Kouent Paray-le-Monial
Sant Franses a Zal, adaleg ar penn kenta, a c’halve leanezed ar vizitasion bugale ar galon sacr, rag, emezhan, calon Jesus eo en deus savet hon urzik dister. Ha d’ar mare n’en doa c’hoas nemet peder leanez hag eur c’hoar convers, pemp en oll, e lavare en eur vus-c’hoarzin : « Me gaf din eo brema nobl avoalc’h hon urz evit caout he armou, hac an armou a garfen en defe e ve eur galon treuzet gant daou vir hag eur gurunen spern en dro dezhi, eur groaz aziouthi, gant an daou hano sacr a Jesus hag a Vari. » Urz ar vizitation en deuz e guirionez kemeret ar armou-ze. Ne deuan ket ama da verca buez al leanez eürus Mac’harit Mari. Guella ma zeo anavezet servicherez Jesus eo dre he liziri a zo bet destumet en eul levr gant he c’hoarezed.
Lavaret em euz e teue d’ar gouent hiniennou euz a verc’hed ar c’harter ep m’o divije sonch da chom enhi ; n’o doa ket c’hoas troet kein d’ar bed. Hogen e kenver unan bennag euz ar re-ma e tiskuezaz hor Zalver ar garantez infinit euz he galon sacr. Comz a rin euz a ziou.
Er c’hoar Anna-Alexis Marechel e veler eur burzud a drugarez Doue. He c’herent a ioa hugunoted. He zad, eun dijentil a gichen Paray, a ioa bet en em c’hreat catolig, mes o veza demezet eun eil guech da eun hugunodez e teuaz adarre ive da veza hugunod. He c’hreg o veza deut intanvez o devoue ive ar c’hras da anaout ar virionez. C’hoant e devoue da c’hounit da Zoue he merc’hed, ha dreist oll ar iaouanca Anna-Alexis. Mes he merc’h a ioa re stag oc’h an hugunodach. Neuze ar vam a zonjas cas ar verc’h iaouanca ma da gouent Paray. Anna-Alexis ne devoa neuze nemet trizec vloaz ; kement avad a gasoni e devoa evel he c’hoarezed oc’h ar relijion catolik. Pa velaz e felle d’he mam he lezel er gouent, e zeaz e counnar, hag e crie : « troc’hit va fenn din, mar kirit ; troc’hit va fenn din ; guell eo ganhen eget chom ama gant ar babistezed, etouez al leanezed, ar bleizi, an diaoulou-ze ! »
Ar verc’h kez e devoa gouscoude kerent etouez al leanezed. Ar re-ma a gemeras calza zoursi anezhi ; hogen poan e devoue o clask donaat ar scodail-ze. Ar verc’h ne felle dizhi e gïz ebet chom er gouent, hag a glaske an dro da dec’het. Gouscoude ar c’hras a deuas d’he skei ; anaout a reaz ar virionez, hag en em c’hreas catolikez.
He c’hoarezed a egaras pa glefchont kementse ; ne ziskueschont ket avad ar gounnar a ioa en ho c’halon. Caout a rejont an tu da goms brao oc’h ho c’hoar, da druezi var he stad ha da rei dezhi eur c’hatekiz hugunod. Oc’h he lenn, an ene paour a voue adarre carget a denvaligen ; dont a reaz adarre hugunodez en he c’halon, hag e claske muioc’h eget biscoaz an dro da dec’het euz ar gouent. Brema oa esoc’h dezhi, rag al leanezed n’o doa ket a zisfizians anezhi. Hogen ama e teuaz ar c’hras da skei an taol diveza en he c’halon. Mont a reas da gonta d’ar vam superiorez kement a dremene en he speret. Houma he lakeaz etre daouarn ar c’hoar Mac’harit-Mari, hag Anna-Alexis a deuas da veza unan euz ar guella leanezed a zo bet er gouent-ze.
En amzer al leanez eürus Mac’hari-Mari e zoa e Paray eun demezel a reng huel, pinvidik bras hag eus eur genet dispar ; calz a speret e devoa, ha muioc’h c’hoaz a fouge a ioa enhi. Eur stereden oa, evel ma lavaret, ha steredenn a a rea dre ar c’harter oll, ha zoken e kær Lyon eleac’h ma he guelet aliez ha ma chome avechou pennadou mad. He hano a ioa Mari-Rozali Lyonn. He gened hag he madou braz a rea ma zoa clask varnezhi, hag e pep leac’h he digemeret evel eur rouanez. He speret lem a lakea ive he brudi, hag hi ne glaske nemet fouge, plijadur hag ebatou ar bed.
Gouscoude an oll ebatou-ze ne gargent ket he c’halon, ha goude beza bet er re anezho a gave dezhi a roje dezhi he goalc’h, e lavare outhi he unan : petra, ne deo nemet an dra-ze ? Etouez an traou-ze oll gouscoude e carie ar beorien, hag ec’h heuille ep mang ar religion.
En amzer-ze ne velet ket ar re zoken a ioa muia troet oc’h ar bed, o lezel ar religion a gostez evel ma veler hirio. An itron Lyonn hag he merc’hed a ioa renet gant an tadou jezuisted, ha Mari-Rozali a gleve avechou guirionezou calet avoalc’h. Hogen setu ama penauz e comansaz en em zistaga dioc’h ar bed.
Eun dervez, en eisvet ar sacramant, e tistroe da bardaez euz an ilis, guisket ha fichet caer evel ma veze ato. Morse he gened n’oa bet skedusoc’h. Mignoned ha tostennerien a iea d’he heul. An dud a zelle outhi hag he admire. Setu ive eur vanden vraz a voc’h o tont euz ar meziou e kær hag o tremen dre ar ru. An oll en em denne a gostez evit ho lezel da vont ebiou. An demezel Lyonn avad, credabl o sonjal e vije respetet ive gant al loened-ze evel ma zoa respetet gant an dud, ne brijas ket frei divar ho hent. Hogen e penn ar vanden voc’h ez oa eun ouc’h bras, kement hag eun azen eme scrifagner ar vizitasion. Hema a deu eün d’an demezel, hag ep an distera respet evit he gened nag evit he dillad caer, he dibrat gant eun taol fri hag he zaol a hed var he gein, en hevelep doare ma c’helle gant he daouarn cregi en he lost evel e corden eur c’habest. Rozali gant aoun da ruilla, a zalc’he crog el lost-ze, hag a grie ; den avad ne deue d’he zicour. He c’hanfardet ne dosteant ket hag an itronezed ne gredent ket ken nebeut mont etouez ar vanden loened-ze pere a vic’he hag a rea eur safar goest da vouzara eur barreziad tud. Ar bobl a c’hoarze bete dishalana.
Etre daou an ouc’h braz a iea ato gant he zam varzu he graou. Erfin gouscoude, he zaolas d’an douar e kichen eur voger, hag an demezel, diskennet divar gein he incane, a ieas d’he zi mezus meurbet ha stlabezet oll.
Kementse a voue eun tam ebat evit kaer oll. Bemdez an demezel Lyonn a reseve eur vers bennag, eur zon bennak great var an darvout digouezet ganthi. He unan e c’hoarze gant ar soniou-ze. Gouscoude e sonje pe gen nebeut zo da fiziout er bed ; ne zonje ket avad he guitaat. Re e carie ar frankiz a gave enhan. En em rei a rea epken muioc’h d’an oberou a drugarez, hag e lenne levriou mad eleac’h al levriou danjeruz a lenne kentoc’h.
Doue a deuas d’he gelver en eur c’hiz all. Eur mintinvez, en he c’hambr, Rozali a velaz eun den iaouang, divar dro Lyon, en doa great al lez dezhi eur pennad mad, hag a ioa maro nebeut amzer a ioa er vrezel. Var he zaoulin edo, croaziet he zaouarn, hag e tiskueze beza ankeniet ha poaniet bras. « Ah ! demezel, emezhan, nag hen a zo Doue braz ha just ! N’eus netra vian dirag he zaoulagad : pep tra zo poezet, hag a reseo punision pe recompans ! »
Rozali a c’houlennaz oc’h an ene-ze ha salvet oa, hag e lavaraz en doa great Doue trugarez dezhi abalamour ma zoa bet mad oc’h ar beorien.
An ene-ze a chomaz eur pennad mad da gomz outhi, ha Rozali a voue ker strafuillet, a ioa, pa deuaz euz he c’hambr ken drouklivet, ken dishenvelezet, ma he c’havet coseet euz a zek vloaz. He mam he unan e devoa beac’h oc’h he anaout.
Neuze an demezel a lezaz ar fouge ha plijadurezou an douar evit en em rei d’an oberou a drugarez epken ha d’ar binijen. Ne felle ket avad dezhi mont d’ar gouent ; sonjal epken en eur gouent a rea dezhi scrija ha crena.
An tad Colombier he alias da vont da gomz oc’h ar c’hoar Mac’harit-Mari evit tenna frouez euz he aliou. Mont a reaz evit senti ; mogeriou ar gouent avad a rea ato aoun dezhi. Mac’harit-Mari a vouie e felle da Jesus-Christ he c’haout er gouent-ze, mes ne lavaras ger dezhi hag a lezaz ar c’hras da ober oll. Rozali a deuaz erfin d’ar gouent evel pa vije poulzet, en despet dezhi hag en despet d’he zud. Ne grede ket e chomje ouspen pemzek dez er gouent. Abenn neuze, emezhi, e vije maro pe e vije deut er meas. Mes eno e cavaz ar peoc’h a glaske ; eno e voue unan a vignonezed Mac’harit-Mari, hag e tescas ganthi ar burzudou a garantez euz a galon Jesus.