Scùir a batiantet

Eus Wikimammenn


SCUIR A BATIANTET


Ér Hroezieu e arrihue guenemb aberh Doué, hac e zou forh pourfitabl d’er Verdér ha Hoerezet ag en drivet-Urh a Benigen.
————


EL m’hum gav liès mat berdér ha hoéreset ag en drivet-Urh a benigen poéniet bras ha gùéhavé découraget guet pep sort croézieu ha tantationeu, pé rac haval guet-ai n’en dint quet goulennet guet Doué d’er stad-cé, pé rac mé mant brutellet guet tantationeu lous, pé rac ma ou dès eah a ou dout nécessité quênt merhuel, é ma pourfitabl discoein dehai penaus en hènt ag-er benigen, ou dès queméret publiquemant, hac en hènt ag er groéz e zou ur memb tra ; ha pihue-benac e vou fidel de guêrhet ehan dré en hènt a benigen, e éel bout ingorto mat a gavouet én ou hilleih a groézieu ; ha mar bai fidel d’ou douguein ha de drugairécat en Eutru Doué, Doué ou hresquou dehou revé er vrastet ag é gourage, eit cresquein é vérit hac é recompance.

É mesq paud a exampleu e gavér scrihuet é buhé er Sænt, ne gonzein meit a hani santés Therès, pedost èl mé ma scrihuet én achemant ag ul livr en dès groeit en Eutru santel Boudon, Archidiacr a Evreux. El livr-zé e zou titret Hènt er Groéz.

Bout-zou croézieu vihan, ré creis ha ré vras : er-ré vihan n’en dint meit commancet, er-ré creis e zou déja labouret mat, mæs er-ré vrassan e zou achihuet. N’en dé quet stanc er-ré vrassan, a balamort ne sentér quet assès doh er græce péhani hun pousse, ne héliér quet dessinieu en Eutru Doué arnamb, ma vér lâche ha décourage, n’estimér quet assès donézon en Eutru Doué, ma vér ingrat, ma vanquér ag en trugairécat, ag er mêlein, ag er hârein, én ur chongeal ne véritamb quet en hinour hac er græce e ra Doué demb doh hun zrettein èl é vugalé hac èl é amiet brassan.

Damb, mem berdér ha hoéreset queih, de uélet un exampl ag er hroézieu brassan é santés Therès. Eit expliquein poénieu bras er Santés-zé é rinquehér ul livr bras ; mæs doh er péhic e larein, chonget ha comprenet, mar câret, er péh e vehai rai hir de laret ; sellet en nean, en doar, en ihuern, en Eutru Doué, er Uériés beniguet, en Ælet, er Sænt, en dut vad hac er-ré fal hac er goal-speret, é sehuel ol d’un taul eit achihuein hac aleigein de santés Therès ur groéz é péhani n’en dès manquet nitra. Biscoah croéz n'en dé bet aleiget guet quement a vechérerion na guet mechérerion quen habil. En danné ag er groéz-cé e zou quement tache e zou én hé horf ; hé ol squêndeu naturel, hé inean, chongeu, desirieu ha mémoër ; er péh hé sel é madeu er horf, é madeu en doar, é madeu en inean, é peb sort plijadur, coutantemant hac hinour, ér madeu spirituel ha surnaturel ; én ur guir, quement-tra e gâr gùellan er Sænt hac er béherion, serviterion Doué ha serviterion er bed, bugalé Jésus-Chrouist ha bugalé Adam, en dès, dré volanté en Eutru Doué, cherviget de groéz dehi. Mar dé quement poén e andurér eit Doué, èl quement a ziamant e chervige d’hinourein hun hroézieu, èl ma lar er Santés-zé, hinouraplet, luguernusset é bet hé hani ! Mæs, allas ! martezé mara hunan dècourage e gavou er groéz-cé rai splan eit bout sellet guet deulegat pléguet liessan trema en doar, hac e larou ne fal quet dehai er sort croézieu-zé. En Eutru Doué neoah n’ou ra meit d’é amiet brassan, ha dén ne ouair gùel eit-ou er péh é zou pourfitaplan demb. Er Scritur sacret e oulen mèn é vou cavet er voéz crihue ha courajus, hac e lar é téliér quemér quement a boén eit hé havouet, èl e guemér un trafiquour e ya de glasq marhadoureah précius d’er horn pellan ag ér béd. Pihue ne gredou gùélet er voéz crihue ha courajus-cé, a pe sellou santés Therès é touguein quer pêl amzér, ha quer courajus, ur groéz quer ponnér ha quer general èl hé hani ? Hac èl quênt perpet occupet é obér pénigenneu calet a nehi hé hunan, é labourat hemb cesse hac a guement mod e oai eit hé salvedigueah ha salvedigueah hé nessan.

Corf er Santés-men ne oai meit ur groéz. Hi en dès merchet én hé livreu ne oai meit drougueu calet a drebi lein hé fèn bet semelleu hé zreit : chetui déja danné d’ur groéz vad, hac é vezai bet bihan peb-hunan ag en drougueu-zé, a balamort d’en nivér e oai a nehai. Mæs hi e zisclér hi-hunan é hoent quen hegué ha quer calet, ma credai mara-hunan hé oai arraget. Int hé mirai a guemér repoz erbet na d’en dé, na de noz groeit eit reposein. Deit é oai de vout quer séh ha quer losquet, ma hum laquas hé goahiat de grisein ; hanal oai guet-hi e oai dilerhet ol hé esquern. En dra-zé e yai gùéhavé bet ha lemel hé santimant mat guet-hi ; quement-cé e badas ur uéh durand puar dé. Credet e oai bet memb marhue ha laqueit ar en triquetteu, hac eit cresquein hé hroéz, en Eutru Doué e bermettas ma oai bet laqueit er piletteu é tal d’hi quen dijauge ma tivirai tout er hoër ar hé deulegat hac e laquas èl-cé ur siel ar nehai. Mara-uéh aral hé oai èl unan e daguér ; dén n’ellai touchein doh t’hi. Mar goulennet ha en drougueu-zé en doai padet pêl-amzér, hi e zou bet tri blai frædet, ha uguênt vlai perpet é turel a ziar hé halon.

Hi e lar, én huèhvet demeurance ag er hastel intérior, penaus é hanàu hunan-benac n’en dès quet treménet dé erbet hemb drougueu, hac e andur a guement sort-zou : a nehi hé hunan é conz. Remerquet erhat er guir-zé : hac e andur a guement sort-zou. Ne gredet quet é oai hé chonge hé zrompai ; merchet-é ér chapistr deu-ha-tregont é larai er védecinerion en doai d’andur en drougueu horriplan e ellér gùélet ar en doar. Er Santés-men, pêl doh gueuïér, doh er vanité ha vantereah, guet ur gourage drest en ol poénieu, ha drest hé sort, é assur ne oai meit Doué e ouyai en drougueu bras hé dès anduret én hé horf.

Mæs mar en dès cherviget hé horf ha quement tache a hé horf d’aleigein ur groéz dehi, hé speret en dès hoah cherviget gùel. Quement èl mé ma noploh er speret eit er horf, quement aral é ma excellantoh croézieu er speret eit ré er horf. En Eutru Doué en doai casset hé speret èl én un déserh durand ul lod hir a hé buhé, hemb lezel de gouéh ar nehou na glàu na gloéh en Nean. Haval oai doh motenneu gelboé, séh ha losquet. Hi e santai én drespet dehi un dristé hemb par, ha ne ouyai mèn monet guet er boén e oai én hé halon. Ag en Nean, en Eutru Doué ne rai dehi meit croézieu, durand ne gavai meit croézieu guet quement tra e zou ar en doar. Crucefiet e oai én hé horf, crucefiet e oai én hé spèret. Mar fal deoh gout péh sort croézieu e andurai én hé speret, dalhet chonge ag er péh e lar hi-memb a groézieu hé horf, penaus ne oai meit Doué e ouyai en drougueu bras hé dés anduret én hé horf. Ha neoah drougueu er horf e zou hilleih æssoh de uélet ha de hanàuein eit poénieu er speret. Hi e lar én huéhvet demeurance ag er hastel intérior, n’en dès quet léh d’expliquein tourmanteu hé speret. Ur uéh laret, hi e assur n’éel quet ou homparagein doh nitra nameit doh poénieu en ihuern. O men Doué ! admiraplet oh hui én hou Sænt ! Berret conzeu ! Guet a chongeu e éellér tennein a ziar nehai ! Ur Santés quen habil èl santés Therès ne gav nitra haval de boénieu hé speret, nameit poénieu en ihuern, hac e zisclér n’éel quet ou expliquein na gobér ou hanàuein.

Mæs, e larehet-hui deign, er græceu admirabl ha drest ordinær e rai Doué dehi, e zeliai hé honsolein bras é mesq hé foénieu, quel liès èl ma apparissas dehi hun Salvér, er Uériès Vari, en Ælet hac er Sænt. Gùir-é é oai capabl quement-cé de gonsolein ; mæs é creis er poénieu horribl e andurai, èl er-ré e arrihuas guet-hi en dé ma oai établisset hé hettan couvant, ne uélai nitra a vad, n’ellai quet chongeal é nitra a vad, nac ér græceu hé doai bet, nac én apparissemanteu hé doai gùélet, nac ér péh en doai commandet hun Salvér dehi gobér. Bout oai hoah mui, hé græceu e barissai dehi èl avrinneu ; hi hum gavai én arvar poénius petra gobér doh t’ai ; haval oai guet-hi é oai trompet, hac èl-cé er græceu vras e rai Doué dehi ne chervigeint meit de gresquein hoah hé zourmanteu. Donnet e rai én hé chonge é oai assès bout trompet, hemb bout é clasq trompein er ré-ral.

Petra e reï er Santés crucefiet-men e mesq quement a boénieu bras ? Mar clasq secour guet Doué, e mé hi ér chapisfr uguênt a hé buhé, en Eutru Doué ne bermet quet ma cavou. Ponnærret ur groéz ! Poénieu quer calet que n’éellér quet ou expliquein na cavouet nitra haval doh t’ai, nameit poénieu en ihuern, revé ma lar hi memb, hemb cavouet secour na soulagemant erbet. A pe fal d’un dén antréein én ou é hunan eit cavouet ur remæd benac, en deulegat hum gav goleit, e mé hi ; en inean n’éel quet chongeal é nitra a vad, na desirein vertu erbet ; er fé e zou èl pe vehai marhue, querclous èl en ol vertuyeu aral. Un dén e gred ne gâr quet mui Doué, ha n’en dès ean jamæs câret, na memb chonget én ou, er hompren hac en esprit e za de vout quen tihouel, ma vér haval doh unan en dès collet é ræson hac é santimant mat. Ne za én esprit meit er péh e éel gobér poén dehou. Mar clasquér gobér oræson ha méditation, ne rér meit cresquein é groéz ha doublein é boénieu.

Er Santés e assaïai gobér œvreu mat a zianvéz, ha hi e lar ne chervigeint quet de galz a dra eit douçat hé foénieu. A p’hum dennai hé hunan, é oai tourmantet ; a pe zevizai guet en dut, é oai poéniet bras : quer calet oai ar nehi bout é teviz, ma hé doai hoant de anjuliein ha de gannein pouil ne vern de bihue. A p’hum laquai de leinnein livreu mat, ne chervigeint de nitra dehi. A pe gonzai d’hé Hovézerion a hé foénieu, liès ne reint meit hé noéz hac hé huein, ne vern péguement én ou doai laqueit a guênt én ou chonge n’ou devai quet laret nitra dehi. Liès a uéh er honsolationeu e glasqueint rein dehi, én ur laret dehi couragein, hac é oai én hènt mat, ne dosteint quet d’hé halon ha ne chervigeint de nitra dehi, deusto ma sentai just ha pèn-d’er-bèn doh t'ai. Haval oai guet-hi n’hé doai quet expliquet raih assès hé stad dehai, pé n’hé hompreneint quet, pé memb én ou zrompai. Mæs ahoel, e larehet-hui, en Eutru Doué hé hârai, é oai én é græce. Gùir-é quement-cé, mæs en dra-zé ne virai quet doh t’hi a chongeal hé oai abandonnet guet Doué, hé oai anemis dehou, hac édan é gaz, hé oai collet, hemb espérance erbet mui. El ma tostai er gouilieu brassan, é redoublai hé foénieu. Ne gavai consolation erbet na guet en Nean na guet en doar. Ne rai quet mui a gaz ag er mad eit ul lon brutal, salv er gomparage, haval oai guet-hi. Crucefiet e oai én hé horf, én hé speret, én hé chongeu, én hé mémoër, én hé hompren, én oræson, ér méditation, ér vertuyeu, én œvreu mad, é leinnein, hé hunan, guet en dut, hac eit berrat, crucefiet e oai guet quement tra e oai ér bed. En ol treu ag er bed e oai eit-hi er péh mé mant eit er-ré dannet ; anfin crucefiet e oai guet Doué memb. Ol en treu-men e zou tennet ag er chapistr tregont a hé buhé, hac ag en huéhvet demeurance ag er hastel intérior.

Open quement-cé, en ol dut en dès cherviget d’aleigein ur groéz dehi, ha de laquat peb-hunan é lod eit hé fonnærrat. En dut a guement stad hac a guement e oai e hum laquai énep dehi, en noblance, er justice, officerion er roué, er goarnour ag er guær é leh ma hé doai sàuet hé hettan couvant. Én delibérationeu ag en ti a guær é oai bet réglet estroh eit ur uéh é vezai bet draillet hé labour. Er bobl, perpet dal hac ardant, e ridai ar hé lerh, hé huai, hac e fallai dehai monet de zraillein abèn hé houvant. Er goarnour a guær e venaçai en devai anfoncet en noreu, ha scarnet pedair orphelinès peur, e zou bet er pedair quettan Leannès a reform er Harmel, èl er-ré ag en Nazareth é Guénet. Ne oai quet hoah assès, en dut a ilis, Menéh, Bêlean, Escobet, el Leannéset a hé Urh, a hé houvant, hé Supérioréset, hé General, hé Hovézerion, hé amiet, ol é mant bet énep dehi.

Merchet-é én office a hé gouil en hé dès souffret a berh er brincet ag er bed, hac anduret hilleih guet er brincet ag en Ilis. Deusto d’hé modesti, hi e avoué en é doai er greden en doai en Eutru Doué laqueit un Escob, a béhani é conz, de vout perpet énep dehi, eit hé accoursein dôh er batiantet. Hé General en doai laret dehi ag en taul quettan gobér quement a gouvant santel èl hé doai a vlêhuen én hé fèn ; mæs en Eutru Doué e bermettas ma changeas quement goudé, ma tihuennas absolumant doh t’hi a hum vellein a nitra, ha ma ras ur houvant dehi de brison. El-cé haval oai guet-ou ha guet er-ré en doai ean laqueit d’obér en dra-zé, ne oai quet mui possibl de santés Therès gobér nitra. Mæs er hontrér e zou arrihuet, a pè dès, guet hé feuranté hac én drespet d’en ol, sàuet open tregont couvant a santeleah hac a benigen vras. A pe gommanças quettan conz a reform, pé a changemant mad, el Leannéset ag er houvant guet-hi hi huai, hac e larai dehi é rai goab a nehai ; int e fallai dehai hé laquat ér prison. Hé Hovézerion hé noézai terribl, e larai dehi ne rai quet mat gobér quement a antrepreneu, ha ne avançai tam én hènt ag er Baraouis ; a pe gonzai dehai ag er græceu vras e rai en Eutru Doué dehi, el un apparissemant, pé ur hourhemen benac en doai reit hun Salvér dehi, int e larai dehi é oai en diaul hé zrompai ; int e scrihuai dehi lihæreu e rai ur boén vras dehi. A bep-tu é tai dehai aviseu de zihoal doh t’hi. Ol en treu-zé e yas quer pêl, que ne rai santés Therès meit ouilein guet en eah n’hé devai quet mui cavet Covézour erbet en devai fallet dehou hé hovessat. Allas ! emé hi, clasquein e rér consolation guet ur Hovézour, mæs, a p’en dé volanté Doué, ne gavér meit tourmant guet-ou. Hi en doai én ur mod aral ur boén vras a balamort d’hé Directour, en Tad santel Balthazar Alvarès, Jesuistr, péhani e oai hè gùellan ami ha conseil, é uélet péguement é oai huet guet en ol ha gênet bras a gaus dehi. Ne rér quet bihannoh d’en dut a ilis aral e ziscoai caranté doh t’hi, hac e rai aviseu mat dehi. Rac turel e rér ar ou houst en ol drouc e gavér de laret a nehi. Hé amiet memb en dès ponnærreit hé hroéz hemb chongeal er gobér ; lod e gavai de laret ag er peh e rai ; lod e larai é oai carguet a hloriustet ; ré-ral, é oai antettet, rac ne sentai quet doh t’ai. En histoér ag én Urh e lar en doai hé amiet gùellan hum assamblet ha rêglet étré-zé ma vezai bet conjuret èl unan possédet.

Er Santés crucefiet-men e uélai en ol énep dehi, é laret goahan ma elleint a nehi ; mæs hé brassan poén e oai gùélet en dut vat é sehuel én tu guet er-ré fal a hé divout. Ha ne oai quet conzeu a oab pé a zisprisance ne lareint a nehi ; en eutru Escob santel a Tarrascon, é Spagn, e lar én hé buhé é laquér ar hé houst er péh e ellehèr chongeal loussan ag er merhet corromplet hac hemb doujance Doué. Ha ne oai quet hemp quin ér tabasquic é oal gonzér a nehi, mæs ér ruïeu, ér placenneu public, ér houvandeu, bet ha dirac t’hi ; bet e oai ré hac e zai dré charité de gannein pouil dehi étal er grille ag er parloér.

É unan ag hé voyageu, un dam en doai collet hé fantoufl e laquas én hé chonge ne oai meit unan quen décriet èl Therès, e vai bet capabl d’hé laireah : hi e ras quantité a dauleu ar bén er Santés guet hé fantoufl aral, én ur laret dehi dacor er péh en doai lairet ; m’hou lausq de chongeal péh sort anjulieu e larai dehi. Remerquet é oai hegué bras pèn er Santés guet en drouc calet e oai én hi a guênt. Neoah ne sinas griq. Mollet e oai bet exprès livreu d’hé décriein, eit ma vai bet strêhuet mui ha padet pelloh en décrianceu-zé. A pe dreménai, er merhet aral hé anjuliai ; a pe oai é teviz, mar conzai ag er græceu vras e rai Doué dehi, é larér é oai carguet a orgueil ; mar conzai a hé foénieu, é larér é oai é clasq disquein er-ré habilloh eit-hi ; a pe larai ur gonz benac hemb er pouisein mat, en troér hac en durér a guement tu e oai hac é cavér attàu un drouc benac abarh. Dén ne ouair er goab e oai bet groeit a nehi a pe gommanças conz a reform, pé a changein règl en Urh én un aral hilleih calettoh. El Leannéset ag er houvant guet-hi, er General, hac er Venéh ag en Urh hum guemérai ol doh t’hi ; ha neoah er General e oai unan ag hé amiet, hac en doai bet pêl ur gonfiance vras én hi. Bermen é ouyér assès é oai faus testeu e larai drouc a nehi ; mæs nezé é credér é lareint gùir. É mesq er gantité a bep sort fal dreu e laquér ar hé oust, é larér é cassai guet-hi én henteu damezélet youanc ha tuchentil discomberq.

O men Doué ! pellet é hou chongeu doh chonge mab-dén ! A pe fal deoh hum chervigein ag en dut eit gobér un oevr cair benac eit hou cloër, hui e fal deoh ma vou groeit é mesq er hroézieu ponnærran, ha ma sàou en ol énep dehou. Rac-cé en antrepreneu e zou agréet ha mélet guet en ol, ne rant quet calz a vad nac a hloër de Zoué. Er goal-speret, a pe uél un dra benac énep dehou, e ra é bossibl eit er parrat pé eit en draillein. Er bed e vou perpet er bed, ha jamæs n’éellou coussandein er-ré e lammou é sujité guet-ou. Mæs, én drespet de bep tra, en Eutru Doué e ra attàu er péh e fal dehou gobér, hac e laqua memb de chervige er péh e rai en diaul hac en dut eit parrat. Er mod-cé é ma bet perdéguet ha strêhuet el lézen a grecheneah ol dré er bed. En dut e chonge é rinquér danné a yoh d’obér quement a gouvandeu èl en dès groeit santés Therès, na hi n’hé doai nitra, neoah é mant bet sàuet. En dut e chonge é rinquér bout estimet ha brudet mad eit tolpein quement a Leannéset, ha hi e oai décriet partout ha terribi, neoah hi hé dès int tolpet. En dut e chonge é ma ret en dout amiet a yoh ha cheleuet mad, bout dégueméret mat ha câret guet tud a autorité hac é carg eit forcein er-ré hé décriai de dàuein hac eit sehuel quement a gouvandeu guet danné er ré-ral hac ar ou doar, ha santés Therès ne gav partout meit tud contrel dehi, hé mistr, er venéh, el leannéset ag en Urh guet-hi, hé amiet memb, en dut a autorité, ol en hum sàueint énep dehi ; neoah hi en dès groeit quement a dreu admirabl, ma uélér raih oai dorn en Eutru Doué hé honduyai, hac hum chervigeai a nehi eit ou gobér én drespet d’er boén e guemérai er goal-speret eit parrat.

O men Doue, guet a guemb e zou étré hou chongeu ha ré en dut ! A lein en Nean hui e sel guet truhé hac e hoarh ar er boén e laquamb de barrat doh hou tessinieu ; hui e laqua de chervige d’ou gobér er péh e ramb eit parrat doh t’ai. Hui hou poai disclériet d’er Patriarche Jojeb é vai bet un dé roué d’é verdér : int e gueméras ur jalousi hac ur haz bras doh t’ou ; int e fallas dehai el lahein, hui er miras doh ou furi ; int er guêrhas de vout esclav é captivité, hac é ma bet quement-cé e zou bet caus dehou de vout ou roué. Revé ou chonge-int n’elleint quet gobér goah eit er parrat, ha revé hou chonge-hui, n’elleint quet gobér gùel eit er secour de vout. O Doué ol buissant ! hui e vatissé hou tessinieu guet main biv, hac er main rebuttettan ha disprisettan guet en dut, e zou er-ré e choéget er-ré guettan. Test a guement-cé Jésus-Chrouist, en Apostolet, er Vartyret, santés Therès ha paud a ré-ral. En ol grechénion e zeli gout quement-cé ; int e avoué é fæt ag er Sænt e zou bet én ou rauc, mæs dal e veint é fæt ag er Sænt a ou amzér ; a p’ou gùélant maltrettet guet en ol, int e gonz hac e ra èl er ré-ral, ha quement-ce e chervige d’en Eutru Doué de vénein er main biv ha précius destinet de vatissein Jerusalem ag er Baraouis : queméramb courage.

Doh er péh e mès laret, hui e uél santés Therès crucefiet én hé horf hac én hé speret guet Doué ha guet en dut ; sellamb-hi hoah crucefiet guet er goal-speret. Ean en dès assaïet guet mil finesse hé zrompein ; gùéhavé ean e barissai dirac t’hi èl hun Salvér, gùéhavé ean e gonzai doh hé halon èl en Eutru Doué ; gùehavé aral ean hé zourmantai guet arrage, e assaïai hé zaguein ; gùéhavé anfin int e zai a vanden d’hum durel ar nehi hac e rai dehi, goahan drouc e elleint. Hi e ziscléri hi memb é laquehai en dut de scuéh pe fallehai dehi laret ol er poénieu hé dès bet d’andur guet en drouc-speret.

É creis en tourmanteu hac er hroézieu bras ha pamdiéc-cé, santés Therès e hum zalhai staguet stert doh Doué. Exampl Jésus-Chrouist, antréet én é hloër dré en hènt ag er groéz, hac exampl er Sænt oueit de joyeu éternèl er Baraouis dré er memb hènt, e rai nerh d’hé hourage a pe zai dehou fallat, hac e zeli ehué gobér er memb tra d’hun hani.

O Jésus me Salvér ! scùir er grechénion ha priæd en ineanneu santel, hou ç’hanhue beniguet re-vou santefiet guenemh ér memb mod ma hoès santefiet hani hou Tad éternel ; hou ranteleah degasset temb ér memb mod ma hoès ean degasset d’er Uériés, d’en Apostolet ha d’hou ç’amiet brassan, péré n’en dint oueit d’énou meit dré hènt royal ha sur er groéz ; hou volanté re-vou groeit ar en doar èl én Nean.

El-cé re-vou groeit.