retiret,
Beuzet en he dêlo, o planta tri boket ;
O planta tri boket euz ar c’hêra fleurio,
D’ober he c’hurunen, eun de a erruo ;
Hac o planta tri all euz a fleurio newe
’Wit ober ma hini, na da dri de goude.
Me a wel ma mestrès indan eul loreen,
Imach ar grucifi ganthi en he c’herc’hen,
Imach ar grucifi ganthi en he c’herc’hen ;
Ober a ra d’in zin da vonet ’n hi c’hichen.
— N’eo ket c’hui, ma mestrès, ho poa lavaret d’in
Da bemp bloa war-n-ugent ’teujac’h d’am dimezi ?
Da bemp bloa war-n-ugent ’teujac’h d’am dimezi,
Ha pa grocjac’h ’n ho c’huec’h teujac’h d’am eureuji ?
— Ma vijec’h en Paris procuror pe noter,
’N deujac’h ket da zellet euz eur plac’h ken dister.
— Ma vijen en Paris, emperor pe roue,
Ha c’hui, ma mestrès coant, o clasc bara bemde,
’Teufen d’oc’h eureuji gant eur gwir garante.
— Ma zud ’zo erru coz hac en cadusite,
Hac a vefent rouinet ma hafen digant-he ;
N’eo ket just timêfen eneb d’ho bolante.
— Na, ma mestrezic coant, d’in-me ’ta lavaret,
Goude maro ho tud, na da betra ’c’h efet?
— M’ am bije bet mado, ’vel ziouas ! n’am eus ket
A vije d’ar gouant a c’hoantefen monet.
— Na mar eo da gouant a teziret monet,
Me ho craï leanes er gouant ma kerfet ;
Me ho craï leanes indan eun habit wenn,
Hac a iel da velec indan eur zoudanen...
Ec’h an c’hoas eur veach bete ti ma mestrès
Ha pa golfen ma foan, grêt am eus aliès.
Bet on ’n ti ma mestrès, bete dor he c’halon,
N’am eus cavet netra a gonzolasion ;
Nemel eur galon trist hac en captivitè
Na ve ’n ti ma mestrès, pa ’c’h an-me ’n hi bete.
Coulzcoude ’c’h hellan-me gant gwirion lavaret
Am eus bet grêt al lez da fleuren ar merc’hed ;
Am eus bet grêt al lez, hep meprizout hini,
Na gafin ket he far dre lec’h ma tremenin.
Pa oa ar c’hloarec iaouanc o lenn he lizero,
Arruas eur c’hannader da annons ar c’hêlo ;
— Terrupl, cloaregic iaouanc, ho cavan dizoursi,
Hac hen dimêt ho mestrès dimeuz a Gerdanguy ;
Hac hen dimêt ho mestrès eneb d’hi zantimant,
Hac et gant eun aufredour deuz a gêr-clos Wengamp.
Ar c’hloarec, pa ’n eus clewet, a zao ’n he zâ vatant,
’C’h a da gâd he vewel-braz gant ar gommandamant :
— Cabrestr d’in ma incane, roës-te kerc’h d’ez-hi,
Me ’renc monet da gousket fenoz da Gerdanguy.
P’arruas en Kertanguy, a oant hol o coanian ;
Ar c’hloarec da zaludin ar re-goz da gentan.
— Na d’ac’h-c’hui, cloarec iaouanc ! Petra zo a newe,
Ma ’z oc’h-c’hui en Kertanguy, d’ar c’houls-man deuz an de?
— Aliès, aroc breman, am eus lojet ’n ho ti,
Ha fenoz a rin are, ma ve commaudet d’in...
N’ c’heus ket a zonj, ma mestrès, ’boue pardon Lanvode,
Ho poa d’in-me assuret ha touet dre ho le;
Ho poa d’in me assuret ha touet dre ho le
A vijemp-nin unisset, pa blichje gant Doue ?
Mar oc’h c’hui, ma mestrezic, rouanes ar gened,
Ni moamb bet eul lestr caër, c’hui ac’h eus hi freuzet ;
Ia c’hui ac’h eus hi freuzet, hep caout consians,
Ha ma rentet languissant, hep caout esperans.
Da c’hortoz an urz ractal, couls en de vel en noz,
C’hui ’m rent en captivité, vel en prizon Bro-Sôz.
— Mar ve an hol gaptived ’bars en ho liberte,
’Vel ma ’z oc’h, ma zervijer, gant ar c’hraz a Doue,
A ve couit ar Roue Franc da baëan neb tribut
Na da Sôz, na da Varbar ewit caout he dut.
— M’ho comparaj, ma mestrès, ouz eur feillen derw gwenn,
Pe ouz eun eostic hanv, war vec eur zapinen ;
Pe ouz eun eostic hanv, war vec eur zapinen ;
Ar re-ze dro, a zistro, gant ar pewar awel.
— C’hui a goze, den iaouanc, evel eun avocad
Pe vel eur filozof, pe eun doctor benac.
Neb ho clewfe o parlant deufe prest da laret
A ven zottoc'h ewit-oc'h ! Met me 'm eus ho approuve!,
Hac a ra ken neubeud vàn o clcwet ho comzo
'Vël ma ra eur ween derw, ve maro seiz blà zo.
— M'ho comparaj, ma mestrès, diouz an durzunel,
Plni dé 'wit deumeurans ar meneïo huel ;
Honnès na ra ket a gaz pegent rust ve 'n amzer,
Ha pa bliio gant doue a deuio an douster.
— Nann ! nann I me n'on ket canabl da gredin ho pe c'hoant
D'hem c'harout en ho calon, evel ma ret zeblant ;
Rac c'hui rofe da gredin da verc'hed diaviz,
A ve war grouio raden a tiwan fleurdeliz ;
Rac c'hui rofe da gredin da verc'hed zodezet
A ve war grouio raden tiwan lavand fleuriet !
— Arsa-'ta, ma mestrezic, lâret, en bezr gomzo,
A contant 've ho ligne a timèfemp hon daou.
— la, contant ve ma ligne ! Na perac-'ta na ve?
Neuze, me 'm eus ma c hunan pretansion war ze ;
Neuze, me 'm eus ma c'hunan war ze pretansion :
An-neb a uz a gle choas, evel just ha raizon.
— Arsa-ta, ma mestrezic, kenavo lâran d'ac'h !
Ken 'lies plas m'ho cuelin, me am bo joa ouzoc'h.
Na n'oc'h ket deuz ma état, dre tn'oc'h païzantès,
Met mar goullet zervijin, deut d'am zi da vatès.
— Arsa'-ta, cloarec iaouanc, c'hui a allô lâret
Pô clewct ma zantimant ; eun ail na raïo ket.
Me a zo bet re fragil o contan ma doare,
Met breman me vô diroc eun neubeudic war-ze ;
Me a zo bet re fragil 'contan ma zantimant,
Met breman me vô diroc, en touez an dud iaouanc.
Jan Yvon ar Merl. — Keranborn, Plouaret.
Ervoan Camus a gane gai,
’Clasc he gezec eur zul veure ;
Ervoan Camus a Blouillau,
Brawa pôtr iaouanc ’zo er vro.
Hac he gezec p’hen deus cavet,
War eur c’hlazenn eo azeet ;
War ar c’hlazenn p’eo azeet,
He fri da voadan ’zo ’m laket :
— Petra newe c’hoarve d’in-me,
Na mar goad ma fri ken beure ?
Na mar goad ma fri ken abred ?
Custum d’hen ober na ê ket.
Hen harpan he benn ’n eun derwen,
Commans da zonjal, da gomprenn ;
Commans da zonjal, da gomprenn,
’C’hortoz tud ’n ofern da dremenn.
— Ma c’hoar, plac’h an ofern veure,
Petra ’c’h eus clewet a newe ?
— Newentiz ’walc’h am eus clewet,
Pa ’zê marw an hini garet.
Ervoan Camus, na pa glewas,
Ter guech d’an douar a goueas ;
Ter guech d’an douar eo coueet,
He c’hoar paour, n-eus-han goureet ;
— Tewet, ma breur, na ouelet ket !
Te wel, ma breur, em gonzolet !
Merc’hed awalc’h a zo er vro ;
C’hui ’zo iaouanc hac a gafo ;
C’hui ’zo iaouanc hac a gafo,
Hag ar re-goz a dremeno.
— Hac ’ve ken liès ’blac’h er vro
Hac a zabrénen a zo er mor,
Me n’am bô hini anezhe,
P’eo gwir ê marw ma c’harante ;
Biken euret n’vô war ma fenn,
P’ê marw Mari ar Penduenn.
Mari Hulo, à Plouaret.
Selaouet hol, hol selaouet
Eur bâl ’so newez gomposet (bis)
Tiridi-tiridei, dei, dei, lam-toura
Toura tra la lei !!
Eur bâl ’so newez gomposet,
Da verc’hed Kergroaz ez eo grêt.
A zo grêt da verc’hed Kergroaz,
O vont en noz da c’hoari ’r vaz.
Treuzi reont diou ster, pe der,
’Tont d’ann nozwez da Draon-Maner.
En Traon-Maner p’int arruet,
N’eo ket da zansal ez int et ;
Êt int d’he gambr gant ann otro,
Da c’hoari ’n dinz hac ar c’harto.
N’oa ket ’n nozwez peurachuet,
Fortun ar merc’hed a oa grêt.
Ar merc’hed paour-man a oele,
Na gavent den ho c’honzolje ;
Na gavent den ho c’honzolje,
Med an otro, hennès a re.
’N otro lâre d’ezhe bepred :
— Tawet, merc’hed, na oelet ket !
Tawet, merc’hed, na oelet ket,
’Wit ho puhe na golfet ket,
’Wit ho puhe na golfet ket ;
Met oc’h enor na laran ket.
— Gwell eo ganin merwel mil gwech,
Ewit coll ma enor eur wech,
Rac an enor, pa ve collet,
Ewit arc’hant n’hen caver ket !
’Wit laket ’n taboulin tro kêr,
’N enor kéz na deu ket d’ar gêr.
Ha lost ar c’haz war ar min-glaz,
’N hini oar homan a oar c’hoas ;
Ha gar ar gazec war ma scoa,
Me ’m eus hi lâret ’wit netra ;
Ha lost ar big war an drezen,
Setu achu ma c’hanaouen.
(Mab Lucas).
Chileuët hol, o chileuët
Eu sonic nevez ’zo savet,
Da Varc’harit oc’h Kergluyar,
Proprican plac’h war ann douar.
Hac he mamm a lâre d’êhi :
Marc’harit keh, coantic oc’h-c’hui !
Petra vern d’eing bud e ken brao,
Pa n’am dimezet ket atao ?
Pa ve ann avalenn en ru,
Rêd ê he gutul, ha doc’htu ;
Coei ra euz ar voenn ann aval,
Mar n’hen gutuler, ia da fall.
— Ma merc’hic coant, ’n em frealhet,
A-benn ur bloe e vec’h dimêt.
— Ha mar marvan a-raoc ur bloe,
Ma laket on eur bez neve.
Laket tri boket war ma be,
Unan a roz, daou a lore.
P’az eï re dimêt d’ar vered,
E kemerint peb a voked ;
Hac e lârint ’n eil d’egile :
— Chetu ur plac’h iaouanc ame
Pini a zo marv en he c’hoant
Da zoug mirouerou arc’hant !
War ann hent-braz kent ma laket :
Cloc’h evidon na zono ket ;
Cloc’h war ann douar na zono ket,
Bêlec d’am c’herc’had na zeui ket.
Stival, tost de Bontivy, 1848.
Ar plac’h a zavas beure mad,
Ewit lacâd he c’hoeff er fad.
He mamm a lavare d’ezhi :
— « O Doue! braoa plac’h oc’h-c’hui !
— « Petra dâl d’in-me beza coant,
« Pa na allan caout ma c’hoant?
— « Tawet, ma merc’h, na oelet ket,
« Bars eur blâ, c’hui vô dimezet !
— « Eur blâ zo hir da scuill daëro !
« A-benn eur blâ, me vô maro.
« A-benn eur blâ, me vô maro ;
« Dimei neuze neb a garo !..,
Pa vin maro hac interret,
« Laket ma be ’n creiz ar verred ;
« Laket ma be ’n creiz ar verred,
« Ha warnezhan pewar bouquet !
« Laket warnhan peder rozenn :
« Diou a vô du, diou a vô gwenn.
« Diou a vô du, diou a vô gwenn,
« Wit ma vô canvo en pep penn ;
« Diou a vô rû, diou a vô glaz,
« Wit ma vô canvo en pep plas.
« Ar c’hloer iaouanc, pa dremenfont,
« Peb a bater a lavarfont ;
« Peb a bater, peb a ave,
« Wit ar plac’hic a vô aze ! »
Ar c’hloaregic a lavare,
Dre ar verred pa dremene :
— « Setu aze he eur plac’h coant
« A zo marwet gant keûn d’he c’hoant ;
« Gant keûn da eur c’hloarec iaouanc,
« Deuz a goste ’r gêr a Wengamp ! »
Ar plac’h iaouanc a lavare
Diwar bordic he be newe :
« Cloarec iaouanc, it en hoc’h hent,
« Me a zo breman evel kent !
« Cloarec iaouanc, it en ho tro,
« Ha lest en peoc’h ’r re zo maro.
Mac’harit Fulup.
Aliettic ar Palefre,
Brawa plac’hic ’zo er c’hontre !
Ma ven-me ganthi o cousket,
Me ve gant ma muia caret.
— Ma c’heginer, ma fotr a di,
Kerz evit-on betec en-hi,
Ha lavar d’ezhi, mar n’hen goar,
Eo plac’h caret war an douar.
— Debonjour d’ac’h-c’hui, Aliet.
— Ha d’ac’h, keginer, p’ oc’h deuet ;
— Me ’zeu da zigass d’ac’h lizer
Digant Bernez, ho servijer.
— Trugarez ewit ho lizer :
Debret boed hac it c’hui d’ar gêr ;
Debret c’hui boed, ha retornet,
Lâret d’ho mestr on dimezet...
— Debonjour d’ac’h, ma mestr otro,
D’in-me a zo chanchet kezlo ;
D’in-me a zo kezlo chanchet,
Aliettic ’zo dimezet.
— Ma c’heginer, ma fotr a di,
Kerz evit-on d’ar marchossi,
Ha dibres d’in ma ankane,
Ma ’c’h in da c’hoûd ar wirione.
— Debonjour d’ac’h-c’hui, Aliet.
— Ha d’ac’h-c’hui, Bernez, p’oc’h deuet,
— Kezlo newez, am euz clewet,
Credi ’ve gwir n’am eus ket gret.
— Ar c’hezlo c’hallfe beza gwir ;
An holl n’ ho deuz ket ho dézir,
Ha me am eus eur breur cloarec,
Mar clewfe-ze, a ven làc’het !
— Lest ho preur cloarec dengentil,
Ha pa ve ganthan cleze dir ;
Ha pa ve ganthan cleze dir,
Deuz eur scoet hen eus, me’m eus mil ;
Me’m eus eun ti en Landreger,
Tric’huec’h milin war eur rivier,
Ha tric’huec’h milin war eur stang,
Hac a val hol gant neud arc’hant.
Ar prennechou en aour melen,
Ann orojo en arc’hant gwenn.
Pemp mil scoet ar bloaz a leuve
N’eo ket an hol ’n eus anezhe.
Hol e vezont d’ec’h, Aliet,
Mar caret dont d’am c’homerret.
— Otro, he tad raïo marvail,
’Welet he vab o paëa tail,
Stouet ’bars an iliz, izel,
Ha c’hui savet a voad huël.
Otro, diskennit, deut en ti,
Lakit ho marc’h er marchossi ;
Lakit ho marc’h er marchossi,
Reit foën ha kerc’h d’han da zibri.
Tapet ho torn bars ma hini,
Ma ’c’h amp hon daou da dimezi ;
Ma ’c’h amp hon daou da dimezi,
Ha goude-ze, da eureuji.
(Caroline ar Bouill, Euz Duaut.
Guech-all a zo bet eun amzer
E carrien me parrous Kemper,
Hac hi c’harrien fidelamant,
Dre ’m boa en-hi eur vestrès coant.
P’oan o retorn a Vontroulès,
Me ’clewet comz euz ma mestrès ;
Me ’clewet unan o lâret :
— Mestrès ’n den-man ’zo dimezet ;
Dimezet è he vestrès coant
D’eur c’hivijer euz a Wengamp [15].
Ha me kerkent hac o lâret
’C’h ajen da Wengamp d’hi guelet ;
Lâret ec’h ajen da Wengamp,
Ewit guelet ma dousic coant...
Pa oan war baveo Guengamp,
Me ’welet ma mestrès ’n hi c’hambr;
Me ’welet ma mestrès ’n hi c’hamhr,
Diraz-hi mezelour ardant.
Ha me da lavaret d’ezhi
N’ajen ket ’n hi c’hambr da gomz gant-hi ;
Ma carrie diskenn war ar pave
Me gomzje out-hi, hep dale...
— Ma mestrès, d’in-me lavaret,
Ha gwir ar c’hezlo ’m eus clewet ?
Ha gwir ar c’hezlo ’m eus clewet ?
Mar d’è gwir oc’h c’hui dimezet?
Mar d’ê gwir oc’h-c’hui dimezet,
Ma goalenn d’in-me a rofet,
Rac an arc’hant, an aour melen
N’int ket ouz groeg kivijerrien.
— Cloarec iaouanc, ma escuzet,
Eun dengentil eo am eus bet.
— Hac a ve dengentil ha nobl,
’Man he lojen war vord an od ;
’Man he lojen war vord ar ster,
Henval ouz hini eur c’hivijer.
... Ar wreg iaouanc a lavare,
Er gêr d’he mamm, pa arrue :
— Itron Varia ar Folgoat !
Penos c’hallo ma c’halon pad ?
Penos c’hallo ma c’halon pad,
’Santout c’houez lezr gant he zillad ?
— Tawet, ma merc’h, na oelet ket,
Perc’hen an aour oc’h eus-c’hui bet ;
Perc’hen an aour hac an arc’hant,
Hac ar c’hloarec n’ê nemet coant !
... Et ê ’r c’hivijer da Landréger,
Me garje biken na deufe d’ar gêr !
Na oa ket he gir peur-lavaret,
Eul lizer ’n he dorn ’zo digasset.
Digasset lizer d’ezhi d’ar gêr,
Da lâret oa marw ar c’hivijer.
... Ar c’hloarec iaouanc a lavare.
En cambr he studi, eun de a oe :
— Eun dra a newez ’zo c’hoarvezet ;
Ter feillen em Ieor a zo breignet;
Ter feillen ’zo couezet d’an douar,
Intanvezet ê an neb am c’har !
Eomp da Wengamp d’hi eureujin ;
Intanvezet ê ’n neb a blij d’in !
Disul vintinn pa zavis, war vord ar feuntenn c’hlaz,
Me remerquas ma mestrès o walc’hi he bisach :
Ken caer a oa ar feunteun, ken sclezr a oa ann dour,
Ken a em welemb en-hi, vel en eur mezelour.
Ken caer oa ar feunteun evel ann olifant,
Ha war bevar biz d’ar plac’h a oa pemp diamant.
Ha me c’houlenn digant-hi ha me ’c’h aje d’hi zicour
Da c’hourenn ha da diskenn he ficheradic dour?
— Ho trugarez, den iaouanc, ’vit ho bolante vad,
C’hui ’c’h eus re a vadelès, evit eun tremeniad ;
C’hui a zo diouzoc’h eur vourc’hizès iaouanc,
Hac a voar reï eloquanz hac ar gontantamant.
— N’eman ket em fantazi caout bourc’hizès a-bed,
Ganec’h-hu da gauzeal am boa c’hoant da vonet.
Hac hi o vonet gant-hen indan eur bodic craou,
’Ben ma teujont a-c’hane, oant mignoned ho daou.
Hac hi o vont gant-hen indan eur bod spern-gwenn,
Hac o troadan eur rozenn, a badas nao miz crenn.
Me ’zo eur c’hloarec iaouanc o poursu ma studi,
En han’ Doue, minorès, eun dra bennaket d’in.
Hac hi o vont d’hec’h armel, o reï d’ezhan cant scoed,
Eun dousenn mouchouero hac eur peder roched.
Ma eo fixet d’ar c’hloarec ann amzer d’ dont d’ar gêr,
Ma oe fixet d’ezhan, oh ! ia, eiz miz hanter.
Ha setu ann amzer ’oa fixet ac’huët,
Hac ar c’hloarec iaouanc er gêr na arri ket.
Pa oa ar vinorezic en he brasa poaniou,
A oa ar c’hloaregic ’n toul ann nor o selaou.
— Êt gant-hen ma enor, oh ! ia, ha ma mado ;
Na drouc-pedan ket gant-hen, Doue d’hen amando !
— Dalc’het ha couraget, plac’hic a galon vad,
Da c’henel ho pugel, setu arri ann tad !
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cotillonenn d’ar vagerès ha maillurenn d’ar mab,
Cant scoed e-penn ar c’havel, da lacad luskellad.
M’ho pije roët d’in-me eun drouc-pedenn bennac,
Tanfoeltr bikenn, minorès, n’ho poa gwelt ma daou-droad !
Canet gant Marc’harit Fulup, 1868.
Tostaët hol, tud iaouanc, ha c’hui ’glevo canan
Eur zonic divertissant ’zo zavet er bloa-man,
’Zo grêt d’eur plac’hic iaouanc an oad a bemzec vloaz
Hac a zo bet anlevet an noz kenta ar bloaz.
Ha m’oc’h euz c’hoant da glevet penôs c’hoarveas se,
Tad ar plac’h-man oa mânet clanv fall war he wele.
Yvonaïc c’houlenne, eun dewez, ouz he zad :
— Ho conje da zimezi, ’mez hi, ma ve d’ho crad ;
Ho conje da zimezi, ’me ar plac’h, a fell d’in,
D’eun amunuzer iaouanc a barrez Sant-Gily ;
D’eun amunuzer iaouanc a barrez Sant-Gily ;
Dont a ra d’am darempred ha plijout a ra d’in.
— Me ’zo, eme ar pôtr coz, dalc’het gant ar c’hlenved,
Ouspenn, te rô d’in chagrin ha nec’hi ma spered,
Te ’c’h a da gomer eun den an izella degre,
Ha te oc’h allout caout unan deuz da ligne.
Te ’c’h a da gomer eun den an izella degrad,
Ha te oc’h allout caout eun den a ligne vad...
Iann Raizon a lavare d’he vewel, an traïtour :
— Gra d’in caoul ar bennherès, mar alles ma zicour;
Gra d’in caoul ar bennherès, en despet d’he ligne,
Ha me roïo dit dec scoet da gad dillad neve (bis)
Ha da gemer da vevel, ar rest deuz da vuhe.
Hac hi hac o nem glewet neuze, eun daou pe dri,
Da brena eur wisdantin, da vont d’hi laëres di.
Ha pa antrejont en ti, ar plac’h oa o trempa ;
Hi teurel ar wisdantin war scudel Yvona.
Yvona, pa d’oa debret eun daou loaïad pe dri,
Hac hi tôl he botou-coat en creiz leuren an ti,
Hac o vont da Gerveno, da gavout Iann Raizon.
Set-hi fourret er prizon, ha tapet ar pichon ;
Tapet a oa ar pichon, na oa ket bet a boan,
Ha casset da Gerveno, da beurdibri he c’hoan.
Person Sant Gily ’lâre, ar zul nessa, ’n he brôn :
— Clewet ’m eus, Sant Giloïs, poa laëret eur pichon.
Ar c’houldri nefa honnès na nefa nemert-hi,
Mes credet, Sant-Giloïs, ret vezo hi renti.
Ar goaz a gomer aon, o clewet ar person,
’C’h a da gouldri Kerveno, da gerc’had he bichon ;
’C’h a da gerc’had he bichon, da gouldri Kerveno,
Hac hen ’c’ha d’hi c’hass neuze da gouldri Keraval,
Da zicour an hini goz d’ober goadigenno.
Iann Raizon a lavare, pa antree en ti :
— Setu aze ho merc’hic, pa na deut da wit-hi.
Bet ê ’c’h ober eur bale, da c’hortoz an eured ;
Na c’houllet ket hi rei d’in, met ober a refet,
Ar pôtr coz, p’hen eus clewet, a zao ouz he wele,
Da vont da di ar Justis, an dewarlerc’h beure.
Da vont da di ar Justis, wit ober eun decret ;
Wit m’ho dijent galeo, pe ma vijent dewet...
— Ma zad, me c’houlen pardon, nac a greiz ma c’halon
Well ê d’in beza eureujet ’wit chom en abandon.
C’hui ive ho poa laëret ma mamm a di he zad,
Ha se n’eus ket ho harzet da ober ligne vad ! »
An hini goz, o clewet, e deus neuze lâret :
— Na ei den d’ar galeo, ha na vô den crouget.
Gwell ê repari an drouc, mar ê grêt ar pec’hed…
Setu oe grêt an eured, gant peb solennité :
Tapet oe an oac’h iaouanc war geïnn eun incane,
Bete-goût teuje d’ezhan dougen bonet he dad.
Na oa ket a drouc-zeblant : commanset oa er fad.
Mar plij ganec’h, silaouet, hac e clewfet canan
Eur chanson divertissant ’zo zavet er bloa-man ;
A zo grêt d’eur plac’h iaouanc a deuz cuitêt he bro ;
He c’hérent hac he ligné, hol e-maint en canvo.
D’an amzer ma oa laeret, oa ar gwaz gant he zad ;
En em disken eur bannac’h, oc’h eva boutaillad ;
En em disken eur bannac’h, oc’h eva d’he iéc’hed ;
— « Otro, ho merc’h Margodic am eus c’hoant da gavet. »
An itron a oa prezant, a respont prontamant :
— « Na grédan ket ec’h afe gant mab eur païzant ;
« He zad a zo den gentil, he mamm a zo itron,
« Ma merc’h a zo dimezel euz a gondision ;
« Ma merc’h a zo dimezel dimeuz a La Boissier,
« Na gredan ket ec’h afe gant eur palefrigner ! »
Ar gwaz a nefoa speret, na laras gir a-bed,
Hac a lèzas au itron d’achui he c’houplet...
Eun de, p’errujont er gêr, a zo d’hê annonset,
Na gant ho merc’h Henori, a oa Margot collet.
Kerkent zo zavet enclasc, partout dre an noblans ;
Na vân na zâl, na kigin, bars an apartanans;
Na vân na zâl, na kigin, na cambr, na marchossi,
Clasket ec’h ê Margodic bete ’bars er c’houldri ;
Clasket ec’h ê Margodic en noblans tro-war-dro,
Bete ’n poul-rod ar vilin a zellè un otro.
« Arru an abardaë, poent ê d’imp discuiza,
« Zonet ec’h ê cloc’h ar pred, poent ec’h ê d’imp coania.
« Goude, nin a goncluo petra a vezo grèt :
« Rèd a vo scriva lizer na d’ho mocrebezed ;
« Rèd a vo scriva lizer na d’he moerebezed ;
« Ewit ma merc’h Margodic a renkin da gavet.
« Warc’hoas vintin, pa zavin, me scrivo da Wengamp,
« Da gerc’hed an archerrien, oh ! ia, incontinant.
« Neuze ’c’h in da gâd ar gwaz p’hini ’n eus hi laeret ;
« Ewit ma merc’h Margodic a renkin da gavet ;
« Ewit ma merc’h Margodic d’in-me zur a rento,
« Ha mar na ve ket crouget, ec’h ei d’ar galeo ! »
An dewarlerc’h pa zavas, ec’h es da gâd ar gwaz :
— « Clewet am eus Margodic a zo laeret ganac’h ? »
— « Gwir eo : ho merc’h Margodic ha me a nem garrie ;
« Mar vec’h prest d’hon eureuji, marteze ’n em rentfe.
« Ma rafen eur griaden d’am dous, d’am c’harante,
« Ouspenn seiz leo tro war dro ma mouez anavefe.
« Mar na glewfe kel anon, me allfe monet c’hoas
« Da gichen eur goz ween a zo en Lann-Golvaz,
« Pe da ilis ar Feunteun, ha hi ma c’hlewfe prest.
« Mar n’e man en Landerne, hi a zo êt da Vrest.
Mont ra an ôtro d’ar gêr, pa n’alle goût netra ;
Ar person a zo furroc’h a deu ive brema,
Ha war digare farsal, hen eus lâret d’ar gwaz :
« Me a oar kercouls ha c’hui pelec’h e-man ar plac’h.
« Breman pa c’h eus hi laeret, c’hui renc hi eureuji,
« Pe na pô ket da vale neblec’h e lec’h ma vin. »
— « Ya zur, p’am eus hi laeret, on prest d’hi eureuji,
« Ha me nem gavo ganec’h elec’h ma larfet d’in.
— « Mar na gredet dont en de, deut en noz, mar caret ;
« Ma ve zerret an ilis, c’hui chommo er porchet. »
An dewarlerc’h pa zavas, ’c’h a gant ar feumeulen,
Ewit mont da eureuji da ilis Sant-Jermen.
Pa oant erru er verred, he breur, he mamm, he zad
A lemas ar plac’h iaouanc digant he c’hamarad ;
He breur a oa iaouancoc’h a neus lâret ractal :
« Heman a zo eun tôl vil a teus grêt d’imp, ma c’hoar !
« Na pa glewo hon ligne, kerent ha mignoned,
Gant-he dre hol er bed-ma ni a veo cazet. »
Ar plac’hic, pa deus clewet, a deuz bet lavaret :
« Contant on d’hen eureuji, p’hen eus ma anleuvet. »
Met he zad, a oa prezant, a laras prontamant :
« Me ho casso, Margodic, d’ar gouant da Wengamp ! »...
... « Et ê ma dous d’ar gouant, hac hi gwisket en griz,
Met me iello da ermit, en forest ar Markiz,
Hac a stigno ma lasso war benn eun envnic all,
P’ê achapet ma fichon hac êt ma zenn da fall.
C’hoas a chommis da zonjal eun neubeut er porchet,
O welet pegen buhan ec’h ê bet achapet ;
O welet ar finesse hen eus bet ar person,
Digerri dor ar gawet ha leuskel ma fichon.
Et ê ma dous d’ar gouant, hac hi gwisket en gwenn,
Met me iello da ermit, da forest Sant-Jermen,
Hac a stigno ma lasso war Coat ar Vilien,
Lec’h biken ma daoulagad na wel ma mestres ken.
Mac’harit Fulup.
Pa oan em c’hawel, bihanic,
Me ’m oa choaset eur vestrezic,
Trou la ri lai tra la lan
Roularilanlaine !
Breman p’omp arru braz hon daou,
A so savet caranteou.
He zad, he mamm, p’ho deus clewet,
D’ar gouant ho deus-hi casset ;
Casset ho deus ma dousic coant,
Oh ! ia, da Wengamp d’ar gouant.
Ha pa goustfe d’in pemp cant scoet,
Me iell da Wengamp d’hi gwelet.
Bars en Gwengamp p’on arruet,
Ma mestrès coant am eus gwelet.
— Bonjour ha joa, ma dousic coant,
Deut-on d’ho cuelet da Wengamp.
Lavaret d’in ma mestrezic,
Petra lâr d’ac’h ho calonic ?
— Ma c’halonic a lavai d’in
Caret vad d’ann nep a gar d’in ;
Caret vad d’ann nep a gar d’in,
D’in ma c’hunan, dreist pep-hiui.
— Tri re votou am eus uzet,
Ma dousic coant, ’tout d’ho cuelet ;
Prest on da uzan ’r bewar re,
Ha c’hoas n’ouzon ket ho toare.
— Mar oc’h scuiz oc’h uza botou,
Deut war zodennou ho lêrou,
Pe grêt ober ’r galochou lezr,
Pe, mar doc’h scuiz, chomit er gêr ;
Didosta, envnic rouz, gant da vouez trionfant,
Da zilaou prepozio en-tre daou den iaouanc ;
Da zilaou ar prepozio a zo bet en-tre-z-he ;
Te oa en plas da alloud zilaou piz anezhe ;
Te oa en plass da alloud zilaou piz anezhe,
Ar c’homjo elocant a oa bet en-tre-z-he.
Ma mestrezic ’zo hanvet deuz eur boket sousi,
Pe diouz eur rozen ru, pa ve ’n he iêoni ;
Pa ve troc’het he grïo a deu da dristaad ;
O Doue, ma c’halon baour, na oufes biken pâd !
O Doue, ma c’halon baour, penoz e pâdi te,
Na da lavaret adieu d’hes dous, d’hes carante?
O Doue, ma c’halon baour, rannan ri gant glac’har,
O lâret adieu d’hes dous, d’hes dous ’n hini da gar !
Disul ar c’hazimodo, ’wit ar bloaz tremenet,
Me a oa gant ma mestrès en corn he c’habinet ;
Ha me o clewet unan o drouc-comz ac’hanon,
’Vel, war ar batimancho, pa ve tenno canon ;
Me o clewet eur gwall-deod o drouc-comz war ma stad,
Evel an tenno canon ’bars en creiz eur gombad.
Me ’crigin em mestrezic hac hen em retiran,
Ha me o vonet ganthi d’ar c’hambrjo huellan.
Nac he zad a oa enn-ho, na war tout dôr he gambr,
Eur visaj a oa outhan ’vel bisaj eun tyrant.
— Mar na garet-hu, ma merc’h, dilezel an den-ze,
M’ho privo deuz ma mado, en durant ma buhe !
Fanchon, ’vel ma deus clewet, hec’h â d’he c’habinet,
Na da scrivan eul lizer gant eur galon touchet [16].
— Otro Doue ! ma Doue ! n’ gavfen ket cannader
Hac a gasfe ewit-on d’am dous coant eul lizer?
Gasfe d’ezhan eul lizer ve scrivet gant ma goad,
’Wit ma ouïo ma mignon darn deuz ma c’halonad.
— Na, ma c’hoar Fanchon, scrivet ho lizero, pa gerfet,
Eur c’hannader ’wit ho c’hass d’ac’h-c’hui na vanco ket...
— Na demad d’ac’h-c’hui, tad cri, tad cri ha dinatur,
C’hui resevfe eul lizer deuz dorn ho crouadur ?
C’hui resevfe eul lizer deuz ho merc’h Franseza ?
Lavaret deus d’in e-man ’n hec’h amzer diweza.
He zad o clewed se a ra réflexion ;
Daoust pegen cri ez eo, ê touchet he galon ;
Hac hen o pignel neuze na d’he gambr huëllan,
’Chomm eur momedic amzer, ewit em studian...
— Dâlet, ma c’hoar Fanchonic, dâlet al lizer-man,
Commerret scabel da lenn ar pez ’zo war-n-ezhan.
— Ha te, ma breur, emezhi, commer lanz pe gleze,
Ewit treujin ma c’halon, poan na ri ket d’in-me !...
Me a zavo eun dourel war vordic ar mor don,
Hac a welo ac’hane demarcho ma mignon ;
Ha me a welo du-hont lestr newe o tonet,
Hac en honnes a vezo ma dous muian caret ;
’Bars en honnes a vezo, ma dous, ma gwir vignon,
An hini hen eus plantet eur pognard em c’halon !...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kent ’wit finissan ma zôn, am eus c’hoant da lâret
Eur gir war ar garante ’ntre pôtred ha merc’hed.
Carante ar pôtr iaouanc ’zo pluenn war an dour,
Eur zantimant goloët hac eur speret treitour.
Carante ar plac’h iaouanc a zo scanv ’vel ar pell,
A dremen en eun instant, gant eur barrad awel !
Me na n’in ket ma unan
Da Gercabin da wit tan,
Rac an otro zo er gêr
A zawfe d’in ma davanjer.
Kercabin goz hac he bôtred
A danzfe war eun assied.
Kercabin goz ha Rozambaou
A zo camaraded ho daou ;
A zo ho daou camaraded
War ar gwin ha war ar merc’hed.
Na ’n eus plac’h iaouanc en Plouëc
Na deus en Kercabin cousket,
Nemert honnont, merc’h Coat-ar Zant,
A rei ive, pa defo c’hoant.
Na ’n eus plac’h iaouanc en Ploézal
Ha na deveus hol peb a schal,
Peb a schal ru pe violet :
Kercabin goz ’n eus ho faëet.
Na ’n eus plac’h iaouanc en Gwengamp
Na dougont peb a groaz arc’hant,
Peb a groaz arc’hant alaouret,
Digant Kercabin a Blouëc.
Na ’n eus groeg iaouanc en Gwengamp
Na deus hol peb a wal’ arc’hant,
Peb a wal’ arc’hant alaouret,
Digant Kercabin a Blouëc.
Na ’n eus plac’h iaouanc en Plouëc
Na deus hol peb a gorselet,
Peb a gorselet lien fin,
Digant an otrô Gercabin.
En Kercabin a zo eur zâl
’Wit an dut iaouanc da zanzal,
An neb na oar a vo disket
Gant an otrô hac he bôtred.
En Kercabin a zo eur gambr
Carget a walijer arc’hant,
Gwalijer arc’hant ha re aour,
Ewit trompla ar merc’hed paour.
Intanvez Passé. — Runan, 1884.
Une leçon donne le refrain suivant :
Na gambriolet ket, merc’hed,
Na gambriolet ket.
Na ’n eus plac’h iaouanc en Plouëc
Na deus en Kergabin cousket,
Met mates vihan Coat-ar-Zant,
Hag ar gemenerès iaouanc.
Na ’n eus plac’h iaouanc en Plouëo
Na deus en Kergabin cousket,
Met honnont, Fantic ar C’harseur,
Pehini ’zo bet er C’hoat-Meur.
Me glew ar c’hloarec o c’huistellad,
O lacad an dour war brat he dad,
Na mil vad a ra d’in hen clewet,
Da c’hortoz an amzer d’hen guelet.
Pa ’z ia ar c’hloarec d’ar pardoniou,
Ve ar muscaden en he votou ;
Ve ar muscaden en he votou,
Hac al lavand en he c’hodellou...
— Tawet, ma merc’hic, na voelet ket !
Gwell ewit hennès a eureujfet.
— Gwell ewit hennès mar eureujan,
N’am bô ket bet ma c’hoant er bed-man ;
Hac a vije caz da zen a-bed,
Ma vijen ganthan o clasc ma boed ;
Ma c’hoant er bed-man am ije bet :
Breman ’c’h ellan lâret n’am eus ket.
Met mar he bolonte Jezus-Christ,
Me vo intanvezet ’bars tri miz !
Me vô ’bars tri miz intanvezet.
Hac a vô dimêzet d’am c’hloarec !
Setu deus bet Jannet he mennet,
Hac ’benn tri miz eo intanvezet ;
Abenn tri miz eo intanvezet,
Ha na ’n eo ket dimêt ar c’hloarec.
Na Janedic ’c’h ê d’an abarde
Na war benn-hent d’ar c’hloaregic-me ;
Na pa oa gant au hent o tonet,
He c’hloarec dous hi deus rancontret :
— Cloarec, cloaregic, ma gortoët,
C’hui ’zo war varc’h, me na on ket ;
C’hui a zo war varc’h, accoutret mad,
Ha me ’zo ama war ma daou droad.
Me am eus gwelet d’ac’h eun amzer
Lec’h em gortojac’h en ho kéver ;
Hac e tiwiscjac’h ho manegou,
’Wit lacad d’in per em godellou.
— Hac an amzer-ze mar am eus bet,
’Wit brema, Janedic, n’am eus ket.
Na Janedic, evel ma clewas,
Na ter gwech d’an douar a gouezas ;
Ter gwech d’an douar ez eo couezet,
Cloaregic Rozmar ’n eus hi goureet :
— Tawet, Janedic, na oelet ket,
Me ia d’ar gêr, ma vefomp dimêt ;
Me ia d’ar gêr, ma vefomp dimêt,
Met ober goab ouzoc’h n’am euz grêt.
Pa oant dimezet hac eureujet,
Ar c’hloarec ’n eus dezhi lâret :
— Penemet ma ’z oc’h-c’hui caonierès,
Me am boa grêt d’ac’h eur garlantès, [18]
Nac eur garlantès a c’hreûn goular,
Hac eur zeïenn du bet ’an douar,
Ewit ober canvou d’ho pried,
Janedic, pa oc’h eus meritet.
Mari-Anna Noan, claskerès-bara. — Duault.
Ma ’c’h an da Gemper d’ar studi,
Me a gimiado kent ma ’c’h in.....
— Demad d’ac’h, ma dous Fransezan !
Me ê d’ar studi eo ec’h an.
— Mar gê d’ar studi eo ec’h et,
Grêt ma arched aroc monet,
Ha ma eizvet, ha ma zervij,
Ma dez-ar-bloa, ’vel ’man ar c’hiz !
— Mar arri ganac’h neb anvoui,
Ma dousic, scrivet lizer d’in.
A-benn eun ter zun ac’hane,
Vânas Fantic war he gwele.
Fantic ar Rolland a lâre
D’he zad, d’he mamm, eun de a oe :
— Ma zad, ma mamm, mar am c’haret,
Eur bêlec d’in-me a glascfet.
— Pa garfet, Fantic, ’vezo grêt,
Casset kezlou bet ’ar c’hloarec.
— Clasket bêlec d’in, pa lâran,
N’eo ket gant cloer ez on breman.
Pa oa nouet, zacramantet,
D’he mamm, d’he zad hi deus lâret:
— Ma zad, ma mamm, mar am c’haret,
Casset kezlou bet ’ar c’hloarec ;
Casset unan a dud ho ti,
P’ ôtramant pôtr ar marchossi.
Mewel he vestrès ’vonjoure,
En kêr Kemper pa arrue :
— Demad ha joa hol er gêr-man,
Pelec’h ’man ar golaj aman ?
Pelec’h ’man ar golaj aman,
E-man cloarec Rozmar en-han?
Cloarec Rozmar, p’hen eus clewet,
He benn er prennestr ’n eus boutet ;
He benn er prennestr ’n eus boutet,
Mewel he dous ’n eus saludet :
— Petra newe ’zo c’hoarvezet,
M’oc’h deut da Gemper d’am guelet ?
— Netra newe n’ ’zo c’hoarvezet,
M’on deut da Gemper d’ho cuelet,
Nemet ho tousic Fransezan
Zo chommet war he gwele clanv ;
Nouet eo ha zacramantet,
’Baoue dec’h eiz de tremenet.
— It war ho troad, dre ar parcou,
Me iel war varc’h, dre an hentchou.
Cloarec Rozmar a vonjoure,
’N ti ’r Rolland coz pa arrue :
— Demad ha joa hol en ti-man,
Bew ha iac’h eo an dud en-han ?
— Bew ha iac’h eo an dud en-han,
Nemet ho tousic Fransezan ;
Nemet ho tousic Fransezan,
’Zo chommet war he gwele clanv.
— Reit d’in eur pennadic golô,
M’in d’c’hoûd hac hi m’ anavezo...
— Demad d’ac’h, ma dous Fransezan,
Na chanchet braz eo ho cavan.
— Pelra ve d’in n’ ven ket chanchet,
P’on êt tri de zo a vuhez ’r béd?...
Cloarec, setu ar wirione
A lâran d’ac’h abeurs Doue :
Breman a vefet grêt bêlec,
Ha ’n hoc’h offern genta varwfet ;
En hoc’h offern genta varwfet,
Ha neuze veomp unanet !
Mac’harit Fulup. — Plûnet 1868.
Eur plac’h iaouanc euz a Oelo,
A gichen parrez Sant Cado,
Hi deveus scrivet eul lizer,
Da gass d’he c’hloarec, da Gemper.
Ar c’hloarec iaouanc a lâre,
Nac al lizer dre ma lenne :
— Al lizer-man a zo scrivet
Gant eur plac’h iaouanc divezet ;
Me ho ped, c’hui, tud ar plac’h-man.
Da zont dizul da Gerourgan ;
Da zont dizul da Gerourgan,
Nin gavo eno da barlant.
Nac er verred p’int antreet,
He dous cloarec deus rencontret.
— Debonjour d’ac’h, cloarec iaouanc,
C’hui a ra d’am c’halon tourmant.
— Mar eo tourmantet ho calon,
Me na on caus, eu neb fesson.
D’am zad, d’am mamm e prometis
A vijen-me den a ilis.
— Beza bêlec ’zo scurpuluz,
Ouspenn, eun etat danjuruz ;
Deuz va ine veoc’h carget,
Ha deuz re ar bénitanted...
— D’am zad, d’am mamm e prometis
A vijen-me den a ilis ;
P’am eus prometet, me iello,
Facho ouzin neb a garo.
— Na pa na allan en neb giz
Nac o tistrei deuz an iliz,
Va goalen ha va mouchouër,
Digassit d’in, cloarec, d’ar gêr,
— Ho coalen hac ho mouchouër,
A vezo casset d’ec’h d’ar gêr ;
Hac eur vech all, c’hui, bezit fur,
Na reit netra d’an avantur ;
Na lezt netra d’vont en avel,
Ken veoc’h sûr ho servichel.
Didostaët, tud iaouanc, ma clewfet ma c’hlemmo ;
Roët d’in, mar zo moïen, zoulajamant d’am poanio.
Allas ! gwal diès ê zoulajin ma speret,
Deuz eun tourmant ken braz na eus ket a remed.
Maro ê ma mestrès, maro ma esperanz !
Adieu d’am flijadur ha d’am hol c’honfianz !
Adieu d’am iaouankiz, adieu d’am flijadur !
Me ’m eus ho c’hollet hol, en eun ober eun heur.
Pa zonjan en desseign am boa mont d’hi gwelet,
Seblantout ra d’in dont da verwel, bep momet.
Ar c’homzo grasiuz dimeuz ma c’harante
A dreuz d’in ma c’halon, evel lanz pe gleze.
Hol armo deuz ar bed, clezeïer, zabrigno,
Na c’hortoët pelloc’h ! achuet ma dezio !
Me a c’houlenn monet da balès an Drinded,
’Lec’h am bô al levenez c’hoaz eur vech d’hi gwelet.
An douster deuz an dour o redec dre ’r c’hoajou,
Tôlet ha distôlet partout dre ar riviero,
Na baouez, noz na deiz, da droublin ma speret,
O tigass a zonj d’in ouz ma muian caret.
Evel eur pesketer ve he vag o veuzin
Tôlet war ar garec, n’all mui sauvetaïn ;
Evel eun houadez êt da fonz ar mor dôn,
Ê mânet ma c’halon hep consolasion ;
Evel eun houadez a vale war an dour,
Ez on beuzet em daelou, hep galloud caout zicour ;
Evel eur c’harzed-fleur, carget deuz a louzou,
É carget ma c’halon deuz a huanadou.
Chaden an amitie ’zo eur metal ar padussan,
Ret ê a ve diamant, na pa na deu da uzan :
An houarn hac an dir a uz, gant an amzer,
Mes biken na ve toret diou garante fidel.
Arsa, camaraded, deut brema d’am assistan ;
Me a wel sclezramant na allan mui resistan.
Pa glewfet a vin maro, pedet gant ma ine,
’Wit ma ’c’h in d’ar bed-all, war lerc’h ma c’harante !
Gwez-all, pa oann bihanic,
Digodon tonton !
Er gêr, en ti ma zad,
Mérino ma dondon
Er gêr, en ti ma zad.
Me oe casset d’ar golach,
’Vit beza disquet mad.
Pa oe deut poent ar medi,
Me oe kerc’het d’ar gêr,
Nac evit mont d’ar pardon,
Da chapel sant Mikel.
Me ’m boa eur c’hamarad euz a dostic d’am zi,
Ha me monet d’hen pedin evit donet ganin.
Pa oann c’hoarvezet eno,
Ver gant ar gouspero.
Ha ni ’vonet da bourmen
Dre ar verred, hon daou.
Pa oe ac’hu ’r gouspero,
Ann dud o vont er maës,
Me clevet diou blac’h iaouanc,
Ann eill ’lâret d’eben :
- Setu braoa den iaouanc
’Zo ’n pardon Creac’h-Mikel !
Mar credfenn dont d’hen pedi,
Da dont d’am c’hass d’ar gêr.
— Debonjour d’eoc’h, den iaouanc,
C’hui deufe d’am c’hass d’ar gêr ?
— Evit ho tisabuzi,
Ann dra-ze na rinn ket ;
Me zo eur c’hloarec iaouanc,
O poursu ma studi,
Am eus lezet ma levrio
En ti person Coadri ;
Dre c’hracz ann Aotro Doue,
Me iel d’ho c’herc’had di.
— Na oc’h ket re avancet
Evit galloud dimi ?
— M’am bize c’hoant dimizi,
Me oa dimezet mad,
Da eur Vinores iaouanc
A gichenn ti ma zad ;
Hounnês e deveus mado,
Ha ti-forn ha milinn.
Liorz caer da bourmeni,
En he c’hreiz, eur c’houldri,..
Canet gant Jannet Kerguiduff, en Taulé, 1850.
Pa oann war bont ann Naonet,
Lon la !
Euz a em divertissa,
Ma luron lurette !
Ma luron lura !
Ha me rancontr ma mestrès
War ar pont o ouela.
Ha me c’houlenn digant-hi :
— Petra eo d’eoc’h gouela ?
— Ma gwalenn aour, emezhi,
’Zo couezet er mor, ama.
— Petra rofet-hu d’in-me,
Ha me ’iel d’hi zapa ?
— Hanter cant scoed, emezhi,
Roïn, a galon vad.
Hac ar c’henta plonjadenn,
N’hen eus gwelet netra ;
Ha d’ann eil plonjadenn,
Er sabran eo touchet ;
Ha d’ann dervet plonjadenn,
Ar walenn ’n eus touchet ;
D’ar bedervet plonjadenn,
He galon ’zo beuzet.
He vamm a oa er prennestr,
O sellet diout-han :
— Ha possubl’ve, einezhi,
A ve ma mab beuzet !
War ann aod ann Naonet,
He gorf ’zo bet cavet ;
Bars en berred ann Naonet
Ez eo bet douaret.
War galon ann den iaouauc,
Eur wezenn a zo savet ;
War galon ar plac’h ioouanc,
Eur rosenn a zo savet,
El lec’h e tiskenn bemdez
Roue al laboused ;
Eur rozenn euz ar gaera
War he bez ’zo savet,
Ma lavar ann dud iaouanc
Rozenn ann eurusted.
Canet gant Jannet Kerguiduff, à Taulé 1850.
Falla maneur a ris biscoaz
A oa cousked gant eur manac’h.
Gant eur manac’h am eus cousket,
Hennès hen eus ma rouinet.
Balean dre-hol dre ma bro,
Lârer manac’hès ac’hanon.
Me em visko en passemant,
En aour melenn pe en arc’hant,
Hac hec’h in neuze da Baris,
Da zaludin ar Roue Louis.
’Vel mac’h antreïnn bars en kêr,
Creno ar pave en antier,
Ken a lavaro ar Roue :
— Jesus ! arri ’zo eun armé !
Na eo ket eun armé ez ê,
Penherès Pennannec’h, ’on-me ;
Me ê penherès Pennanec’h,
A zo perc’henn en meur a lec’h,
Hac a zo pell zo o vale,
O clasq unan ma eureujfé.
Na gavan den capabl da ze,
Nemetoc’h, ma Roue, a ve?
— Oc’h eureuji na allan ket,
Iaouankic mad ê ma fried ;
Chommit en kêr eur c’houpl bloaio,
Mar marw ma fried, m’oc’h eureujo ;
Ze ’zo d’in-me eur gomz diblaz,
Ober al lez war vortuaz.
— Ho mab Dauphin, mar ’man en oad,
Sire, na mar be se d’ho grad ?
Ar roue coz a lavare
D’he balefrinier, en de se :
— Kerc’het d’in plun, liou ha paper,
Evit ma scrivin eul lizer ;
Evit ma scrivin eut lizer
D’am mab Dauphin da dont d’ar gêr,
D’eureuji penherès Pennanec’h,
Hac a vô Roue en ma lec’h ;
D’eureuji penherès Pennanec’h,
Hac a vô roue er palès.
Ar mab Dauphin a lavare
D’he vamm, al lizer pa lenne :
— Lâret d’in, ma mamm, hac ê mad
Ar propoziou ’lar d’in ma zad ;
Eureuji penherès Pennanec’h,
Hac a vin roue en peb lec’h ;
Eureuji penherès Pennanec’h,
Hac a vin roue er palès ?
— Na p’am bô gwelet ar parti,
Me lâro ha hi a blich d’in.
Tric’houec’h goalennad lienn du
Ha tric’houec’h all en epinn du
Hec’h a d’ober eur bonnet tro
Da guz d’ann Dauphin he gernio ;
C’hoaz a lâre ann dogan keiz
Oa manet he gorn braz er-maës.
Canet gant Marc’harit Fulup, Gwengolo 1868.
Me ê pennherès Pennaneac’h,
A zo itron bars en peb lec’h,
’Zo manet diouz dorn ar Roue,
A zo o vewan en paourente.
Gwasa maneur a ris biscoas
A oe cousked gant eur manac’h ;
Gant eur manac’h am eus cousket,
Hennès hen eus ma rouinet ;
Rac brema, pa valean bro,
Lârer manac’hès ac’hanon.
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Me rink caout eun acoutramant,
Eur c’harronz aour ha passemant,
Ha mont da vale dre ar vro,
Da glasq unan am c’homerro ;
Mes ha pa valefenn ar bed,
Evit parti na gavfenn ket.
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
En palès ar Roue pa arrue,
Ar roue Franz a salude ;
Hen salude, heb daoulina,
Hennés oa eun hevelep tra !
— Salut d’eoc’h, Roue, Rouanès,
Me ’zo deut iaouanc d’ho palès.
— Petra newentiz oc’h eus grêt,
M’oc’h deut ken iaouanc d’hon gwelet ?
— Me ’zo deut aman a galon vad,
Da c’houl’ ho mab Dauphinn, mar ’man en oad.
— Ann oad na vezo ket sellet,
Nac ar galité ken neubed.
Me ’c’h a da scrivan eul lizer
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
(Incomplet.)
Keranborn, Plouaret, en 1844.
Margodic ar C’helennec a lavare d’he zad :
Me n’in ket d’ann offern, pa n’am eus ket dillad ;
Ma vijenn en Kerleino, me vije gwisket mad,
En satinn, en voutouz, bep sort dillad a stad [19] ;
En satinn hac en voulouz, en damas marellet,
Rubano war ma botou, ’vel ann dimezelled.
Ann aotro a Gerleino a lavare d’he vroeg ;
— Mar vijeac’h-hu contant, ’m bije c’hoas eur pried ;
Margodic ar C’helennec a gavan ’zo plac’h coant,
Ma squeud a welan dreizhi, pa dremen dre ma c’hambr [20]
Ann itron a Gerleino, o vont d’ann offern-bred,
Margodic ar C’helennec a deveus ranconlret:
— Lavaret d’in, Margodic, ha c’hui a ve contant
Da donet da Gerleino da ober plac’h a gambr ;
D’ober guele ann aotro, ha da scuban he gambr,
Coulz ’vel da gousked gant-hen, Margot, p’hen defo c’hoant?
— D’ober guele ann aotro, itron, me ’zo contant,
Met ’vit da gousked gant-hen, me n’em eus ket a c’hoant.
Neb a welje Kerleino dindan he raisinenn,
O son gant eur c’hontre-baz, en he zorn eur werenn [21],
O clasq debauch Margodic, allas ! hac hen eus grêt !
Margodic ar C’helennec a zo eur plac’h manquet.
Mar ’m eus-me bet Margodic, me ’m eus hi faeet mad,
Pemp cant scoed en aour melenn em boa roet d’he zad ;
Pemp cant scoed en aour melenn em boa roët d’he zad,
Ha d’ec’h kement-all, Margot, vit caout ho graso-mad ;
Semizettenn d’ar vagerès, ha maillurenn d’ar mab,
Cant scoed en corn ar c’hawel, vit lacad rusquellad.
P’arrujeac’h em zi, Margot, me em boa bougedenn,
N’hi dougje ket ma hoqueton, na ma incane gwenn ;
N’hi dougje ket ma hoqueton, na ma incane gwenn,
Ma c’hi hi dougfe brema, divas ha disenclenn !
— Piou ê honnont ’zo vond gant ar ru,
Gant hee lêro zeï, he boto du ?
Ladirou ladira tra la la ! (bis)
— N’ê honnont Ivonnaïc ar Ged,
Perc’henn mado, perc’henn gened ;
Perc’henn mado, perc’henn gened,
Perc’henn da furnès na ê ket.
Ann aotro ar C’homt a lâre
D’he bajic hihan, en de-se:
— Me a garrie, ’vit pemp cant scoed,
Mond gant-hi eun noz da gousked.
— Aotro, rot d’in ho pemp cant scoed,
Ha me ho lacaï da vonet ;
Ha me ho lacaï da vonet,
El-lec’h unan, diou, mar caret.
Ar pach hihan a vonjouré,
Bars ar mauer pa arrue :
— Bonjour ha joa er maner-man,
Ivonnaïc pelec’h eman?
Hac ar Ged coz a lavaras
D’ar pach bihan, ’vel m’hen clewas :
— Eman duze, en traon ann ti,
Hoc’h ampezi hac o ferri ;
Hoc’h ampezi hac o ferri,
Pachic bihan, it da vèd-hi.
Ar pach hihan a lavare
D’Ivonnaïc, p’hi salude :
— C’hoant hen eus ann aotro ’r baron
Teufeac’h hennoz da Voazhamon.
— N’in ket hennoz da Voazhamon,
Eman er gêr ma breur Guyon ;
Mar gouvezfe hech afenn di,
E vreofe d’in ma izili ;
E vreofe d’in ma izili,
Me a ielo kenta c’hallin.
Ivonnaïc a vonjourè,
En Goazhamon pa arrue :
— Reït d’in scabel da azean,
Serviedenn d’em dic’houezan ;
Serviedenn d’em dic’houezan,
Mar ben-me merc’h-caer en ti-man.
Mamm ann aotro a lavaras
D’Ivonnaïc, pa hi c’hlewas :
— Merc’h-caer ama na vefet ket,
Mot da c’hortos well’ da donet ;
Met merc’h ar c’homt a Lanhuon,
Honnès a vô aman itron.
Pa oa bet tri miz bars ann ti,
Commanz Ivonnaïc pommeï.
Aotro Goazhamon a lâre
D’ivonnaïc, eun dez a oe:
— Parti, Ivonnaïc, pa gari,
N’ioullan ket a verc’hed em zi ;
N’ioullan ket a verc’hed em zi,
Na pa deu d’ezhe pommeï.
Canet gant Mari-Jeanne An Thao, euz a Donquédec, 1873.
Radic Saliou, ar plac’h coant,
Tralira, lira, lira, diraineu !
’Zo brodet he saë en arc’hant ;
He c’hanteleurio goarnisset en aour,
Tralira, lira, lira, diraineu !
Mès en he henor, hi zo paour ;
Rac pa sonch d’he mamm ha d’he zad
A ve ’n he guele, cousked mad,
Hi ’ve o treuzi ar riviero,
D’vont da Germaner, davèd ann aotro ;
D’vont da Germaner, davèd ann aotro,
Da c’hoari ann dinz hac ar c’harto.
Radic Saliou a lâre
Eun noz, en danso, ha neuze :
— Danset, emezhi, ’r pez a geret,
Rac evit me na dansin ket.
Radic Saliou a ouele.
Met ann aotro hi c’honsole :
— Tawet, Radic, na ouelet ket,
Me raïo ma veet dimezet ;
Me raïo ma veet dimezet
Da unan ma domestiqued.
— Mar em he unan a dud ho ti,
Me a rinco caout Lafleuri.
— Te, Lafleuri, a eureujo
Ma douz coant Radic Salio ;
Ma douz coant Radic Salio,
Cant scoed en arc’hant gwenn as bô.
— Ha p’am he cant all, en aour melenn,
N’aïo ket a gernio war ma fenn.
— Daouest did pe guitad ar vro,
Pe eureuji Radic Salio.
— Mar rinkan cuitaët ar vro,
Balamour da Radic Salio,
A rin d’ar plom ma teuint en-dro,
En Kermaner ha war he dro ;
En Kermaner ha war he dro,
Hac en-dro d’ho justaucor, aotro ;
Rac pa ve trempet ma scudellad,
Mar hi debran, hi c’havan mad ;
Mar n’hi c’havfenn mad, hi lezfenn,
Ha na forsan ’n ezhi war den.
Radic Saliou ’zo dimezet,
Ann aotro Kermaner hi d’eus bet.
Radic Saliou a lâre
Da Lafleuri, eno neuze :
— Me as laco mestr breman em zi,
Hac a roïo d’id eur veureri.
Ar benherezic Salio,
Brava penherès ’zo er vro,
Hac a sonje d’he mamm, he zad,
Ez oa ’n he guele, cousket mad ;
Hac e d-eûs treuzet ter rivier,
Evit monet da Draonmaner,
Da c’hoari ’nn dinso, ar c’harto,
Da divertissan ann aotro.
Pa oant scuiz gant ar c’hoari-ze,
Hec’h ejont ho daou ’n eur guele ;
Hec’h ejont ho daou ’n eur guele [22],
Ober eur mab, caer ’vel ann de.
Ar benherès a hirvoude,
Na gave den hi c’honsolje ;
Na gave den hi c’honsolje,
Met Traonmaner, henès a re :
— Tawet, penherès, n’oelet ket,
Me hoc’h eureujo, pa garfet ;
M’oc’h eureujo da Lafleuri,
Coanta mevel a zo em zi.
Na Lafleuri comerret han,
Ha pemp cant scoed ho pô gant-han,
Ya, pemp cant scoed, en arc’hant gwenn,
Ha kement-all en aour melenn.
Hac ann aotro a lavare
D’he vevel Lafleur, eun dez oe :
— Comer ’r benherès da bried,
Ha me roio did pemp cant scoed.
— Gwell’ eo ganen cuitad ma bro,
’Get eureuji serc’h ann aotro,
Ha mar rinkan cuitad ma bro,
Me rei d’ar plom ma valeo ;
Me rei d’ar plom ma valeo
En-dro da justaucor ann aotro.
P’am he toullet ma barriquenn,
’Vidon ma-hunan hi virjenn...
Canet gant Mac’harit Fulup.
en Plouaret. — 1868.
Rene Lambal a lavaré,
O clask he gezec, eur zul beure,
Irei tra la, tra la la la !
— Ma dousic coant, d’in-me lâret,
N’oc’h eus ket gwelet ma c’hezec ?
Irei tra la, tra la la la !
— C’hui na oc’h ket o kezeca,
C’hui ’zo en hent o verc’heta.
Rene Lambal, p’hen eus clevet,
En-hi a vriad ’zo croget :
— Paouezet, Rene, ouzin-me,
Pe me c’halvo tud ar c’hure,
— Galvet cure, galvet person,
Eur plac’h coant garan em c’halon.
— Ma lezit, Rene, d’vont a-c’hann,
Deut d’am goulenn digant ma mamm ;
Ma lezit, Reno, d’vont d’ar gêr,
Ha deut-hu d’am goulenn, en-bêr.
Ar verc’h iaouanc a lavare,
Er gêr, d’he mamm, pa arrue :
— Mar deu Rene Lambal aman,
Ma mammic, ma nac’het out-han.
— Tawet, ma merc’h, na oelet ket,
Me a disco d’ec’h eur secret ;
Me a disco d’ec’h eur secret,
’Distago ouzoc’h ar baotred :
P’efet da nea, goude coan,
Cassit ganec’h eur pech bihan ;
Cassit ganec’h eur pech hihan,
Ha stignet-han en ho barlan.
René Lambal a voujoure,
’N ti he vestrès pa arrue :
— Demad ha joa hol, en ti-man,
Ha debret ez eo coan en-han ?
— Ia-vad, René, debret ê coan,
Na tostaët da dal ann tan.
— Me hec’h a d’azean aman,
Kichenn ma dous, ’zo o nean.
En he c’hichenn p’eo azeet,
Ho dorn ’n he barlenn ’n eus laket ;
Hen lacad he dorn ’n he barlan,
Ha distignan ar pech bihan.
Hen ’c’h ober eur griadenn forz,
Hac o lampad crenn bars ar porz.
P’ee René Lambal dre ar c’hoad,
A vije heuillet euz he voad ;
P’ee René Lambal dre ann hent,
A vije heuillet penn-da-benn.
René Lambal a lavare,
Er gêr, d’he vamm, pa arrue :
— Grêt ma guele, ha gret-han ez,
Rac ma c’halon a zo diez ;
Rac ma c’halon a zo diez,
Cregi ’ra kiès ma mestrès.
— Meur a-wech ’m eus ho kelennet,
Ann tu a-dreon euz ar c’hezec ;
Ann tu a-dreon euz ar c’hezec,
Ann tu a-raoc euz ar merc’hed !
Canet gant Mac’harit Fulup. — 1868.
René Lambal, ar paotr bihan,
Hec’h a bemde, goude he goan ;
Hec’h a bemde goude he goan
Da gass ho gezec he c’hunan.
Renean ’r Fur a lavare
D’he breur henan, eun dez a oe :
— René Lambal ’zo bet aman,
Ha n’on para ober out-han.
— Ma c’hoaric, ouzin-me zentet,
Zentet ouzin hac hen tapfet.
Et da nean ’bars er gambr wenn,
Stignet eur péch en ho parlenn,
René Lambal a vonjoure,
’N ti ar Fur coz pa arrie :
— Bonjour ha joa hol ’en ti-man !
Ha debret hec’h ê coan aman ?
— Ho ! ia, René, debret ê coan,
Didostaët da gad an tan.
— Bonjour ha joa holl ’en ti-man,
Ma dousic coant pelec’h eman ?
— E-man o nean er gambr wenn,
René Lambal, et d’he c’hichenn.
En he c’hichenn p’ê arriet,
Da drei ar c’harie hec’h ê et ;
Tapout he vrec’h en he c’herc’henn,
Hac he dorn all en he barlenn ;
He dorn er barlenn pa ’z eo êt,
Ar pech bihan ’zo distignet.
— Otro Doue ! ma c’halon gês,
Dentet ê kies ma mestrès !
Bop ma ’c’h a René dre anu lient,
Chom da gonsidcri rout ann dent ;
Bop ma ’c’h a René gant ar prat,
C’heuiller he roujou, deuz ar goad.
René Lambal a lavare
D’he vamm, er gêr, pa arrie :
— Grêt d’in ma guele, grêt-han êz,
Rac ma c’halonic ’zo diêz ;
Ma c’halonic a zo diêz,
Dentet ê kiès ma mestrès !
Ann aotro ar c’homt a Gergudon
Braoa den iaouanc ’zo er c’hanton (bis.)
Bez’ eo eun den fur, eun den prudant,
Ar c’haeran euz ann dud iaouanc. (bis.)
Hen eus choazet evit mestrès
Eun dousic coant, eur benherès ; (bis.)
Eun dousic coant, eur benherès,
Na ê na nobl na bourc’hizès. (bis)
Ar benherezic a lâre
D’he lezvam gri, eun dez a oe : (bis)
— Kempennit ma bouclo arc’hant,
M’in da dansal gant ma douez coant. (bis)
— N’ê ket ’vit dansal gant ar c’hloarec
Hoc’h eus ho abit wenn gwisket ; (bis)
Ann aotro ’r c’homt a Gergudon,
Hennès a garet ’n ho calon. (bis.)
— N’ê ket perc’henn tregont mil scoed leve
Gommerro eur plac’h veldon-me. (bis.)
’N aotro ar c’homt a lavare
D’he baotr marchosi, en de-se: (bis.)
— Aozit ma c’harronz d’in er-vad,
N’in ket d’ar pardon war ma zroad. (bis.)
’N aotro ar c’homt a vonjoure,
El leur-nevez pa arrue : (bis)
— Demad ha joa hol er vandenn,
Piou honnès gant hec’h abit wenn ? (bis.)
Piou honnès gant hec’h abit wenn?
Dansal a ra ’vel eur bizenn. (bis.)
— N’eo honnès ar benherès coant,
A zo o tansal gant he c’hoant. (bis)
Ar c’homt, evel m’hen eus clevet,
He doc diwar he benn ’n eus lemet ; (bis.)
He doc diwar he benn ’n eus lemet,
Ar c’hloaregic ’n eus saludet : (bis.)
— Na salut d’hec’h-hu, cloaregic,
C’hui rofe d’in ’r benherezic ? (bis.)
D’ober eun danz bac eur bale,
D’euz ma c’hostez, el leur-nevez ? (bis.)
Ar c’hloaregic, p’hen eus clevet,
D’ann aotro hen eus lavaret ; (bis)
— ’Vit-hi d’veza ganen el leur-nevez,
Me n’on ket mestr d’he bolonte. (bis.)
Ar benherès, pa deus clevet,
Er c’hloarec a-vriad eo croget : (bis)
— N’eo ket heman hor foc kentan,
Ann diwezan eo, a gredan. (bis.)
Ar c’hloaregic, p’hen eus clevet,
He fri da voada ’zo commancet ; (bis)
Ha gant ar c’heuz d’ar benherès,
Eno war al lec’h ê marvet. (bis.)
’N aotro ar c’homt ’zo eun den mad,
Laca hen cass da di he dad. (bis.)
— Dirazoc’h hol, bihan ha braz,
Hec’h a ganen ar benherès ; (bis.)
Dirazoc’h hol, coz ha iaouanc,
Hec’h a ganen ar plac’hic coant. (bis.)
M’hi lacaïo ’n cambr ann itron,
Hac hi hanvo a Gergudon.
’N aotro ar c’homt a lavare,
Euz he garronz pa diskenne ; (bis)
— Lacaït ar bir euz ann tan,
D’avan d’ar benherès he c’hoan ; (bis)
D’avan d’ar benherès he c’hoan,
A dri sort kig, el-lec’h unan..(bis)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mari Javre, ar benherès,
’Zo eur plac’h vad caqueterès ;
Da gaquetal, da ober goap.
Marie Javre zo beget mad.
Mari ar Moal a c’houlenne
Na euz he merc’h Mari Javré :
— Ma merc’h, Mari d’in-me lâret
Pe c’hui am c’har pe na ret ket ?
— Oh, eo, ma mamm, ho carout ’ran,
Evel ar galon a dougan ;
Na ê ket me ann ingratan,
Rac estrevidoc’h a garan.
— Oh ! ia, ma merc’h, carout a ret
Ann hini na garan-me ket ;
C’hui a gar eun tailler iaonanc,
Henès n’ê tamm d’am santimant;
Henès n’ê tamm d’am santimant,
Met comerret Ervoan Jorand ;
Evit den brao hen na ê ket,
Met mado gant-hen vô cavet.
— Bet drouc gant anneb a garo,
Ar mestr tailler me am bezo,
Bez’ eo den brao ha dilicat,
Hac eur mestr tailler ann dillad.
Pa ’c’h a ’ar sul ’d’ann offern-bred,
Gant ann noblanz ’ve saludet ;
Saludet ’ve gant ann noblanz,
’Vel pa ve mab ar roue Franz.
— Ma ! kerz gant han ’ta, pa gari,
Ma malloz as bô, pa hec’h i.
Malloz hi mamm hi a deus bet,
Ha d’he malheur eo bet kiriec.
Pa oant dimêt hac eureujet,
Gant gwall vuhe na bâdent ket ;
Gant gwall vuhe na bâdent ket,
Ar mestr tailler ’zo partiet.
Mari Javré a lavare,
En presbitor Camlès pa arrue :
— Na debonjour ha joa, ma eontr,
Me am eus bet eur gwall respont ;
Malloz ma mamm me am eus bet,
Ha d’am malheur ez eo kiriec.
Person Camlès hen eus lâret
Da Vari Javré, p’hen eus clevet :
— Tawet, Mari, na ouelet ket,
Malloz eur vamm n’ê mann a-bed ;
Malloz eur vamm na ê netra,
Malloz eun tad a zo eun dra.
Mari Javré, mar am zentet,
Aman ganen-me a chomfet ;
Me glasco d’ho pugel magerès,
Braoa groeg iaouanc ’zo en Camlès.
— Bet drouc gant an-neb a garo,
Warlerc’h ma fried me ’ielo,
Ha na scuizin ket o kerzed,
Ken am bô cavet ma fried.
Kenta ma deus cât anezhan,
Ez oa ’n eur sall hoc’h ebattan ;
Ez oa ’n eur sall hoc’h ebattan,
Peder dimezell ’oa gant-han.
— Demad ha joa d’heoc’h, ma fried.
Pell-braz n’am boa-me ho cuelet,
— Sell, emezhan, ’r pez iffrontet,
Oc’h ober ouzin he fried !
Oc’h ober ouzin he fried,
Ha me n’on bet biscoas dimêt !
Eun affronter a oa gant-han
Hac a zistroas warnezhan :
— Mestr tailler, gaou a lâres-te,
Honnès hech ê Mari Javre.
— Mar ê Mari Javre homan,
Gwall chenchet neuze hi c’havan !
— Ha penaoz na ven-me ket chenchet?
Seiz miz ’zo n’am eus tamm iec’hed,
Gant ann derzienn violentan,
Ha ter gwez bemdez hi c’hrenan.
— Deus ganen d’ann hostaleri,
Me roï d’id remed anezhi ;
Me roï d’id eur remed a grenn,
Na greni bikenn ann derzienn.
Ann hostisès a lavare
D’Vari Javre, eno neuze :
— Mari Javre, mar am zentet,
Banne digant-han na evfet.
— Pa ve ar vestl a rofe d’in,
Mar lâr d’in evan, hec’h evin.
Gwasoc’h ’get ar vestl hi deus bet,
Evet e deus goad eun tousec !
Evet e deus goad eun tousec ;
War leur ann ti ez ê couezet ;
War leur ann ti ez ê couezet,
Daou vugel ’deus dispartiet.
Mari Javré a lavare,
War leur ann ti, en he gourve :
Merc’hedigo iaouanc, m’ho ped,
Divroïdi n’ gomerret ket :
Comerret unan ho contre,
Pô anaoudègès en-han araoc-se :
Me ’m eus eur mestr tailler da bried,
Ha d’am maro ez eo kiriec ! —
Canet gant Jannet Morvan,
euz a Rospés —26 mai 1872.
Zilaouet hol, ha zilaouet,
La verdura dondaine !
Eur zôn ’zo newe gomposet,
La verduron, digue don don,
La verdura dondaine !
Eur zôn ’zo newe gomposet,
D’eur plac’h iaouanc hi a zo grêt ;
D’eur plac’h iaouanc hi a zo grét,
Pîni zo zod gant ar wersed ;
Pîni zo zod gant ar wersed ;
Lâret ra ’n dud ’c’h ê brazezet.
Diou rozen dû, diou rozen wenn,
Mari Bonniec ê ’r fleurenn !
Mari Bonniec a lavar
Zevel eun ti en he douar :
Canel vihan a zo contant
Da gâd he lod ar goustamant,
Charren ar veïn, charren ar pri,
Ha darbar er vassoneri ;
Ha darbar er vassoneri,
Ha mont da gousket da vèd-hi.
Pa rofomp tout peb a wennec,
Canel vihan a rei daouzec.
Breman ’c’h ei Canel d’an Indrès,
Da wit newentis d’he vestrès.
Bet ê Canel ’bars ann Indrès
O wit newentis d’he vestrès :
Deût ’zo ganthan newentizo,
Eur boto lêr hac eul lezro ;
Eur boto lêr hac eul lezro,
Tri pe bewar miller spillo ;
Spillo bihan ha spillo braz...
Mar car Mari, a defo c’hoas.
Breman ’c’h eio Canel d’ar Roc’h,
Da lacad brallan ann daou gloc’h [23] ;
D’ho lacad zôn war ann ton braz..
Pa vo iac’h Mari, vo grêt c’hoaz.
Breman vo grêt cawel coat sab,
Vo ruskellet gant bec ann troad,
Vo ruskellet gant bec ann troad.;
Ozan crampoes ha ribottad ;
Ozan crampoes ha ribottad,
Mari Bonniec ’zo plac’h mad !...
Vô grêt cawel a goad Rouan,
Hac a ruskello hec’h-unan.
Ma ve poupon pe bouponès,
Vô mamm Mari ar vêronès ;
Ma ve pouponès pe boupon,
Vô Roll Vorvan vô ar pêron.
Prenet davanjer ru ledan,
Da c’holo ar Morvan hihan !
Viçant Lamidon. Pédernec 1887.
Tostaët, iaouankiz, hac e clewfet canan
Eur zôn divertissant, ’zo zavet er bloaz-man ;
’Zo grêt d’eun den iaouanc euz a barrouz Plûnet,
Gant ann newez-amzer a zo bet glac’haret.
Ar pôtr-man oa pôtr fur, hac eur pôtr dilicad,
A gasse ar menaj er gêr, en ti he dad ;
Lacas ’n he fantazi caroud eur plac’h iaouanc,
A barrouz Plougonver, drem-dostic da Wengamp.
Kenta antretien a zavas etre-z-he
A oa deiz foar Maze, war dossenn Menez-Bre ;
Eno hi remercas, ken caër ha ken brillant
’Vel an heol binniget, pa bar er firmamant.
Mont ’ra d’hi zaludin, gant enor ha respet :
— « Salut d’ec’h, merc’h iaouanc, fleurenn ann hol verc’hed,
C’hui rafe d’in ’n enor, ha na veritan ket,
Dont em c’hompagnonès d’ober eun dro ebat ? »
Lâret eure d’ezhan, en em distrei en dro :
— « Na ’n on ket deut aman da werza enorio;
Dansal hac ebatal, den iaouanc n’ouzon ket,
Met ’vel ouzon ober, veet ket refuzet. »
Arru ann abardeiz, hac hen d’hi c’hass d’ar gêr ;
Monet eure ganthi bete bourg Plougonver.
Monet ra dre ann hent, carget a vanite,
Hep zilaou an envned, a gane ’n bec ar gwe ;
Hep zilaou an envned, ’n bec ar gwe o canan ;
Coulscoude ’r re-se lâre ar wirione d’ezhan.
An envned a lavare, diwar vegic ar boud :
— « Te ’c’h a da gass d’ar gêr ’n hini raï da hirvoud ! »
An envnic a lavare. diwar vegic ar bar :
— « Te ’c’h a da gass d’ar gêr neb a raï da c’hlac’har !
Honnès ’zo dimezet d’eun avocad iaouanc,
Hac ar c’henta a varch en Parlamant Gwengamp !
’N den iaouanc a lâre, pa retorne d’he vro,
« — Mar am hije zentet ouz an envnidigo,
Mar am bije zentet ouz envnic Crec’h-Simon,
Na vije ket breman glac’haret ma c’halon.
Hennès a lâre d’in chomm bepred em c’hartier,
Pas mont da glose merc’hed da barrouz Plougonver ! »
O vont d’ann offern da Languidic (ter)
Me ’m boa choaset eur vestrezic ;
Me ’m boa hi choaset tostic d’in, (ter)
Eur vrao a blac’h, plijout ra d’in.
N’eo ket balamour ma ’z eo coant, (ter)
Plijout a ra d’am zantimant.
— Plac’hic iaouanc, d’in-me lâret (ter)
A belec’h e teut, pe ec’h et?
— Dimeuz ar gêr donet a ran, (ter)
Da Languidic monet a ran.
— Da Languidic na iefet ket, (ter)
Da Landevant, na lâran ket.
En Landevant p’int arruet, (ter)
En hosteliri ez int et.
— Demad, hostiz hac hostizès, (ter)
Boud oc’h eus gwin mad da evès ?
— Boud ’zo gwin ruz boud ’zo gwin gwenn, (ter)
Ar pez a garfet da c’houlenn.
— Digasit d’in euz ar gwellan, (ter)
Calon ma dousic a zo clan.
— Daou zen iaouanc, d’in leveret (ter)
C’hui ’zo dimezet pe n’oc’h ket ?
— Oh ! ia, nin ’zo dimet hon daou, (ter)
Ni ’zo dindan ann embannaou ;
N’eo ket ’n ho ti, tavarnourès, (ter)
Am boa me choaset ma mestrès :
Me ’m boa hi choaset tostic d’in (ter)
Eur vrao a blac’h, plijout ra d’in ;
N’oa ket balamour ma oa coant, (ter)
Plijout a re d’am zantimant.
Canet gant Mie Ane ann Noan.
Eun den iaouanc deuz a Baris,
’Deût da Landréger da vourc’his,
Hen eus choazet da vestrès ker
Brawa plac’h iaouanc ’zo en kêr,
A vadou hac a galite,
Brawa plac’h iaouanc ’zo er c’hê.
Ann den iaouanc a c’houlenne
Deuz he vestrès, p’hi zalude :
— Ma mestrès kêr, d’in leveret,
Pegoulz e vefomp dimezet ?
— Ze na glewfet ket, ’wit fete,
Ken ouïn doare ho ligne.
— Mar peus calz a c’hoant d’hen clewet,
Doare ma ligne a ouifet.
Et da gaout eun orolacher
Pini a zo aze, en kêr ;
Pini a zo aze en kêr,
Hennès anve, neï en antier.
Ar vourc’hizès a vonjoure,
’N ti ’n orolacher p’arrue :
— Debonjour d’ac’h, orolacher !
Doare ’r parizian, ’zo en kêr.
— Ar Parizian ’zo en kêr
C’hall beza douget en litier,
Hennès ’n eus diou a c’hoerezed,
A ve en carrons pourmenet ;
A ve en carrons pourmenet,
Ha c’hui, bourc’hizès, na vec’h ket.
— Mar anzavit ar wirione,
Me roïo d’ac’h cant scoed leuve.
— Mar fell d’ac’h goüd ar wirione,
Mab bourrew ann Naonet hec’h ê.
Hennès c’hone arc’hant digoïo ?
O voustra war an diouscoaïo ;
Hac ho vamm ’zo ragacherès,
’N marc’had ar pour hac ar panès ;
’N marc’had ar pour hac ar panès,
War ar ruiou o werza lès ;
Hac ar vantel ’zo war he chouc,
Mantel al laer ’zo deuz ar groug.
Ar Parizian a c’houlenne
Deuz ho vestrès, p’hi zalude :
— Ma mestrès ker, d’in leveret
Petra ’zo bet d’ac’h-hu lâret ?
— Lâret ’n eus d’in ’n orolacher
Glejec’h bea douget en litier ;
Penos peus diou a c’hoerezed
Pere ve en carrons douget ;
Pere ve en carrous douget.
Hu me, bourc’hizès, na ven ket,
C’hoaz hen eus d’in lavaret mad
C’h eo bourrew ann Naonet ho tad ;
Hac ho mamm ’zo ragacherès
’N marc’had ar pour hac ar panès ;
’N marc’had ar pour hac ar panès,
War ar ruiou o werza lès ;
Hac ar vantel ’zo war he chouc,
Hini al laer ’zo deuz ar groug.
— Ma mestrès ker, mar am c’haret,
Ruban zei glaz d’in a rofet ;
Ruban zeï glaz, ru moug ha gwenn,
Mad da derc’hel ma bleo melenn.
— Eur lass canab gafan ’ve mad,
’Wit bourrew Naonet, eo da dad !
— Me bromet d’ann orolacher
’M ô he vuhe, kent mont deuz kér !
— ’N orolacher n’ ô drouc a-bed :
Gant tud ar ru am eus clewet ;
Gant tud ar ru am eus clewet :
Rac-se kit ’n ho bro, pa garfet.
Me ’zo eur c’hloaregic iaouanc,
A zo ma zi war vord ar stanc.
Drin, drin, ma mère,
De l’argent pour bouère !
A zo ma zi war vord ar ster,
Evel hinin eur c’hevijer.
Biscoaz n’ am eus laket ma foan
Da garet plac’h, nemert unan ;
Da garet eur plac’h triouac’h la ;
Nemet p’hi gwelan na ran joa.
N’allan na lenn na studia,
Gant kiri ’r merc’hed o nea ;
Ispisial Jannet ar Rouz,
Gant he daoulagad amourous ;
Na p’ ec’h on-me d’an offern-bred,
Me na lâran pater a-bed,
Nemet sellet dreïst bec ma scoa,
Da gât ar vestrès coant am oa...
Ma mamm, ma zad p’ho deus goufet,
D’ar studi da Baris ’c’h on casset...
Na pa oan en Paris o studi,
Digassas ma mestrès lizer d’in,
Na da donet d’ar gêr ac’hane,
Mar ma c’hoant d’hi gwelet en buhe ;
Da donet d’ar gêr prontamant,
Ma weljen beo ma mestrès coant.
Ha me o paca ma levrio,
Hac o vont en trezec ma bro.
Pa oan o vont gant an hent braz,
Clewis ar c’hleïer o sôn glas ;
Clewis ar c’hleïer o zôn glas,
Tôliou bihan ha tôliou braz;
Clewis ar c’hleïer ’zôn canvo,
D’am mestrès coant a oa maro.
Pa antreis ebars ann ti,
Oa ar belec ouz hi noui.
War ma daoulinn ec’h on stouet,
Gwalc’h ma c’halon em eus goelet.
P’oa êt ann dud e-mès ar gambr,
Me da vuele ma dousic coant ;
Ha ma mestrès o lâret d’in :
« Na oelet ket ’balamour d’in !
« Cloarec iaouanc, mar am c’haret
« ’Balamour d’in na oelet ket.
« Goelet ’blamour d’ar Messias,
« Zo marwet ’wit-omp war ar groas. »
N’ da ket ho gir peurachuët,
Ma mestrès coant a zo marwet.
Ar veleien, en gwenn gwisket,
A gass ma dousic d’ar verred ;
Ar veleïen, gwisket en gwenn,
A ia ’n eur ganan, dre ann hent ;
A ia biou ann hent ’n eur ganan
Me ’ia dre ’r parcô, ’n eur oélan ;
Ar veleien gane gant joa,
Me a oele, sujet am oa.
’Bars ann ilis p’on antreet,
’Dreg eur pilier ’c’h on daoulinet.
P’oa êt tout ann dud ac’hane,
Me ac’h es ive war ar be.
Na d’ar gêr pa oan o tonet,
Eur plac’h iaouanc ’m eus rancontret ;
Eur plac’h iaouanc, gwisket en gwenn,
Coeff lien Kintin war he fenn.
O Doue, brawa feumeulen,
Penamert a oa dierc’hen !
— « Cloarec iaouanc, d’in-me lâret,
« Pe-lec’h ec’h et pe ec’h oc’h bet ?
— « Deuz ma eured eo a teuan,
« ha d’ar gêr brema eo ec’h an.
— « Cloarec iaouanc, gaou a leret,
« Deuz m’interramant eo a tet ;
« Hac ec’h on deut, a-beurs Doue,
« da lêret dit chanch a vuhe ;
« Dilezel ar gwinn, ar merc’hed,
« Studia da vont da vêlec ;
« Ha pa vi te et da velec,
« Peder offern ’s-pô da lâret :
« Unan d’hes tad, un all d’hes mamm,
« Unann ewit-out da unann;
« Eun all dirac ar Speret-Glan
« Wit m’em delivro deuz ma foan !
« Hac er baradoz, pe war dro,
« Mar grez er fad, ni em welo [24].
(Greg Mao.)
Pébeuz glac’har, tristidigês,
A zo en parrez Tregourez !
Oh ! Jopopo, landadiron,
Landadiron, landadiron, ladiron, ladiron !
Euz a di Jak collet ar c’hi,
Hac ar benherès euz ann ti.
’Zalec al lun bet’ ar guener,
N’oa ket bet ’r benherès er gêr.
D’ar zadorn mintin, mintin mad,
Oe rentet ’r benherès d’he zad.
— Dalit, tad-caër, aze ho merc’h !
Me n’ouzon ket hac hi ’zo guerc’h.
Er Gêr-vihan ’m eus hi c’havet,
E-touez eur vanden gilgoked.
Louïzic ar C’hogan, ar c’hoc coz,
A vije gant-hi, ’pad ann noz.
Neuze ’oe casset d’ar gouan,
Da guza euz Louïz ar C’hogan.
Na d’ar gouan, pa oe casset,
He davanjer oa diverret.
Rôt tol fouet d’eï da vont d’ar gêr,
Da stagan ’hed he davanger.
Ar c’houanjou na int ket grêt
Evit ar merc’hed brazezet.
Ha lost ar bic var ann drezenn.
Setu achu ma c’hanaouenn. ;
Ha lost ar bic var ann hent-braz
An hini ’oar a gano c’hoaz.
Mari-Loïz ar Goff. — Novembre 1881
Locmaria-Kemper.
Dimeuz ar beure, pa zavan,
Fransoizic ha Pierric,
Dimeuz ar beure, pa zavan,
Chiminal va dous a welan.
Chiminal va mestrezic coant
’Ra d’am c’halon contantamant...
— Hanter cant nozvès ez on bet
Kichen ho tôr, na ouiec’h ket.
Ar muia tra ma c’honsole,
Trouz hoc’h alan, en ho cuele ;
Trouz hoc’h alan, ma dousic coant,
’Ra d’am c’halon contantamant.
— Pell ’zo a vijenn dimezet,
Peneverd caout gwal bried.
— Mar ho peus aôn rac gwal bried,
En han’ Doue ! va c’homerret !
Entre va fikès ha va fe,
Set’ touet crac va brassa le.
Setu ann daou-man dimezet,
Hac et assemblès da gousket...
A dôliou treid, a fassadou,
Ec’h a Fransoizic d’ann treujou ;
A dôliou treid hi c’hass e-mès,
Hac hi profès en leanès...
— Mar ho pa aon rac gwal bried,
E-leal ! c’hui a zo tapet !
Gillette Coat. — Plistin.
Dom Visant Janin a lâre,
Deuz he goaze, en Coatanhai :
— laouankiz zo caër, cozni ’zo fall !
Chanchet ann amzer, deuet eun all ;
Carget ma c’halon a huanad...
Chanchet ann amzer dit, camarad !
Pa oan-me ’n oad a dric’huec’h vla,
Me oa joaüs, ha lec’h am boa;
Me oa joaüs, ’bars en peb lec’h,
Na oan ket custum da gaout nec’h.
Breman ’man ma fenn em gouriz,
Ma zreid em daou-dorn, ma barw griz ;
Ha ma daoulagad em godel :
Poënt eo da Dom Visant merwel !
Pa oan me gwech-all en Paris,
Me oa dengentil ha bourc’his :
Dre ma oan-me eun den puissant,
Aun hol re etad a Visant.
Pa zonje d’am zud vijen en Rom,
Me vije ’n Taillebourg o chom ;
Ann aour melenn em godello,
Mui ’wit breman a dinero.
Iaouankiz ’zo caër, cozni ’zo fall ;
Chanchet ann amzer, deuet eun all.
Carget ma c’halon a huanad ;
Tremenet ê ’n amzer, camarad !
Pa glewfet ar c’hloc’h ’n de ma zervij,
Lâret hol peb a De profundis ;
Lavaret hol devotamant :
— Benoz Doue war ine Visant !
Dastumet en Coatgouré — 2 Gwengolo, 1853.
— Yann, Yann, Yann, Yann, ma mab,
Da biou timezet hirie, Yann ma mab ?
— Da verc’h ar Roue Franç, ma mamm, clewet a ret ;
C’hui zonj d’ec’h timêin d’unan all, mes na rin ket.
— Yann, Yann, Yann, Yann, ma mab,
Petra rôïn d’hê da dibri, Yann ma mab ?
— Couraillo laou ha teodo c’hwenn, ma mamm, clewet a ret ;
C’hui zonj d’ec’h rin kig glujar d’ar re-se, mes na rin ket.
— Yann, Yann, Yann, Yann, ma mab,
Petra rôïn d’hê da efa, Yann ma mab ?
— Eur bannac’h stott penn-moc’h, ma mamm, clewet a ret ;
C’hui zonj d’ec’h rin gwin Spagn d’ar re-se, mes na rin ket.
— Yann, Yann, Yann, Yann, ma mab,
Pelec’h lakin ’nhê da gousked, Yann ma mab ?
— ’N craou ar pen-moc’h vent laket, ma mamm, clewet a ret ;
C’hui zonj d’ec’h lakin ’r re-se ’n eur guele plun, mes na rin ket.
Couillec, Kéméner. — Guerliskin.
Selaouet hol, ha selaouet
Eur zôn ’zo newez gompozet ;
Eur zôn zavet a newez flamm,
A zo grêt d’eur verc’h ha d’he mamm.
Zavet ’zo disput etrez-he,
Da c’hoûd pini a zimêje.
— C’hui, ma mamm, ’zo erru en oad,
Hac a zo poent d’ac’h parfetad.
— Tawet, ma merc’h, na gomzet ket,
Pe me roïo d’ac’h war ho pec ;
Pe me roïo d’ac’h war ho pec,
Hac ho tisco da wall brezec !…
Fachet ar verc’h, êt en coler ;
Partia a ra euz ar gêr.
Mes evel ma oa eur pez-fall,
Ec’h es d’ober eun dro en Gall.
Homan oa zod, c’h es war he lerc’h :
— Dizro, ha deus d’ar gêr, ma merc’h !
Dizro, ma merc’h, ha deus d’ar gêr,
Te as po paotr, pa t-eus affer.
Me lezo ganid ar vicher,
Na pa ’z out capabl d’hi c’hober ;
P’out capabl d’hi c’hober, de, noz,
Rac me, ma merc’h, ’zo arri coz…
— Jezus ! ma mamm, clanvez on-me.
— Ma merc’hic, kerz en es cuele ;
Ma merc’hic, kerz en es cuele.
— Ma mamm, ne n’an ket foeltr fete !
— Ma merc’h, ’me ’r vamm, beza pô iod ?
— Ma mamm, ’me ’r plac’h, n'ê ket d’am got.
— Ma merc’h, ha beza ho pô cod ?
— Ma mamm, gwell ve ganin eur pôtr.
— Ma merc’h, ha c’hui, mezhi, pô scorn ?
Abredic crog ar bic ’n ho scouarn.
— Ma mammn, ’mezhi, hac a ven dall,
Me ’m eus c’hoant-pôtr, couls hac eun all.
— Me gred, ma merc’h, brazès ez oc’h ?
— Ma mamm, c’hui a zo bet kentoc’h.
— Me gred, ma merc’h, ez oc’h brazès ?
— Ma mamm, c’hui ’zo bet aliès.
— Ma merc’h, me lavaro d’am mab.
— Ma mamm, me ho tifi er-fad,
Rac d’ho mab mar hen leveret,
C’hui a zo zur da voud lac’het.
— Ma merc’h, ma merc’h, lès en ho fri !
— Ma mamm, ma mamm, coc’h ’n ho hini !
— Ma merc’h, ma merc’h, poènt ho timi !
— Ma mamm, ma mamm, clasket goaz d’in !
— Ma merc’h, ma merc’h, euz giès oc’h !
— Ma mamm, ma mamm, hugnodès oc’h !
François Corffc. — Duault.
Tostaët, tud iaouanc, tostaët, me ho ped,
Ha me disclerio d’ac’h en pe stad a vewet.
C’hui n’oc’h met trahisserrien, gaoudisserrien merc’hed,
Lâret a ret ho c’haret, coulzgoude na ret ket.
Na pa ve eun den iaouanc o comz euz he dous coant,
He doc war gostez he benn, dirazhi o parlant ;
He doc war gostez he benn, o parlant dirazhi,
Mar gall cât he amitie, ober rei goap anezhi.
Lakit-ewez, ma dousic, evidoc’h beza coant,
Arrife ’n amour Cupidon, ’zo ’n amour puissant ;
E c’honefe ho calon, eneb d’ho polonte vad;
Piou bennac ho car fidel, na ret ket out-han goap.
Caret heb bea caret ’zo criz ha dinatur,
Dont a rer da goll amzer ha caout displijadur.
M’ho ped, tado ha mammo, pere ’vag bugale,
’N han’ Doue n’ho dimêt ket d’ann neb ’n blijo ket d’hê,
Pe cometfet eur pec’hed, ar brasa ’zo er bed,
Lacad daou en eur guele ha na en garont ket.
M’ho pije lezet ho merc’h da vont ’n he fantazi,
Dije bet eun den iaouanc ’vije joaüs ’velt-hi;
Ha brema ’c’h eus-hi roët, hac hi n’ ket contant:
Gwell’ ê carantez fidel eget aour hac arc’hant.
Plouaret. — 1870.
Bars ar gêric, traon ar mene,
Laverdura dondenno !
Ema ma douz, ma c’harante,
Laverduron, diron don don, la verdura dondenno !
Me ielo d’hi gwelet fete,
Met ma c’halonic a vancfe.
— Demad d’ac’h-c’hui, minorès kez,
Setu me deut d’ober al lez ;
D’ober al lez ha d’ho coulenn
Da veza war-n-on gwir berc’henn.
— Petra a rafac’h ganin-me,
Ha me n’am eus ket a leve ?
N’am eus na ti, nevez na coz,
Na goûd pelec’h monet en noz [25].
— N’ê ket balamour d’al leve
A teuan d’ho cuelet bemde ;
Met abalamour ma ’z oc’h coant,
Ha ma plijet d’am zantimant.
Gwelloc’h eo carante ’tre daou,
’Wit na eo mado leiz ar c’hraou.
Gwell eo carante, leiz ann dorn,
’Wit na eo mado leiz ar forn.
Mado a deu, mado hec’h a,
Carante nepred na guita.
Me n’estiman man eun oac’h tiec,
Mar na sav kent ewit he wreg ;
Sevel diou, ter heur, ’rog ann de
Lezel he wreg en he guele ;
Lezel he vroeg en he guele,
Ken ’ve ann heaul en bec ar gwez :
Ha mar n’ ve poent zevel neuze,
Ken ’vo ar iod war ann trebe.
N’estiman mann eun tiégès,
Mar n’ ve en-han daouzec buc’h-lès;
Mar n’ ve en-han daouzec buc’h-lès,
Matès vihan d’ho c’hass e-mès ;
Matès vlhan d’ho c’hass e-mès,
Ha d’ober caoulet gant al lès ;
Eur paotric saoud, coant, dilicad,
Da zicour cass ha da gerc’had ;
Ann oac’h oc’h eva boutaillad,
Ar wreg er gêr, ’c’h ober cher-vad;
Ar wreg er gêr, ’c’h ober cher-vad,
Setu eno ’n tiegès mad.
Canet gant Marivon ar Maillot, deuz
Plouguiel. — 25 décembre 1868.
Me am eus bet eur pried,
Ma c’hommer,
Me am eus bet eur pried,
Hac a zo ganthan êzet.
Zevel a ra kent ann de,
Ha ma lèz ’bars ma guele.
Luskellad ra ar bugel,
Hac hen lac, en he gawel ;
C’houeza ’n tan ha troc’ha zoup,
C’hoaz, pa zavan, me ve drouc.
Bannigo zouben al lès
A ra d’in-me aliès ;
Gwin-ardant en ur weren,
Butun ’n eur dabatieren...
Na pegement ez eo well
Ar mestr ewit ar mewel ?
Ar mestr a zoug ar bônet,
Ar mewel a zo kiriec.
— Na pegement eo gwelloc’h
Al louarn ewit ar broc’h ?
Ar broc’h a doull ann douar,
Al louarn a dag ar iar!
Kenta micher em boa me grêt,
Oa porteal paper timbret;
Oa porteal al lizero,
En Montroulès, dre ar ruio.
Hac ann eil micher em boa grêt,
Oa scuba lec’h na oa ket net;
Scuba war ar pave ar fanc,
Ha setu etat eun Normand.
Cavenn dinered, liarded ;
Eun habit newez em boa bet,
Eun habit newez violant,
Evel ma doug ann dud iaouanc.
Ha kerc’had dour a ren iwe,
Rèd a oa gonid ar vuhe.
Kichenn ar feunteun p’arruis,
Eur plac’h iaouanc eno welis.
— Plac’hic iaouanc, lavaret d’in
Ha contant vec’h da dimizi ?
— Salv-ho-c’hraez, mezhi, na on ket,
Me ’zo matès gant eur bêlec.
Roët ’m boa d’ezhi da gredi
Oann cabitenn ’n bord al listri ;
Oann cabitenn ’n bord al listri,
N’em boa gwelet biscoas hini.
Ar c’hovesâd ’zo arruët,
Da gad ar person ez on êt.
— Aotro person, d’in-me lâret
Ha mad ez ê carout merc’hed ?
— Madic awalc’h caroud[26] merc’hed,
Gant na vent ket minorezed ;
Me em eus unanic maget,
Aouenn em eus a ve tapet ;
Aouenn em eus a ve tapet
En pech eun normand benaket,
Pe en chadenn ann amitié,
Faut ma ran d’ezhi liberté,
— Oh ! pebeus fortun em eus grêt !
Caout eur plac’h a bemp mil scoed ;
Caout eur plac’h a bemp mil scoed,
Ha me n’em boa ket pemp gwennec !
Canet gant Nathalie Goasenzout,
Pleudaniel, 20 septembre 1888.
Saouezet braz a em gavan o sonjal pegen buhan
Hec’h a ar merc’hed iaouanc euz ho fiijadur d’ho foam.
Scuiz a vent o vea mad,
En defaut luskellad,
Na sonjont ket er boan, er res
Hen eus siouas ! eur vagères.
Eur plac’h iaouanc da zimizi, fourdeliz en he langach:
— Foei ! ’mezhi, d’ar iaouankiz, ’n bâdan ket davantach ;
Ann noz a gavan hir ha ien,
Pa dishunvan, n’am eus den,
En noz, da gozeal ganin,
Da dremen ma chagrin.
Neuze ’c’h ai ar minor iaouanc a-eneb gant he gerent:
— Foeï ! ’mezhan, d’ar iaouankiz ! dimizi a zo poent ;
Me n’am eus ket ma enor,
O vea ’r giz-ma minor,
Pa na ve ma zreo em chever,
Bezan ozac’h ha mager.
’Benn nao miz goude ’vô dimêt, pe eun draïc neubeutoc’h,
’C’h ai ann ozac’h ’n he wele, o sonjal caout repoz.
Scoï ’reï ar boan ’n costez he vroeg,
Ma rinco mont da redec,
Dre ma zo prez ha labour,
Da glasq d’êhi eun tirebout.
Neuze ’c’h aïo da gichenn he guele, ’sco eun tol war he glinn :
— Sao al lec’h-ze, coz ampoezon, ha sao war da orinn,
Pe mar na gares ket ober,
Me ’scoï he benn gant ar voger,
Kent ’get ma souffran kement-all
A boan gant eun orinn fall !
Nac a baoue ma ’z on dimêt,
Nec’h ha chagrin, ken n’am eus bet;
Nec’h ha chagrinn, en peb giz,
Gant keuz, allas ! d’am iaouankiz !
— Mad a-walc’h, coz ampoezon, eo arruët da dro ;
Da c’hened, da iaouankiz, ’zo couet war da voto :
Ann noz a gavac’h hir ha ien,
Ha pa dishunvac’h n’ho poa den...
Brema, c’hui hi gav hirroc’h,
Pa eo rèd d’ac’h branla ar c’hloc’h.
Gwech-all, pa oan en Coat-Rouan,
Me n’ valeen ket va unan :
Pe en carrons, pe war gezec,
’Wit va unan n’ valeen ket.
Gwech-all, me am boa eur botou
Na weljac’h ket ho zalonou ;
Na weljac’h ket ho zalonou,
Gant ar galons deuz ho goulou ;
Gant ar galons arc’hant hac aour,
Mès breman, ziouas ! me ’zo paour.
Me zonje d’in, pa zimêjenn,
Tôl labour ober na rancjenn,
Met gwalc’hi ma daouarn, ho daou,
Mont d’ar pardon ha terri craou.
Mes breman, me ranc ober waz,
Pilad al lann gant ma zreid noaz ;
Pilad al lann gant ma zreid noaz,
Hac aliès ’m be fest ar vaz !
Ann dud iaouanc, pa zimêont,
Feurmi eur jardin a dleont,
Ha lacad enhi pewar sort plant:
Melanconi, jalouzi ha tourmant ;
Ha louzouen ’r basianted,
Ha mont aliès d’hi gweled.
Ann dud iaouanc a zonj d’ezhe,
Couez ann aour melenn a vec ar gwez ;
Couez ann aour melenn a vec ar gwez ;
Ann deliou melenn eo a ve ;
Ann deliou melenn eo a ve
O rei ho flas d’ar re newe.
Eur plac’h iaouanc euz a Hengoat, pehini deus grêt he bombad,
Dre ma oa plac’h a fesson vad, a oa ann hol euz hi c’hoantad.
Donet a re d’hi darempred tud iaouanc a bep stad,
Melinerrien, cloer iaounc, kemenerrien dillad.
Ar plac’h-man’ deus da wiska dillad du, dillad gwenn,
Mouchouero Flandrès’da lacad ’n he c’herc’henn ;
Mouchouero Flandrès’da lacad ’n he c’herc’henn,
Coeffo lienn batist’d’c’holo he bleo melenn.
— Brema pa’z on dimêt, eur c’hloarec am eus bet,
Dre c’hraez ann aotro person d’hon bezan embannet ;
Eur c’hloaregic iaouanc, na oar ket labourad,
Oh ! ai, dre c’hraez Doue, ni raï tiègès mad.
Brema ’voerzo he levrio, eun darn euz he dillad,
Ha preno pâl ha tranch, da diski labourad.
— Me n voerzin ma levrio, ken neubeud ma dillad,
Na brenin pâl na tranch, da diski labourad ;
Me a ielo d’am guele, vel vô debret ma c’hoan,
Ha c’hui chomo da nean, heb na golaou na tan.
— Mar choman-me de nean, c’hui chomo da dibuni,
Ha mar et ’n ho cuele, me ielo em hini.
— Me ’m eus ama gwialenn, er chiminal ’vogedi,
Ha gant-hi m’ho rubano, dre bevar c’horn ann ti ;
Oh ! ia me ho rubano, dre bevar c’horn ann ti,
Ken hen defo truez ouzoc’h, ma douz, ar c’hi.
— Gwez-all, pa oann plac’h iaouanc, me oa plac’hic a stad ;
Me oa plac’hic seder, a garie ann ebad,
’Vit gwelet eun den iaouanc hac a deue d’em c’hâd,
Me na ren ket out-han calz demeus a etad.
— Gwez-all, pa dremenen abiou eun ti ar gwinn,
E teue ann hostis, he doc bete he c’hlinn ;
Brema, p’em gwel o tremen, e ra eun hij d’he benn,
Goûd a ra ê fouetet, allas ! ma hol voyenn.
Gwez-all, pa oann paotr iaouanc, me am boa eun incane,
Ma c’hasse, ma digasse bete ti ma mestrès :
Goerzet ê ma incane, fouetet ma hol arc’hant,
Ha me dilour, diarc’henn, o patouillad dour ha fanc !
Canet gant Mari Hulo, matès en
Kerarborn. 1847.
Eun dez ez oann en plijadur, ha donet eur zonj em penn,
Ha me tapoud-croc em fuzul, en avis mat da bourmenn ;
Me tapoud-croc em fuzul, en avis pourmeni,
Hac o welet ma mestrès o tont vis-avis d’in.
Me o c’houlenn digant-hi, dre m’ hi c’haven contristet :
— Pe c’hui ’zo claon a galon, pe hoc’h eus poan-speret ?
Ha hi o respont d’in-me, gant eun air gracius :
— Me na on claon a galon, a drugarez Jesus ;
Nemet ar gwall-deodou ’zo bemdez o fredoni,
’Zo causeal war ho stad, kercoulz ha ma hini.
— Na list ar gwall-deodou d’fredoni, noz ha de,
Ni vô dimêt hon daou, pa vô laket ann de.
P’oann dimêt hac eureujet, laket em ziègès,
Me oa cant gwez diesoc’h eget pa oann matès.
Eur vatès en eun ti, mar be hirie gwall-dretet,
Credi hec’h allet ober, warc’hoas na veo ket ;
Tapoud ra he dillad hac ober eur pacad,
Ha neuze e laro: — Mestr, ho trugarecad !
Deut da gonta, da baea, me ’zo ’vont da bartia,
Na nê ket ma fantazi chom ’n ho ti da servija.
Daou den dimêt, eureujet, n’allont ket ober se ;
Unan ’zo angajet, un’all n’eus ket liberté.
Mar carrienn beza zentet euz ’neb am c’harrie fidel,
Me a oa chomet c’hoas heb beza dimezet.
Faë oa ganen ho c’hlewet, canan ha c’hoarzinn a ren.
Brema me ouel dourec, p’am be fest ar geuneudenn.
Ouzin, camaradezed, ez ê d’ac’h comer scouer,
Na fiet ket er goazed, dreist hol a-bell ar gêr.
Me ’m boa laket em speret dont da garet unan,
Am eus bet ma c’hroaz-nouenn ’vit recompanz d’am foan ! —
Canet gant Viçanta Guillou, —
Guerlesguin, 15 a viz Gwengolo 1888.
Didostaët, tud iaouanc,
Da glevet farso coant,
— War sujet ar re dimêt,
’Zo ho speret chagrinet,
Darn gant paourente,
Darn gant bugale,
Darn-all gant marc’hamon,
’Zo eur gwall gompagnon.
Ewit un daou pe eun tri bloaz,
C’hui na ouzoc’h netra c’hoaz,
Ken arri ar famill d’ho chagrina,
Eun tri pe bevar
En-dro d’ac’h o crial,
Dour pe bara.
Neuze defo keuz ar vroeg d’he amzer dremenet ;
P’arrio ar pried er gêr, hi a vezo fachet.
Hen a c’houlenno out-hi
A c’hoarvezo d’ezhi ?
Hi a responto evel da eur c’hi :
— Cleo ann dogan kez,
Ême ar vil-bez,
Petra a lavar !
Hac hen euz ho c’hlevet
Endro d’in o c’harmet ;
Mantret on gant glac’har,
Euz ho c’hlevet !
Etrezomp goazed dimêt,
Na omb pelloc’h caret,
Er pardonio, gant ar merc’hed.
Mar na ve desir,
Na vô lâret gir.
— Te a zo reputet, kerz d’ar gêr, coz fallaer,
Kerz d’ar gêr da luskellad ;
C’houez ar pod-iod a zo ant da dillad.
Etrezoc’h, merc’hed dimêt,
Na oc’h pelloc’h clasket,
Er pardonio, gant ar voazed,
Balamour d’al liou pâl
’Zo war gorn ho tal,
A zo kiriec n’ho pezo mui a graou,
Bars ar pardoniou,
Na den evit ho ren d’ann ebatou.
Etrezomb tudo iaouanc,
’Meumb mui a soulajamant
Er pardonio divertissant,
Nin a hell a-wezio
Eva takenno, iwe fumi,
Dansal hac ebatti,
Hac em divertissa,
Caressi merc’h he mamm hac hi godissa.
Chantera de haut Duparc, Mr de Vir de roa ?
Demb da servich ar Roue,
Etre pad hon buhe ;
Mar caromb lezel ar merc’hed,
Tremenn heb dimi,
Ni a vevo paotred disouci,
Rac ar merc’hed a ve caoz d’hon hol anvoui.
Canet gant Guill Turco, euz a barros
Pédernec.
Me ’zo dimezet da unan,
Spiritum sanctum
Dominum nostrum !
Me ’zo dimezet da unan
Na ê re vraz na re vihan.
Pa lâran d’ei ober netra,
’Z ia kichen ann tan da domma.
Deuz kichen ann tan d’he guele,
Hac a lavar d’in mont ive.
Ha me ’zo bet ken zod hac hi,
O vont d’ar guele da vêt-hi.
Pemp war ar banc a vugale,
Ha pemp all ebars ar guele ;
Ha pemp all ebars ar guele,
Pez a ra dec a vugale ;
Ha dec all ’zo êt gant Doue,
Rafe ugent a vugale.
Ann tad n’eo met ugent vloa c’hoaz,
Hac ar vamm n’eo met naontec vloaz,
Ma fried ’zo neer stoup,
Me hen carje euz ar groug,
Incardet he vouëllo
War vego ma incardo !
Hola, ho ! ho, ho, ho ! oh, la, la !
Iannic a lavare
Da Jannedic, deuz ar beure :
— Gwech-all, te oa Mamzel-an-neud,
Breman, te ’zo Mamzel-neubeud.
— Tawet, Iannic, et da gousked,
Me rei ar pez n’am eus ket grêt ;
Me allumo ma boujienn,
A neo out-hi ma c’hudenn.
— Hennès ’zo dit eun diare :
Te renco labourad en dez,
Peautramamt am bô divit
Muioc’h a goll ’get a brofit.
Ann dewarlerc’h, ha beure mad,
Crog n’ he c’helliel, da labourad :
Arriout he c’hommer neuze,
(Unan bennac a ve bemde) :
— Terrupl, emei, oc’h beure mad
Crog ’n ho kelliel, da labourad !
— Na vet ket estonet ouz-ze,
Oblijet-on gant ann den-ze.
Azeet, commer, ’n ho coaze,
’Wit ma contin d’ac’h ma doare.
Breman, ’mezhi, ma c’hommer gês,
Am eus da gerc’had dour’ ha lès ;
Ha goude, ’vel m’ouzoc’h er-fad,
A vo al lès da ribotad ;
Ha c’hoaz en-bezr a làro Jann,
C’hoaz a laro n’am bô grêt mann ;
C’hoaz a laro n’am bô grêt mann,
Me o nea hep paouès tamm.
— Mar gout er vuhe-ze gant-han,
Tap eur boud linad d’hen fouettan,
Ha p’as cuelo o tont en dro,
Mar n’ê ket ewidout a tec’ho.
— Me n’am eus eur gir da rannan,
Rac ziouas ! n’on ket ewit-han,
Ha ma vijenn bet, pell-a-zo
N’a ket commander ac’hanon.
— ’Bars er vuhe-ze hec’h omp tout,
C’hoaz ’m emp bac’hado war hon chouc.
— Pa oan iaouanc ha dizoursi,
Me am boa couraj da dimi ;
Me oa eur plac’h à la bel-feu ;
Breman p ’on dimezet, ’m eus keun.
Me zonje d’in, pa dimêjenn,
Vije de vestrès hec’h ajenn ;
Vije da vestrès hec’h ajenn,
Ha paket ma fenn en dorchenn [28].
Et ê ma goaz d’ann hostèlèri,
Ha ma lest ma c’hunan en ti.
Pa deuio d’ar gêr, ’vo en coler,
Carget he gorf a laudevi.
Ha c’hoas am euz couraj da gana :
Manturlu, manturlu, manturlura !
Ha, ha, manturlurette !
Et roulon la, manturlura !
— Avis c’houllan ouac’h, commer Jannet ;
Para rin d’ar c’hoz totillon,
’N eus brewet d’in ma hol izili,
Divandennet ma c’hotillon ?
Ha c’hoas am oes couraj da gana.....
— Dastumet-han ha cherisset-han,
Paket-han tomm en he vuele,
Kemerret gant-han corden ganab,
Garottet-han, on daou goste.
Ha neuze pô couraj da gana.....
Kemerret ganthan stripen fagot,
Ha roët d’han a dreuz he gorf,
Ken a gommanso ’r c’hoz totillon
Abouez he benn da grial forz.
Ha neuze pô couraj da gana.....
Entrezoc’h, groage, re neus ezec’h,
Hac a gar lipad eur weren,
Gret d’hê ’vel am eus grêt d’am hini :
Gwestlet ’nhê da Sant Keuneuden.
Groég Mao, Planiel.
Naontec dogan ha pevar-ugent
’Zo em rancontret ’n eur c’hroaz-hent.
Ma lere ’n eil d’guile ’nhe:
— Te ’zo dogan, me ’zo ive.
Tric’huec’h gwalennad lien moan
’C’h a d’ober bonet d’eun dogan ;
Ha c’hoas a lâr ann dogan kès
He vonet na ’n ê ket grêt ês ;
He vonet na ’n ket grêt ês,
He gorn-braz a chore c’hoaz emès ;
Ha c’hoaz a lar ann dogan braz :
Ma c’hernio, ’mezhan, gresco c’hoaz.
Ma groeg Jannedic a zo coant,
A c’hone d’in calz a arc’hant ;
Eur scoet bemde, ha daou, d’ar zul,
A ra eiz scoet epad ar zûn.
Gwech-all, aroc ma oan dogan,
N’am boa tam bara ’bed d’am c’hoan ;
Brema, me ’m eus, ha rouz ha gwenn,
Ha dougen kernio war ma fenn.
M’am be kenliès a vuc’h lès
Hac a dogan ’zo war ar mès,
Me roje crampous ha lès-tro
D’ann hol doganed ’zo er vro.
Marie-Jeanne Cun, Planiel, 1888.
— Me ’m eus daouzec a vreudeur, ho daouzec doganed,
Me ma hunan ’zo iwe,-setu eno trizec.
— Anduri, anduri, ma Jannic, a zo rèd !
Ann noz kenta ma eured, pa gouskis gant ma groeg,
Unan bihan divazde gant-hi em boa santet.
— Anduri, anduri, ma Jannic, a zo rèd.
Me o treï euz ar voger, em lacad da oela :
— Aotro Doue, ma Doue, penaoz a rin-me brema ?
— Anduri, anduri, ma Jannic, a zo rèd !
— Tawet, emezhi, Jannic, tawet, na oelit ket,
N’eo ket heman ar henta, rac daou all am eus bet.
Anduri, anduri, ma Jannic, a zo rèd !
Unan oa d’ar medecinn, egile, d’ar c’hloarec,
Hac heman ’zo ganen, d’ann diskeller kezec.
Anduri, anduri, ma Jannic, a zo rèd !
Sao war da barlocho, sao da gernio en er,
Ha lâr a vi evurus o vale em c’hever.
Anduri, anduri, ma Jannic, a zo rèd !
Dastumet en Kersont, en parroz Berhet, en miz
Eost 1868.
O me ê gwassa dogan ’zo bet biscoaz er bed,
Am eus gopret eur mewel da gousket gant ma groeg !
O iaou ! allas !
Me eo Jann-Jannic !
O iaou ! allas !
Me eo Jann, ziouas !
Na eo ma mewel braz ’n efe ’r c’hrampouz lardet,
Ha me ’m be ar re grêz, ha graz d’in d’ho c’havet!
O iaou ! allas !... etc...
Na d’ar zul ar beure, pa laker kig er pod,
’Ve roët d’in eun ascorn, oh ia ! evit ma lod.
O iaou ! allas !... etc...
Pa ven êt em guele, tomet ganin ma flas,
A ve rèd d’in-me zevel deuz hent ar mewel braz !
O iaou ! allas !... etc...
Me ê ar paour-kès Jannic, ar paour-kès Jann, ziouas !
Ar wreg hac ar mewel braz
’Zebr ar iod gwiniz hac ar farz :
Me n’am be met dour berwet, ha penn ar c’haz ebars !
Me ê ar paour-kès Jannic, ar paour-kès Jann, ziouas !
Ar wreg hac ar mewel braz
Ra bugale deuz ho gwasa,
Ha me, ar paour-kès Jannic ’n hini renc ho maga !
Me ê ar paour-kès Jannic, ar paour-kès Jann, ziouas !
Ar wreg hac ar mewel braz
A gousc ebars ’n eur guele clos ;
Ha me, ar paour-kès Jannic, renc cousked war ar plous !
Me ê ar paour-kès Jannic, ar paour-kès Jann, ziouas !
Ar wreg hac ar mewel braz
A zebr ar zouben hac ar c’hig ;
Ha me, ar paour-kès Jannic, a grign eun ascornic !
Me ê ar paour-kès Jannic, ar paour-kès Jann, ziouas !
Ar wreg hac ar mewel braz
A ia ho daou d’ar foar d’ar Faou ;
Ha me, ar paour-kès Jannic, a renc luskellad daou !
Jaou ! allas !
Me ê ar paour-kès Jannic, ar paour-kès Jann, ziouas !
Mari-Louis Ar Go, Locmaria-Kemper.
Ter mestrezic me am boa bet
Na ouïenn deuz pini zellet :
Unan oa tort, enn all oa cam,
Eun all oa dantier,’vel he mamm.
Ann dort a lâr a dimezo,
Gwinco ar gam pez a garo.
’Benn eiz dez goude oamb dimêt,
Setu van clanv ma dous Jannet ;
Setu van Jannet clanvourès,
Clasket ar c’hure d’hi c’hovès.
P’oa ’r c’hure o coves Jannet,
Oa Jann er prennestr o sellet.
Skei ’n or en ti gant eun tôl troad,
Saludi ’r c’hure gant eur fassad :
— Me n’am, boa gwelet biscoaz den
Covès ar merc’hed dre benn ho glin !
— Ho croeg, ’mezhan, ’zo bouzarès,
Ve rèd mont uz d’ei d’hi c’hovès .....
Me ’m eus choazet eur vestrezic ha na eo ket euz a bell,
Ha pinvidic ez eo ive, — a Bloneri[29], en Castel.
Coantic, coantic ma mestrès, tort adren ha tort arog :
Mar be arc’hant ’wit ar bosso, me a dalc’ho mad d’ar c’hrog.
Knta gwech e comzis outhi, ma zad-caër a laras d’in ;
— Arsa eta, denic iaouanc, poënt awalc’h ê d’ac’h dimin.
Me a denno ann embanno ’n offern-bred, ’n offern-veure,
Ha c’hui, mab-caër, emezhan, ’c’h ei da Gastel, d’wit ho re.
Na pa oan-me en Castel-Pol, tennet m’embanno ganin,
Me o sellet ma vourzigen, am boa c’hoaz gwerz dijuni.
Me a gane, a c’huibane, ma c’halonic a oa gê,
N’ zonje ket en dristidigès arruje gant-han goude.
Pa oan arru ’bars an ilis, ewit beza eureujet,
Me ’clewed eur picol manac’h o commans da latined ;
Me ’clewed eur picol manac’h o commans da latinad
Ma lavare dre he latin a oa hen a oa ann tad...
Ma lacajen coat en awel, nerz awalc’h am boa em brec’h,
’Wit flamma ar picol manac’h, eun all ganthan, hep caout bec’h.
Ann noz kenta gouskis ganthi, hi o lâret d’in: « Jann gêz,
Na zao te prim deuz ta wele, da glasc d’in amiegès !
Me o tapoud crog em brago hac o commans da redec :
’Lec’h mont da di ’n amiegès, da di ’r c’hure c’h on bet êt.
Me a oa eur pôtric iaouanc, na wien ket ann doare,
’Lec’h mont da di ’n amiegès, oan êt da di ar c’hure.
Pa oan arru ’n ti ar c’hure, contet ma rèzon ganin,
En eur ober goabr ac’hanon, ar c’hure a lavar din :
— « Na petra? mab-gast, glaourennec, na mar ’man la vroeg en poan,
Na eo ket da glasc bêleien a oa dit-te dont, dogan ! »
Ha me o vont d’ar gêr neuze, cazi ’vel eun den follet,
cregi en eur picol baz, en aviz pilad ma groeg.
Mes pa oan o vont d’hi filad, tigwezas he zad, he mamm :
— « Petra ! emezhe, den barbar, ha na teus ket a estlam ?
Petra ! emezhe, den barbar, ha na teus ket a estlam ?
Ha n’as-pe ket grêt ar bugel, euz hen genel hi deus poan !
Ann aotro Keriann hen eus grêt
Ar pez na raje den a-bed:
Oh ! gué la violette !
Cinquante six, six francs par an,
La violette oh ! gué aman !
Ann aotro Keriann, a Leon,
’N eus grêt ober eur gambr leton ;
’N eus grêt ober eur gambr leton,
Da vired he vroeg euz Simon.
Coulz vije d’ehan n’hen dije,
Hi c’havet a rei coulzgoude ;
Hi c’havet a rei coulzgoude,
’N eur gambric, en penn ann ale.
Ann Itron Keriann a Iâre
D’he matès vihan, eun dez oe :
— Dija a zo pevarzec miz
M’ê êt ann aotro da Baris ;
Ha ’benn ma arruo er gêr,
Hen a vô sur a heritier ;
Melenn he vleo, glaz he lagad,
Francès Simon ’zo d’ehan tad.
Ann Itron Keriann a lâre
D’he matès vihan, eun dez oe :
— Kerz d’ar vilinn, ha kerz buhan,
Ha lâres da Francès Simon ;
Ha lares da Francès Simon
Donet da gomz gant ann itron.
Ar vatès vihan a lâre,
’Bars ar vilinn pa arrue :
— Lâret zo d’ac’h, Francès Simon,
Donet da gomz gant ann Itron.
— Na allan ket monet breman,
Eman ma milinn o valan ;
Eman ma milinn o valan,
Dija ê prest da divouedan.
Ar vatès vihan a lâre
Er gêr, d’ann Itron, p’arrue :
— Na c’hall ket donet, ’wit breman,
Eman he vilinn o valan ;
Eman he vilinn o valan,
Dija ê prest da divouedan.
— Kerz d’ar vilinn, ha kerz buhan,
Ha lavar da Francès Simon
Lezel he vilinn d’vont en-dro,
Mar be toret, paeet a vô.
Ar vatès vihan a lare,
Bars ar vilinn pa arrue :
— Lâret zo d’ac’h, Francès Simon,
Donet da gomz gant ann Itron ;
Lezel ho milinn d’vont en-dro,
Mar be toret, paeet a vô.
Francès Simon a lavare,
Bars en Keriann pa arrue :
— Na debonjour ha joa, Itron,
Petra a-vad lâr ho calon ?
— Ma c’halon ’zo joaüs ha gè,
P’ho cuelan, Francès, war ’r bale ;
Comerret scabel, azeet,
Tostat d’ann tan, hac a tomfet ;
Tostat d’ann tan, hac a tomfet ;
Setu aman gwinn mad, evet.
Ann aotro Keriann a lâre,
Eun dez, er gêr pa arrue :
— Petra a-nevez ’zo em zi,
Na deu den da digori d’in ?
Ma baronès pelec’h eo êt,
Pa na deu d’am digomerret ?
Ar vatès vihan a lâras
D’am aotro Keriann, p’hen clewas :
— Eman duhont, etal ann tan,
O tomma he mabic bihan ;
Melenn he vleo, glaz he lagad,
Francès Simon zo d’ehan tad.
— Francès Simon pelec’h eman,
Mar n’eman er vilinn, o valan ?
Ar vatès vihan a lâras
D’ann aotro Keriann, p’hen clewas :
— ’Man duhont, war chausal ar stanc,
O chaseal eun einic coant ;
O chaseal eun ein cudon.
A deus c’hoantaët ann Itron.
Ann aotro Keriann a lâre
Da Francès Simon, en de-ze :
— Me as disco, Francès Simon,
Da dronsa robenn ma Itron,
A zo brodet gant neud arc’hant,
Na dê ket euz eur paysant[30] !
Francès Simon a lavaras
D’ann aotro Keriann, p’hen clevas :
P’arruas ’n Itron er vilinn,
Tapas he dorn war benn ma glinn ;
Tapas he dorn war benn ma glinn,
En eur ober eur minn c’hoarzinn ;
Hac hec’h es neuze em guele,
Ma gerwel poultron a-c’hane ;
Hec’h a etre diou linsell wenn,
Eur c’harcan aour en he c’herc’henn ;
Hoc’h-unam, aotro, a rajeac’h,
D’eur plac’hic coant a blichfe d’ac’h.
Pa goustfe d’in-me pemp cant scoed,
Francès Simon a vô crouget !
Ann Itron Keriann a lâre
D’he matès vihan, eun dez oe :
Me garrie ann aotro crouget,
Francès Simon d’in eureujet !
Francès Simon a lavare,
Er vaz huella ’r skeul pa bigne :
— Me wel ac’hann tric’houec’h tourrel,
Hac en-hê tric’houec’h dimezel ;
Peb a vab bihan ’zo gant-hê,
Melenn ho bleo evel ma re.
Ha en-hê ’zo tri’houec’h itron,
’Zo groage d’id, Francès Simon !
M’ho defoa roët peb a scoed,
Itron Keriann a ro daouzec ;
Itron Keriann a ro daouzec,
Evit n’hen dije drouc a-bed.
Ann aotro Keriann a lâre
Da Francès Simon, eno neze :
— Francès Simon, deus al lec’h-se,
Te na vi ket crouget fete ;
Te na vi ket crouget fete,
Te teus doganet coulz ha me !
Canet gant Jannet Ann Taho,
euz a Donquédec, miz Kerzu, 1868.
En Santès Anna, me ’zo bet
O c’houlenn ar maro d’am groeg,
Ma groegic, ma groegic, ma groecic.
Itron Santès Anna, me ho ped,
Da rei ar maro d’am groeg,
’Zo clanvic (ter)
Pa wele n’ varwe ket he vroeg,
Ti ar person hen a zo bet,
Coz c’haillon (ter)
Otro ar person, me ho ped,
Da digas ar maro d’am groeg.
’Zo clanvic (ter)
Pa wele n’ varwe ket he vroeg,
Ti ar regester hen ’zo bet,
Coz c’haillon (ter)
Otro regester, me ho ped
Da digas eun arched d’am groeg,
’Zo maro (ter)
P’antreas ’r regester en ti,
A oa ar vroeg o tifuni,
’Zo clanvic (ter)
Ha ganthi eur pladadet iod
Ha daou liardet leas ribot,
Coz c’haillon (ter)
Françoise Bideo. Planiel.
Nao guech intanv me a zo bet,
Ha nao intanvès am eus bet.
O plega dac’houeza ann tan,
’Zo marvet da gentan unan ;
Nac en ti ann tan, gant ar riou,
’Zo marvet eun all: setu diou ;
Nac o plega da c’horo ’r c’hêvr,
’Zo marvet eun all: setu ter ;
O vessa ’r zaout, en dro d’ann ed,
Hec’h marvet ar bedervet ;
Hac o lacad ar iod en tremp,
A varvas eun all: setu pemp ;
Hac o lacad ar piz en glech,
A varvas eun all: setu c’huec’h;
Ha pa grogas ann tan en Breiz,
A varvas eun all: setu seiz ;
Ha pa varvas ann tan en Breiz,
A varvas eun all: setu eiz;
Breman ’m boa bet eur c’hoz groegic,
Na dâ nemet eur c’hildantic ;
Eur c’hildantic hac a oa hir,
Dape d’ei bete chouc he c’hil ;
O tibab piz deuz a vesc fao,
A varvas honnès : setu nao !
Ann dewarlec’h, deuz ar beure,
Leker ann hini goz ’n he be ;
Ha digwener, mar ve clouar,
’C’h ei ma fried paour d’ann douar :
Ha disadorn, oude creiz-de,
’C’h ei ar zonerrien war he be ;
’C’h ei ar zonerrien war he be,
Ha, mar dansont, me rei ive.
Disul, goude ar gouspero,
Hec’h eïo ma chass en canvo ;
Hec’h eïo ma chass en canvo,
Rubano du deuz ho losto.
Eun intanv coz deuz ar Fouillé,
Lan dou di di, lan dou di dalla !
Varvas he wreg a greiz gourve.
Lan dou di, lan dou da, landoudi, di dalla !
Ter blac’hic iaouanc deuz a gêr
’C’h es di, da laret ho fater.
Oant ket ’wit lâret ho fater,
Gant ann intanv o chaked per.
— Ma vijac’h bet eun intanv mad,
A rojac’h d’imp peb a goublad. »
Ann intanv coz oa ket fallacr,
A roas d’hê peb a goublad.
Pa ’c’h a ar merc’hed d’ann daoulinn,
Ziroll ann intanv da c’hoarzinn.
Pa zav ar merc’hed en ho zâ,
En em lac hen d’ho briata.
Pa ’c’h a ar merc’hed en ho rout,
Ec’h a ann intanv d’ho ambroug.
— « Kerz duze prim, coz intanv loued,
« Da lacad interri da wreg ! »
Pa ’c’h a ar c’horf e-mès ann ti,
Ann intanv coz ’zo hir he fri.
Pa ’c’h a ar c’horf ebars ar pors,
Ann intanv coz a iouè forz.
Pa ’c’h a ar c’horf ebars en hent,
Ann intanv coz a scrign he dent.
Pa ’c’h a ar c’horf ebars ar c’har,
Ann intanv coz a neus glac’har.
Pa gommans ar c’har da roula,
Ann intanv coz ra min goela.
Pa ’c’ha ar c’horf ’bars er verred,
Ann intanv zell deuz ar merc’bed.
Pa ’c’h a ar c’horf ’bars en ilis,
Ann intanv coz ra bale scuiz.
Pa ’c’h a ar c’horf war ar vascaon,
Ann intanv coz a dorre craon.
Pa ’c’h a ar c’horf ’bars ann douar,
Ann intanv coz a choas he bar.
Ann intanv coz a vonjoure,
’N ti ar milinér p’errue :
— « Debonjour d’ec’h, milinerès,
Ha c’hui eureujfe ho matès ?
— « Beo ê he mamm, ba beo he zad,
Clewet ho ali a ve mad ;
« E-man duze o c’horo ’r zaout,
Mar peus c’hoant, intanv, et d’hi c’haout...
— « Debonjour d’ec’h-c’hui, Soezic kès,
Hag hen ro ar zaout calz a lès ?
— « Pe reont, pe na reont ket,
« D’ec’h, intanv, na ra mann a-bed ! »
Ma lavare an intanv tost :
« Mar caret, me zalc’ho ho lost ? »
— « Kerz-duze, prim, hep ober treïnn,
Pe ma loa-bod iell war da geinn !
« Kerz duze prim, coz intanv loued,
Da lacad eizvet gant da wreg !
— « Me laco eizvet gant ma groeg,
Ha ganec’h, Soezic, mar ve rèd »
Pezr Cokin, Montroulès.
Disul ar beure, pa savis,
Ramtura rudenno !
Da gass ma denved me ac’h is.
O ramtura rudenno, o ramtura tra la la !
O ramtufa durenno !
Pa oan arru tal ar scalier,
Me o rancontr tri gavalier.
Tri gavalier degaget mad,
Unan war varc’h, ha daou war droad.
O tont unan ha lâret d’in
— Merc’hic iaouanc, reit eur poc d’in !
— Dalet unan hac it ’n ho hent,
Kercoulz ’on breman evel kent.
Dalet unan, hac it breman !
Me glew ma bugel o oelan.
Me glew ma bugel o oelan ;
Ma fried war e wele clan ;
Ma fried war e wele clan,
Etourdisset ez on gant han ;
— Mar out etourdisset gant-han,
Commer eur gontel ha laz-han !
— Ouzoc’h, cavalier, a sentin,
Neuze teuinn d’hoc’h eureujin
Ha dizio, ma ve clouar,
Ez aï ma fried d’ann douar !
Ha digwener, goude ma leïnn,
A couchin douar war he geïnn !
Ha desadorn, goude creiz-de,
A vô sonerrien war he ve !
Mar be sonet, me a danso ;
Mar na ve ket, me a gano ;
Ha disul, goude ’r gouspero,
Ez iel ma hol ier en canvo ;
Rubano ruz euz ho losto,
Rubano glaz euz ho zreido ;
Rubano glaz euz ho zreido,
Ha re velenn euz ho gougo !
Ar paour kès coz a lavare,
Var he c’hilinn, en he wele :
— Me a garrie goûd ar fesson
Da blijout d’hoc’h opinion.
— Na mar c’hoantaët plijout d’in,
N’em dôlet en dour da veuzin ;
N’em dôlet en dour da veuzin,
Lec’h biken jamès n’ ho cuelin.
— Savet allumet ar goulo,
Ma contin d’ec’h hoch argolo ;
Ma contin-d’ec’h pewar c’hant scoed,
Ar choas a beder gobeled ;
Ar choas a beder gommanant,
’Wit ma carlet eur potr iaouanc...
... ’N intanvez paour a lavare,
Ilis Goelo pa dremene :
— Benoz ma Doue a bedan
War ma den coz ’zo êt aman !
Pa oa bew ma dèn ancien,
Me n’am boa nemet bara-gwenn ;
Me n’am boa nemet bara-gwenn,
Breman ’m eus gant eur geuneudenn.
Setu ma fried coz marwet,
Hac unan iaouanc am eus bet,
A ra d’in crenan heb anvouet.
Efa dour heb caout zec’het ;
Mont em guele, heb c’hoant cousket,
Ha dijunian heb tamm boued.
Guech-all, pa oan en ti ma zad,
E oan-me bewet dilicat ;
E oan-me bewet ker mignon,
N’ zebrjen ket zoubenn ann ognon.
Breman me ’renc dibri zoubenn,
Heb na brignon, nac amanenn ;
Heb na brignon [31], nac amanenn ;
Eur bannac’h dour, eun tamm c’holenn !
Guech-all p’ec’h enn d’ann offern-bred,
Me ’m boa cotillonen blejet[32] ;
Me ’m boa cotillonen blejet,
’N hini dindan purpuriet.
Breman, p’ec’h an d’ann offeren,
’Ve ouz ma dillad mil druillenn,
’Ve ouz ma dillad mil druillenn ;
’War ma diou c’har diou c’hoz gamachenn ;
P’am be arc’hant ’m be botou-prenn,
Pa n’am be ket, ’c’h an dierc’henn.
Mari Clec’h, euz coat Beffon.
Me ’c’h a da gana d’eoc’h eur portret veritabl
Gret d’ann intaonvezed, mar be d’eoc’h agreabl,
Ha na lârin netra nemet ar wirionez,
Ar public c’houlennan da dest euz ma c’hostez.
Ann ozac’h ’zo chomet claon-Tall war he wele :
— Hastet monet timad da gerc’had ar c’hure.
Gwasad ’ra d’ann ozac’h, fallâd war he wele :
— Redet, redet buhan, it da glasq ar c’hure !
Ari ê ar bêlec, hac hen gwisket en gwenn,
Ar grucifi ’n he zorn, ar stol en he gerc’henn ;
Arri ê ar bêlec gant ar sacramantjo :
— Hastit, hastit tinad ! poent eo, ’raoc ma varvo !
Recevet hen eus-he, en eur c’houezan ar goad,
War he gorf, var he fas, hen a ziscouez sec’had ;
He ziou geuz a zo ien, he daoulagad serret,
He ziou vron a em gloz, he ziou vreac’h astennet ;
Ar roncon zo warnhan, êt ê en passiono,
Discouez a ra certenn ez ê tost ar maro...
Marv ez ê he fried ; hi a ouel hac a gri,
Inutil ê da zen sonjal hi c’honsoli.
Pocad a ra d’ezhan, pocad d’he bugale,
Lavaret a ra crenn penaoz hi a garrie,
Ia, a garrie beza marv hac êt da genta,
Dousoc’h ez eo mervel eget ez ê beva.
Liennet ê ar c’horf, war ar banc astennet :
Ar groaz ’zo uz d’he benn, ar goulaou allumet...
Savet ez ê ar c’horf, ive ann torchou coar ;
Savet ez ê ar c’horf, evit mont d’ann douar.
Laket ê ann arched neuze ebars ar c’har ;
He hirvoud, he estlam ’zo braz, hac he glac’har.
Avanz ’reont en heut, evit mont d’ann iliz ;
A-benn eun hanter heur, ez eo finn ann offiz.
Pa ziskennas ar c’horf evit monet er be,
Peb den sur a grede e rentje hec’h inc.
Eur vaouès madelezus a zeu dre garante
Da gonsoli ’n intaonvès, ive he bugale.
— Inutil eo daelou, inutil eo glac’har,
Marv ez ê ho pried, hac êt bars an douar ;
Na sonjit mui en-han, hen na sonj ket enoc’h ;
Perac gouela d’ezhan ? Na eo ken evidoc’h.
Arsa ta, ma c’homar, me ’c’h a d’ar gêr breme
A-benn eiz dez aman, me retorno arre.
— Hastit ’ta, ma c’homer, deut kenta ma c’hallfet,
Rac ken a viot arri, me a vô chagrinet.
Arri eo ar gommer da welet ’n intaonvès :
— Deizmad d’ach, ma c’hommer, penaoz a ret hirie ?
Penaoz a ret hirie, commer, l’âret d’in-me ?
— Commanz a ran repoz, debri tammou ive ;
Na on ket ken brema ken trist ha ma ’z on bet,
Joaüsoc’h ma c’halon, ha libroc’h ma speret.
— Arsa ’ta, ma c’hommer, na ê ket poen sonjall
Ramplaci ho pried ha comerret eun all ?
— Evit-se, ma c’hommer, credet mad, na rin ket,
Rac touët ’m eus d’ezhan n’am bije ken pried.
— Bo ! bo ! contadennou ; leou grêt dre c’hlac’har
’Zo traou malapropos, me ma unan hen goar.
Pa oann intaonvezet, me ’m boa touët ive
Penaoz birwikenn paotr na gouskje em guele :
Doue na zalc’h ket compt demeus ar sort leou,
Rèd e beza contant a urzou ann Aotrou.
— Eleal, ma c’hommer, me zimezfe awalc’h,
Na mar cavjenn unan hen talvefe er vad ;
Na mar cavjenn unan hen dije talveet,
Mès allas! ma c’hommer, mes allas ! na tin ket !
— Eleal, ma c’hommer, mar na oa nemet mad,
Me gavo unan d’ac’h certenn hen talvô mad :
Butun na c’hoariou n’ez int ket diout-han ;
Eul liard, en pad ar bloaz, na zeui ket da foetan.
— Eleal, ma c’hommar, mar ê gwir a lâret,
Henès ê ar gwir bortret euz ma c’henta pried ;
Henès ê ar gwir bortret euz ma c’henta pried,
Laret d’ân dont d’am gwelet, na vô ket refuset.
Arri ê ar galant d’welet ann intaonvès :
— Demad d’eoc’h ma servijer ! — D’eoc’h ive, ma mestrès.
— Breman n’man ket ar c’hiz gant ann intaonvezed
Chom pell da em darempred ; evit me na rin ket.
Lâret d’in, den iaouanc, ha me a zo d’ho crad,
Rac c’hui ’zo d’am hini, m’hen zinfe gant ma goad !
Ar gwaz a lavar d’ezhi penaoz ez ê contant,
Ha laket ’zo etrezhe eun devez exellant ;
Ha laket ’zo etrezhe eun devez exellant,
Keront ha mignoned rac hol ez oant contant.
Et ez int d’ann iliz, ann dimizi ’zo grêt,
Laket ez ê ann deiz da ober ann eured.
Keun ’m eus d’am par,
’Zo êt en douar !
Glac’har am eus d’ezhan,
Ken n’allan ken oelan...
’Balamour d’eur c’hoz vonnet gwenn,
A zo êt ganthan war he benn !
Keun ’m eus d’am par...
’Balamour d’eur goz ninsell stoup,
A zo êt ganthan war he chouc !...
Keun ’m eus d’am par...
Abalamour d’eur goz vallinn [33],
’Zo êt ganthan, war he daoulinn !...
Keun ’m eus d’am par...
’Balamour d’eur goz votès coat,
A zo êt ganthan en he droad !
Keun ’m eus d’am par...
’Balamour d’eur c’hoz planken derw,
’Zo êt ganthan dindan he reor !
Fanchon Mao.
Soubenn ar iar na n’eo ket fall,
Pa ve en-hi eun tam kig-sal !
Mar plij ganec’h, a zilaoufet
Eur zon ’zo newe gompozet.
Ar zul kenta a viz genver,
A ias ar iar e-mès ar gêr,
Na da di Wegan da vale.
Biscoas was campagn na eure.
Pa antreas ar iar en ti,
A lâras Monic da Vari :
— « Attrap ar iar d’ober zoubenn,
« Ewit rei d’hon amouroujenn !
Ar iar, o clewet he setans,
A lamp e-mès, gant dilijans.
Mes achap na deus ket gallet :
En craou ar zaout ê bet tapet.
Preparet eo ann oustillô ;
Aman ann hach war ann treujô,
Ewit troc’han d’ar iar he gouc,
Hac hi na deus grêt biscoas drouc !
Manataïs[34] ho deus glac’har,
’Welet troc’ha he gouc d’ar iar ;
’Welet troc’ha d’ar iar he gouc,
Hac hi na deus grêt biscoas drouc.
Tudo iaouanc, ho pedi ran,
Breman, pa arrio ann anv,
Na n’et jamès da gass d’ar gêr
Merc’h Guegan, muntrerès ar ier,
Pe c’hui ho pezo zur, hep mar,
Sertenic zoubenn ar goz iar !
Fanchon Mao.
En ti Louis Padel eo e-man
Brawa cogic ’zo er vro-man.
Canan a ra dimeuz ann noz ;
Ma cousc he dud, na eo ket caus.
Canan ra d’hê, deuz ar beure,
Da zevel e-mès ho guele.
He lezrou a zo melenn glaz,
He vrago a zo taffetas ;
He bluanigo ’zo ken dous
Evel ar zeï pe ar voulous ;
Tuntan ma int picareef :
Biscoaz he bar n’am eus gwelet.
Hol dud ann ti ’zo ’nem glevet :
Ouz ar c’hog hol ez int fachet,
Ispisial Izabellic,
Honnès garfe ve maro mic.
— Caer ’c’h eus, ’mezhan, beza plac’h coant,
’N em didromplet, merc’hic iaouanc,
Me a zo coant, kercoulz ha c’hui,
Hac a gano ’n heur ma carin ;
Hac a gano ’n heur anter-noz,
Hep mont na pelloc’h na tostoc’h.
P’on ’nem laket da orlojer,
A rencan ober ma dever.
— Insolant, eme Iann Domas.
E cafan comzes deuz eur plac’h.
— Zerr da c’heno, eme ar c’hog,
Iann ’Domas, ha na ves ket zod...
’N noz tremen, na gouskis takenn,
Kement oan draillet gant ar c’huenn :
C’huenn du, c’huenn ru, c’huenn griz, c’huenn bail,
Kement c’hoanenn zo tout am draill !
C’huenn ar merc’hed ’c’h ê ’r re wassan :
Me zo approu a gement-man.
En de all ’c’h is zioul gant ma dorn
Hac a dapis eun a oa born.
Ha me d’hi c’hass d’ar meudeusinn,
Oe hanvet d’in ar Filouinn,
Hi lacâd d’ehan war ann dol ;
Hac hi o lampad en he gaol ;
Ar wreg oc’h erruout en ti,
’C’h essa dispega anezhi.
— Chouch ! emez-han, n’eus ket da douch,
Pe ôtramant collfet ho couch.
Touche-mi, touche-main,
Touche la bedain.
Ar re-ze zo castrillès
Ozet gant Mari Fransès !
Scrivus, paillotinn,
Eur gours-gris, en latinn.
Couillec, kémener. — Guerliskinn.
En-tre Pontre ha Kerlouet[35],
A zo marvet eur goz kazec ;
Na ma crie ar goz cazec
’Wit ma vije dishouarnet ;
Na ma crie a bouez he fenn :
— Tennet ann tacho deuz ma c’hern !
Triouac’h miz ’zo, hep lâret gaou,
Aboue n’am eus cousket en craou,
Nemert en granch vraz Kerlouit ;
Eno aliès ’m eus lojet.
Me recommand ma fatiantet
Da hennont, Olier ar Yudec,
A zo rouinet ’wit ar bla,
Marvet he bried digantha ;
Marvet ’wit ar bla he bried ;
Beva hep par n’ê ket ezet.
Na rei’ ar reun diwar ma lost
Na da hennont, Pipi Berrot,
Wit ober eun digeillener scanv
D’ digeilleni he gezec ’pad ann hanv,
Ha pa ouïnco ar c’hezec all,
Teï sonj d’ezhan deuz ar gazec dall.
Kesset ma fenn d’ar Frinaoudour,
D’ober eur vagic war ann dour,
Da vont d’euz ar bord-man d’ar bord all,
’Wit mont da Blourio da chasseal ;
Da vont da Blourio da chasse
Gonifed, lern ha c’houidi gouez.
Françoise Mao. — Planiel.
Mar plij ganec’h, zilaouet, hac e clewfet cana
Eur chanson divertissant, ’zo zavet er bloa-ma.
Neb welje Mari ’r Bonniec o vont ’n he c’hoef bihan,
Redec warlerc’h he c’hochon, bete bourg Perwenan.
Ann hini goz a lare, en noz-se, d’ann ozac’h :
— Rèd a vo cass ar c’hochon na da Beurit-ar-Roc’h.
Ar wiz coz a lavare, ’tremen ar Pont-Newez :
— Me ’c’h a da Beurit-ar-Roc’h, na da goll ma buhez !
Ar wiz coz a lavare, pa zave war ar c’hra:
— Me ’c’h a da goll ma buhez, da di Iannet Cola.
Ar wiz coz a lavare, pa zave war ar banc :
— Reit d’in eun tammic amzer, ma rin ma zestamant.
Reit eun tam euz ma skéven d’am mestrès Yvona,
Ewit ma defo skiant, pa dô moc’h, d’ho c’hlenca ;
Ewit ma defo skiant, eur wech all, pa dô moc’h,
Na da donet d’ho c’hlenca, eun tammic ’roc ann noz.
Reit-hu eur wadegennic d’am mestric bihanna,
Hac eun tam euz ma avu d’am mestrès Louiza.
Reit-hu eur wadegennic d’ann otrou ar person,
Ha d’ar c’hure, ann Torec, eun tam euz ma joscon.
Ann arc’hlasker a lâre, pa antree en ti :
— Ma c’hochon am eus clewet a zo lojet ’n ho ti ?
Ann hini goz a laras, ha ken rust, en he fass :
— Pewar c’hochon ’zo em c’hraou, n’eus hini anhe d’ac’h.
— Hac unan dindan ar vinz, a lavaras ar plac’h ;
Ma vijec’h eur plac’h honest, na dlejec’h ket hen nac’h.
Ar person a lavave, indan he surpilis ;
— Hervez ’m eus intentet, ê Goasdoue paotr ar wiz !
Hervez ’m eus intentet, ê Goasdoue paotr ar wiz,
Ha, hervez ma intentan, gouarner ma ilis.
Na m’oc’h eus c’hoant da glewet piou ê paotr ar c’hochon,
Ma eo Ervoan Goasdoue, euz a Landebaeron.
Caër hen defo Goasdoue zevel he enorio,
Laeret hen eus eun alar, fourchet ha killoro ;
Laeret hen eus eun alar, fourchet ha killoro,
Ha pevarzec re vazo, er gêr a Sant-Malo.
Ar person a lavare, euz ar gador-zarmon :
— Me ho ped, goazed iaouanc, disket zôn ar c’hochon !
Me ho ped, goazed iaouanc, disket zôn ar c’hochon,
Neb na ouio hi c’hanan, a c’huistello ann tôn !
Ma zad coz Pipi Chato, ’zo eun den a fesson.
’Wit miz ar foenn tremenet ’n ’eus collet he gochon...
Ar wiz coz a lavare, pa dostae d’ar banc :
— Reit d’in eun tammic amzer ma rin ma zestamant.
Eur wadegenn d’ar person hac eun all d’ar c’hure,
Ma defo sonj ac’hanon, da dremenn mallarge.
Eun tam dimeuz ma avu da Herri Lip-he-vec,
Hac eun tam deuz ma c’halon a vô roët d’he wreg ;
Eun tam dimeuz ma skevent vô reit da Chato goz,
’Wit ma serro he gochon, p’ô arri tost da noz.
Ar zon-ma ’zo compozet gant Herri Lip-he-vec,
Ha madam Lez-hi-gouintra a lerer deuz he wreg ;
Ha madam lez-hi-gouintra, deuz ar penn all a gêr ....
M. M. Ar Bras.
Ar c’havric a lavare, pa oe leusket e-mès :
Mar vije out-hi harzet, n’aje ket da laeres.
Na ma erruas gant-hi ar fripon Pirio,
Hi zreïnas e-mès ar parc, diwar bouez he c’hernio.
Ar c’havric a lavare, pa dostaë d’ar banc :
— Reït d’in eun tammic amzer, ma rin ma zestamant.
Ma lès a destamantan da vugel Coat-ann-Oan,
Marwet he vamm diganthan, hac hen ’zo c’hoaz bihan.
Ma zeod a destamantan da Janedic Ar Bon,
Ewit ma defo couraj da gana d’ec’h ma zôn ;
Ma c’horn braz destamantan da gammic Ar C’here,
’Wit m’hen devo eur gokenn da efa Juffere.
Eun all da C’habic Lapouz, n eus groeg carantezus,
A oar digemmer ann hol, den na ’n efe refus.
Ma c’hrew a destamantan na da Fanch ar Gall braz,
’Wit ober eur berrukenn, n’ vô ket he benn en noaz.
Ma fenn a destamantan da berson Plouillo,
’Wit ober gant-han eur voul da c’hoari ar c’hillô.
M’ finesse destamantan d’Izidor ar Guyon,
’Wit ampad dreist ar muriô d’vêd nizès ar Person.
Ma bouello destamantan da verc’hed Trezini,
’Wit ober gant-he kerdenn da lacad d’ho c’hiri.
Ma c’halon destamantan da gure ’r Vinihi,
’Wit m’ hen dô eur galon dous, brema ’n eus unan gri.
Ma diouc’har destamantan da Ervoan Gourio,
’Wit ober ant-hê bijer da lacad ’n he gleujô.
Ma c’hroc’henn, destamantan da Annaic Tili,
Ewit ober eur vantel, na deus bet biscoaz hini.
Ma lost a destamantan d’ar Groutic efer-gwinn,
Hen eus uzet he hini gant Fantic Tap-he-glinn.
Ma reor a destamantan da C’hodic Penn-ar-Pont,
A deus foueltret he hini gant aotro ar Bescont.
Prat. 1868.
Iannic Mihiec ’grié forz,
War leinn he geinn, en creiz ar porz.
Hac ann itron a c’houlenne
Digant Iannic, pa hen clewe:
— Iannic, Iannic, lavar d’in-me
Perac, paotric, ma oeles-te ?
— Atô, Itron, na mar credfenn
Monet en ho ti, hec’h afenn.
— Iannic, Iannic keiz, deuz eta.
— Itron, me ho trugareca.
Ha pa oa Iannic antreet,
Iannic keiz a oele bepred.
Hac ann Itron a c’houlenne
Digant Iannic, pa hen gwele :
— Iannic, Iannic, lavar d’in-me
Perac, paotric, ma oeles-te ?
— Atô, itron, na mar credfenn
Monet en ho sal, hec’h afenn.
— Iannic, Iannic keiz, deuz eta.
— Itron, me ho trugareca.
P’oa Iannic er zal antreet,
Iannic keiz a oele bepred.
Hac ann Itron a c’houlenne
Digant Iannic, pa hen gwele :
— Iannic, Iannic, lavar d’in-me
Perac, paotric, ma oeles-te ?
— Atô, Itron, na mar credfenn
Debri hac evan, hen grafenn.
— Iannic, Iannic keiz, gra eta.
— Itron, me ho trugareca.
Ha p’hen doa debret hac evet,
Iannic keiz a oele bepred.
Hac ann Itron a c’houlenne
Digant Iannic, pa hen gwele :
— Iannic, Iannic, lavar d’in-me
Perac, paotric, ma oeles-te ?
— Atô, itron, na mar credfenn
Monet en ho cambr, hec’h afenn.
— Iannic, Iannic keiz, deuz eta.
— Itron, me ho trugareca.
P’oa Iannic er gambr antreet,
Iannic keiz a oele bepred.
Hac ann Itron a c’houlenne
Digant Iannic, pa hen gwele :
— Iannic, Iannic, lavar d’in-me
Perac, paotric, ma oeles-te ?
— Atô, Itron, na mar credfenn
Mont en ho kwele, hec’h afenn.
— Iannic, Iannic keiz, deuz eta.
— Itron, me ho trugareca.
Pa oa Iannic er gwele
Iannic keiz a oele bepred.
Hac ann Itron a c’houlenne
Digant Iannic, pa hen gwele :
— Iannic, Iannic, lavar d’in-me
Perac, paotric, ma oeles-te ?
— Atô, Itron, na mar credfenn
Roït eur poc d’hec’h-hu, hen grafenn.
— Iannic, Iannic keiz, gra eta.
— Itron, me ho trugareca.
Ha p’hen doa d’ann itron poket,
Iannic keiz a oele bepred ;
Hac ann Itron a c’houlenne
Digant Iannic, pa hen gwele :
Iannic, Iannic, lavar din-me
Perac, paotric, ma oeles-te ?
— Atô, Itron, na mar credfenn
Dogani ’n aotro, hen grafenn.
— Iannic, Iannic keiz, gra eta.
— Itron, me ho trugareca.
P’hen doa ann aotro doganet,
Iannic keiz a oele bepred ;
Hac an Itron a c’houlenne
Digant Iannic, p hen gwele :
— Iannic, Iannic, lavar d’in-me
Perac, paotric, ma oeles-te ?
Atô, Itron, na mar credfenn
Lâret d'an aotro, hen grafenn.
— Iannic, Iannic, na lavar ket,
Ha me roio did tri c’hant skoed.
— Itron, ho roït d’in eta…
Itron, me ho trugareca.
Iannic Mihiec na oele ken,
Hac hec’h eas-cuit ’vel eun den.
Canet gant eur c’holist, en bourk Plougonven, 1864.
Jannedic a lare, en penn an ale :
— Me n’on ket deut aman ’bars ma c’haëra gre ;
Me n’on ket deut aman ’bars ma c’haëra gre,
Me am eus ’bars ar gêr cotillon newe ;
Me am eus ’bars ar gêr cotillon newe,
’Zo tric’huec’h kemener hi ’c’hober ’n eun de :
C’huec’h a zo o tailla, ha c’huec’h o wriad,
Tri o polissenni, ha tri o plenad,
Ha c’hoaz a zo manet na dimeuz ho zrenv
Da staga tri c’hlochet war ann diadren ;
Ha c’hoaz a zo manet deuz ho zren ouspenn,
D’ober toull ar godel da dapout ar c’huenn.
Ha c’hoaz ho deus laret teufont hep dale,
D’ober ann hadvancho (manet ’zo danve) ;
D’ober ann hadvancho lienn gwenn friset,
’Wit ma ’c’h allin bale ’touez ann holl verc’hed ;
’Wit ma ’c’h allin bale ’touez ann hol verc’hed
Ma ’c’h allin well a ze debauch ar werzed.
Disul, me am boa,
Disul, me am bô
Tri amourous iaouanc,
Da dansal war eun dro.
Dansal en-tre daou,
Tremen a biaou ;
Dansal en-tre tri,
Tremen hep hini ;
Gwascan war he droad,
Ober ser-lagad,
Ober goab anezhan,
Obstant d’he holl vad.
Pa defer d’am gweled,
Digemenet d’in,
Ma lardin ma c’hrampoez,
Ha ma ho uoïn.
Ma lardin ma dor,
Na wigouro ket :
En guele ’r gabinet
E vin o cousket.
N’det ket dre ma leur,
Da voustran ma fleur,
Côl, pour hac ognon,
Zivi ha cresson ;
Tolet plouz en tan,
M’ho cuelin, ma mignon !
Intanvez Peutite — Kerbors.
Ma mije eun tammic amzer,
Pluenn, ha liou, eun tamm paper,
Me gomposje eur chanson, a vije diread,
War zujet eur plac’h iaouanc, hi deus bet calonad.
He mamm deus hi c’honsideri,
Eun de, a c’houlenn diganthi :
— Terrupl ho cafan chanchet, ma merc’hic Madelon !
Ho pisaj a zo melenn evel eun tamm sablon.
Ma merc’h, m’ho peus eun nep clenved,
Nac ouzin-me hen anzavet.
Me a iel ractal en kêr, d’vit eur meudeusin mad,
Na ma merc’h Madelonic, evit dont d’ho cuellâd.
— Ma mamm, kent ewit ma guellâd
Ve rèd caout eur paotr dilicad,
A zo êt d’ann Itali, eun neubeud amzer ’zo,
Ha, mar na retorn d’ar gêr, ma c’halon a ranno.
— Me ’zo ganec’h-hu souzet,
Pegen abred ez oc’h manket ;
Na oc’h nemet c’huezec vloaz, o crigi en seitec,
Me zonje d’in a vagenn eur plac’h fur ha parfet.
— Na, ma mamm, ma oc’h eus zonj mad,
Ez oac’h manket er memeuz oad.
Na oac’h nemet c’huezec vloaz, o crigi en seitec,
Pa poa contragnet ma zad, ma mamm, d’ho comerred !
— Ma merc’h, achuomp hon discouriou,
Ha demp-ni da skrivan lizerou,
Da gass d’ann dragon kenta, (na gollo ket he boan)
D’eureuji Madelonic hac he dragon bihan.
Disul ar beure, pa zavis
Na ti ma mestrès a oelis,
O palafron, fron fron,
Na ti ma mestres a welis.
Ha me dmadelonicwiskin ma boto lezr,
Hac o vont dmadelonichi guelet gant êr.
’N toull ann nor, pa oan arriet,
’Oa êt ma mestrès da gousket.
Me ’voutan ma fri ’n toull ann alc’houe,
O welet ma mestrès ’n hi guele.
Ha me ’tôl ma boto ’n creiz ann ti,
Oc’h ober eul lampic da vèt-hi.
’N dewarlerc’h ar beure, pa zavis,
Tanfoueltr eur votès na welis.
— Leret-hu d’in, ma mestrès vad,
C’heus ket gwelet ma boto coat ?
Unan dizeul, eun all divec ?
Riwinet on, mar int collet.
Mar get disul da foar Langoat,
Digasset d’in eur boto coat.
Setu aze triouac’h diner ;
Digasset daou liard d’ar gêr ;
Daou liard all ’n eur boto coat,
Daou liard da ober cher vad.
Françoise Mao.
Me ’m oa gwelet eur plac’h o vale, ann de-all,
Tô1et ganthi he botou, da vonet da zansal.
Me o cregi ’n he dorn da c’houlen diganthi :
— Dont a rafac’h-hu Mari, d’ober eur passepi ?
Hac hi o respont d’in, ebars en bezr gomjô.
— Na ’n on ket ’wit dansal, n’am eus ket a votô !
Me o lâret d’ezhi, pa oa dez ar marc’had,
Dont ebars ann dachen da choas eur botô coat.
Hac hi ’retorn ac’han war he gil ’bars en kêr :
E-lec’h choas eur re goat a lêras eur re lezr.
Ha me ’rancontr anezhi, p’oa choazet he botou :
— Brema ’fad, emezhi, nin a zanso hon daou !
Pa oa achu ann ebat hac achu ann after,
Ha ne ’c’houlen diganthi da vont d’hi c’hass d’ar gêr.
Hac hi o lêret d’in, ebars en bezr langaj :
— Deut eta, emezhi, p’oc’h eus bolonte vad.
Na pa oanb avanset eun tam war ann hent braz,
Hac hi o lâret d’in : — Setu arri ma goaz !
Ha me oa eur genaouec[36] hac a oa braz ma bec :
E-lec’h choas eur plac’h iaouanc, am boa choaset eur wreg !
Ha me ’retorn ac’hane, na gollis ket calon,
Ha deut on betec aman, da ganan d’ec’h ma zôn !
Pa ’c’h ê ’r Geldon braz da Baris,
Oa pemzec mil scoed ’n he c’houris ;
Pa ’c’h ê ’r Geldon braz da Baris,
A oa montet ’vel eur markis.
Abenn ma retornas d’ar gêr,
Oa equipet ’vel eur rouiller.
Pa oa gant ann hent o vonet,
Eur vagerès ’neus rancontret :
— Magerès coant, d’in lavaret,
Pe-lec’h ec’h et, pe ec’h oc’h bet ?
Pe-lec’h ec’h et pe ec’h oc’h bet,
Pe oc’h eus esper da vonet ?
— N’ on bet neb-lec’h, monet a ran
D’ann hosteleri da lojan.
— Lâret c’hui d’in-me, magerès,
Na c’hui ac’h eus compagnonès ?
— Ma c’hompagnonès ’zo neubeut
— Met war m’ inkane a deufet.
Ar Geldon braz a lavare
’N hosteleri pa arrue :
— Hostizès, d’in-me lavaret
Ha moyenn ’ve beza lojet ?
Na digasset d’imp-ni d’hon c’hambr,
Du pain, du vin ha de la viande.
Dâlet, ’mez-han, hostizès coant,
Ma balisenn aour hac arc’hant.
N’am emp ezom met eur guele,
Ma mab bihan, ma groeg ha me.
Ar Geldon braz a gouske c’houec,
Met ar vagers na rê ket.
Ann de war lerc’h, deus ar beure,
Na kerkent ha ma tarch ann de,
Na kerkent ha ma tarch ann de
Hi o sevel euz he guele :
— Roët d’in-me, hostizès coant,
Ma balisenn aour hac arc’hant,
’Wit mont d’ober eun dro en kêr
Da c’hortoz ’n aotro da zevel.
Ar Geldon braz a c’houlenne
Digant ann hostizès neuze :
— Roët d’in-me, hostizès coant,
Ma balisenn aour hac ar’hant.
— Salv ho crâz, aotro, na rin ket,
Roët am eus hi d’ho pried.
— Ha possubl pe grêt ann dra-ze ?
Honnès na oa ket groeg d’in-me.
— Brassoc’h pec’her a oac’h a ze,
Cousket ganthi ’r memes guele.
— Aotro Doue ! petra lârin
D’am groeg, er ger pa arruin ?
Laret ’vin war ann hent lêret,
Cavet eur buguel dilezet ;
Cavet eur buguel dilezet,
Truez outhan ’m bô comerret.
Ma mammic paour, lâret c’hui d’in — oh ! ié.
Pe me zimeo, pe na rin. — oh ! ié
Pe me zime, pe me na ran,
Cabitenn iaouanc a gavan.
Cabitenn iaouanc a gavan,
Ha pemp cant scoet da zont ganthan.
— Zunet he arc’hant digant-han,
Ha goude c’hui raï goab out-han.
— M’am be arc’hant ar c’habitenn,
M’hen eureujo, a dra certenn.
Eur vantel vad ’zo war he chouc !
— Mantel eul laer diouz ar groug ;
He dad ’zo bourrew en Kerhès,
He vamm ’zo eur ragacherès ;
He vamm ’zo eur ragacherès,
Marc’hadourès pour ha panès !
Marthe Thoraval.
Me ’m oa choazet eur vestrès hac a blije d’in,
Hac oc’h essa hi zrompla a oan tromplet gant-hi.
Et rabari, coucou Marion,
Et rabari, coucou !
Ha me o c’houlenn ont-hi, ken coantic ha ma oa,
Ha me o c’houlenn ont-hi ha dimezet a oa.
Hac hi o respont d’in-me ’wit dimêt na oa ket,
Mes arri oa war ar poènt hep dale da voned.
Hac hi o respont d’in-me a oa merc’h eun ti mad,
A oa pewar c’har houarn na dindan loch he zad ;
A oa pewar c’har-houarn na dindan loch he zad,
Ha pewar vad a gezec a oa d’ho charread ;
Ha pewar listri carget a defoa war ar mor,
Hac ebars en Sant-Malo, peder dor franc digor
Mes ar peder dor digor defoa en Sant-Malo
A oa eun tammic ti pri gant tammô prennechô ;
Ar pewar listri carget a defoa war ar mor
A oa peder houadès o vragal war ann dour.
Hac ar pewar c’har houarn oa dindan loch he zad
A oa eur guele guial, dindan-han pewar zroad.
Ar pewar mad a gezec a oa d’ho charread,
A oa pewar c’hâz bihan a oa bet ’n eur c’hlodad !
Jean-Yvon an Bêlec, Gwénézan. — Bégard.
Me ’m eus choazet eur vestrezic ha na eo ket a bell-bro,
P’hi gwelan, hi c’havan coantic, dre ma n’ônn ket he hano.
Eur visaj hi deus ma mestrès, na lâran ket ’vel ar roz,
Gant boutono estampillet, darn a lâr ’c’h ê ’r gwin zo cauz.
Dentet brao ec’h ê ma mestrès, plantet int ’vel percho piz,
Darn ’zo hirroc’h, darn ’zo berroc’h, ar berra keit ha ma biz.
Friet brao ê ma mestrès, met ’c’h ê keit hac eun troad tranch,
Zonj ra ganthi na ’n eus hini ken joli hac hi en Franç.
Eul lunedo deus ma mestrès grêt gant daou glerc’h barrikenn,
Ha war ann tour huëllan a wel ganthe eur gellienenn.
Eun daouarn a deus ma mestrès ’zo dispennet gant ar gâl,
He c’hivino ’zo hirgornet evel re eun aneval.
Eun diouscouarn deus ma mestrès a ra d’ei calz a enor,
Rac na n’int ket nemeur brassoc’h ewit n’ê diou rod killor.
Eur botô a deus ma mestrès ’zo kement ha diou vassinn [37]
Kement a dourni ra ganthe ’vel gant eur c’hoz taboulinn.
Cant doussenn üo deus torret, ’couezan war-n-he, nemet nao,
Ha pa ve couêt, a renc daouzec mont d’hi zevel en he zao.
Setu aze en pe fesson e tepeignan ma mestrès ;
Na gavan ket a ve hini capab da dôl dour em lès[38]
Mac’harit Fejer ha Françoise Briant Plourio.
En ti ar Gludic, en Sant Quai (bis)
’Couscont pewar en eur guele :
Ann diou vatès, ar plac’h ann ti,
Ha Galibod, ’mê, pa arri.
Ar vatès vihan a lâre
D’ar verc’h-henan, nac en noz-se :
— « Lest ’vô digor dor ann antre,
Ma teui Galibod d’hi vuele ?
« Lest ’vô digor ann orojo,
Ma teui Galibod, pa garo ? »
Ar Gludic coz a lavare
Na d’he bried Fant, en noz-se :
— « Eun dourni vraz am eus clevet ;
’Man Galibod gant ar merc’hed.
Allumet golo, mar ’zo tan,
Ma ’z in da welet ma unan...
— « Eun dourni vraz am eus clevet,
’Man Galibod aze, merc’hed.
— « N’ man ket, ma zad, nem drompla ret,
Rac Galibod n’ê ket deuet ;
« Met p’astennomp hon diwarou,
Nac a wigour ar garanou...
En de war lerc’h, ar Gludic coz
A oa war geïnn eur c’hoz-varc’h coz,
Hac arc’hant ganthan, leiz he doc,
Da lacad crouga Galibod.
— « Galibod crouget na vô ket,
Ho merc’h henan hi deus lâret ;
« Well ê Galibod ’n he rochet,
’Wit ar Gludic kigner kezec !
« Well ê Galibod en he c’hiz,
’Wit ar Gludic, spazer ar wiz !
Gwassa tôl fall ’m oa grêt biscoas
Oa diwiski ma mamm en noaz ;
Lacad eur c’hernio war he fenn,
Ha mont gant-hi d’ann offerenn.
Ann aôtro person a lere,
Er gador zarmon pa bigne :
« ’Trô Doue ! parroissianis,
Arri ê ’n Diaoul en ilis !
— « Gaou a leres, belec infam !
N’eo ket ann diaoul, pa ’c’h ê ma mamm !
Marie Feutren, Kerbors.
Paotred Sant-Aler lâre, eun nozvez goude coan ;
— Demp-ni, e-mê ar baotred, na d’ar Gachin vihan :
Sclezr ec’h ê zavet al loar, brao braz a vô monet ;
Eno clewan lavaret man noz ann neadec.
Ar merc’hed iaouanc lâre ann eil d’eben an-hê :
— Me glew arri ’n eur gana Jan-Mari ar C’horvez ;
Na Jan-Mari ar C’horvez hac he gamaraded ;
Bremazon, pa vont erru, ni a vô regalet.
Pa nem gav ann dud iaouanc a dremdostic d’ann ti,
A zao ar merc’hed iaouanc ewit ho zaludi :
— Zalut d’ec’h, paôtred iaouanc ! — D’ec’h, merc’hed, memestra !
Ar gwel dimeuz ac’hanoc’h a ra d’hon c’halon joa.
— Pell zo dimeuz ’ann amzer n’am amp ket ho kwelet.
— War ar bord a eiz dewez, a respont ar baotred.
— Zevet-hu, paotred iaouanc, zevet da grec’h ann ti :
Beza zo commodite wit rei d’ec’h da fumi ;
Ha goude ma pô fumet, c’hui gafo merc’hed coant,
Pez a gerfet cajoli, herve ho santimant.
Zonet ê dec, eunnec heur, ann anter-noz zonet,
Ma lavare ar baotred : — D’ar gêr ê poent monet ;
’R merc’hed iaouanc lâre : — Amzer awalc’h ho pe,
’C’hann da warc’hoas ar beure, p’ô zavet sclezr ann de ;
’C’hann da warc’hoas ar beure, pa zavo ann de sclezr,
Welfet mui a sclerijen da vont treuzec ar gêr.
Neb dremenfe Kermarec, d’ann heur a anter-noz,
A glewfe Fanch ar Morvan o stottad war ar plouz ;
Neb dremenfe Kermarec, d’ann heur deuz a greiz-de
Welfe ninsellio ’r Morvan o zec’han ’n bec ar gwe.
Nac en gra Luzividi [39], ’n kichen ti ar Werc’hès,
Unan deuz ar Gaboned zo nem gavet diès ;
Unan deuz ar gwall verc’hed a gommansas ganthan,
Da dont d’hen vituperi, da gana pouill d’ezhan,
Ma renc ar paour-kès clanvour ac’hane partia,
Pe ’c’h ê peder loèn zodet dustu d’hen divlewa.
Couillec-Guerliscin.
— Ma moereb coz, d’in-me lâret
Penoz galloud debauch merc’hed ?
— Et-hu d’ar foar da Lanvezêc,
Ha grêt eno eur vestrezic ;
Et-hu d’ar foar da Landreger,
Prenet-eun habit dimezel ;
Et-hu d’ar foar d’ar C’hoz-Varc’had,
Chommet eun tammic diwezad ;
Chommet eun tammic diwezad,
Goullet loja en ti he zad...
— Bonjour ha joa hol en ti-man !
Ha lojet a vin-me en-han ?
— Aman na vefet ket lojet,
Hep goûd a be-lec’h e teuët.
— Me zo o tont deuz ar marc’had,
Ma goaz zo ’r gêr o labourad.
— Diskennet ’ta ha deut en ti,
Laket ho marc’h er marchossi ;
Laket ho marc’h er marchossi,
C’hui deuio da goanian ganin.
N’oa ket ho c’hoan hanter-debret,
Ar boan ’n he fenn a zo scoet ;
A zo scoët ar boan ’n he fenn,
Gant aoun na gousqje hec’h unen.
— ’Wit hoc’h unen na gousqfet ket ;
M’ho lacaï gant ma merc’h Jannet...
N’oa ket êt ho zreid war ar banc,
’Sevel prepozio exselant.
P’oant êt ho daou da repozi,
Na re met comz a dimezi.
— Pe-seurt dimezel ez hoc’h c’hui,
Na ret met comz a dimezi ?
— N’on na dimezel, nac itron,
Me ê ho cloarec, Jan’Yvon.
— Warc’hoaz ar beure, pa zavfet,
Ho habit cloarec a vuisqfet ;
Ho habit cloarec a vuisqfet,
Digant ma mamm am goulenfet...
— Ma moereb coz, d’in-me lâret,
C’hui rofe d’in ho merc’h Jannet ?
— Ma merc’h Jannet c’hui na pô ket :
D’eun all am eus hi frometet.
— Pe am bô hi, pe n’am bô ket,
Eun nozwez ganthi ’m eus cousket.
— Ma ’c’h eus cousket ganthi eun noz,
C’hui a raï ann ell, ha bemnoz ;
C’hui a raï ann eil ha bemnoz...
Ha contantet iaouanc ha coz !
— O va mamm gêz, d’in-me lavaret
Penoz ober ’wit gonid Jannet,
Aou !
Penoz ober ’wit gonid Jannet ?
— Mont doc’h-tu d’ar foar da Bichérel,
Ha lacad eun dillad dimezel. — Aou !
Hac, en distro ac’hane d’ar gêr,
Mont da c’houlen lojeis en kêr. — Aou !
— Deiz mad ha levenès d’ec’h a lâran !
Lojet vefen eun nozvez aman ? — Aou!
— Ia. Diskennit ha deuit en ti ;
Laket vô ho marc’h er marchossi. — Aou !
Laket vô ho marc’h er marchossi :
Kerc’h ha foenn hen devo da zibri. — Aou !
Kerc’h ha foenn hen devo da zibri,
Ha c’hui renco coania ganemp-ni. — Aou !
— Me n’on ’wit dibri nac eva mon,
Nann, gant ar glac’har ’zo em c’halon. — Aou !
Nann, gant ar glac’har ’zo em c’halon,
’Sonjal renkin cousked va c’hunon. — Aou !
— Tawit, dimezell, na oelit ket.
Ewit ho c’hunon na gousqfet ket. — Aou !
Ewit ho c’hunon na gousqfet ket.
Nimp ho lakeï gant hon merc’h Jannet. — Aou !
Na pa oant êt ho daou ’n ho guele,
Savas caus ann dimezi gant-he. — Aou !
— Pe-seurt dimezellic ez oc’h c’hui,
Na pa gomzet d’in a zimezi ? — Aou !
— Me n’on na dimezell nac itron,
Me ez eo ho touz cloarec Simon ! — Aou !
Ha varc’hoaz ar beure, beure mad,
Me iel d’ho coulenn digant ho tad. — Aou !
— Roït d’in ho merc’h, pe na ret ket,
Eun nozvez gant-hi am eus cousket. — Aou !
— Na ma peuc’h-hu gret ann nozvez kenta,
C’hui a reï ann eil, ann diveza, — Aou !
C’hui a rei ann eil hac ann drede
Ha betec ar maro, goude-ze ! — Aou !
O COVESAD HE VESTRÈS
Eur plac’h iaouanc a barous Prat,
Rei tra lira tranliralalaineu !
A sao eur gwener, beure mad ;
A sao beure mad, eur gwener,
Rei tralira etc...
Da vont d’ar foar da Landreger,
Ewit prenan eur walenn c’hlaz,
Da rei en presant da eur goaz.
— Dalit ’mezhi, ar walenn-ze,
A roan d’ac’h dre amitie.
Ar goaz a oa traïtour ha finn,
Hi c’homerras, en eur c’hoarzinn.
— Ho caret em eus, hac a rin c’hoas,
Abalamour d’ho coalenn c’hlaz.
Ma mestrezic, mar em c’haret,
Deut da govès, noz Nedelec ;
Deut da govès, me iel’ ive,
Vefomb hon daou ’n doujanz Doue.
Mont eure a-raoc en ilis,
Gwiskan eure eur surpilis ;
Eur bonnet-carre war ’he benn,
Wit rei d’he douz ann absolvenn.
Ar plac’h iaouanc a lavare,
Er govesion pa daouline :
— Mea culpa, mea culpa !
Ma zad, me gonto d’ac’h eun dra :
Ma zad, disket d’in ar secret
D’ober d’ar goased ma c’haret ;
D’ober d’ar oased ma c’haret,
Carout a ran neb n’am c’har ket.
— Ma merc’hic, d’in-me lavaret
Piou ê ann hini a garet ?
— Guill’ ar Floc’h ma muia caret ;
Carout a ran neb n’em c’har ket.
— Ma merc’hic, ’vit ho pinijenn,
C’hui deui bemdez d’ann offerenn,
Evit lâret ho chapelet,
M’ho pô Guill ar Floc’h da bried.
Ma merc’hic, ho pedi a ran
N’efet ket da gommunian,
Ken ho pô bet ann absolvenn
Digant unan ar vêleienn ;
Tre m’oc’h absolvet ha na oc’h,
Oc’h etre daouarn Guill ar Floc’h.
— M’em bije gouvet ho toare,
N oann ket bet deut aman fete.
Me reï d’ho c’hrizio a zec’ho,
Vel ma ra ar grizio louzo ;
Me ho lacaï da dizec’ha,
’Vel ar c’hanab da didilia ![40]
Canet gant Mari-Jann Fregean. — Pédernec,
miz Gwengolo, 1888.
Barnabas coz a lâre, eun de, d’he vab Ervoan :
— « Comerret Marivonic, pa oc’h eus bet ar boan ;
« Comerret Marivonic, p’oc’h eus hi offancet,
« Rac m’am bije grêt se, me ’m bije hi faëet..
— « Pemp cant scoed en aour melenn am eus roët d’he zad,
« Pewar c’hant da Varivonn, ’wit he bolonte vad,
« Pemp scoed ’n eur c’hawellic, da lacad luskellad,
« Tri ’n eur chaquedenn nevez, pa vô arri en oad. »
Na pa ’c’h a Marivonic, ar sul, d’ann offerenn,
Ve hed ann diou, ann ter heur, lacad collinettenn ;
Na pa ’c’h a Marivonic, ar sul, d’ann offern-bred,
lavar paotred Plouillau : « Arri fleur ar merc’hed ! »
Ruz ez eo he diou-jodic, ha glaz he daoulagad,
Mil boan a ra d’am c’halon rincoud dont d’hi c’huitâd;
Mil boan a ra d’am c’halon rincoud dont d’hi c’huitâd,
Kerliès ma sonjan en-hi, ’teu ’n dour em daoulagad.
— « Dalit ho merc’h, Fanch Ar Floc’h, ha grêt ho mad gant-hi,
« Rac me ’m eus cavet un-all, a zo ken coant ha hi.
« N’eman ket he-hunanic, a drugare Doue,
« Me am eus poaniet gant-hi, coulz en noz hac en de. »
Tostaët, camaraded, da evan eur banne,
Da iec’hed Marivonic, zo claonv war he guele.
Pa oa ar baotred iaouanc o composi ho zon,
Oa eur Barnabas bihan ’pocad da Varivon. —
Ma matès a zo brazès,
A zo brazès, a zo brazès ;
Ma matès a zo brazès, nec’h vraz am eus ganthi,
Pimpaon, faradon !
Ann darn-vuian ma moïenn a iell d’hi gillioudi.
— Leret-hu d’in, Jannedic,
Ma Jannedic, ma Jannedic,
Leret-hu d’in, Jannedic, pe-lec’h e oac’h cousket,
Pimpaou, faradaron !
Ha piou ’n eus grêt ann affer hac a neuz he tapet.
— Ebars en cambr ann dourel,
Cambr ann dourel, cambr ann dourel,
Ebars en cambr ann dourel, war eur guele izel ;
Pimpaon, faradaon !
’N hini ’n eus grêt ann affer, aôtro, ’c’h ê ho mewel.
— Para oa d’ac’h-hu, Jannet,
D’ac’h-hu Jannet, d’ac’h-hu, Jannet,
Para oa d’ac’h-hu, Jannet, para na griec’h c’hui ?
Pimpaon, faradaon !
— Arc’hant am boa diganthan, ha mil vad a rê d’in !
Me am eus triouac’h ijenn,
Triouac’h ijen, triouac’h ijenn,
Me am eus triouac’h ijen, eu eost foenn war ar prad,
Pimpaon, faradaon !
Da reï d’am mewel bihan da zont d’ho kemerrad.
Jaquetta ar Brun. — Pedernec.
Eur gemenerès iaouanc, a barrous Lannuon,
A deveus grêt rochedo d’ann aôtrô ar baron.
Novembre, décembre,
Le premier jour de mai.
P’oa achu ar rochedo, hac hi d’ho c’hass d’ar gêr,
Hac hi rancontr al lakès hac ar palafrigner :
— Leret-hu d’in, lakezic, hac hen ’man ’n aôtrô ’r gêr ?
Ia, ’mezhan, kemenerès, ’man ann aôtrô er gêr...
— Antreet, kemenerès, antreet, ’bars ar zâl,
Ha c’hui po gwinn da efa gant ma gwerenn gristal.
— Caret ran, ’mezhi, ann aour hac ive ann arc’hant,
Ha cousked gant eun aôtrô me ra ive, contant.
Pa ’c’h a ar gemenerès na gant ar vinz d’ar crec’h,
A chach an aôtrô warnhi, ken a strake he brec’h.
Ann dewarlerc’h ar beure, ’benn ma oa deut d’ann traou,
A divere ann daelou en traou gant he botou.
— Aôtrô Doue, emezhi, para lârin d’am mamm ?
Bete ’n oad a daouzec vloaz, me ’m oa bewet divlamm ;
Bete ’n oad a daouzec vloaz, me ’m oa bewet divlamm,
A-benn a vin trizec vloaz, me a vo merc’h ha mamm !
Selaouet hol, hac a clewfet
Eur zôn a newez gomposet ;
Eur zôn a newez gomposet,
Da vetc’hed Caudan ez eo grêt.
A zo grêt da verc’hed Caudan,
’Ia gant leaz dous d’ann Oriant ;
E-mant eno a ru da ru :
— Dimezell, ha leas ho pô-c’hu ?
Goerzet eo al leas a-la-fin,
Et eo ar merc’hed d’efa gwin :
Eun escod gwin ho deus efet, ’
Arc’hant da baëa n’ho deus ket.
Pa ’c’h a ’r verc’h-henan d’he sacodou,
Na gave diner nemed daou :
Ar merc’hed comans da oelo,
Hac ann hostiz d’ho diwisko.
Hac ar manac’h a zeu en ti :
— Merc’hed Caudan, petra faot d’ac’h-c’hui ?
— Eun escod gwin ho deus efet,
Arc’hant da baëa n’ho deus ket.
Hac ar manac’h a ieas d’he zac’h,
Paeo ’n escod, ha paeo iac’h.
Eur guele-noz oa ’n tal ann tan,
Lec’h m’hen eus grêt tri mab bihan.
— Heman vô roue, eun-all pab,
Eun all vô henvel euz he dad.
Ar merc’hed a zo gwillioudet,
D’ann hospital ez int casset.
D’ann ti public eo êt ar merc’hed,
Da lavaret d’ar soudarded :
— Arruët kement ma carfet,
Aman hol vefet servijet !
Mar fell d’ac’h-chui breman clewet
Piou ’n eus ar zon-ma composet,
Eo eur vandenn kemenerrienn,
O wriad indan eun derwenn ;
Faot n’ho doa leaz d’ho merenn,
Rac n’ ho doa bet nemed soubenn.
Merc’hed coant Caudan a fache,
O clewet canan ar zon-me.
Bezet drouc gant neb a garo,
Grêt eo ar zon, canet vezo,
Scrivet,eo d’imb war baper gwenn,
Ni hi c’hano, war bouez hon penn.
Canet gant Perrine Jorgelin.
Eur valis vraz hac eun ankenn
A zo etre ar vêleïenn,
’Baoue m’ eo lanset ann decret
A rencont caout peb a vroeg.
Permeti ’ra ann Nation
Hen dô ar person eun itron ;
Ia, ken gwir ha ma lavaran,
M’hen dô ’r Person Mariannan.
Mariannan, ar feumeulenn,
C’hui a zougo ar zoutanenn ;
Labour ho pô, Mariannan,
Da gerc’had dour ha da gannan,
Da walc’hi ar pec’het mignon
A zo anjandret ’n ho calon !
Neb a welje ar c’hure born,
Boutaillad gwin ruz en peb dorn ;
En peb dorn boutaillad gwin ru,
Vont etrezec ar Voustevu ;
Vont erezee ar Voustevu
Da welt he eontr, ar c’hure du !
Ar c’hure du a lavare,
’Bars en Gwengamp pa arrue :
— Ha c’hui ho pe ar gomplezans
Da gana d’in zôn ann noblans ?
— Zon ann noblans na ganin ket ;
Bâl ar vêleïen sermantet ;
Bal ar vêleïen sermantet
A ganin d’ec’h-hu, mar caret...
. . . . . . . . . . . .
Sellet a dreon, sellet arôc,
Me eo zur groeg person Duault.
Chanté par Marie-Anne Le Noan. — Duault.
Eun abat ’zo en Plounevez
A zo dallet gant ar chassè.
Six bonnes aventures, ma moitié,
Six bonnes aventures.
Nac hennès a zao mintinn mad,
Da vont da chasseal d’ar c’hoad.
Nac er c’hoad pa ’z eo antreet,
Eur c’had penn-gwenn ’n eus remerket ;
Eur c’had penn-gwenn ’n eus remerket,
Fanchonic coant hen eus gwelet ;
Fanchonic coant hen eus gwelet,
Ha digant-hi hen eus goullet :
— Fanchonic, d’in-me leverit,
Pelec’h oc’h bet, pelec’h ec’h it ?
— ’Cass va zaout d’ar parc me ’zo bet,
Ha d’ar gêr me ’zo dizroët.
— Leverit d’in-me, Fanchonic,
Petra lavar ho calonic ?
’Vit va c’halon na lâr netra,
Hac ho hini a lâr petra ?
— Ma c’halonic a lavar d’in
Na carout mad neb e blij d’in ;
Dezirout vad da beb unan,
Hac ar gwella d’in va hunan.
Fanchonic, d’in-me leveret,
C’hui rofe eur poc d’eur belec ?
— Oh ! ia, na pa ve daou a ve,
Pa ’z omp gwelet gant ar c’hure.
Pa oa ann abat o poked,
E oa ar c’hure o sellet.
Nac ar c’hure a c’houlenne
Digant ann abat, en de-se :
— Pa ’z eo er chasse ez oc’h bet,
Pelec’h man ar c’had ’p eus tapet ?
E-tre va zog hac ann douar,
Am eus bet tapet diou glujar.
Ne pa am eus va zog savet,
Ann diou glujar ’zo achappet.
Ann otro cure lavare,
Er gador sermon pa bignè :
— Tado ha mammo, me ho ped,
Ha c’hui mestro ha mestrezed,
Cassit ho pôtred da vessan,
Dalc’hit ho merc’hed da nean,
Dalc’hit ho merc’hed da nean,
Chasseourien ’zo er vro-man ;
Chasseourien ’zo er vro-man,
A dap glujuri, hep tennan ;
A dap glujuri, hep tennan,
A dap ar c’had hep hi lac’han.
Charlès Mallegol. — Montroulez.
Mar plij ganec’h a zilaoufet
Eur zon ’zo newe gompozet ;
Da berson Clerin ec’h eo grêt,
Abalamour d’he dous Jannet.
— Ma dous Jannet, d’in-me leret,
Pelec’h man ar boan c’houzanvet ?
— Etre va estomac ha va c’hlinn,
E-man va foan, aotro Clerinn ;
Etre va estomac ha va chouc,
Aotro Clerinn, eman va drouc.
— Hac e-leal, va dous Jannet,
Ho rapport d’in-me a rofet.
Aotrou Clerin a vonjoure,
’N ti ’r meudeusinn pa errue.
— Meudeusinn, leret d’in breman
Ha c’houi a zelfe ann dour-man ?
Heman ’zo dour eur plac’h iaouanc,
P’hini ’zo pell-zo languissant.
Ar mesir meudeusinn a lâras
Da berson Clerinn, p’hen clewas:
— Lakit ann dour en eur werenn,
Ha me zur hen zello zoudenn...
Kit d’ar gêr ha larit d’ho plac’h
Abarz ann nao miz a vô iac’h ;
It-hu d’ar gêr, leret d’ezhi,
Bugale seiz miz ’zo gant-hi ;
Bugale a seiz miz hanter,
Abarz ann nao miz vont er gêr.
Aotro Clerinn a c’houlenne
Digant ar meudeusinn neuze :
— Na c’houi a rofe d’in louzaou
Da zigass bihannic d’ann traou ?
Ar mestr meudeusinn a laras
D’ann aotro Clerin, p’hen clewas :
— N’ ê ket me zigasso ar c’hiz
Reï louzou d’ann dud a iliz ;
Reï louzou d’ann dud a iliz,
Abalamour d’ho zacrifiz.
— Na pa werzfenn va zoudanen,
Hen ô bihannic mezerenn ;
Na pa werzfenn va c’hollierou,
Hen ô bihannic bonedou ;
Na pa werzfenn va surpiliz,
Ec’h a bihannic d’ann iliz !
Chanté par Jeannette Le Roux. — Morlaix, 1876.
Me n’am eus nemet eur blanc,
Setu eno m’ hol arc’hant !
Kemer me, pe lezel me !
Setu eno m’ hol danve !
Me n’am eus nemet eur miz
Da roula ma iaouankiz !
Er miz-ze, keit ma pado,
Nin roulo hac a zono !
Keit ma pado ar miz-ze,
Nin a danso, noz ha de !
Dansomp ’ta, Mari Botad,
Ha bouchomp d’ar chopinad ;
Dansomp, pa e-man ar c’hiz,
Ha roulomp hon iaouankiz !
Catherine Renaud. — Pleyben.
— Dampet vô ma violans ! e-me ar zonerrienn,
Rèd vô zevel eur chanson war sujet eur weenn !
Ar ween-man zo plantet war vordic eur rivier,
’Bars eun tam parrous vihan, dremdost da Landreger[41].
Redec a ra he grouïo partout dre ar c’hoajo,
Glaz ê ’vel eur c’hlizinen, ha carget a avalo.
Tapout crog en he branco zo pec’het veniel,
Tanvad deuz he avalo a zo pec’het marwel.
Nac eur bagad pichoned, o vont treuzec ar c’hoad,
Zo pozet war he branco, ha manet cousket mad ;
Eur bagad chasseerrien a zo bet tremenet,
Hac ha deus bet anleuvet darn deuz ar pichoned ;
Hac ar peur-rest a gane, gant eur vouez a oa trist :
— « Marw mamm ann avolo ! na evfomb ken a gist !
« Met breman ni a iello da Vourdel, da wit gwinn,
« Nac ann tan difoueltr biken d’ar vro na deufomp ken !
Ma’harit Fejer. — Plourio.
Me a fell d’in chanch a etad ;
Ann hini ’m eus na n’ê ket mad.
Eramptantouri, touri, touridaine !
Eramptantouri, touri, tourida !
Me fell d’in-me beza toger,
Honnès ê ar gwellan micher ;
Ispicial ’wit ar bla-man,
Honnès ’c’h ê ’r vicher ar gwellan ;
’Spicial tog ann efer gist :
Hennès a ve bepred en risel.
A-wechou cousq e-mès, en noz,
A-wechou all ve paket clos,
En mesc ann tan hac al ludu :
A-barz ve de ’n e chanchet tu.
Ewan Nicolas. — Plourio.
Mar peus c’hoant da glewet mizer,
Deût da zilaou zon ar mezwier.
Me ’m oa pemp cant scoed a leuve,
Tout ec’h on deut abenn an-he ;
Car, killoro, ha cazec wenn,
Tout ec’h int êt em c’horzaillenn ;
Eur vuhic vriz, euz ar gwella,
Hac a dije daou lue ar blâ [42] ;
Nao forc’hel vihan war ma gwiz,
Tout ec’h int êt gant ann hostis.
Me am eus pemp a vugale,
N’am eus tam bara da reï d’hê ;
Mes pa rencjenn redec en noaz,
M’am bije gwinn, me evje c’hoaz !
Brawa micher ’zo war ann douar eo canan ha c’huistellad,
Beza o tibri hac hoc’h efan ’n eun hosteleri vad bennac ;
Beza o tibri hac hoc’h efan en eun hosteleri royal,
Eur plac’hic coant euz ho servijin ha zonerrien o zôn ar bâl.
Fachet braz eo ma mestrès ’balamour ma vutunan,
Ma ’c’h an en noz da c’hoari, hac en de da efan ;
Pa na garan chom ganthi da labourad, noz-de ;
D’ar zulio na d’ar goelio n’am losqfe, war ma fe !
Gwech-all, pa oan bihanic, gant ma mamm, ’n tal ann tan,
Na ouïe den ma doare nemert-on ma unan :
P’oan ganthi war he barlenn, me loncas eur c’hlaouenn,
Aboue ’c’h on clasq hi lazan gant gwin ru ha gwin gwenn.
Pa foetfenn ma hol voyen, n’allan ket dont a-benn ;
Kef ann ifern ’zo, hep mar, en creiz ma c’horzaillenn :
Pa dremenfe ar mor braz dreiz-hi gant he hol besked,
Bepred a dewfe ar c’hef, ha bepred am be zec’hed !
’N han’ Doue, camaraded, na pa vin lienet,
Laket eun nao pe dec real en lostenn ma roched,
Ma paeïn ma scodenno, dre lec’h ma tremenin,
Ha ma paeïn boutaillad d’ar mezwerienn, dre ma ’c’h in !
’N han’ Doue, camaraded, pa vin-me archedet,
Laket eun tam creun bara d’in en corn ma archer,
Eun tam creun bara zêgal, eun tam mad a gic-sal :
Ar betail, glewan lâret, a vô just, er bed-all.
En han’ Doue, camaraded, ma interret en caw ar gwinn,
Ma zreid dindan ar varrikenn, ma geno dindan ar pinn ;
An dakenno a divero ma c’halon a zoulajo,
Ha mar didâl ar varrikenn, leiz ma c’horf me a efo !
En han’ Doue, camaraded, na zonet ket ar c’hlas d’in,
Rac jich ar gwer am eus torret, ar re-ze a zôno d’in ;
Rac jich ar gwer am eus torret, ar re-ze d’in a zôno,
Ann hostiz hac ann hostizès, ar re-ze rei ma c’hanvo !
« Foet hi voutic, foet he drantenn, fouetet teus da gorbillen ! »
Lâro ’r lapoused ac’hanon, na pa vin-me o tremen ;
Ha c’hoaz a lavarfont ziouas ! pez a reï d’in muia poan,
Duont n’efi na gistr, na gwin, na ken neubeud dour, met tan ! »
Canet gant Job Genveur. — Plouaret, 1840.
En han’ Doue, ma mignoned,
Pa vin claonv, deut-hu d’am gwelet.
Oh ! drin drin drin !
Deut d’am gwelet, pa vinn-me claonv,
Keuz ho pô d’in-me, mar marvan.
En han’ Doue, marv pa vin,
Na zonet ket a c’hlaz d’in ;
Ar werenn hac ar pinto,
Ar re-ze d’in a zono.
Pa vin-me marv, ma interret,
Ha n’am lakit ket er verred ;
Ma lakit en cav ar gwinn,
Ma genaou indan ar pinn ;
Ma zreid indan ar varikenn,
Ma genaou indan ar pinn ;
Ar varrikenn pa didalo,
Pebeus corfad me a raio !
Pa vin-me marv hac interret,
N’am lakit ket bars ar verred ;
Ma lakit indan ar pinsinn,
Tolit warnhon gistr ha gwinn,
Ma lâro paotred ar werenn :
— Lâromb gant-han peb a bedenn :
Peb a bater, peb a ave,
M’aio he ine da Doue.
Diou varrikennad gwinn-gwenn,
’Vit cano caer veleienn,
Ha diou varrikenn a winn ruz,
D’ar re ’rei ma c’hanvo d’oc’h-tu,
Plouaret, 1885.
Sonet ’ta sonerrien,
Sonet, ha sonet cre !
E-man soubenn al lès
O vont war ann trebe.
Pa vô mouguet ann tan
Ha lazet ar goulaou,
Droo ann dud nevez
Deuz ’r memès tu ho daou.
Sonet ’ta sonerrien,
Sonet ha sonet franc
E-man soubenn al lès
O vônet war ar banc.
Sonet ’ta sonerrien,
Ha sonet, sonet slezr !
E-man soubenn al lès
O vônt war ann dâlfèr.
N’eo ket a dôlio daouarn
A ve piket ar men,
N’eo ket a ’dolio morzed
A ve formet ann denn.
Chanté par Googen
Canomp ann Nouël, en penn ann ti !
Per pe avalo a vanq d’in ;
Per, pe avalo, pe arc’hant,
Pe ar verc’h-henan, mar gê coant ;
Ha mar gê coant, roët ’neï d’in,
Ha mar gê vil, coc’h ewit-hi.
Canomp ann Nouël da Nedelec !
Arri ê ’r paour-kès Herve Brozec,
Hac he vissac’hic ’zo war he chouc,
He votoïgo, dour ha fanc tout ;
Chomet ê divezad da vale,
Ewit clasq brigons d’he vugale.
Canomp ann Nouël da Nedelec !
Toul ec’h ê he zê hac he roched :
Eun tam kig-sal ewit pesseliad,
Hac eun andouillenn ewit griad !
Canomp ann Nouël da Nedelec !
Arri ê ’r miliner d’ho cuelet ;
Mar na ret d’ezhan he dizro mad,
Hen hen dô zonj deuz ho sac’had.
Polic Ar C’halvez.
Innosant. — Trevou, 1889.
Debonjour ha joa, en ti-man,
D’ar vreg, d’ann ozac’h, da genta ; (bis)
Ha goude-ze d’ar verc’h hena.
Donne,
Noz ar guidonne,
Donna,
Nimp e dô eun dra.
Nac er c’henta ti ma ’z omp bet,
Eun hanter porc’hel on deus bet,
Man er porz, war geinn ar gazec,
Deut hol e-maës hac hen gwelfet,
Donnè…
Nac en ti-man ’zo eur vreg vad :
Doue da reï d’ei blavez, mad, (bis)
Tri vab bihan en eur c’hofad !
Donnè…
Tri vab bihan en eur c’hofad,
Unan Roue, hac unan Pab (bis),
Hac eun all henvel ouz he dad.
Donnè…
Na nimp ’glev trouz ar ’gontel-gamm,
O troc’ha demp-ni peb a damm ;
Na troc’hit pellic deuz ho torn,
Gant aon e troc’hfec’h ann ascorn.
Donnè…
Rac ann ascorn, pa ve troc’het,
He c’hadoza na eller ket (bis),
Eur veach ma ve bet troc’het.
Donnè…
Na nimp’ glev trouz ann alc’houeou,
O tigueri ann armellou, (bis)
Evit reï demp-ni dinerou.
Donnè…
N’omp ket ’vit terri pennou ier,
N’eman ket ganemp hon bijer ;
Hon bijer er gêr zo chomet,
Da domma en tâl ann oaled.
Donnè...
N’omp ket ’vit tremenn ar poullo,
Gant aoun da c’hlebia hon lêro.
Evit ’nem difenn deuz ar c’hi,
Indan he lost boutit ho fri.
Charlès Mallégol.
Montroulès, 1876.
Eun dallic coz deuz a Leon
’Zo melanconi en he galon,
Abalamour d’he vennio,
’N eus anleuvet ann aotrô Gô.
Na neus bêlec ebars ar vro
Evel hennont, bêlec ar Gô
’N eus anleuvet ann instrumant
A diverriss ann dud iaouanc ;
Memes amzer, ar re oajet,
’Zo chalmet hol deuz he glewet.
— En em gonzol, ma dallic paour !
Ha pa goustfe d’in dec louis aour...
Ar Pab ha me ’zo mignoned :
Bars tri de me reï dit gweled ;
Ha, war ma feiz a den-gentil,
Me a reï dit caout da ousti !
Para difenn d’ann dud dansal,
Pa oa permetet gweach-all ?
N’eo ket difennet gant Doue,
Na gant escop, na gant roue,
Dansal d’ar zul ha d’ar goelio,
Nemet epad ann offisso.
David a approuas ann dans ;
Dirac ann arc’h allians,
A dolas he vantel royal,
Wit bea lijer da dansal.
Pa lac’has David Goliat,
Permette Doue ann ebat,
Deuz a bep-sort instrumancho,
Tambour, bombard ha bennio.
Lezomp eta bêlec ar Gô
Da gonta faribolenno !…
Tostaït da zilaou cana,
Na p’am eus amzer da rima,
Da glewet eun disput chocant,
Zavet entre diou blac’h iaouanc,
Ewit ar blawez tremenet,
Asamblès en eun neadec.
Tregont plac’h a oant o nea,
Hac o clewet ann disput-ma,
Hol a larjont a oant contant
Vijè grêt eur zôn divertissant,
Abalamour d’ar c’homzou vil
Ho deus lâret ann eil d’eben.
En peb bro a weler ar c’hiz,
Commun e-touez ar iaouankiz ;
Nep ’n defe plac’h en neadec,
’C’h a da gass d’ezhi eur bouquet,
Ha, d’abarde, hep lacâd mar,
’C’h a ar pôtr da dougen ar c’har.
Pa oa zonet creiz-de anter,
’C’hantren eur plac’h, gant eur baner,
Lec’h ma oa ’r merc’hed o nea,
Da reï eur bouquet da Anna,
Hac ive eur voutaillad winn,
Eun daou pe dri grapad rèzinn.
Ar plac’h gommans he discourio,
Pa oa o reï he frezanjo.
Met Izabel, pa deus gwelet
Da biou a roër ar bouquet,
A zav ar jalouzi ’n he fenn.
Hac a deus lâret evel-henn :
— Me a gred ê wit ober vil
Roër ann traou-ze d’ar pez-vil,
Pe ho deus grêt digass aman
Ewit hon lacad da flican.
Me ’meus grêt dre hol ma dever,
Cap d’hen ober c’hoas ’n hes kefer,
Ha bewet ’bars ann honestiz
Kercouls ha te, plac’h he bleo-griz.
— Ganit e-man ’n hol siou mad,
Ha bepred na zell den d’hes câd,
Nemet eul liper chopino,
Eur fouett-boutic, eur c’hrac-aotro,
A zo aze ’n ti n’oun pera,
Bet comerret wit he vara.
— Me gred d’in teus c’hoant da glewet
Comz dit deuz a diouc’har scarbet,
He vleo a liou ar c’harotès ;
Me gred d’in eo digant hennès
A teus bet da voutaillad-gwinn,
Da voukedo ha da rèzinn.
— Beza hen eus commoditè
Da brena ’r pez, ’n ô bolonte,
Ha na laca ket he arc’hant,
Vel ma ra da c’halant iaouanc,
Da c’hoari paotr ha da roula,
Hep cât dillad da em wisca.
— Da hini te ’zo pôtr faro,
Pa ve ganthan he goz vrago,
Digwêt d’ehan ’beurs he dad coz,
(Ouspenn eur walenn ’zo ’n he fons),
Chupenn lost moan ha toc pomper,
Vel Jilo, ’font da foar Tréger.
Ni ’zo erru daou den oajet,
N’ dougomp ket ar c’hiz ’vel ma ret ;
C’hui zur’ dougo mancho-bago,
Mouchouer betec ho poto,
Bordet diadraon ho lostenn,
Dindan n’ve ket inviz lienn.
— Me na c’hoarve man d’am inviz,
Rac gwenn eo evel eun tapis !
Jilo,gant he borpant lost-moan,
Ha c’hui gant ho bazan toscan,
Ho tavanjer berlij foulet,
’Zo daou bichon brao da welet.
— Brao awalc’h omp-ni da welet,
En qualite domestiked ;
C’hui zur a doug eur manego,
Hac ar voulons war ho mancho ;
Ho chaussono a zo brodet,
Hac ho tud bemde ’clasq ho boed.
— Petra, Anna, ’me Izabel,
N’out ket erru prest da dewel ?
Me a zo scuiz, ha pell a zo,
’Vea pouillet gant louzenno
Me na ven ket pell, ha te gleo,
Nac o tapout crog en hes bleo !
Perc’henn ’n dewez, p’hen eus gwelet
Penos a oant ken malisset,
Hen eus comzet ken familier,
’Wit terri he benn d’ann affer,
Euz ann eil coste d’eguile,
Wit lacad ar peuc’h etrezhe.
Pa defoe debret ho c’hoanio,
Ez eo bet arruet Jilo,
Wit dougen he c’har da Annan,
P’hen doa fleurisset anezhan.
Vel na oa met he voukedo
A oa joa vraz ’bars en Jilo.
Ma tremenfe Jilo ama,
O vont d’ar gêr gant car Anna,
Kement a zo en assamble,
Ha na ve ket iac’h, a c’hoezfe,
O welet Jilo c’hober gar,
’N kefer Anna, ’tougen he c’har.
Ha d’ober he ambarasso.
’Vel pa dije camarado.
Anna, pa deus bet intentet,
En he boutail a zo croget :
— D’efa d’ho iec’hed Isabel,
Pê nem gavet mad ann awel ;
Ewit-on me na non ket coant,
Bepred plijan d’ann dud iaouanc.
— Hol pez omp ama, mar ’m emp c’hoant,
’M emp ar seurt-ze, gant hon arc’hant,
Kercouls ha te, fass picotet,
Lagad du, genô didantet !
N’oûn ket piou a gemer frejo
Da zigass dit-te boukedo.
Na pa deuio dit c’hoant dimi,
Na gavi den d’hes eureuji !
Nac as-pije te pemp mil scoed,
Ma vijen pôtr, n’hes gouljenn ket...
Met ezom ’m ije eur spontail,
Da ober ze tapfes da daill.
— Ewit-on na non ket stipet,
A ran ma zremen dre ar bed,
Couls ha ma ra pompinello,
Crampous pardon, liboudenno ;
Da c’houec’h miz goude vent dimêt,
Eur vez ve d’ann hol ho gwelet !
Me a wel cals a verc’hed coant
Ac a deu en-he chanchamant ;
Faineant vent, evel ar chass,
Nemert dre forz na chanchont plass ;
O sonjal bewa gant coantiz,
Elec’h bewa gant honestiz.
— Petra larès, pez ifrontet,
Diouscouarn tiforn bec morliwet ?
. . . . . . . . . . .
Ha gant-han he vrago fonz braz,
(Comzet a memp anezhan c’hoas),
Chupenn lost-moan ha toc pomper ;
Met lezomp-han da vont d’ar gêr ;
P’hen defo c’hoant, gant he arc’hant,
A chancho a habillamant.
Marc’harit Fulup.
Na mar oc’h eus c’hoant, mignoned,
D’anaout eur vroeg araoc,
Me ho conduo, pa garfet,
Dirac Mari Bec-Aroc.
Bemde, war-dro eun heur hanter,
E cluch war dreuzo he dor,
Ha kerkent e pic he c’hartier
War eur scaon pe eur gador,
Ha ma red ann hol d’he c’hever..
Ann audians zo digor.
War varlenn Mari a weler
Eur pez foueltren assied,
War behini bemde conter
Ped commer deuz invantet.
Eno conter ped plac’h litous
Ez ia bemdez d’ar c’hafe,
Ped plac’h a deus tri amourous,
Ha ped all ’zo stad en-hê,
Ha ped ozac’h a zo mezwier,
Ha ped a bil ho groage.
Mari Bec-Aroc a gommand
War ar c’honseil divrago,
Ha hep caout neubeud a damant,
A tigor franc he geno.
Pa na deus ket war he bisaj
Na moustacho, na baro,
E rèd d’eï cât ann avantaj
Da dicria tud ar vro,
Gevier, soupçoni, gwall gomzo ;
Tud a bep sort qualité ’zo.
Mari Bec-Aroc ’zo stipet
’Vel ann huella noblans,
Dommaj ê pa n’eo ket pried
D’eun den pinvidic a Frans.
Pa ’z ê prinsès ann diegi,
Comtès al liboudenno,
Ha dukès ’vit al loustoni,
Marquisès ar strakello,
Gouarnerès ar Jolori,
Ha baronès ar pillo.
Ar re wassa da dicria
Ar re êt ’bars ar fortun,
È ar goz wrac’hed didanted,
Merc’hed chomet hep nicun,
Ha merc’hed chomet da loeda
’N defôt tapout eun tam goaz,
Hac a gommans breman facha,
Dre ma na deu den d’ho choas ;
Coulscoude ann hini gosa
N’ê ket tri-ugent vla c’hoas.
Kerkent ma vô hanvet ama
Daou den iaouanc da dimî,
E vont d’al lun mintinn galvet
D’ar c’honzeil braz gant Mari.
Ped conseiller a vô gwelet
O vont gant he votou bèr
Wit-ober ar gwella moyen
Da dori prim ann affer ?
Ar plac’h a vô eur gigodenn,
Pe ar goaz a vô mezwier.
Pa vô arri tud ann eured,
Arri war du ann iliz,
Mari prim a dic’halompo
Gant mancho louz he hinviz.
Cazi ’vel eur vuc’h o vresken,
A red aroc gant ar ru ;
— Hola! Jannet, Catel, Perrinn,
Soezic, Margot, deut doc’htu
Me wel o tont eured Martinn,
Deut da dremen ar revu !
— Sellet, ma c’hommer, euz honnès,
Disliwet he davanjer,
He c’holinetten hep ampès,
He c’hotillonenn re vêr.
Ha sellet euz ann denn iaouanc,
Pegen trist ê he vrago !
He doc ’zo brassoc’h eget-han,
Ha calz re hir he voto ;
Eur goz gilettenn ’zo ganthan
War eur roched en pillô !
Pa vô ar vroeg paour guillioudet,
Diwar he bugel kenta,
E van Mari ken estonet !
— Petra? nao miz ’zo dijà
Me sonje d’in oa ann eured
D’al lun goude pardon Pol ;
Allas ! pa na ve diwallet...
Allons ! grêt a deus ann tôl !...
Hep beza ma digemenet,
Ann dra ze a gavan drôl !...
Pa glew Mari cloc’h ann iliz
O c’hervel ar vadeziant,
Mari, gant eun troad ’n’he botès,
A c’haloup dirac ar chantr :
— Dre valeur, n’oc’h eus ket ezom,
Gant eur vouez ’zo ken raouet,
Da zicour cana n’ Te Deum
D’ar bugel newez c’hanet ?
Gant he c’hommerezed e chom
’N kichen scalier ar verred...
Clewet eur pemp pe c’huec’h couplet a zo zavet a newe ;
Ann dudgentil fresq ê ’r sujet, ar matier hac ann danve,
A ra calz a estonamant d’ann hol dud dre ar c’hartier,
O renonz d’ho habillamant ’vel ma ra ann êr-wiber ;
O renonz d’ho habillamant ’vel ma ra ann êr-wiber,
Ha coulscoude aroc breman a oant eun neubeud dister.
En eun nozwès, evel cresson, me ho gwelis diwoanet,
Pe ôtramant evel contron, en mesc hoed drouc-sêsonet ;
Pe ’vel scabello tonseged, diwoan dre gorrupzion ;
Pe ’vel eur stereden lostec a weler en horizon ;
Pe ’vel eur stereden lostec, a weler en horizon ;
Mar vent hol en priz eur gwennec, n’ dalvefent ket ho ranson !
— Pellât duze, tud diboellet, dimezelled a wall rass,
Neb ho cuel o tougenn kebel glefe torrin d’ac’h ho fass !
Lest ar c’hebel gant ann noblans, pere a gle ho dougenn,
Ewit oc’h apparchant awalc’h beza coeffet en henn ;
Ewit oc’h apparchant awalc’h beza coeffet en hen ;
Ho mammo-goz, bed ho amzer, a douge coeffo leoienn.
Pellât duze, tud diboellet, dimezelled a wall chans !
Na piou hen eus ho kelennet da em wiskin en cadans ?
Ho tud coz, aroc dira-z-oc’h, oa douerrien dandrouinn,
Kigerrien marc’h, ha spazerrien, ha guiaderrien balinn.
Kigerrien marc’h, ha spazerrien, ha guiaderrien balinn,
Croërerrien, trafikerrien ar pez van er gribinn.
N’eus ket merc’h eur scubelaër, armolut, pe marmiton,
Pe lazer-môc’h, pe pillawer, gement na doug ar c’hrêpon.
Ar chass stotte gant ann danjer, darn a grie: hola ! lard !
O weled merc’h eur fricasser hac hi guisket en brocart ;
O weled merc’h eur fricasser, hac hi guisket en brocart,
He zad coz, a hed he amzer, a zone gant eur vombard !
Mar deufe ho zud decedet a-newe flam da vewan,
Pa em gavfent d’apparissan, sertenn deufent da zemplan,
O weled mascaradenno o tonet en ho frezans,
Tregont mil merc’h scubellaër o caoud ann hardians
Da lacad jobilinenno ha da gerzed en cadans ;
Ho zadou coz, hed ho amzer, oa zonerrien violans !
Canet gant Jannet Ar Gall, Keraborn,
Gwengolo, 1849.
Pa oan dizul ar beure o vont d’ann offerenn,
Ha me’ clewet eun envnic o canan ’n eur wezenn.
Alarette lon la !
Na ma lâre ann envnic, ken coantic dre he iez :
— Wit ar bloa n’ vô ket êzet anveout he vestrès ;
’Wit ar bloa ’n vô ket êzet anveout ar merc’hed,
Rac, kercoulz paour vel pinvic, hol ez int dic’hizet.
Eur robennic ru velenn a vô rèd da gavet,
Eun davanjeric bihan hac hen turturaillet [43].
Eul lêro zeï violet a vô war he diouc’har,
Eur boto lêr marokin, hac hi carget a c’hloar.
Eur c’harcan aour pe berlès a vô en dro d’he gouc,
Ha dindan ann-dimezel eun hinviz lienn stoup ;
Ha dindan ann dimezel, eun hinviz lienn stoup,
A vô griet gant fissel, ha c’hoaz vô toul partout.
Ar zôn-man ’zo compozet gant eun denic iaouanc,
N’hen eus netra da vewan nemet he dammic poan.
Françoise Mao, Planiel.
Arri Pasq, ’me ar serjant,
Me ’c’h a breman, incontinant,
Da gâd ar person pe ’r c’hure,
Da gonta d’hê darn ma doare.
Dom Simon ’zo re gurius,
Dom Gilès ’zo re scrupulus ;
Ar person n’eman ket er gêr,
Ar c’hure raïo ma affer.
— Demad d’ec’h, aotro ar c’hure,
Arri on d’ho câd adarre.
Pe-geït ’zo, mar oc’h eus sonj mad,
’Boue n’oc’h ket bet o covesâd ?
Naontec vla ’zo, tost da ugent,
Pa erruo goel ann Hol-Zent.
Penos, ’mez-han, ma bugel kèz,
Na oas-te ket er Gristenès ?
Hac ’vijes bet en Hiberni,
Pe en Bro-Sôz, pe en Turki,
As bije bet bêlec bennac
Eur vech ar bla, d’hes covesâd.
Eur vech ar bla, ma zad, ec’h enn,
Met nemet êssa na hallenn ;
Pa lârenn d’hê ’vijenn serjant,
A bellaïnt incontinant.
Penos, ’mezhan, ma mignon paour,
Eur serjant n’eo ket eun diaoul !
Aboue m’ out recevet serjant,
Grêt ’t-eus gaou ouz neb payzant ?
En ti ’n diweza ma ’c’h on bet,
E-lec’h eur scoet, ’m eus goullet dec,
Ha c’hoas, ma zad, am eus gret waz ;
Gwerzet am eus ar billig vraz ;
Ann trebe hac ar billig vraz,
Ar ribot hac ouspenn ar vaz.
En de all, ma zad, dre wall chans,
’C’h is da gass copi d’eun noblans :
Me ’zonje d’in-me bezan bet
Pe gwin-ardant, pe gwin-clairet ;
Was ’wit ann Diaoul, pe ’n Antechrist,
Oe digasset d’in ’n eur billig
Dour, oa bet o tizallan kig,
Pe ’vin daonet kig hac eskern !
C’hoas hen efan tout a rencjen !
C’hoas a rencjen hen efan tout !
Coulscoude ’oa eur gwall ragout !
Ann ôr a oa hanter-digor,
Ma sonjis ricour ma enor.
Leuskel ’rer neuze war ma zreid
Ann dogezed hac ar chass red ;
Ann dogezed hac ar chass red ;
Tiout coz serjant vije rèd.
Abenn oan en kichen ann dour,
Foeris em brago hac em lour.
Ac’hane ’c’h is da Runarfô :
P’arruis, oar er gousperô ;
Ha ractal pa ’c’h on antreet,
’Ndan gap eur wrac’h on nem guzet,
Cont d’in-me ’ta da bec’hejô,
Ha lès d’in-me da ziscourio.
Kemer ’rer ganin troad ar groaz,
Casset on maës a dôlio baz.
Deuz ar verret p’on sortiet,
Ann Diaoul am eus rancontret ;
— « Mar cares gilaou dom Gilès,
« Gilaou dom Fulup mar cares,
« N’ c’honeï ket, epad nao miz,
« Peadra da spahan eur wiz.
« Breman, ’mez-han, ewit ann hanv,
« ’Vô dillad war ’r c’harz o sec’han :
« Kemer eur c’hoeff, eur mouchouer,
« ’R gotillonenn, eun davanjer ;
« Gwerz anhê hac es pô arc’hant.
« Hol ec’h int mad ’wit eur serjant !
« Breman, ’mezhan, ewit ann hanv,
« ’Vô kezec en hent o peuran ;
« Be zur demeuz eur gabestrenn,
« Ewit hi lacad en ho fenn ;
« N’em abuz ket de efan dour !
« Ho gwerz d’ar c’hentan marc’hadour ;
« Deuz anezhe as’pô arc’hant ;
« Hol ec’h int mad ’wit eur serjant !
« C’hoas mar cares, m’hes kelenno
« Da vezan Zorser bars ar vro.
« O-ho ! mar caries ober ze,
« Ganit d’ann ifern me ’c’h afe ;
« Ganit d’ann ifern me ’c’h afe,
« Hac a vikenn me hes carfe.
« Lemman ar vilinn gant ler-zol,
« Hac ober bleut gant trunchô-côl ;
« Ha chanch ar c’hezec en merrienn,
« Arad ann douar gant kellienn,
« Ober-gwin gant ziladur iod,
« Hac ober baro gant eur ribot [44] !...
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tostaët da glewed, hac e clewfet canan
Eur zôn divertissant ’zo zavet er bloaz-man ;
Zo grêt d’eur c’hemener iaouanc
Pehini oa gwall friant.
Tapet ê ant he vestrès, p’oa oc’h ober al lez.
Ar plac’h-man a oa propric ’wit eur zervijerès :
N’em stipan re manific, ma plije ecselant,
Ha d’ar c’hemener iaouanc ispisialamant ;
N’alle mont en neb affer na oa ker kent hac hi,
Ouz hi importunin. Eun deiz lavaras d’ezhi ;
— Me garrie, ma mestrezic, galloud ho tebauchi,
Cousked ganec’h eun nozvez, pa n’am eus grêt hini.
Me raïo d’ec’h eun habit, pewar pistol ouzpenn,
Ma dousic, ma c’harante, ebars en arc’hant gwenn.
Ar plac’h a lavare, hep dont da em fachan:
— Comzo gwerzed ’zo fragil, n’allan ket em fian,
Mar dalc’hjen-me ann habit, hac ive ann arc’hant,
Neuze, nin rafe affer, kemeneric iaouanc...
Etre dec ha eunnec heur hec’h efomp da gousked,
Ann dorojo vo zerret, antren na allfet ket,
Mes me a raïo moïenn
D’ho chachan gant eur gordenn ;
Ma guele zo huël braz,
’Bars ar peware estaj.
Neuze ’c’h a ar c’hemener, na joaüs mad, en kêr,
Ewit’ prenan eun habit deuz ar c’haëran mezer.
An habit pa ê prenet,
N’ eur zerviedenn ê paket,
Gant ar pewar pistol,
Sonjal oa zûr euz he dôl.
Etre dec hac eunnec heur,
Hen em gâf ar c’hemener ;
He vestrès ’bars ar prennestr,
Wit hen gortoz, ’zo chommet,
— Arsa ta, ma dous, ’mezhi, rèd a vô diwiscan
Ho tillad, da gentan,
Ewit ma vefet scanv. »
Ar justaucorps, ar brago
Ar boto hac al lairo,
A zo lacad er baner ;
Ar plac’h ho zav pront en èr,
Neuze hen chach, gant poan vraz,
Betec ann drived estaj :
— « Ma daouarn ’zo sabatu ;
Na ellan chachan mu.
Mar na alles digrapan,
Dit-te vô ar gwassan. »
Hac hi o staga ar gordenn,
Er prennestr, deuz ar varrenn.
Ar prennestr neuze a zerras.
Ar c’hemener a chomm en noaz,
Epad ann noz cravastel,
En he roched, er baner,
O vriata ar voger.
Tapet oa ar c’hemener !
Ann deiz war-lerc’h ar beure,
Pa zavas deuz he guele,
A distagas ar banor hac hen loscas da vale.
Ha ma ’n efoa da dremenn
Dre ru ar gigerrienn :
Daro oa d’ar paour-kès noaz
Beza debret gant ar chass !
LABOURER
Distoufet ho tiouscouarn, na da glewet eur zôn,
Pehini ’zo bet zavet, n’hen da ket hep rêzon ;
’Zo grêt d’eur c’hloarec iaouanc ha d’he vreur labourer
Ho deus plantet eur rozenn en ti eur milinet.
Mamm ann daou bôtr dizoursi a oa eun intanvès
Hac ho c’hassas d’ar vilinn, goude coan, eun nozvès ;
Na ma laras d’ar c’hloarec : « Blamit ar miliner,
Rac ouz a bep eureuvel ’c’h a ganthan ann anter. »
Pa arrujont er vilinn, hac hi goulenn malan,
« Mar plij ganec’h, emezhe, ewit hon oblijan. »
— Pe-seurt ê ho sac’hadou, eme ar miliner ?
— Ed-du, eme ar c’hloarec, ha neuze eureuvel. »
P’hen defoa ar miliner laket ann ed er gern,
Hec’h ês ar c’hloarec dindan, al labourer war-benn,
’Wit ampich ar miliner da gass ganthan he droet.
Setu kenta finesse a eure ar c’hloarec.
Pennherès ar miliner, diouz he vroeg kentan,
c’halwas he zad en ti, hac a laras d’ezhan :
— Ho ! bezet sonj, emezhi, pa valfet ann ed-du,
Beza bleud d’ober crampouz, mar cavet lec’h pe du.
— Na gredan ket, emezhan, am be na bleud na brenn ;
E-man ar c’hloarec dindan, al labourer war benn.
— Tawet ma zad, emezhi, m’ho c’hasso a lec’h-se.
Hac hi tistagan ’r c’hezec, ho leuskel da vale :
Hac hi retorn d’ar vilinn, o lâret d’ar c’hloarec :
— Poent ê d’ec’h, ’mezhi, goazed, mont warlerc’h ho kezec !
— Ho ! lest-int, ’me ar c’hloarec, n’ant kel e-mès ar vro ;
Pa vefomp prest de zamman, eun tu nin ho c’havo.
Setu ann eil finesse a eure ar c’hloarec,
Oc’h amari ’r zac’hadou, goude ma oant malet,
Ober eur chachet fissel war bep-hini an-hè.
War zinn kerc’hed ho c’hezec, e sortijont neuze.
Ar plac’h a iès gant eur jarr da wit bleud d’ar zac’had :
Pa welas ann amaro, hac hi lâret d’he zad :
— Rèd a vô stagan ar sac’h en pign ouz eur ordenn,
Hac hen pilad gant eur vaz, a ust d’eul linsel wenn.
Ar bôtred a oa scuizet, na oant ket êt pell-meur,
Ha mont ar c’hloarec iaouanc o lavaret d’he vreur :
— Zilaou, ma breur, emezhan, n’oun petra ’meus clewet.
Me gred ’man ar miliner o vac’hatan he vroeg.
Hi o retorn da zellet, dre eun foul oa en nôr ;
Na gredjont ket gant ar vez goulenn out-he digor.
— Lèz-int, eme ar c’hloarec, na chomfomb ket e-mès;
Pa eo gôbret hon zac’had, nin ’m omp lod ar c’hrampoès.
— ...Zellet aman, miliner, penoz ez omp glebiet !
Bet omp dre-hol o vale, ha collet hon c’hezec.
Tefall eo, deuz ar gwassan, ha pell omp deuz ar gêr :
Fenoz a rencfomp lojan en ho ti, miliner.
— Ma joa, ’me ar miliner ! Beza ’zo tri guele :
Ma roeg ha me en unan, ma merc’h en egile,
Ha setu aze eun all ha na ve den en-han.
’C’h êr breman d’ober crampoés, hac a pô da goanian.
Pa oa debret ho c’hoanio, hac hi vont da gousked ;
Ar c’hloarec a diroc’hè, mes dre he vizied,
A welas ar bennherès oc’h ober diou grampoenn,
Hac o pacan eur roched en eur bonet lienn.
Amourous ar bennherès a glefoa, en noz-se,
Dont da em divertissan gant-hi, en he guele ;
Met ar c’hloarec a zantas, a iès da doul ann nor,
Scoas dousic warnezhi, hac hen defoe digor,
Ar bennherès a zonje, pa zigorras ann nôr,
Oa ann hini ordinal a c’houlenne digor ;
Hac hi o laret d’ezhan : « Deut en ho cuele prest,
Ha pa pô debret ho coan, guisket ho roched fresq.
Amourous ar bennherès eun neubeudic goude,
Pa oa ar c’hloarec ganthi, a erruas ive,
Homan, a sonje ganthi oa ar c’hloarec iaouanc,
O teurel en he visaj cazi leiz he fot-cambr.
Mont a eure ac’hane, hep dour a oa fachet,
En eur leuskel mil malloz war galon ar merc’hed.
Gwalc’hi rencas he dillad kent mont dirac he dud ;
C’houez ar c’hristen, peurvuia, a gustum beza put.
Pa difun al labourer, hac hen o font e-mès,
Na ma santas oa he vreur en cambr ar bennherès.
Ha zellet ar finesse eure al labourer
Da dromplan he vreur cloarec ha groeg ar miliner !
Pa retornas d’he wele, e tigass ar c’hawel
A gichenn guele ’n ozac’h, hep difunin ’r bugel,
Er c’hoste all d’ann oaled, da gichenn he hini.
Eun neubeudic da c’houde, ar vroeg o tifuni.
Mont eure ar vagerès e-mès, da em êzin,
Hac a oa c’hoaz morgousket pa retornas d’ann ti ;
Troublet oa he zantimant da vroeg ar miliner,
Ma ’c’h es, diouz ar c’hawel, da vêt al labourer.
N’oc’h eus ezom da c’houlenn, pa oa êt da vèt-han,
Hac hen hen efoa dessign da em divertissan :
Al louarn pa dap eur iar, n’hi losq ket da redec ;
Eun den en tal eur feunteun na vir ket he zeched.
P’hen efoa ’r c’hloarec iaouanc kemerret he gonje,
Deuz a gambr ar bennherès a deuas d’he wele.
Arru en tâl he wele, a gafas ar c’hawel,
Hac hen ’vont er c’hoste-all, da vèt ar miliner.
Setu tromplet ar c’hloarec, gant he hol finesse,
Pa eo diouz ar c’hawel e choasas he wele.
Hac hen commans da c’hromman ar paour kès milinèr.
— Difun, ma breur, emezhan, poënt ê d’imp mont d’ar gêr.
Me na eo ket o cousked a ran ma zollio caër,
Me a zo bet en noz-man gant merc’h ar miliner,
Hac am eus bet diganthi eur roched lienn moan,
Ia, ha crampoès üoët ha lès caoulet d’am c’hoan.
— Jarni ! me ar meliner, terrupl out iffrontet,
Goude da ’fallagriach, mar deo gwir da lâret,
Ewit ma mez, emezhan, dont c’hoaz da gontan d’in ;
Breman am bezo rèzon deuz da iffrontiri.
Ar vroeg, gant al labourer, ha da zevel he mouez :
— Foei ! penoz, ’mezhi, breudeur, n’hoc’h eus-hu ket a vez ?
— Para ! ’me ar miliner, aze hec’h out ive ?
Mâleur d’ann hini dapin, pa golfenn ma buhe !
Ann neb welje ar c’hloarec hac he vreur labourer,
Ho dillad tre ho diou-vrec’h, o fourcan dre ’r rivier,
Hac hi en noaz o redec, nemet ho rochedo,
Heb clasq na tog na bonet, na boto, na lêro !...
N’hoc’h eus micher da c’houlenn, eure ar miliner
D’he vroeg ha d’ar bennherès, dansal, hep caout zoner.
Arajin rê ’r miliner, o welet e oa bet
Al labourer, en noz-se, er guele gant he vroeg.
C’hoas e peas boutaillad ar paour-kès miliner
D’ar c’hloarec, evit tewel, ha d’he vreur labourer.
En amzer he vroeg kentan, hen efoa bet brud vad :
Den a-bed na c’houll clewet a ve hanvet danvad.
Didostat da glewet hac e clewfet canan
Eur zonic divertissant, ’zo zavet er bloaz-man,
Grêt d’eur miliner iaouanc hen defoa bolante
Da gousked gant he vatès, — consideret en ze !
Ar miliner a lâre, eun de ’oe, d’he vatès :
— Mar cares dont er vilinn da gousked eun nozwès,
Me ray dit en arc’hant gwenn pewarzec pistolet,
Ha, mar na ves ket contant, eun habit violet.
Margodic a lavare d’he mestrès, en de-se :
— D’in-me a zo prometet cant scoet deuz ho leuve ;
Na cant scoet deuz ho leuve a zo d’in prometet,
Ha mar keret ho gônid, d’ec’h-hu ez int gleet.
— Penoz ’ta, eme ar vroeg, hec’h alfenn ober ze ?
Robardic, deuz ma c’homzo, ma mouez anavefe.
— Eur marc’had divizion etrezomp a zo grêt :
Hen a barlanto ouzoc’h, na larfet gir a-bed.
Robardic a lavare d’he vatès, an noz-se :
— Deuz ho kened, Margodic, eur joa vraz am eus me ;
Deuz ho kened, Margodic, me am eus eur joa vraz,
Ha, pa ve ’n tan er vilinn, me n’ rafenn ket a gâz !
Kement a gontantamant am eus deuz ho kened,
Ken a garfen-me warc’hoaz douarin ma fried !...
Robardic a lavare d’he vewel, en noz-se :
— Ma mewellic, emezhan, zaves-te a lec’h-se ;
Na zaves-te a lec’h-se, ha deus duman timad,
Davont da vêt ma matès, me ’m eus hi faët mad.
Ar mewel a lavare d’ar vatès, en noz-se :
— Euz ho kened, Marodic, eur joa vraz am eus me ;
Euz ho kened, Margodic, me am eus eus joa vraz,
Ha pave ’n tan er vilinn, na rafenn ket a gâz !
— Me na n’ on mui Margodic wit na out-te Robard,
Me eo ar vilinerès, ha te ’zo eur paillard !
— ’Trô Doue ! ’me ’r miliner, me eo ann trompletan,
Am eus kerc’het ma mewel ewit ma doganan !
— Hac ann Diaoul, emezhi, a oa en toul da c’houc :
Mar na oas-te ket dogan, ewit breman hec’h out !
Me ’c’h â breman da Gallac, pe d’eur gêr bennaket,
Da brenan d’am matezic eun habit violet ;
Da brenan d’am matezic eun habit violet,
D’am mewel am bô eun tog, ha d’am goaz eur bônet !
Me ’zo ma hano ar goucouc,
Brawa lapous a zo partout,
A zo noz ha de o canan,
D’ann dut da nem divertissan,
Couls d’ann ezec’h’ vel d’ar groage :
Hol am be soign dimeuz an-hè.
Da beder heur, canan bepred,
D’ar mewel da dorchan ’r c’hezec,
Ha da garzan ar marchossi,
Da c’hortoz ficha dijuni,
Ewit ma vô prest, mintinn mad,
Da vont d’ar parc da labourad.
Da bemp heur, e canan ’darre,
Da evertissan ar groage
D’ober zevel pront ar vatès,
Da c’horo ’r zaout, d’ho c’hass e-mès,
Ha da ruskellad ar bugel,
A ve o oelan ’n he gawel.
Da c’huec’h heur, e canan ’darre,
Da zevel ar re didalve,
Da nem scrappad, nem dic’huennan,
Da glasq keuneud ewit tomman,
Ha da ruskellad ar bugel,
A ve o oelan ’n he gawel.
Da nao heur, e canan bepred,
Da zevel ann dimezelled
Da nem benta, da nem ficha,
Wit monet d’ar bal da dansa,
Da zevel pront deuz ho guele,
Gant aon ver o c’hortoz an-hè.
Da dec heur, e canan ’darrè,
Da evertissan ar groage
Da lacad ar iod er billic,
Ha da ruskellad bihanic ;
C’hoas a lâran : « Depechez-vous ! »
Rac ann ozac’h a scandalou.
Da greiz-de, e canan bepred
D’ar werzed da vont da gousket,
’Dalec ho leïnn, bete merenn,
Ha, ma keront, a rant ouspenn :
Pep hini rei he volontè,
Na zoursian ken euz an-hè.
Mac’harit Grenès,
Guenezan.
AR C’HEMENER
Me garrie bea studiet
War eur matier hac eur secret
Er bed a dergondition,
Pere vlamer en peb fesson.
Da genta, ’r meliner ’ve blamet
Diwarbenn ar bleud hac ann ed ;
D’ann eil, ar serjant, gant he bluenn,
A laca liou war baper gwenn,
Hec’h a war maës hac en kêr
D’ober chasse da Bipi-Gouer ;
Ha d’ann drived ar c’hemener,
Diwarbenn ann neud, ar mezer.
Etre he rochet hac he goof,
Hec’h a gant-han eur pez etof.
Petra ’ra ’r meliner,
Pa gommanz he vicher ?
Mont da baotr-marc’h, mar na eus den
D’hen instrui ha d’hen kelen,
Da gass ar bleud, kerc’had ann ed,
Da deskin eva gwinn ha poker d’ar merc’hed.
Hac ar serjant, gant he bluenn,
Pa gommanz, hac hen ’ra ouspenn ?
— Oh ! brema comzet euz ar paotr
Na respect na pillic na pot,
Marc’h na cazec, porc’hel na gouiz,
Porpant, roc’hedenn nac inviz,
Tranch na pal, na scudel,
Na loa na kerneubeud contel ;
Ann ed er parc hac ann irvinn,
Ann teill, ar fagot hac al linn,
Hac anfin generalamant
’R pez ’zo indan ar firmamant.
Mar ’n eus pouar digant eun all,
Ez aïnt gant-han hol, mad ha fall ;
Ez aïnt hol, na vano netra,
Hac e lavar : et coetera.
Hac ar c’hemener, pa gommanz,
Hac hen ’ra he etad er-vad ?
— Evit laëres n’all ket nemeur,
Rac e ver bemdez euz he heul :
Muzuret ve ann danveiou,
N’a gant-han met ar bevennou,
Hac eun neubeud euz a bep liou,
A-weziou ter, a-weziou diou.
— Hac ar Meliner, pa gommans,
Hac hen ’ra he etad er-vad,
Ac’houde malan eur sac’had ?
P’antreo, er c’hommansamant,
Santel a vezo, ’vel eur sant,
Prompt mad a raï, ha bleud munut,
Hac a plijo meurbet d’ann dut.
Met heman, deus eur c’hostez all,
Pa deuer da glem ha d’hen tamal,
Gant eun nao pe eun du sermant,
Heman ho rento hol contant,
Ha prometti da Bipi-gouer
’Vo didommajet gant amzer.
— Hac hen a vezo c’henc’hamant,
Goude kenlies a sermant ?
— Ia, epad eur pemzec dewez,
A vô grêt gwell’, ar c’henta gwez,
Met pa santo ’vô marw ar brud
Euz anezhan, en mesk ann dud,
E troï eun tammic he escop,
Hac e cresko ’n tam en he c’hobr,
’Reï eun tam zoa d’he wenterès,
D’ober bleud groz d’ar vagerès.
— Na pe seurt chanson ve canet,
Pa ve ann tri den-man marvet ?
— Selaouit, me ’c’h a d’hi c’hana,
Setu aman ar psalm kenta :
« Marv ar serjant, binniget ann heur !
« Ar meliner, ar c’hemener ’zo êt d’he heul. »
— Na pelec’h ez int-hi êt ho zri,
Pa n’ho weler mui’ en hosteleri ?
— Ann dewarlerc’h m’int decedet,
Oant gwelet ho zri en noaz o redec.
— Gant petra oant ken spouronet,
M’oant gwelet en noaz o redec ?
— Lucifer, prinz ann drouc œlez,
A oa out-he ken didruez ;
Me n’oûn penaoz e cavjent’ den
Na d’ho souten na d’ho c’helen.
Sao, serjant, sao-te al lec’h-se,
Na fell da zen paea da dle ;
Carget ê ar bed a laeron
Er c’hoajou hac en hentjou dôn.
Ha te, Meliner, deus war-he-lerc’h,
Da val’ ar gwiniz hac ar c’herc’h,
Brema ’zo unan er velinn ;
’Zo eur fripon hac eur c’hokinn,
Hac a ve mezv, seiz dez ar sûn,
A-dal ar sadorn, bet’ al lûn ;
Mar ’c’h e da c’hobr ganid, gwez-all,
Gant heman ’c’h a daou gement-all.
Ha te, Kemener, ’zo indan,
Sao al lec’h-se, prompt ha buhan,
Ma dillad ann du d’ho helkennou (?)
Zo dibarfoeltret a beziou.
Gwell’ ve gant ann dud ober waz
Eget na ve redec en noaz.
Sao al lec’h-se, ha deus d’as ti,
Digor ê dor ann hosteleri.
. . . . . . . . . . . . .
— Me ’zo Serjant, na vankinn ket
War he saout ha war he gezec,
Mar hen eus loened en he graou,
Euz a dri, me em bezo daou,
Hac euz a c’huezec, em bô nao ;
Mar chom seiz gant-han, vezo brao.
— Ha me, eme ar Meliner,
Hen laco da goll he amzer.
Me hen digasso d’ar velinn,
Euz ann noz, kae euz ar mintinn,
Hen dalc’ho eno, bet ann noz,
Raï’ d’ezhan gwall c’hobr ha bleud groz.
Ha me, eme ar C’hemener,
Pa ’z in gant-han da choaz mezer,
El-lec’h seiz goalenn a vô rèd, ’
Me a reï d’ez-han prena dec,
Hac am bezo diou ’vit ma c’hont,
Alies ter, hep aoun na spont. . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
Iann Guyomar, eus Duault.
Eur miliner iaouanc, euz a vilinn Lojo [45],
A gichenn chapel Pezr, — goûd a ret he hano, —
Hac hen deveus sonjet, dre m’hen defoa sujet,
Da Scriva he hunvre en eur zôn vrezonnec.
Eun noz, goude ma c’hoan, me oa bet o vale ;
Dre chossel ma milinn, na me a dremene,
Pa glewis o canan eur vouezic trionfant,
Evel mouez ann eled, ’vont gant ann dour courant.
Pa oan êt em guele hac o tont da repoz,
(Me gred oa tremenet ann heur a hanter-noz.)
Eur vouezic sansoni
Deuas d’am difunin...
Biscoaz a gaëroc’h graz
Ma lagad na welas ;
O weled ma mestrès, rouanès deuz ann env,
Gant he air gracius, he bisaj dizro d’in,
’N he dorn, eur boket lavand,
En he greiz eun diamant,
En giz d’eur mezelour :
Hen teurel res en dour.
Na da daou de goude, da gewer ar mintinn,
Me gafas ar boket en poull-rod ma milinn,
Hep caver nep chanchamant,
Dre nerz ann diamant,
O vont gant ann dour courant...
Zelaouet hol, ha zelaouet
Eur zôn ’zo nevez gomposet.
Discan
O laer miliner
Laer, laer, laer,
O laer miliner
Miliner laer.
D’eur miliner laer hec’h eo grêt
’Hia d’ho zi da laeres merc’hed
O laer miliner, etc.
Pa oa eru en toul ann nor,
Na grede ket goulenn digor.
O laer miliner, etc.
Na grede ket goulenn digor,
N’he rae nemerd scrapat ann nor.
O laer miliner, etc.
Ma lâre darn a dud ann ti :
— It da digeri ’n nor d’ar c’hi.
O laer miliner, etc.
Fanchon a wie ann tenor
Deuas da digeri ann nor
O laer miliner, etc.
Tad Fanchonnic a lavare
D’ar miliner, eun deiz a oe :
O laer miliner, etc.
— « Digasit Fanchonic d’ar gêr,
Me ho paeo en arc’hant scler.
O laer miliner, etc.
— Fanchonic n’e naï ket dar gêr,
Na vô carget d’ezhi he faner
O laer miliner, etc.
Na vô carget d’ezhi he faner
Contrel da hini ar merser.
O laer miliner, etc.
Ar merser a zoug war he chouc,
Fanchonic a zougo araoc.
O laer miliner, etc,
N.M. Ar Braz.
De bonjour d’ac’h, ma dous Iona,
Diga dop top top tapa fara tarina
Doura doura dop !
De bonjour d’ac’h, ma dous Iona,
Ha setu me deuet ama.
D’ho pedi da zont d’ar pardon,
Da laket joa en ho calon.
— Re vraz enor ave d’in-me
Monet da bardona keit-ze.
— Re vraz enor d’ac’h nave ket,
Pa ’z on deut d’ho ti d’ho kerc’het.
— Lakit ho marc’h er marchossi :
Me a ia da nem haveï :
Deuit d’ar crec’h da azeza,
Ha me a ia da nem wisca ;
Me ia da wisca cotillon
Da vonet ganec’h d’ar pardon.
O tonet d’ar gêr a-c’hane,
Me a gonto d’ac’h ma doare ;
Me gonto d’ac’h ma zantimant :
Clewet oc’h hini am eus c’hoant.
— Me ’zo unan a daou, a dri
Dimeuz ar bôtred sans souci ;
Unan a dri hac a bewar
Euz ar bôtred a c’hoari gaër ;
Me n’am eus souci a netra,
Nemet c’houistellad ha cana ;
Nemet c’houistellad ha cana,
Lacad ma milinn da vala ;
Lacâd ma milinn d’vont en dro,
Ha starda merc’hed, a wejo.
Lucas mab miliner.
Eur c’higer iaouanc deuz ar Roc’h,
(Na larin ket he hano d’eoc’h,)
Zavas eun de deuz ar beure
Ewit mont d’ar foar da Gorlay.
Pa antreas ebars ar foar,
varc’hatas eur goz anouar.
Na ma oa grêt ar bris total
Ar somm deuz a dric’huec’h real.
Pa oa ’sevel gra ’r Stanc-Newe,
He c’hoz charitel a grene.
Ar pôtr a chass, ar c’hi a grog,
Mont a ra ’r goz vuc’h war arog.
Pa oa zavet en crec’h ar c’hra,
Cana ha c’huistellad a ra.
Na ma lere dre he c’huistel :
« Mar garri ar goz vuc’h er gêr,
« Mar arri ar goz vuc’h er gêr,
« Me werzo pemp scoed pep cartier ! »
Pa oa tremen ’n hosteleri,
Hen staga ar vuc’h deuz ann ti.
— « Hostis, reit d’in eur chopinad !
Me gred am eus grêt eur foar vad. »
Hac ann hostis a lavare
Na d’ar c’higer iaouanc neuze :
« — Pae da scodenn, ha kê d’ar gêr,
Tremenet out da vestr kiger,
Man da goz vuc’h coueet a blad,
Hac astennet he fewar zroad ;
Astennet he feder gar ganthi,
Hi anter debret gant da gi !... »
Françoise Bidew, Planiel.
Komenerrienn, pôtred a wri,
Roule dira lan lire !
Eun etat trist eo ho hini,
Roule dira lari lon la
Roule dira lan lire !
Eun etat trist eo ho hini,
O veza bemde ’n ti-man-ti !...
P’antreo ’r c’hemener en ti,
E clasco affer deuz ar c’hi ;
Ma lâro ’r c’hi ’wit he rezon :
— « Diwal, ma mestr, deuz al laeron ! »
Pa ia ’r c’hemener breïnn d’he leïnn,
A frott he gôf, crafign he geinn :
He daouarnigo vô croppet,
Evel crabano eun tonsec ;
Ar c’hemener, diwar he wri,
A debro iot kement ha tri,
Ma lâro ar wreg d’he matès :
— « Gra da heman soubenn al lès ! »
P’ô azeet war he varlinn,
Neuze ’fredono ar c’hokinn !
Na davo tam ’bed ’pad ann de
Da drouc-comz deuz eur re pe re ;
Na davo tam ’bed ’pad ar zûn,
Da drouc-comz deuz he werz-butun.
Ar c’hemener, en eun ti mad,
N’ ra met cana ha c’huistellad,
Bouta he benn er prennecho,
Gerwel ar merc’hed d’ann danso.
Pa ia ’r c’hemener d’ann danso,
Carg he c’hodel a veskenno :
Neuze lâro ar merc’hed coant :
— « Setu arri pôtr ann arc’hant ! »
Ha ma lâro ann eil d’eben :
— « Ar c’hemener a vô ma den ! »
Ar c’hemener n’eo ket eun den
Met eur c’hemener na n’eo ken :
Ha na gle beza interret
Na ’bars ar parc, nac er verred,
Met ’bars eun tammic douar kerc’h,
Ha chass ar barrous war he lerc’h ;
Ann diveradur deuz ar gwe
Vô ’n dour binniget war he ve.
Marie Yanno,
Kerabin, septembre, 88.
Daou gemener iaouanc a Langoat,
Ramazi, ramazen
Faradi, maden !
Daou gemener iaouanc a Langoat
A zo deut du-man da labourad.
Oant ket antreet mad en ti,
Ho deus goullet ho dijuni.
Peb a greunenn, peb a vouchenn,
Deus debret ar gemenerrienn.
Ma lavare ann oac’h d’ar vreg :
— Ar re-man ’zo re ger ho boed.
Ma lavare ar vreg bôpred :
— ’Vit eun devez na zantfomp ke.
P’oa zonet dec heur e Runan,
Oa laket ar iod war ann tan.
Leiz ’r goter vraz betec ar c’hrignenn
Deus debret ar gemenerrienn.
Ma lavare ann oac’h d’ar vreg :
— Ar re-man ’zo re ger ho boed.
Ma lavare ar vreg bôpred :
— ’Vit eun devez na zantfomp ket.
P’oa zonet ter heur e Runan
Oa laket ar gleurc’h war ann tan.
Peb a grampoënn, peb a zoussenn
Deus debret ar gemenerrienn.
Ma lavare ann oac’h d’ar vreg :
— Ar re-man ’zo re ger ho boed.
Ma lavare ar vreg bôpred :
— ’Vit eun devez na zantfomp ket.
P’oa zonet seiz heur e Runan,
Oa laket ar pôd war ann tan.
Peb a gartier kig-sal, peb anduillenn,
Deus debret ar gemenerrienn
Ma lavare ann oac’h d’ar vreg :
— Ar re-man ’zo re get ho boed
Ma lavare ar vreg bôpred :
— ’Vit eun devez na zantfomp ket.
— Tap d’in ann alc’huez a lec’h-se,
’Vit ma roïn arc’hant d’ez-he.
Peb a driwac’h diner deus bet,
Peb a vonnet bihan deus grèt.
Charlès Mallégol.,
Montroulès.
Arsa eta, ez an da em lacaët caër !
Me gred ’z on eur pôtr brao, ewit eur mesaër.
Met breman, pa medi ma loened o peuri,
Am eus c’hoant da vonet eun tu da bourmeni.
Coulscoude pa deuan da em gonziderin,
Am eus eur vicher fall, pini na blij ket d’in,
Rac falla da vicher a gement a gavfet,
Eo mesaër ar zaout, ar moc’h, pe ann denved.
Me ho c’hasso d’ar gêr hac ho laco er porz,
Hac ho losco eno, na roan ket a forz ;
Ha neuze me iello da weled ma mestrès,
En defot hi weled me hen em gav diès.
Pa, zan da wel’d merc’hed, hol a lavaront d’in :
— Sellet pôtric ar moc’h ! ober ra d’in c’hoarzin !
Coulscoude ar merc’hed em c’halon a garan,
Mui ewit kement tra a zo ’bars ar bed-man.
Me am eus eur vestrès hac a zo diread :
Evel diou voul c’hillo ez eo he daoulagad ;
He muzel estonuz, he geno ’zo eur forn,
Ha, war ma fe, he fri ’zo kement ha ma dorn.
He diou-c’har ’zo gwenvet, he zreïd a zo scarbet,
He c’horf ’zo teo ha bezr, he bisaj picotet.
Honnès ’zo eur plac’h vrao, herve ma zantimant,
Rac honnès ’zo ezet, ’wit-hi na eo ket coant ;
Hac ewit kement-se me hi c’har dreist peb-tra ;
Pa welan anezhi, me am be calz a joa.
Ha me iello breman ewit hi zaludin,
Neuze me a welo penoz a raï ouzin.
Dleout a ra bea ravisset ma speret,
Rac me ’zo eun den brao, na pa ven em wisket ;
Ewit-on da veza mesaër ann denved,
Me na dlean foueltr tra da nicun war ar bed.
Lâro neb a garo, pa ven em gempennet,
Na on ket divalo ! — Ia, rèd eo d’in monet...
Annaïc ar Loarer, ar vesaërès saout,
Honnès eo a blij d’in, hac a rencan da gaoud.
Coulscoude eur vatès a zo ’bars ann ti-man,
Hac a blij d’in ive, pa hi c’honzideran.
Coanta da blac’h iaouanc ! Daoust-a be-lec’h ez eo ?
Me a garrie awalc’h beza en he graso...
Met me wel Anna o tont : brema nin a gomzo ;
Hac a welin hac hen blijo d’eï ma c’homzo.
— Demad d’ac’h, ma mestrès, oh ! ia, a galon vad,
C’hui a zo war ar bed plijadur ma lagad.
Oh ! ia, groac’h al linad gant ann hol on hanvet,
Ar vraoa feumeulenn a gement ’zo er bed ;
Me a zo, a dra zur dimeuz a galite ;
Ma mamm oa bastardès, ha me a zo ive !...
Ar verc’h Vargot a zo laëret
la la !
Ar verc’h Vargot a zo laëret (bis)
Gant eur botoër coat eo êt.
Et eo gant eur botoêr coat
D’eur lojenn blouz, da greiz ar c’hoat.
Ar verc’h Vargodic a oele,
Na gafe den hi c’honsolje,
Na gafe den hi c’honsolje,
Ar botoër, hennès a re.
Hennès a lavar d’hei bepred ;
— « Tewet, Margot ! na oelet ket !
« Tewet, Margot ! na oelet !
« Coat d’ober tan na vanco ket ;
« Coat d’ober tan na vanco ket ;
« Bleut d’ôr crampos, na laran ket.
« Pa vanco dour, me iell’ da wit ;
« Pa vanco boet, me iello couit.
— « Ma vijen dimêt en ti ma zad,
Me ’m ije grêt eur fortun vad.
’M ije bet mab Kergadiaou,
’N efoa daouzec cougon en he graou,
Nac eur marc’h lard, er marchossi ;
Botoër coat n’eus foueltr hini.
Sabotier coat n’eus hini ’n he,
Met leiz lojenn a vugale.
— Ar botoër coat, pa labour,
N’eus ket affer da efan dour ;
Mès ar gwin ruz hac ar gwin gwenn,
Ar gwin ardant leiz ar werenn.
Eun amourouzic am boa bet :
Zoner a oa, na ouien ket.
Me ’tapout ma dorn war he c’hodel.
O santout penn ar grosunel ;
’Tapout ma dorn war he c’hodellou,
O santout penn he oustillou.
Ha me o c’houlen diouthan
Piou a zône gant ar re-man.
— An neb a zôn gant ar re-ze
A vewje greg ha bugale.
An neb a zôn ar benniou,
A renc cât calz a oustillou :
Eun ibil beuz en he c’henou,
Ha war he zaouarn eur frenjou,
Dindan he gazel eur zac’h-lêr,
Ha gwascan warn han dre voder ;
Eur goz crosunel war he scoa ;
Joaüssad ann dud iaouanc a ra.
Ar Gallic a lavare na pa oa coan ôzet (bis)
— coan ôzet :
— Foettet ganin ma c’hant scoet,
Ma c’hant scoet, ma c’hant scoet,
Hol nemet daou vennec.
Ar Gallic a lavare, pa oa ’n he bassion,
— ’n he bassion :
Tapet d’in ma binniou,
Binniou, Binniou,
Ma tennin eun tol zôn.
Taper d’in ma binniou ’zo duze war ann arc’h,
— zo walc’h,
Ma zonin d’ann dud iaouanc,
Tud iaouanc, tud iaouanc,
’Vit ma zanzfont ho gwalc’h.
Micher ann dud-gentil ’zo chaseal ar c’had,
— m’ oar vad,
Ha micher ann dud iaouanc,
Tud iaouanc, tud iaouanc,
’Zo rouli ann ebad.
Micher ann dud-gentil ’zo chasseal glujuri,
— ri-ri ;
Ha micher ann dud iaouanc,
Tud iaouanc, tud iaouanc,
Condui polizi.
Ann neb ’neus polizi, m’hen ped d’ho faca cloz,
— d’ann noz
Rac er gêr-man ’zo kijer,
’Zo kijer, ’zo kijer
O vale euz ann noz
Ma c’har ha ma c’halapoussenn,
Ha ma c’horf-justin lien gwenn,
A vezo tout d’am mab cloarec
’Wit ma ’c’h allo mot da vêlec ;
Ha ma scullô, ha ma loaïo,
Tout ec’h ant ganthan war eun dro ;
Ha ma c’hoz astel ha ma brae,
Ha ma c’hoz cribino, goude...
Ha pa vezo êt da vêlec,
Me a vô en robenn guisket,
Ha ma botô vô rubanet,
Ha ma c’holinettenn frizet,
Hac eur goeffurenn war ma fenn
Evel hini eun dimezel.
Fanchon Mao, Planiel
Mar aljenn goûd ar fesson, am bije composet
Eur chanson ’vit elogi ann trevad binniget
Pehini doug ann hano dimeuz a batatès,
Recour ar bopl en entier, en kêr ha war ar maës.
Gant-ho e larder mooc’h, ar saout hac ar c’hezec,
Ann dud diou wez bemdez ’vit pansion reglet.
Enaouet em gavfemb, gant deizio meurlargez
Tremen hep patatès, da noz ha da greiz-de.
Em gonzoli a allomp, rac pa vô tremenet,
E teuio ar c’hoaraïs, hac e vefont peillet,
Diou wez bemdez, en plasou, ha ter, en plasou all :
Pasq d’he goulz a arruo, en amzer ordinal.
Eun amzer a blijadur ’r chenchamant soubenn,
Hac eur foeltrenn kig-sal gant eur batatezenn ;
C’hui rei nerz ha courach d’ar paour keiz labourer
Da labourad ann douar, ma vô patarès caër.
Netra na eus en douar a brodu evel-t-he ;
’Benn ma van ar re goz, hec’h arri ’r re newe.
Na ouffenn reï d’ez-he a gaeroc’h elojou,
P’ê gwir lacan ’nezhe mestr ann trevad er vro.
Gwez-all oa ar gwinis estimet ar muian ;
Breman ê ar patatès a c’hone warnezhan.
Araoc ve mad ar gwinis, a renker hen crazan ;
Ha pa rafe glao, awell, pa ve ’r c’houlz d’ho zennan,
Hech aller ho fare ha dont d’ho sovetad,
Hac ann ed, pave gloebiet, na ra ket a voued mad.
Me ’m eus clewet eun den en hent o lavaret
Hen doa laket patatès, bars en plass eur c’hant ed,
Pa deuer d’ho zenna, lacad ho charread,
Hen eus bet da denna nao dumporellad vad.
Mar caret, e lavarfet e contan marvaillou ;
Hol dud ma zi ’zo contant da vonet da destou,
Hac am eus tri mevel hac ive diou vatès,
Hol ho deus zicouret lojan ar patatès.
Lezomp ar batatezenn da gomer he repoz :
Euz ar beure hi boazer, da greiz dez ha da noz,
Ha lâromp ’wit hon ricour, en kêr ha war-ar-maës,
Ann hol a vô maleurus, mar manq ar patatès.
Ar baysanted gant ho leas ho lonq tout tomm-scod,
Pez ha pez, bars ’n ho c’horf, ar-re ’n nezhe ’zo commod ;
Ann dudjentil, er c’hêriou, ho frepar dilicat,
Ho c’hass d’ar forn da boac’had, mès gant eun tam kig mad.
Canomp a vouez huël: Enor d’ar patatès,
A laker war ann daol a-raoc ar plad crampouès ! —
Canet gant Mari-Jann Marzinn, Pédernec, Gwengolo, 1888
Tostaët, compagnonès, ha gant patiantet
Deut da glewet eun disput, a zo newez zavet,
’Zo grêt ’tre ar baourentès hac ar binvidigès,
’Clasq goûd pini anezhe c’honeje ar procès.
Da genta, ar pinvidic a zerr he hol voïenn,
Ha gant eur sertenn maliz, diwar goust ar bewienn.
Monet a ra ar paour-ma ’n tal dôr ar pinvidic,
Mont a ra d’hen zaludi, gant eur vouez manific :
— Demad d’eoc’h, ma faeron, setu me deut d’ho ti.
— Na deu ket d’am zaludi gant seurt effrontiri !
Carget ez eo ann hentchou anoc’h, a vandenno,
Ha mar carfenn lodenni, mann ganin na vâno !
Kerz a lec’h-se, emez-han, p’ôtramant m’es casso,
Gant ar vaz a zo em dorn, ha keit ha ma pado !
Kerz a lec’hse, emezhan, dimeuz a dro ma zi,
Pe me a leusco warnout ma c’hi braz, d’es tibri !
C’hui ouiè ’walc’h, emezhan, ewit comer maouès,
C’hui ho pije bugale, ha calz a baourentès.
— Mar am eus-me bugale, ho ’m eus digant Doue,
’Wit lacad ar pinvidic da zalwi he ine.
N’oc’h eus ket sonj, ma faeron, ar pez a c’hoarveze
Na gant ar fals pinvidic, o tastnm he danve ;
Na gant ar fals pinvidic o tastum he voïenn,
Ha gant eur sertenn maliz, diwar goust ar bewienn ?
— Distro ama, ma mignon, ha me a raï dide
Nac eun draïc bennaket brema da gass d’ezhe ;
Ha ped Doue ewit-on, ma ’z amb hol da repoz,
’N eur veuli ’n otrô Doue, en gloar ar Baradoz !
Eur baourès coz.
Mab eun itron a Lannhuon
la la,
’N eus eur pennadic bleo melon (bis)
’N eus eur pennad bleo melon-coar,
A dap d’ez-han bet’ ann douar.
’Boue ouspenn bla na int crennet,
Met er bla-man a vont touzet.
Met er bla-man a vont touzet,
Nac a-benn tennan d’ar billet.
’R rouè Charlès ’n eus commandet
Creski ho fae d’ar zoudarded ;
A zaou wennec ha daou liard,
Cresco he bae da Iann zoudard !
Mac’harit Fulup
Mar gan-me biken d’ann arme,
Treidadira, ladiradireno !
Mar gan-me biken d’ann arme,
Me am bo eun habit newe.
Eun habit newe penn-da-benn,
Eun ancane ouz ma dougenn.
Eun tog a dri c’horn war ma fenn,
Ha war he leïnn eur blumachenn.
Eur zabrenn noaz ouz ma c’hoste,
Ewit mont treuzec ann arme !
Mac’harit Olier. — Pludual.
Zilaouet, ha me gonto d’ac’h,
Na allan ket hen nac’h, (bis)
Tenor ann amour, ha pa gommans crigin,
Dibôt ar veach ma aller hen torrin.
Me ’m eus caret fidelamant
Eur plac’h fur ha prudant,
Ha coant dreist an hol verc’hed, hep offansin hini,
E-lec’h ma varche na garrien nemert-hi.
Me ’m eus choazet eur vestres coant,
Eur plac’h fur ha prudant ;
Gened ha moyenn, netra na vanc d’ezhi :
Pebeuz plijadur dont d’hi c’honsideri !
Met arru ez eo ar mandat,
E-touez ar bôtred vad
Da dennan d’ar billet, en faveur ar Roue
Doue da gonzolo neb a digwezo d’hè !
Na pa oamb en kêr assamblet
Eun tri c’hant a bôtred,
Eno oa hirvoud, chagrin ha melconi,
Da c’hoûd piou vije zoudard ’wit parrouz Loguivi.
Pa oan er gambr, prest da dennan,
Me o commans crenan,
O sonjal em chalon, em speret,
A vijenn zoudard, ha gwir am boa sonjet.
Pa oa digwêt ar billet d’in
Ha me da déplorin,
O gwerc’hez Vari ! digwêt ar ballet d’in,
Setu me conscrit ’wit parrouz Loguivi !
Roët oe d’imp eun tam conje,
’Wit mont d’ar gêr neuze,
Da lâret adieu, kerent ha minoned,
Ha da gimiadin digant hon mestrezed.
— De-mad d’ac’h-c’hui, ma dous Mari,
Digwêt ar billet d’in ;
Arru ann amzer ma vo ret ho cuitad,
Hac ho tilêzel, marteze ewit mad !
— Ha possubl ve, ma zervijer,
Ve collet hon amzer,
Hac hon joaüsted troët ’bars en glac’har !
Me garje bezan ’n creiz calon ann douar !
— Mari, na lavaret ket se,
C’hui c’heus ho liberte
Da choas ho tezir, en parrous Loguivi,
Ha me ’zo breman dindan ho damani.
’N ker’liès plass ma valein,
Am bô zonj a Vari ;
Na noz na de na iei deuz ma speret,
Pa sonjfet ’n neubeutan, me deuio d’ho kweled.
Mari, en ho hol bedenno,
Bezet zonj ac’hanon,
Ha ma retornan c’hoaz d’am bro birwikenn
Me dalvo d’ac’h-c’hui en kefer eur c’hristenn.
Adieu, hospital ar Roue,
Me n’ho kwelin goude ;
N’am bezo pelloc’h nep-sort plijadurès
O pourmen dre-z-och en kefer ma mestrès !
Adieu, pors Brest ha Recouvrans,
’C’h an da guitaad Frans,
Ar Roc’h, Landernè, Castel-Pol, Montroulès,
Landivichau tremenen aliès !
Adieu, kerent ha mignoned,
C’hui na bartifet ket :
Canet eur zonic ewit em recreïn,
M’ hen graïo ive, pa vin en Enesi !
Plouaret.
Tri fôtr iaouanc deuz ar c’hontre
A zo partiet d’ann arme ;
Ho zri d’ann arme partiet,
Hac ho zri ec’h int glac’haret,
Abalamour d’ho mestrezed,
Pere a zo er gêr chommet.
Ar iaouancan deuz anezhe
A deu da c’houlenn he gonjè :
— Conjè, cabitenn, a c’houllan,
Ewit monet d’ar gêr breman,
Na da welet ma dous, Annan
Am eus clewet lâret zo clanv.
Az zoudard iaouanc a lâre,
’N ti he vestrès pa arrie :
— Demad ha joa ’bars en ti-man !
Ma dous Annan, pe-lec’h e-man ?
He c’hoar Mari a oa en ti
A respontas neuze ’wit-hi :
— Anna ’zo marw ha douaret,
Hac ive ma c’hoar all Jannet.
— M’ê marw Anna, n’ê ket gant joa,
Met gant keun d’ ’n amourous ’defoa !
Zilaouet hac e clewfet, hac e clewfet canan
Eur zôn a zo bet zavet a newez er bloaz-man ;
’Zo grêt da daou den iaouanc a barrouz Pleuverit,
Evit ar blawez daou dimeuz ar Republic ;
Evit ar blawez daou deuz a Republic Frans.
Kent ’wit lâret davantaj, me hec’h a d’hi c’hommans.
Diganec’h a c’houlennan iscuz, compagnonès,
Me na gomzi deuz a den nemet deuz ma mestrès...
Na en noz diarôc ha ma oa partiet,
An noz Pardon Pleuverit, hen eus bet lavaret :
— Deus ganin-me, camarad, deus ganin da vale,
Rac me renc kimiadi ouz ma mestrès, fete ;
Me a renc kimiadi fenoz ouz ma mestrès,
Rannan a ra ma c’halon gant ann dristidigès.
P’arrias en tal ann nôr hen eus bet remerket...
— Otro Doue ! emezhan, calon disconzolet,
Zerret ê ann dorojo, êt ann dud da gousked !
— Taw, a lâr he gamarad, na em disconzol ket ;
Taw, a lâr he gamarad, na em disconzol ket,
Me a scoo war ann nôr, ma vô dit digorret.
Hac hen skei daou pe dri dôl ewit goulenn digor,
Ha donet an hini goz da zigerri ann nôr.
En eur antren ’bars ann ti, noz-vad hen eus lâret,
En eur c’houlenn digant-he hac hi oa iac’h bepred.
Hac hi o respont d’ezhan oant iac’h, braz ha bihan,
— Ha c’hui, ’meï, gwerzed iaouanc ? Didostaët d’ann tan !
Ar boan, ann dristidigès hen efoa ’n he speret,
Ha comz gant he vestrezic hen eus bet goulennet.
Ma zav ’n hini goz neuze na war banc he gwele :
— Ma merc’hic kès, emezhi, zavet-c’hui a lec’h-se ;
Ma merc’hic kès, emezhi, zavet-c’hui a lec’h-se,
Da gomz gant eun den iaouanc, a zo arri aze.
Den na oar met-he ho daou, ha Doue ’zo en ne,
Ar boan ’zo o separi daou balon em garrie.
Lavaret hen eus d’ezhi, ebars eur gir newe :
— Pa vin en creiz ar brezel, hac en creiz ann arme ;
Pa vin en creiz ar brezel, hac en creiz ann arme,
’Wit me n’ho ancouaïn ket, ma dous, ma c’harante !
Gant ar Rekisizion ar goaz ’zo partiet,
Hac ar plac’hic dezolet er gêr a zo chommet ;
Hac ar plac’hic dezolet er gêr a zo chommet ;
Hac, hi a oele dourec d’he amzer tremenet.
Eun dewez deuz ar beure a savas mintinn mad,
Hi o clewet eun envnic o canan ’bars ar c’hoad ;
Hac hi o tostad d’ar beure elec’h ma bane gê :
— Ha te a nijfe ’wit-on, bete penn ann arme? bis
Da c’hoûd hac hen ’zo beo c’hoaz ma dous, ma c’harante ?
Ann envnic, p’hen eus clewet, d’ezhi hen ens laret :
— Na scrivet ho lizero, Fanchonic, pa gerfet ;
Na scrivet ho lizero, Fanchonic, pa gerfet,
Ha me a iello d’ho c’hass ann instant ma vont grêt.
Nac al lizero ’n he veg d’ann envnic ’zo laket,
En treuzec Metz Sant-Laurans gant he ez eo bet êt...
O tistrei euz eul leur newe,
Me am boa grêt eur bromesse :
Eur plac’hic coant ’m boa rancontret,
Hac a oa plijet d’am souhêt.
Ha me o c’houlenn digant-hi :
— « Contant a vec’h da zimezi ? »
— « Iaouankic mad a em gayan
Da zimezi c’hoas, er blâ-man. »
— « Eur mouchouër zei rû fleuriet,
« Ouspenn, eur walenn alaouret,
« Mar bec’h fidel d’ho promesse,
« Merc’h iaouanc, setu-int aze !
« Me ec’h a breman d’ann arme,
« Na da zerviji ar Roue ;
« A-benn eun daou vlà pe eun tri,
« Me a deuio d’hoc’h eureuji. » .....
Setu ann daou vla tremenet ;
He zad a neus hi dimezet,
He zad a neus hi dimezet
D’eun d’en coz ha na garrie ket.
— « Ewit zenti euz ho comzô,
« Ma zadic, me hen kemerro ;
« Me hen kemerro ’wit pried,
« Mès cousked gant-han na rin ket ! » .....
Pa oa ann anter-noz o sôn,
Hi o clewet mouez eur c’hlêron ;
Hi ’clewet mouez he zervijer,
Oa o retorn euz ar brezel.
Ann nôr pa deus bet digorret,
En he c’herc’henn ê bet lampet ;
En he c’herc’henn ê bet lampet,
Ar plac’h kerkent a zo marwet.
Neuze, d’eur mewel oa gant-han,
Hac a lârer Pierr anezhan :
« Pierri, ma mewel, zent ouzin,
« Comer ma c’hleze, gra ouzin !
« Setu aze ma hol arc’hant,
« Ive ma hol accoutramant !
« Kerz d’ar gêr ha lar d’am c’herent
« A vin marwet er regiment ! »
N’ oa ket he c’hir peurlavaret,
En he gic’henn ec’h ê marwet.....
Ha setu eun intanv coz grêt,
Ann noz kenta deuz he eured.
Marc’harit Fulup.
Pa vec’h-c’hui, ma mestrezic,
’N eur guele, cousket mad
Me a ve, ma mestrezic,
O lavigan, ’n eur vag.
Pa vec’h-c’hui, ma mestrezic,
Dre ann assambleou,
A ven-me, ma mestrezic,
O paean ma gueliou.
Marguerite Conna. — Pludual, août 1889.
Zilaouet hol hac a glewfet (bis)
Eur zôn zo newe gompozet :
Ehamptira, tra la la laire,
Ehamptira, tra la la la!
Eur zôn ’zo newe gompozet :
Da verc’hed Keriti ’c’h ê grêt.
Me a wel merc’hed Keriti
O tiskenn gra ann Abati ;
Ganthe a zo pannerado
Crampous gwinis, boutaillado !
Ar c’habitenn a lavare
Na d’he vartoloded neuze :
— Lecomp ar chaloup var ar flod.
M’efomp ganthi da vord ann ôd ;
M’efomp ganthi da vord ann ôd,
Da vèt ar merc’hed zo ’n c’hoant pôtr.
Ma vije bolonte Doue,
Vije aman ’n Douar-Newe !
Ma vije bolonte ’r Werc’hès,
Rajemp aman hon feskerès,
Rajemp aman hon feskerès ;
Entre ar Yulc’h ha Molanès ;
Entre ar Yulc’h ha Molanès ;
’N ti Jan Hamon, ar zalerès ;
’N ti Jann Hamon, ar zalerès,
Teufemp d’ho kwelet aliès.
Adieu Perros ha Pleranec,
Santès Barba, Beg ann Drinded !
Adieu Penn-Briat, ewit mad,
Adieu, ma dous ! c’h an d’ho cuitad.
Ervoan Richard. Pampoul.
Diwar ma scaon, en toul ma dor,
Me ’wel ma dousic war ar mor ;
Me wel ma dous, me wel ma c’hoant,
Me ’wel ma hol gontantamant !.....
Martoloded ann Oriant
A zo meurbed pôtred friand ;
Met n’ho deus ket calz a enor,
Laeres plac’hed euz toul ho dor.
Laeret ho deus ma dousic coant,
Da gass ganthê ’n ho batimant !
Ma dousic iaouanc a oele,
Na gafe den hi c’honzolje,
Na gafe den hi c’honzolje ;
Nemert ar c’habitenn a rè.
— « Tawet, merc’hic, na oélet ket !
Wit ho puhe na golfet ket ;
Wit ho puhe na golfet ket,
Hoc’h enor c’hoaz na lâran ket.
Euz ar memeuz tôl a goanfomp,
Er memeuz guele a gousqfomp.
Ar plac’h iaouanc neuze laras
D’ar c’habitenn ’vel m’hen clewas :
— « Gwell eo ganin cant gwech merwel,
Hac en creiz ar mor em deurel ;
Hac em deurel en creiz ar mor,
Kentoc’h ewit coll ma enor!
Kentoc’h ewit coll ma enor
A zo zûr ar gwella tenzor !
Rac ann enor, pa ve collet,
Ewit hen clasq n’hen cafer ket,
Nann, n’hen cafer ket er marc’had,
Da brenan zac’had ha zac’had !
Caër ’zo hen clasq, n’hen cafer ket
Da brena en neb lec’h er bed. »
Ar c’habitenn a lavare
D’he vartoloded en de-se :
— « Casset ar plac’hic-man d’ar gêr,
Rac me na on ket eur preizer ;
Eur preizer biscoaz na on bet,
Ha na vin bikenn, me a gred ! »
En Oriant ’zo nem gavet
Eur vatimant carget a ed ;
Eur vatimant carget a ed ;
Deut hol, merc’hed, hac hi gwelfet.
— Merdead, pegement ann ed ?
— Seiz livr, itron, am eus cavet ;
Seiz livr, itron, am eus cavet ;
Deut war ar pont hac a welfet.
Ar c’habitenn lâras neuze
D’he vartoloded, en de-se :
— Boutit d’ar franc, martoloded
Eur plac’hic coant am eus tapet.
Ar plac’h iaouanc a lavaras
D’ar c’habitenn, pa hen clevas :
— Clevit, me ’zo merc’h d’eur baron,
Na gouscan ket gant pôtr goudrôn ;
Me ’zo merc’h eun den a enor,
Na gouscan ket gant tud a vor ;
Me a ’zo merc’h d’eur c’huzulier,
Na gouscan ket gant eur preizer !
Ar c’habitenn lâras neuze
D’ar plac’h iaouanc, pa hi c’hleve :
— Clevit, plac’hic, n’ c’hourdrouzit ket,
Kercoulz ha c’hui oc’h eus caret ;
Rac me ’zo mab eur preizer mad,
Hac hen eus c’huec’h biz war bep troad ;
Hac a bep amzer ma zud-me
Ho deus bet talvezet ho re.
Martoloded ann Oriant
A zo meurbed pôtred friant,
Met n’ho deus ket calz a enor
’Laeres eur plac’h a doul he dor.
(Fanchon Mao.)
En Pors-Louis zo discarget
Eur vatimant carget a éd ;
Eur vatimant carget a éd,
A winis ru marigellet.
Eun dimezell coant deuz a gêr,
Ha merc’h eur grocher braz mezer,
Ha merc’h eur grocher braz mezer
Diskennas war borb ar rivier.
— « Dimezel coant, mar teziret,
Ebars er bord a tiskennfet.
Ebars er bord p’ê diskennet
Ar c’habitenn d’ei neus lâret:
— « Dimezel coant, er-fad sonjet,
Fenoz ganin-me a chomfet.
Ann dimezel coant a lere,
Na war ar pont pa bourmene :
— « Me glew ma zad euz ma gerwel
Dont d’ar gêr war dro ma bugel.
— « N’ man ket al liou war da visaj
As be cousket biscoas gant gwaz.
— « Cabitenn, mar na grédet ket
Tostât d’ar bord hac a glewfet !
Na d’ar bord pa eo tosteet
En creiz ar mor deuz han tôlet.
Ibid.
— Plac’hic, plac’hic, plac’hic iaouanc,
Antret ’bars ar vatimant.
Er vatimant p’eo antreet,
’N creiz ar ganel eo bet mouillet.
— Me a zo merc’h eun offireer
Na gouscan ket gant moraër.
— Na pa vefoc’h merc’h d’ar Roue,
Ann noz-man cousqfet ganin-me ;
Ann noz-man cousqfet ganin-me
Ann noz a zeu, gant eguile.
Laket ’n taboulin en tro kêr :
Collet ganthi he davanjer ;
Laket ’n taboulin er c’hanton
Et ê ’n dimezel da itron.
Pemp cant mil scoed hi deveus bet
Ewit he c’hampagn tremenet ;
Nac eur mab bleo melen friset ;
Petra ’n eus den da lavaret ?
Eur c’habitenn a Vontroulez
A zo desedet he vetres,
A zo desedet he vestres,
Eiz de a zo hag eiz nosvez.
Eiz de hac eiz nosvez a zo
P’erruas ganthan ar c’hêlo ;
P’erruas ar c’hêlo ganthan
A oa deuz an dôl o coanian.
Ar c’habitenn iaouanc ’lare
D’he gompagnonès, en noz-se
— Ma vijen lec’h ma c’hoantajen
N’ vije ket aman a vijen ;
Ma vijen lec’h ma c’hoantajen,
En kêr Lanhuon a vijen.
Eno a zo eur bennheres
A zo em c’halon rouanes ;
Me ec’h aïo di d’hi goulen
Digant he zad hag he c’herent :
Mar ben-me refuzet gant-he,
Me lacaï ober lestr newe,
Ec’h aïo ganthi d’ar mor gwenn,
D’ar mor glaz ha d’ar mor melenn,
Ec’h aïo ganthi d’ar mor dû
Ec’h aïo ganthi da bep-tu.
N’ oa ket he c’hir peurlavaret,
Cannader ’r gambr ’zo antreet,
Cannader ’r gambr ’zo antreet,
’N he zorn lizer dû cachedet :
— Dâlit, cabitenn, ha lennit,
Comerrit cador hac azezit.
— N’ê ket red azeza en cador
Nag ewit lenn eun tam paper ;
Hag ’ve ennhan tric’huec’h feuillen
Em zoa m’hen lenno penn-da-benn,
N’oa ket ’l lizer digorret mad,
Oa an dour war he zaoulagad ;
N’oa ket al lizer peurlennet,
Oa gant he dêlo distrempet :
Adieu, ma mamm ! adieu, ma zad !
Biken n’ho kwel ma daoulagad,
Adieu, kerent ha mignoned !
Na deuin pelloc’h d’ho cuelet.
Adieu, merc’hed a Zan-Malo !
C’hui na gontfet ken ma fajo ;
Na gret oc’h eus c’hui aliès,
Tro ma oa bew ma fennheres.
Jân ar Morvan. — Rospez.
Jannet Helari, merc’h he mamm,
Brava plac’h iaouanc ’zo en Dinam[47]
Ha na hall ket sevel he fenn,
Gangt ann dudjentil euz hi goulenn.
N’ê ket eun denjentil e deus bet,
Rac eun den a vor deus eureujet ;
Deus eureujet eun den a vor,
He ano Iann ann Arc’hantour.
Iann ann Arc’hantour a lâre
D’he bach bihan, eun dez a oe :
— Pajic, pajic, mar am c’haret,
Te ’c’h a d’ar gêr, me na an ket ;
Te ’c’h a d’ar gêr, ’me na an ket,
Gra ma gourc’hemeno d’am pried ;
Cass d’ei ma rochet leun a voad,
Ha lâr d’ei hi c’hannan er-vad ;
Ha lâr d’ei hi c’hannan er-vad,
Gant ann daero hi daoulaad.
Lâres d’ei, ma commer par,
Commer eul labourer douar ;
Commer eul labourer douar,
Pe eur paotric coant marichal ;
Pe eur paotric coant marichal,
Gant den a vor hi vô war var.
Lâres d’hi rei he merc’h henan
D’an-neb hi goulenno kentan,
Na re ket tenzaour a verc’hed,
Na int ket mad da em vired ;
Ha cass he mab bihan d’ar scol,
N’hen disco ket da den a vor ;
Met he mab henan, m’hen goar er-vad,
A vô den a vor, vel he dad ;
Hac he merc’h iaouanc d’al leandi,
Mado ’walc’h ’zo da reï gant-hi ;
Mado ’walc’h ’zo da reï gant-hi,
Tric’huec’h cant scoed leve ’zo em zi[48].
Canet gant Mac’harit Fulup.
Plûnet, septembre 1872.
Ar marc’hadour newez a lavare
Na d’he vartoloded, hac a neuze :
— Amarret ma chaloup dimeuz ar c’hê,
Ma ’c’h in da welet Fantic ann Nove,
Ma ’c’h in da welet Fantic ann Nove,
Ha da gass d’ezhi eun habit newez...
— Na bonjour d’ac’h-hu, Fantic ann Nove,
Setu me deuet d’ho kwelet hirie ;
Setu me deuet d’ho kwelet hirie,
Ha da digass d’ac’h eun habit newez.
— Ha d’ac’h, emezhi, marc’hadour newez,
Beza ’m emp eur mab caër evel ann dez ;
Beza ’m emp eur mab, pewar miz a zo,
Pa gerfet breman, nimp a eureujo.
— Hoc’h eureuji, Fantic, na allan ket ;
D’eur plac’h a Vro-Zaos ez on dimezet.
— Na mar gout dimêt d’eur plac’h a Vro-Zaos ;
Me a ra ganit ma c’hant mil malloz,
Hac ouspenn hini ann ôtrô Doue,
Ken war vor, war douar, ’lec’h ma ’c’h î te.
— Tawet, Fantic, ha na laret ket se,
Ni hec’h ei hon daou d’al leuriou newez.
Ar marc’hadour newez a lavare
Na d’he vartoloded, hac a neuze :
— Disamarret ma chaloup deuz ar c’hê,
Bet am eus malloz Fantic ann Nove ;
Bet am eus malloz Fantic ann Nove
Hac ouspenn hini ann ôtrô Doue ;
Hac ouspenn hini ann ôtrô Doue,
Ken war vor, war douar, ’lec’h ma ’c’h in me.
Na ’n efoa ket ha c’hir peurachuet,
Nac he lestr newez ’zo bet concouret ;
Nac he lestr newez ’zo bet concouret
Hac he hol vad, hac he vartoloded.
— Chapel Itron Varia a Gerfot
A lavar ann holl ’zo eur plass dévot...
Mar keret conserv d’in-me ma buhez,
Me a zavo d’ac’h eur chapel newez ;
Me a zavo d’ac’h eur chapel newez,
Na deuz a goat sab, en Douar-nevez.
Ha me a iello breman da Vulat,
Dierc’henn, discabel, ha war ma z road ;
Dierc’henn, discabel, ha war ma zroad,
War benn ma daoulin noaz, mar gallan pad.
Mar arri Fantic ann Nove aman,
Et, martoloded, na d’hi zaludan,
Ha lâret d’ei : bonjour, ma mestrès vad !
Et hec’h ê ho carantez da Vulat ;
Et hec’h ê ho carantez da Vulat,
Dierc’henn, discabel, ha war he droad,
Ha mar gall retorn d’ar gêr en buhez,
Hen hoc’h eureujo, Fantic ann Nove !...
Une autre leçon débute ainsi :
Ken caër evel ar bleûn per,
Pe evel ar roz mezper ;
Pe evel ar roz mezper
Ez eo merc’hed coste Treger;
Ispisial Fantic Labbé,
Deus er bloaz-man kezlo newe ;
A deveus bet eur mab bihan
Euz eur marc’hadour a Rouan...
Mar plij ganec’h, zilaouet hac e clewfet cana
Eur zonic a zo zavet a newe ’wit ar bloa ;
Da eur martolod iaouanc hi a zo bet zavet ;
En deiz ma oa eureujet, ê bet dispartiet ;
En deiz ma oa eureujet ’n eus bet commandamant
Da zervijin ar Roue (rèd eo beza contant) ;
Da zervijin ar Roue (rèd eo oboïssan),
Hac he dous coant Franceza na ra nemet goelan.
— « Tawet, ma dous Franceza, tawet, na oelet ket,
War-benn eun neubeud amzer me deui c’hoaz d’ho kweled.
War-benn eun tri bloaz aman, pe bewar d’ann hirra,
Me deui d’ar vro adarre, ma dous coant Francesa ;
Ma dousic coant Francesa, me deui arre d’ar vro,
Deui ganin aour hac arc’hant, ha calz deuz a vado. »
Ann tri bloaz ’zo tremenet, hac ar seiz ’zo ive,
Hac ar martolod iaouanc na deu ’ket d’ar c’hontre.
He dousic coant Francesa ’zo dimezet arre :
En deiz ma oa eureujet, deus bet kezlo newe ;
En deiz ma oa eureujet, deus bet kezlo newe,
Distro he fried kenta a oa êt d’ann arme.
Antren en hostèlèri hen deveus goulennet :
— « En han’ Doue, emezhan, ha me a ve lojet ?
En han’ Doue, emezhan, ha me a ve lojet ?
Arru ê ’n abardaë, n’ouzon pelec’h monet.
Unan deuz ar mewellien hen eus d’ezhan laret :
— ’Leal, martolod iaouanc, na veer ket lojet : (bis)
Assistanted ann eured ’zo aman repuët.
Ann den-man a bourmene ouz ann eil penn d’ann ti,
Cavoud a ra he vamm-gaër, goulenn ’ra digant-hi :
— En han’ Doue, emezhan, ha me a vô lojet ?
Arru ê ’n abardaë, n’ouzon pelec’h monet.
Ann hini goz, a glewas, deus d’ezhan lavaret :
— Oh ! ia, martolod iaouanc, ia, lojet a veet ;
Roït d’in ho balijenn, ho aour hac ho arc’hant,
’Samblès ganimb c’hui goanio, breman zouden vatant.
Ann den-man, n’ê ket abof, zo êt da azean
’N kichen ar vroeg a eured, er scabel huëllan.
Pa oant ouz tôl o coanian, hen eus bet goulennet :
— Da vêt ar vroeg a eured ez in-me da gousked ?
Unan deuz ar mewelienn, hen eus d’ezhan lâret :
— Tawet, martolod iaouanc, na drouc-comzet c’hui ket ;
Tawet, martolod iaouanc na drouc-comzet c’hui ket,
Ar plac’h hirie eureujet ouzoc’h n’apparchant ket.
Ann den-man, p’hen eus clewet, ’zo zavet en he za,
Hac a gommans da ziscour gant he dous Francesa.
— Leret-hu d’in, Francesa, Francesa, ma dous coant,
Petra ’c’h eus grêt gant ’r oalen ha gant ann diamant ;
Petra ’c’h eus grêt gant ’r oalen ha gant ann diamant
Am boa laket war ho piz, ouz tôl ar zacramant ?
Francesa, p’hi deus clewet, em laca da oélan :
— Otro Doue, ma Doue, petra rin-me breman ?
Otro Doue, ma Doue, petra am eus me grêt ?
Da eiz heur oan intanvès, breman ’m eus daou bried :
Da vêt pini anezhe ez in-me da gousked ?
Da vêt ma hini kenta am eus c’hoant da vonet.
Pa oa debret ho c’hoanio, hen deveus bet lâret :
— Eur c’harto pe eun dinso ra vezo digasset ;
Eur c’harto pe eun dinso, ’wit goûd piou a gollo ;
Ann hini a c’honeo gant ar plac’h a gousco !
Pe deus ganin, labourer, duman war ar ieot glaz,
Da c’hoari eun tôl cleze, pe ’tramant eun tôl baz ;
Da c’hoari eun tôl cleze pe ’tramant eun tôl baz ;
Ewit eun turgner-douar n’ ket ewit-on c’hoaz !
Eguile, p’hen eus clewet, d’ezhan ’n eus lavaret :
— Mar dê honnès da bried, te all hi c’homerred !
Ha te allo mont ganthi eun tu da goste ’n ôd,
’Wit goûd ha te a gafo eul lestr bennac war flod,
Ha pa ’s pô cavet unan, te allo ambarcan :
Petra oûfès da ober, martolod, er vro-man ?
Tudo iaouanc da dimezi,
Tosteit aman, m’ho kelennin.
Mar dimeet, ’vel ma leret,
N’ gemerret ket martoloded !
N’ gemerret ket martolodo,
Pe deuz a chagrin lod a pô.
Pa ve groeg ’l labourer ’n e guele,
Ve groeg ’r merdead war vale.
Na pa deu ’n awel da c’houezan,
’Teu he c’halonic da ranna ;
’Teu he c’halonic da ranna,
He goad ’n he goaziou da ienan.
Dont ’ra tamm ha tamm da doull ann nor ;
— « Oh ! gwassa bar tourmant a dior ! »
Ma vijenn perc’henn da bemp cant scoet,
Me a ouije piou da gemerred !
« Ma vijen perc’henn d’eun danve braz,
Neuze, ma mignon, me rafe ma choaz :
« Na me a choazfe mab an ti mad,
A ouije hac arad ha plommad ;
« A ouije hac arad ha plommad,
Ha ’bars en he graou ’vije zaout mad.
Guelet anezhan, ha noz ha de,
Ha cousket ganthan euz ma c’hoste.
Lec’h buhe ar paour-kès martolod
A ve noz ha de ’n peril ann od ;
A ve noz a de o torbilad,
War daou damm plankenn o ruskellad.
Intanvez Peutite. — Kerbors.
Tostaët, braz ha bihan, prestet d’in ho silanz,
D’ober attansion, gant joa ha rejouissanz.
Dorojo ar Baradoz me wel a zo digorret
Gant a prinz Emmanuël, eil ferson ann Drinded.
Pa bec’has hon tad kentan, o terri lezenn Doue,
Oe serret dor ar Baradoz out-han hac he vugale,
Mes Jesus, dre druez, digorras dor ann nef,
’Zo em grêt den evidomp, — rentomp gloar d’he garantez.
Pa dè St Joseph hac ar Werc’hes da Vetheleem da em repuï,
Oe serret ann nor out-hê gant kement oa en-hi ;
Oe serret ann nor out-hê gant kement oa en kêr :
Pebeuz tristidiges evit mam hon Salver !
Hi cavout eur marchosi, el-lec’h na chome den,
Hac em laced en abri, rac ann avel oa ien.
Criz vije gwelet neuze ar Werc’hes, hon itron,
War eun tam foenn azeet, he mab euz poul he c’halon,
Hac hi font d’hen ambrassi, d’hen lacad da gousked,
Ha da bresanti d’ehan he leas secr ha binniget
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ann ad-Eternel, p’hen eus gwelet oa ganet ar Messi,
Hol eled ad Baradoz hen eus bet digasset
Gent ho mouezio ravissant [49]
Da gana gloar melodi d’ann Doue hol-buissant.
Eur steredenn a lugerne dreist ann hol steredenno
E deus casset ann tri Roue da dont da chench a vro,
Da visita ’r mabic Jesus, da gass dezhan peb a bresant ;
Pa na c’houl ket a vado, offromp hon c’halon d’ezhan.
Bloazvès mad a souhetan
Da gement ’zo en ti-man,
Bloazvès mad ha evurus,
Avantur vad d’ar re iaouanc digant Jesus,
Iec’hed ha prosperire,
Ar Baradoz en finn ho puhe !
Pédernec. — 1888.
Piou ê ar plac’hic ’c’h a gant ar ru,
Gant he mantel c’hlaz, he brozic ru,
Hac hi o kerzed ken diread,
He c’horf ganthi beteg he lagad ?
Mari Jouassin rer anezhi,
Ha Zant Joseb a zo ganthi,
Ha Zant Joseb a zo ganthi
Conductor d’ar Werc’hes Mari.
’N ti ann den cruel p’int arruet,
Goulenn da lojan hi ho deus grêt.
— Leun ma c’hambrjo ha leun ma zi,
Bemdez, deuz a dremeneri,
Bemdez, deuz a dremeneri,
Ha na vefet ket lojet, Mari.
Beza ’n efoa eur mab cloarec,
Na d’he dad hen eveus laret :
— Allas ! ma zad, c’hui ’zo manket
Na pa n’ho peus Mari lojet.
— Na ma na teus truez outhi,
Kerz war he lerc’h ha distro hi,
Kerz war he lerc’h ha distro hi
Hac hi laca er marchossi.
Er marchossi p’int arriet,
Mari da Joseb deus laret :
— Joseb, Joseb, hastet buan,
Deuz ar merc’hed clasket unan,
Clasket unan deuz ar merc’hed,
Rac ma foaniou a zo cresket.
En toul ann nor p’ê arriet,
Na Joseb hen eveus laret :
— Laret deus Mari d’in donet
Da glasc unan deuz ho merc’hed.
— Ma merc’hed ’zo êt da gousked ;
Ken a vo dez na zavfont ket,
Met Berta ’zo war ann oalet,
Honnes a peo, mar keret.
N’oa ket ar gir peurachuet
Nac ar Werc’hes ’zo arriet :
— Bertet, Bertet, goure ma mab,
Me roïo dit eur gopred mad ;
Zantes er Baradoz a vi,
Da oel a vo ’roc d’am hini.
— Penoz ’c’h alfenn ho sicouri
Ha me n’am eus met bete ma as-dorn ?
N’oa ket e gir peurachuet,
Brec’h ha daouarn defoa Bertet ;
Brec’h ha daouarn defoa Bertet
Coulz ha hini he c’hoarezed.
Na ’bars er c’hraou p’oant arriet
Bertet neuze deveus laret :
— N’oa ket e gir peurachuet,
C’huec’h pilad coar ’zo allumet,
Ha war lerc’h c’huec’h ez oa daouzec,
Rac beza oa loar ha stered ;
Rac beza oa loar ha stered
Da c’henel Redemptor ar bed.
Creiz tre ’n ijen hac eun azen,
Mesq eun dornad bihan a foënn ;
Mesq eun dornadic a foënn glaz
Ez eo ganet ar Messias !
Daoust petra a zo a newe,
Mar e-man ar bobl war vale ?
En Bethlehem, hon eus clewet,
Zo eur mabic newe c’hanet,
Laket er bed, d’he repozin,
Gant he vamm, ar Werc’hes Vari.
’Vel ma teu ann noz da dremenn,
’Vel ann heol a-dreuz eur werenn,
Ec’h ê gânet, hep offansi,
Jesus, en poul-calon Vari ;
Mari, hep coll he furete,
A zo mamm da wir vab Doue ;
Pried ê d’ar Speret-Santel.
Gloar da Vari, Gwerc’hes fidel !…
Eur steredenn gaër ha brillant
Apparissas en Oriant ;
Eur steredenn a gondue
Da Vethlehem ann tri Roue.
Ann tri Roue a lavare
Da Herodès, nac ha neuze :
— « Deus ganimp eta, Herodès,
D’adori mabic ar Werc’hes ! — » …..
N’oa ket ho gir peurachuet,
C’h ê ’r steredenn disparisset…..
En Bethlehem p’int arruet,
Na d’ann douar ec’h int stouet ;
Ec’h int stouet war ho daoulin
Da adori hon Mestr divin ;
Ha, gant ar joa defoa out-han,
Commansjont ho zri da oelan,
Ha d’offr d’ez-han peb a brezant,
Tri frezant caër ha consecant,
Tri frezant caër a gonzecans,
Ann aour, ar myrrh, hag ann ezans.
Ann tri Roue carget a fe,
En eur oelan dre garante,
A gimiad deuz ar Roue c’hloar
Ra he antre war ann douar :
Adieu, adieu, mabic Jesus,
Adieu, mabic carantezus,
« Adieu, adieu, Zalwer ar bed,
« Nimp a esper c’hoas ho kweled,
« Hac a esper cânan Nouel
« Ganec’h er joaïo eternel ! »
Marianna ’r Grand Planiel.
Pa oa ’n Itron Varia dous en he gwele,
E teuas d’ezhi eun hunve :
He mab o tremen o tizremen
A-biou d’ezhi, euz hi c’hontempli,
Ma lavaras evelhenn d’ezhi :
— Ma mammic, lavaret-hu d’in
Pe c’hui a gousq, pe c’hui a repoz ?
— Ma mab, na gouscan, na reposan
Eun hunve drezoc’h a sonjan.
— Ma mammic keiz, lavaret d’in
Pez hunve ez hoc’h hini ?
— Ma mabic keiz, gwelet a ran
A vefet comerret hennoz,
Gant eur goulaou sclezr, ’n eul letern cloz ;
En eur groaz a veet staget,
Ha gant scourjeo plom foetet ;
’N ho pisach sacr a vô scopet,
A dolio treid veet ruillet.
— Ma mammic, gwir ê hoc’h hunve.
Neb a oufe hac a larfe
Ann hunve-man, ter gwez bemde,
Ter gwez en noz, ter gwez en de,
Biken dour na tân n’hen gwalfe,
Nac en ifern na diskenfe ;
Tri de ha ter noz ’rôc ma varwfe,
Ouife pe heur e tesedfe.
Marc’harit Fulup. — Plouaret, juin 1885.
Eun de ’zo deut ! Hep laked mar,
Na ’neus biscoaz cavet he bar :
Frailla ’r veïn, dizec’ha ’r gwe,
Ha zerri ann noz da greiz-de.....
Judas a zo prim ha buan,
O vale gant ur flammes tan,
O vale ’n heur anter-noz
Gant eur golo ’n eur letern cloz.
Ar Werc’hes Vari ’c’houlenne :
« Piou zo o tremen dre aze ?…
— « E-man Jezus a Nazaret
« Ovoned gant ann tyranted !…
Eur boud spern, eur boudic spern-gwenn
A zo gant Jesus war he benn,
Ha gant Mari eur boud spern glaz
Wit difen he mab deuz Judas.
— « Dalet ma c’hoeff diwar ma fenn
« Wit dizec’ha d’ec’h ho croc’hen !.....
Perjer ann ifern vo zerret,
Dor ar Barados digorret,
Gant gras Doue, n’ vo den collet !
Mac’harit Fulup.
P’oa an ter Vari o wried
En jardin vraz ar Pradennec,
Erruas ’n otro San-Iann gant-he,
Da anonz d’he kèlo newe.
— « Ha de mad d’ec’h c’hui, ma moereb,
’C’h eus ket gwelet Zalwer ar bed ? »
— Otro Sant-Iann, c’hui oa gant-han
Hac a dle goud pelec’h e-man ;
— Aboue dirio da greiz-de
N’am eus ket clewet d’ezhan doare.
Ar Werc’hez Vari, pa glewas,
Ter gwech d’ann douar a goueas.
— Tawet, moereb, na oelet ket,
Me iello d’hen clasc, ma ve red ;
Me dalc’ho da vale, noz-de,
Ken am o cavet mab Doue...
P’oa ’n ter Vari ’vont gant ann hent,
Hi o rancontr eur mal iaouanc :
— Demad d’ec’h, ’me ar mal iaouanc,
’R zalud bepred ’zo ecselant ;
’R zalud bepred ’zo ecselant
Kercouls da goz ’vel da iaouanc.
— Pelec’h ec’h et, pelec’h oc’h bet,
Pe oc’h eus esper da vonet ?
— Me ’zo ’retorn euz ar menez,
Bet ’welt zevel ’r c’halvar newez,
O welt zevel eur c’halvar coat
Wit crusifia Doue ’r mab.
Ar Werc’hez Vari, pa glewas,
Ter gwech d’ann douar a goueas.
Ter gwech d’ann douar eo coueet,
’R mal iaouanc ’n eus hi goureet.
— Pe c’hui a c’hoerz, pe c’hui ’ra goab,
Pe ’ra da Vari calonad…
. . . . . . . . . . .
— Lavaret d’in-me, c’hui, Pilat,
Pini ann tri-z-ont eo ma mab ?
’N hini ’zo ’roc gant ’r groaz vrassa
’Pignel ar menez da genta,
A zo comerret d’eiz heur noz,
Gant golaou sclezr, leterniou cloz.
. . . . . . . . . . .
— Casset ar vroeg se a lec’h-se !
Creskin ma foaniou ’ra d’in-me.
— Perag lares groeg euz da vamm ?
Crenv eo ma c’halon, pa na rann.
Crenv eo ma c’halon, pa na rann,
’Clewet m ’mab ’laret groeg d’he vamm !
…Diskennit ma mab euz ar groaz,
Wit m’hen maillurin eur wech c’hoas !
— Deut aman d’in eur mouchouer,
E-man en-han goad ar Zalwer,
Ha na it ket d’ar stang gant-han
Rac goad ar Zalwer ’zo en-han,
E-man en-han ar Vadeziant,
Ann Nouenn hac ar Zacramant ;
Rac e-man en-han ann Nouenn,
Prest da rei d’ann nep hi goulenn...
P’oa ’n ter Vari ’vont gant ann hent,
Hi o rancontr eur plac’h iaouanc :
— Dalet, plac’h iaouanc, ur mouchouer,
E-man en-han goad hon Zalwer ;
E-man en-han ar Vadeziant,
Ann Nouenn hac ar Zacramant ;
E-man en-han zur ann nouenn,
Prest da rei d’ann nep hi goulenn ;
Ha na it ket d’ar stang gant-han,
Rac goad-hon Zalwer ’zo en-han !
’R plac’h iaouanc na deus ket sentet,
(Calz a re all na reont ket),
D’ar stang gant-han hi a zo êt,
Ar stang gant-hi ’zo dizec’het ;
Ar stang gant-hi ’zo dizec’het,
Hon Zalwer ’zo apparisset ;
Hon Zalwer a apparïssas,
’R mouchouer digant hi ’lammas :
— Daman, plac’h iaouanc, ’r mouchouer
E-man en-han goad hon Zalwer ;
P’oa ar mouchouer d’ac’h roët,
Dor ’n Ifern ’ndan-oc’h ’poa zerret ;
Dor ’n Ifern ’ndan-oc’h ’poa zerret,
Dor ’r Baradoz uz d’ac’h digoret.
P’e ’r mouchouer diganec’h lammet,
’N Ifern ’ndan ho treid zo digoret ;
’N Ifern ’ndan ho treid ’zo digoret,
Ar Baradoz uz d’ho penn zerret !
Eun ozac’h euz a blouigno,
Ia, eun ozac’h a.....
Pinvidic a oa a vado
Ha teneric a galon ;
Hen eus laket en he speret
er bloa-man ober eur banquet ;
Eur mab d’ezhan ’oa dimezet.
En de diaroc he euret,
D’ilis he barrous ec’h eo êt,
Ha d’ann daoulin ’c’h e em strinket,
Hac antreet en oraizon,
’Wit pedi a greiz he galon ;
’Wit pedi ’r Werc’hès, ’galon vad,
Da zonet da euret he vab.
Pa oe erru ann abarde,
D’he bors ’c’h eo bet êt da vale.
’Bars ar pors pa eo erruet,
Eur feumeulen ’n eus rancontret ;
Eur feumeulen ’n eus rancontret,
Ha goulenn loja a deus grêt.
— ’N ozac’h, pa glew comz ken mignon,
A zo bet trec’het he galon ;
’Bars en he dorn he eus croget,
ac en ti ’n eus hi conduet.
— Deuit aman da repui,
Ho mabic bihan, coulz ha c’hui.
Mignonès paour, debret, efet,
Ho mab ha c’hui, pez a gerfet.
— Me n’am eus na naon, na zec’het,
Mes evel m’ho poa ma fedet,
On deut da digass d’ac’h ma mab,
Ewit achui ar c’hontrat.
Gant-hi a oa eur bugelic,
Eur bugelic c’hoas bihanic,
Pehini ’oa charmant meurbed,
Mes, ziouas ! dister ’oa gwisket.
Bars en he zorn hen eus croget,
War he varlenn ’n eus-han laket.
Caëra graz ! sellit, christenien,
Gwelet Jezus war he varlenn !
— Ma mignonès, d’in lavaret,
Na a be ligne oc’h zavet,
Na a be ligne ocvh zavet ;
Ha pe-seurt hano a zouget ?
— Euz a noblanz caër, emez-hi,
Dimeuz ar gêr a C’haleli,
Ebars escopti Atoa,
Ha ma hano ’zo Maria…
Er bloa-man a rei eur blawès
’Vo carget a dristidigès ;
Breïna rei ann ed er parcou,
Hac ec’h erruo maleuriou !
Rouinet ’vo ar baourienn gèz,
Rèd d’ezhe gwerza ho danvez,
Da brena boed d’ho bugale,
Ha bénoz Doue war-n-ez-he !
(Julienne Moreau. — Duault.)
ZALWER J. C.
Selaouit eun exempl ’zo gwirion,
’Zo arruët en ti eur person,
Pehini ’n eus bet ann enor
Da leïna gant hon Redemptor.
Ar person ’zo eun den santel,
Mad d’ar paour, devot d’hon Salwer.
Eun dez hec’h eas da offerinia,
Na gave den d’hen servija.
Ar c’hloc’h a sone aliès,
Med na deue den d’an ilis.
Eur paour neuze em bresantas,
D’hen servijan a em offras.
Touan a eure d’ann daoulinn,
Da zaludin hon mestr divinn ;
Stouan eure dirac ann aoter,
Da renta graçou d’hon Salwer.
Pa oa ann offern celebret,
Gant ar paour a oa servijet ;
Pedi a eure anehan
Da dijunian, da leïnan :
— Deut da dijunian, da leïnan,
Ewit ho poan d’am servijan.
Ar plac’h hec’heas en coler,
Pa welas ar paour gant he breur,
Hac a lavaras d’ar person :
— Pebeus compagnon polisson !
Pebeus compagnon polisson
A ’zo euz da heuill te, haillon ! »
— Tavet, ma c’hoar, na lâret ger,
Heman hen deus ma servijet,
Ha pa hen deus ma servijet,
Just eo e ve recompanset.
Antren a eure er jardinn,
Ha goude-ze defoe gwall finn.
Ar person a interrojas
Ar paour, pa oant gant ho repas,
Mar bize netra a newez,
Euz ar brezel hac ar gernès ?
— Brezel a vô, pell na bâdo,
Hac eun eost puissant a vezo.
— Me garfe vec’h en ho tezir,
Ar c’hezlo-ze da vea gwir.
— Ken gwir, aotro, eo ar c’hezlo
Ha ma ’z eo er jardinn maro
Ho c’hoar, dre dransport miserabl,
Peder aer o sunan he goad !
Ar person, saouezet hen clewet,
Hec’h eas kerkent da welet.
P’antreas er jardinn, ez oa maro,
Ha peder aer oa war he zro.
Distreï eure neuze en-dro,
Da annonz d’ar paour ar c’hezlo.
Pa antreas ebars ann ti,
’N plaez ar paour, oa eur grucifi !
Stouan a eure d’ann daoulinn,
Da zaludin hon mestr divinn.
Setu hi maro hac interret,
’Vel meur a hini ’zo war ar bed,
A zo ingrad euz ar baourienn
Pere a glask ann aluzenn.
Te Deum laudamus…
Canomp meulodi da Jezus,
Ha d’he vamm, ar Werc’hès santel,
Rouanès ar bed universel !
P’antre ar bugel en ilis,
Ar Barados a rejouis.
Pa ia war he benn ann hole,
A canont holl, Zent hag Ele,
Pa lâr ar bêlec ar c’homjo,
Pêron ha mêron ar c’hredo ;
« Doue, Doue vezo meulet !
« Setu hon fillor badezet ! »
Ar wreg a zo war he guele,
Ha, mar be en doujans Doue,
Pa glewo ar c’hleïer o sôn,
Ec’h ei eur joa vraz ’n he c’halon :
« Doue, Doue vezo meulet !
« Setu ma bugel badezet ! »
Ar Werc’hès Vari a c’houlle
Euz he mab unic ha neuze :
« Salud, ma mab, Salwer ar bed,
« Me ê ar vamm ’n eus ho caret,
« Hac e poa d’in-me lavaret
« N’am refusjac’h a vann a-bed.
« Breman, c’hui zeu d’am refus crenn
« Ar pardon ’wit ar bec’herrien.
— « Zellet, ma mamm, ma goulio,
« Offanset gant ho fec’hejo !
— « Pardon ewit ar bec’herrienn !
« Ober a refont pinijen.
— « Ma mamm, pardônet a vefont ;
« Ober pinijenn a renqfont.
— « Me a ia gant ann hent, war draou,
« D’annon d’ar pec’her ar c’hêlaou… »
Pa oa gant ann hent o vonet
Hi o rancontr ann Drouc-Spered :
— « Tec’h alec’h-se, teod milliget,
Teus war ann douar ma zentet !
« Daoust ha, loën fall, fellfe dit-te
Trec’hi war ma mab ’bars ann env !…
Anna Drutot. Pédernec.
Me ’m boa gwelet eur goulmic wenn
O tremen a uz d’am penn,
Ha ganthi ’n he beg eur rozenn,
Euz a jardin ar Vadalen.
Ha me o c’houlenn diganthi
Pelec’h ec’h ê da repozi.
Hi o lavaret d’in ’velhenn :
« ’Lec’h e-man Pezr, ha Pôl, ha Mari Madelen,
Tri o scriva, pewar o lenn,
Ter gwerc’hès oc’h enaoui golô
’Lec’h ma laromp hon fedenno.
Pater noster crucifi !
Da Jezus-Christ en Angeli,
Caëra mabic a zo er bed
Zo war ar groaz crucifiet,
Lavaromp oll, bihan ha braz :
Deo gratias !
Une variante de la même prière, dit :
Me ’m boa gwelet eur goulmic wenn
Em c’hever o tiskenn ;
Me o c’houlenn diout-hi
Pelec’h ec’h ê da repozi.
Peder gwerc’hès oc’h enaoui golô,
D’imp da laret hon fedennô.
Pater noster Jezus pur,
Tri ave Maria ’n hor c’herc’hen,
A-dreuz hac a-hed,
D’hon diwal euz ann Drouc-Speret,
Euz ar mor, ann awel,
Ar seiz pec’hed marwel.
Ar Judewien a zo cri
O vale ’n heur a hanter-noz,
Gant flammo tan, leternio cloz…
Santès barba, c’hui pehini
Oc’h eus ann heur da bossedi
Curunenn doubl, er barados,
Evel gwerc’hès ha merzerès,
Plijet ganeoc’h, me ho suppli,
En peb leac’h hon preservi,
Hon zud, hon loened, hon mado,
Ouz ann tân hac ar c’huruno :
Roët ar c’hracz d’in ’raoc merwel,
D’ober covesion mad ha santel,
Ma c’hallinn recev humblamant
Corf ma Jezus, er sacramant,
Ma efomb hol d’ar barados,
Da veuli Doue da jamès.
Barba Tassel. Plouaret. 1885
———
Kement ’zo en ti, Doue d’ho miro ;
Kement ’zo en maès, Doue d’ho c’honduo ;
Doue d’ho delivro ;
Kement ine dleomp pedi evit-ho !
———
Deredewez, tec’h ha tec’h !
N’ê ket aze ’man da lec’h,
Met ’n eun tocadic lann-zec’h,
Seiz pare deuz ar mene,
Er feuten a drugare,
Lec’h na glewi cog o cana
Na bugel bihan o oela !
Mac’harit Fulup.
———
Zant Urban, mab Urban
Oa bet tôlet ’n eur forn dan :
Mari c’hlan ’neus han distanet.
« Tan, tan, alec’h-se tec’h !
« N’eo ket aze ’man da lec’h,
« Nac aze, na neb-lec’h !
« Kerz d’ann ifern da leski
« Pe d’ar mor da veui !
Madame Foison-Paimpol.
Ar werbl a deus nao verc’h :
Euz a nao a teu da eiz,
Euz a eiz a teu da seiz,
Euz a seiz a teu da c’huec’h,
Euz a c’huec’h a teu da bemp,
Euz a bemp a teu da beder,
Euz a beder a teu da der,
Euz a der a teu da diou,
Euz a diou a teu da unan,
Euz a unan a teu da netra.
Réciter cela vite, sans reprendre haleine, et en tenant sur la partie malade une pièce de monnaie d’argent, marquée d’une croix, et recommencer trois fois.
Recueilli à (Crozon).
Da bensac’h a zac’h er sac’h,
Ma fenn er maes ha me iac’h.
On met la tête du goîtreux dans un sac et on prononce dessus, neuf fois, cette formule, très vite.
Marguerite Philippe.
- ↑ Fazi moulañ. Ret eo lenn :
Toutouic la la, va mabic,
Toutouic la la.
(Notenn gant Wikimammenn). - ↑ Var : C’huilic Doue, tol da voad.
- ↑ Var : hac a zo tignouz ha picouz
- ↑ Gwigoura, c’est grincer, à la façon d’un essieu mal graissé.
- ↑ On ajoute quelquefois :
Me a raïo gant he fri
Eur c’huistellic da Herri ;
Me a raïo gant he dent
Eur porrastel war ann hent.
Me raï gant he bewar droad
Péder vaz da daboulinad. - ↑ Var : — Ma zroadic arc’hant.
- ↑ Les variantes et les notes se trouvent à la fin de la pièce.
- ↑ 1 Raguenès, petite île sur la côte, vis-à-vis de la commune de Nevez.
- ↑ 2 C’est-à-dire : la pêche a été bonne.
- ↑ 1 Partout ailleurs, c’est invariablement : c’huec’h breur, c’huec’h
c’hoar ; — six frères, six soeurs. - ↑ 1 M. de Penguern traduit ici groac’h par druidesse, comme, dans le
couplet suivant, bélec, par druide, mais c’est à tort, croyons-nous ;
groac’h signifie vieille femme, ou fée, et bélec, prêtre, simplement. - ↑ Une autre leçon ajoute les vers suivants :
Rac ewit sur na bocfet ket d’am bisaj ;
Achu ec’h eo amzer ar vignonniaj ! - ↑ Var : tromplet.
- ↑ Var : Aman ’zo calz a dour hac a vefemp beuzet.
- ↑ Setu aze eur c’hloarec kès
A zo dimezet he vestrès.
Set’ aze eur c’hloarec iaouanc
’Zo dimezet he vestrès coant ;
’Zo dimezet he vestrès coant
D’ur c’hivijer euz a Wengamp. - ↑ Une autre leçon donne une fin différente. La jeune fille répond à l’ordre intimé par son père :
— Ho zalv ho crâz, emezhi, ober se mar ve ret,
Abenn eun tri de aman vin marw hac interret ;
Aben eun tri de aman, vin marw hac interret
’Bars en berred Gurnhuël (1), p’ ôtramant er porched !
Ha me ho ped holl breman, pôtred a C’hurnhuël,
Pa glewfet a vin maro, laret peb a beden.
Ha pedet ar vêleïen da dont d’am interrin,
Ebars er c’heur huëllan, en corn ar marchepi.
Laket eur groaz war ma be, ha scrivet war-n-ezhi
Penoz a vin-me marwet gant ar melanconi.
Me ho ped, ma zervijer, pa glewfet vin maro,
Na prenet eun habit du, da dougen d’in canvo ;
Na prenet eun habit du, da dougen d’in canvo,
Rac abalaraour d’ac’h-c’hui eo a vin-me maro !
(1) Gurunhuel, commune des Côtes-du-Nord, canton de Belle-Isle-en-terre. - ↑ Il y a une maison noble de Rozmar, à Quemperven, arrondissement de Lannion.
- ↑ La garlantès est une guirlande de verdure et de fleurs que des voisins moqueurs tressent pour une jeune fille dont le galant attitré épouse une autre femme, ou réciproquement, pour un jeune homme dont la prétendue a convolé ailleurs. On la suspend d ordinaire, la nuit qui précède les bans, soit à un arbre proche de la maison, «oit au toit même de la demeure habitée par l’amoureux ou l’amoureuse
- ↑ En satin hac en voulouz, bep sort dillad a stad,
Eur bahut ru violet da lacad ma dillad. - ↑
— Na me na rajen caz ha pa pije daouzec,
Peneverd d’ho pugale, a ve dizenoret. - ↑ Var : Neb a welje ann otro dindan eun ivinen,
O sôn gant eur violans, Margot war he varlenn ;
O sôn gant eur violans, Margot war ho varlenn ;
O clasc déhauch Margodic ziouas ! deut ê a-benn ! - ↑ Var : — Hec’h ejont ho daou ’n eur guele
Da formi eun ine da Doue ;
Da formi eun ine da Doue,
Pe eur c’havalier d’ar Roue. - ↑ Var : Ganthan eur c’houblad crampous tomm,
Da laket cana « Te Deum ». - ↑ Var. : « ’N ho offern genta a varwfet ;
« Neuze a vin-me delivret. » - ↑ Var.: Na guele, da gousket, en noz.
- ↑ Var. : Debauch.
- ↑ Une autre variante commence ainsi:
Me ’m eus eun den en Louargat,
Na oar na arad na charread ;
Bemdez pa arri ’bars an ti,
C’houlenn ma dewez digan-in. - ↑ La torchenn est une espèce de corbeille de paille tressée, a fond plat, qu’on place sur les pierres de l’âtre et où s’asseyaient les femmes pour donner le sein aux enfants et leur chauffer les pieds ; cette expression équivaut à : Et me voilà dans le sac !
- ↑ Plonéri est un nom imaginaire.
- ↑ Var : — Petra eo did, porc’hel milinn,
Dont da dronsa eur zae satinn ? - ↑ Brignon: Farine d’avoine qu’on détrempait pour faire de la soupe maigre, dans laquelle on mettait des légumes, comme dans la soupe grasse, et souvent du lait doux.
- ↑ Bléjet, ridé à grands plis venant du bas en haut de la jupe ; ce mot doit se traduire par plissé.
- ↑ Ballin, sorte de grosse couverture faite de fil d’étoupe.
- ↑ Manaty (manac’h-ti, maison de moines) village en Ploézal, près Pontrieux.
- ↑ Métairie, près de la chapelle St Jacques, en Quimper-Guézennec, non loin de Pontrieux (Côtes-du-Nord).
- ↑ Genaouec, qui a grande bouche, qui a l’air ahuri, par extension, stupide, sot.
- ↑ La vassinn était une mesure de 25 livres, le 1/4 d’un boisseau.
- ↑ Ce bretonisme « jeter de l’eau dans le lait de quelqu’un » signifie « l’emporter sur lui » « lui être supérieur ».
- ↑ Luzividi grande côte sur l’ancienne route nationale du Ponthou à Morlaix, sommet de laquelle il y a une chapelle dédiée à la Vierge.
- ↑ Var. : — Ha possubl ve digant Doue
Ve Guill ar Floc’h ave aze ?
— Eur wez-all, bezet muioc’h fur,
Roït ho amitie gant musur.
— Eur wez-all, me vô muioc’h fur,
Me roï ma amitie gant musur ;
Gant eun hanter poell me vuzuro,
Ha dre vuzur just me roïo.
Pleudaniel.
- ↑ Une autre leçon donne ici le couplet suivant:
Ar weenn ’zo bet plantet war vord ann abaty,
Me gred eun abat iaouan a gommand warnezhi. - ↑ Une autre leçon ajoute les deux vers suivants :
Eur iaric wenn am boa ive,
Hac a dewe daou û bemde. - ↑ Tururuillet: garni de festons de tulle,
- ↑ Suite trouvée à Prat; — c’est toujours le diable qui parle.
Bale en de, bale en noz ;
Let kezec ha ler moc’h ;
Ke war ar c’hroashentjou,
Attaq ann dud a vandennou ;
Zao arc’hoas, beure-mad,
’C’h efomp hon daou d’ar zabbat ;
Eno ’tiski cals a draou mad :
Ampich al lès da ribotad,
Zorc’hi ’r merc’hed d’vont war da lerc’h...
Gant scoulmou plouz kerc’h... - ↑ Moulin en Trézélan (Côtes-du-Nord)
- ↑ Cette « chanson de bord ». l’une des rares que l’on puisse encore recueillir en Bretagne, m’a été chantée à Paimpol par un vieux pécheur de morues, Yves Richard. qui ne compte pas mons de 46 campagnes de Terre-Neuve. — Kerity est un bourg de la banlieue paimpolaise ; l’Abbaye dont il est question plus loin est celle de Beauport.
- ↑ Variante: Brava plac’h iaouanc ’vale Dinam.
- ↑ Voir dans le Gwerziou Breiz-Izel, tom II, pag. 175, une version plus complète de cette pièce.
- ↑ Cette pièce est incomplète e fort altérée dans la métrique.