Goude ma eo bet komanset an Aviel da veza prezeget en 1834 d’ar Vretouned, gant misionerien deuet en Breiz-Izel, euz bro Kymri; n’euz ket bet moulet, bete vrema en hon iez levr ebet gant kantikou brezounek a zivar an Aviel. Hag evel an holl boblou ho deuz komanset kana araog skriva, ha ma eo, evit laret, pep Breton ganet bard, e zo en hon bro kalz a doniou koz pere a dal ar boan da veza dastumet ha moulet.
En 1839, an Aotrou De la Villemarqué, a voulaz he "Barzaz-Breiz" hag a roaz ennhan melodi unan benag an toniou-ze.
En 1881, an Aot. Bourgault Du Coudray, kelenner Histoar ar Musik er C’honservatoar en Paris, a valeaz Breiz-Izel hag a zastumaz tregont euz toniou hon bro pere a voulaz en doare kanaouennou gant musik evit ar piano.
En 1883, An Doctor Bullinger, theolojian ha musisian Saoz a oa deuet d’hon gwelet hag o veza diwiziek euz a reou all hag a oa en em okupet euz ze araog, a zastumaz hag a lakeaz en kevredigez naontek euz an toniou ze, pere aboe an amzer ze, a zo bet implijet ganeomp en hor C’hult mes hep beza moulet.
En 1888, Unvaniez an Treteier Relijiuz a Londrez, o veza
votet mil livr evit moula eul levr nevez a gantikou brezounek,
an Dr Bullinger a c’hoanteaz hen achui hag he renta dîn da
veza lakeet entouez al levriou musik. Kalz a dud, a bere unan
oajet a 79 vloaz, a zeuaz hag a ganaz dirazhan ; ha goude eul
labour stard a veur a zevez, he tastumaz euz ho muzellou awalc’h
evit kreski al labour dija groet, hag hen achui. Doctor Bullinger
hen deuz dastumet 66 euz an toniou ze, pere hen deuz lakeet
en kevredigez aboe, evit beza kanet gant mouez, pe c’hoarieet
var an ogro, an harmonium, pe ar piano, pe kanet a unvan
gant ar musikou-ze.
Eur re benag euz ar melodiou-ze a zo groet var ar mod dorian, hypodorian, frijian ha modou koz all, ar pez a brouv int koz meurbed. Diskwezet hon deuz se dre displegadurezou en traoun ar pajennou; ar pez a ziskwez raktal ho doare ho-unan.
Kement-ma groet, e rejomp 66 kanaouen a bere ar c’homzou a oe lakeet da vont var an toniou-ze, hag evit kaout an niver a gant hon deuz unanet dezhei reou all pere hon deuz kanet bete vrema ; mes var toniou nevez. Ar re-ze holl a ra al levr a ginnigomp hirie d’hon lennerien.
Abaoe ma hon deuz skrivet a pez a zo araog, hon deuz bet en hon daouarn. "Chansons et Danses des Bretons". Levr nevez skrivet en Paris, gant an Aotr. N. Quellien. Al levr ma, evel "Barzaz Breiz" an Aotr. de la Villemarqué, a zo ennhan eun niver a zoniou hag a doniou brezounek, mes roet en eur velodi hepken, ha nan harmonized evit beza kanet en kor, pe c’hoariet var eun benvi.
En hon levr hon deuz lekeat meur o hini euz ar re man gant eur c’hem benag, pehini a zeu hep douet euz al lec’hiou ma int bet dastumet.
Bete vrema n’euz ket bet groet netra er giz-se en hon iez.
Trugarez hon deuz kalz d’hon skoler iaouank, an Aot. Cunuder, euz ar sikour hen deuz roet deomp, el labour-ze. Ha brema e c’houlennomp digant Doue skul he vennoz var al levr bihan-ma evit ma hello servichi en kement ma eo posubl, d’he c’hloar, ha da zonedigez he ren.
G. Ar C’hoat.