Kentoc'h mervel/Trede Arvest
(An darvoud a dremen en eur c’hroaz-hent, gant eur groaz koad en dourn deou.)
- YANN BINIFI ;
| VIKTOR NELSON |
Soudarded c’hlas ; |
- AN AO. PERSON, chadennet.
Chomit a zav, paotred, ama eo ez eus lavaret d’in gedal ar C’habiten Spartakuz. Tost eo da hanter-noz ; rak-se ne gredan ket hon defe da c’hedal pell bras ! Arabat e vefe ken nebeut… Ar gaouenned o welet eo tec’het o ferson diganto a ziskrabfe hag a lakafe buan o boutou en o godellou, evit diredek davedomp. Viktor, ha te, Nelson, dalc’hit mat ho taou d’an hini a oe person e Landivy gwechall…
Petra, Yann, evel-se eo e komzez eus pastor da barrez ?…
Me eo am eus badezet ac’hanout ; me eo am eus
great d’it ober da Bask kenta… Ha pet gwech n’out ketbet
pardonet ganen en bano Doue ! Ankounac’heat ec’h
eus kement am eus great d’az tud pa gouezas warlene ar
c’hlenved war dud ar barrez ? Hag o werza ac’hanon d’am
enebourien ha da enebourien va Doue eo e tiskouezez da
anaoudegez vat ?
Ne dalv ket d’it ober sermoniou d’eomp… Pell a-walc’h omp bet dindan galloud ar saeou du hagan duchentilou. Ne raio ket droug d'eomp brema kaout eun tammig frankiz ha sklerijen. Dalc’hit mat d’ezan, paotred ; arabat e ve d’eoc’h diskregi dioutan.
Judaz a lavare ar memes tra d’ar zoudarded a yoa deuet gantan da gemeret Jezuz… Bennoz d’eoc’h, va Zalver, da ober d’in beza ken henvel ouzoc’h !… Va Zad, va Zad, pardonit d’ezo, rak n’ouzont ket petra reont !…
Goulen ive pardon digantan, kement ha p’emaout, evit an holl dorfejou ec’h eus great e kuz…
!!!
N’ec’h eus netra da respont d’eun hevelep rebech ? Grevus a-walc’h eo koulskoude !…
Morse n’em eus great torfed ebet nag e kuz nag a-wel, nag hor c’henvreudeur ken nebeut. Evel eus Hor Zalver e c’heller lavaret diwar-benn pep beleg : Tremenet eo oc’h ober ar vad ! Lezit ac’hanon d’a c’houlen diganeoc’h evit pehini eus va madoberou e fell deoc’h va lakaat d’ar maro…
Daoust ha mat a rez ive o roi harp da enebourien ar
Vro ?
Ne rean nemet difen gwiriou an Iliz breset dizamant gant ho mistri.
Mat eo !… Mat eo !… Peoc’h, mar plij ! N’omp ket karget da varn ac’hanout. Varc’hoaz, e Montroulez, an dud a lezen a welo petra zo da damall d’it. Ne don ket nec’het gant an dra-ze… Gwelloc’h em bije kavet gwelet ama brema ar C’habiten Spartakuz ! Hanter-noz eo, hag ouspenn, hag hano ebet anezan c’hoaz ! (Youc’haden skiltrus ar gaouen).
Dan heur-ma eo ive e oe lakeat Jezuz etre douarn e vourrevien ! (Hou ! hou ! hou !… tostoc’h brema).
Ro peoc’h, personig, pe bremaik e vezo stoufet da c’hinou d’it !
Erru ar gaouenned ! Klevit ! Daonet omp !… War evez !…
Kavet eo an Ao. Person, paotred ! Beac’h d’ar chas glas !
(An tri glas a dosta ouz an Ao. Person da ober kelc’h
d’ezan. Ar Re-Wenn a deu d’ezo hep marc’hata).
A ! Spartakuz ! Spartakuz ! e peleac’h e chomez ?
Tan ha kurun !… Maro d’an trubard !… Dar maro, pez vil !… (Skei a ra eur mestaol gant Yann). Kea, diaoul m’hen argas ! da gaout Judas, da vreur hena (Yann a gouez d’an douar maro mik).
Maro d’an touseged glas, muntrerien gris hor gwragez hag hor beleien !
Lezit va buez ganen !
Ha ganen-me !
A ! Ao. Person ! nag a aon hon deus-ni bet evidoc’h ! Setu c’houi dieubet adarre, a drugare Doue ! Diouallit hiviziken !
Diouall rak petra ? Ya dlead da genta ha dreist pep tra ! Ar pastor mat a ro e vuez evit e zenved !
Ya, lezel a rin ho puez ganeoc’h, chas gall, breserien daonet hor bro !… Hogen dont a reot d’hon heut, d’eomp oc’h (D’e dud). Alo, paotred, deomp ac’han ; da ober petra e chompfemp ama ?… Da c’hedal Spartakuz hag e gompagnunez ? Furoc’h eo d’eomp tec’het !
(Mont a reont holl, nemet Gwenole).
Va Doue ! Va Doue!… Truez outan ! Pardonit d’ezan !… (Stoui a ra da welet hag hen e lamm c’hoaz ar galon e kreiz Yann). Ma vije c’hoaz eun tammig buez ennan !… Marteze e c’hellfe dont adarre war an hent mat !… Maro eo, siouaz ! en e bec’hed… evel Judaz !… Yann, Yann gez ! Plijadur em bije bet o roi d’it eun tamm skoazel, daoust d’an droug ec’h eus great d’eomp !… Jezuz a c'hourc’hemenn pardonni… N’em eus ket a gasouni ouzit, ouz da dorfejou eo !…
Ne ran ket mat marteze o chom da droidellat dre ama !… Piou c’hoar ? Ar Re-C’hlas a c’hell digouezout pa vezin an nebeuta war-c’hed anezo !… Hag ouspenn-ze, p’eo gwir eo maro, petra rin-me d’ezan ? (Tenna ra e vouchouer eus e c’hodel, hag e led anezan war benn Yann. — Goude ez a kuit).
- AR C’HABITEN SPARTAKUZ ;
| KARAKAZ LACHÈVRE PIEDEBIC RICHARD |
Soudarded c’hlas ; |
- Meur a zoudard glas ouspenn.
Ar Republik da viken !
Ar Republik da viken !
Sell, sell ! eul lapouz o nijal ac’halen ! Kea buan ’ta, Karakaz, kea da welet petra eo…
Mont a ra.
Me gave d’in edon o vont da gaout va mevel Yann
ama, ha padal e ran d’eul labouz sevel diwar e neiz !!!…
O ! O ! petra eo an dra-ze ?… C’houez fall a zo !… Ha
yann n’ema ket ! (Sellet a ra a bep tu). A ! setu ama eun
den astennet !… Yann eo, kredabl, great tro wenn gantan,
hag en em roet da ober eur c’housk da c’hedal
ac’hanon !… Yann !… Yann ! Grik ebet ? Maro out ?…
Gwelomp ! (Stoui a ra da zellet, hag e tilamm ar mouchouar).
Maro !… Yen sklas eo !!!… A ! Gwelet a ran
brema petra rea va labouz dre ama ! N’eo ket red evit se
besa bet e Montroulez o teski beza diviner ! Ar Breizad
gwenn-ze eo a zo deuet da zieubi ar person, ha goude
eo en em lakeat da skei war ar reuzeudik-ma, betek
m’hen deus lazet anezan !… Mes koulskoude, daou zoudard
a yoa gantan !… Petra int deuet da veza ?…
Nan, tan foeltr ! n’eo ket ker sklear ha ma kave d’in !…
Bremaik ni welo… Salud d’it, Chouan daonet ! Te eo hep mar an hini en deus lazet an den-na ?
Ouzin-me eo e komzit ?
Hep mar! Ouz piou all e vefe ken ?… Respont prim ha lez an hardou-ze !
N’em eus lazet den, nag hennez, nag hini-all ebet !
Lavar d’in neuze ’ta petra reez dre ama…
Petra rean dre ama ?… E feiz, c’hoanteet em boa gouzout pe ez oa maro an den-ze, pe n’oa ket !
Evit e beurgas mar n’oa ket eat c’hoaz ?
Tamm ebet ! pell ac’hano !… Evit roi dourn d’ezan
da zevel oa !
It da gredi ar seurt-se !… Lavar d’in piou eo en deus lazet anezan, mar n’eo ket te an hini eo.
……
A ! ne fell ket d’it lavaret ?… Edos ganto, ha ne fell ket d’it o gwerza !… Mat a rez !… Mes al lezen a zo stris war gement-ma. Pep den paket o stourm ouz e vro a dle beza lakeat d’ar maro er peder heur warnugent. Evel-se ’ta, kablus pe didamall eus maro an den-ma, te a baeo evit da genvroiz : gwaz a-ze evidout !
(da Wenole e pleg e skouarn). Goulen trugarez digant ar c’habiten !
Me goulen truez digant enebour va Doue, va Feiz ha va Bro-Breiz ?… Nan, teir gwech nan ! Biken ! Biken !
Mat eo !… Mat eo !… N’oun ket douget ken nebeut da gaout truez ouz enebourien an Dispac’h glorius ! Great e vezo d’it da stal dizale, paotr brao ! Da ler a zamanto !…
Sitoian Kabiten, eur mennoz a deu d’in. Gwelet a ran eur groaz aze, evel a zo kement anezo e Breiz-Izel. N’ankounac’hait ket ez eus roet urz d’eomp d’o diskara, abalamour ma ’z int aroueziou ar sklavaj er vro gez-ma chomet a-bez betek-hen dindan holl-c’halloudegez Iliz Rom…
Ac’hanta, Piedebic, lavar buan da vennoz.
Goulen a ran ma vezo lezet e vuez digant an den yaouank-ma…
O !!!
Lezit ac’hanon da echui va lavar !… gant ma teuy da ziskara dioc’htu ar groaz-ma dirak hon daoulagad !
A !!!
Red oa beza eveldout Piedebic evit kaout an dra-ze !
Da vennoz a zo din eus eur zoudard republikan !
Ni paotred an amzeriou nevez, n’emaomp ket o klask tro da denna o buez digant an dud, pell ac’hano ! Gwelloc’h e kavomp gwelet anezo o tilezel a galon vat o follenteziou, o diskianterezou… Roi a reomp hon foan hag hon amzer evit ma teuio hor c’henvroiz da zilezel o c’hredennou sot ha ma tigorint pelloc’h o spered da gredi ar pez a garint… Rak-se, paotr yaouank, en em zavet enep da Vro hag a dlie beza lazet varc’hoaz a dennou fuzul, mar karez e kavi ar frankiz da vale, mar karez e weli adarre da dad, da vamm, da vreudeur, da zous !
Ha petra 'm eus da ober evit an dra-ze ?
Nebeut a-walc’h a dra : diskara ar groaz-se a zo aze.
Roit d'in eur vouc’hal !
Frankiz d’ezan !
Brao ! Brao !
Brao ! Brao !
(E vreac’h gleiz a ra an dro da droad ar groaz, eur vouc’hal en e zourn deou, troet ouz ar Re-C’hlas) :
Mar touchit ouz ar groaz-ma , me zo prest d’he difen ;
Nep a zailho warnezi a vo faoutet e benn !…
Goustat ! Goustat ! Kaouen !… Koueza raio da lorc’h abarz nemeur !
N’eo ket te evelato a deuio a-benn eus tud kalet eveldomp-ni !
Sec’h da fri, prenvig douar ! a-raok dont d’ober gwap ac’hanomp !
Tostait brema, chas gall, tostait ’ta, boued an ifern !
N’am eus aon ebet razout ! (Mont a ra d’ezan… Eur c’hrogadig. Karakaz, trec’het, a gouez d’an douar).
Setu kaset unan da gaout e dad Lusifer ! Da biou eo
an dro ?
Eur vez e ve d’eomp beza trec’het gant eur seurt panezen ! (Mont a ra ive da esa trec’hi war ar Breton kalonek. — A benn eur pennadig e kouez d'an douar en eur huanadi. Mes Gwenole a deu e vreac’h da skouiza gant ar vouc’hal ; red mat eo d’ezan diskouiza.
Diskar, diskar buan ar groaz !
Nan, nan, klevit mat, biken eur seurt torfed ne rin,
Kant gwech ha mil gwech mervel a zo gwelloc’h ganin.
Ama, ô Kroaz venniget, e-harz ho treid santel,
Evit Jezuz, va Zalver, me zo prest da vervel !
(hep lavaret ger, a gerz da Wenole hag zank e gleze e kalon ar Breizad. Disken a ra kerkent en eur lavaret) : Ema great e stal d’ezan !
Brao ! Brao ! Richard !…
Jezuz !… Mari !… (e vreac’h a jom stag ouz ar groaz).
Klevit ! ema erru ar Chouanted ! Arabat e ve dezo
kaout ac’hanomp dre ama ! Dre ar c’hreiz-de e teuont,
kredabl eo, deomp war-zu ar vourc’h. Chachit ho tiwesker
ganeoc’h, paotred ! (Mont a reont holl dre an tu deou.
— Youc’haden ar gaouen ; hekleo adarre).
Petra welan, va zud kez ?… Gwenole o tiwada ! Allaz ! Allaz !… Re zivezat !… Great eo ganto an torfed heuzus ! (Mont a ra betek Gwenole). Paour kez merzer !… A ! gwelet a ran petra zo c’hoarvezet !… Posubl e ve ? Ar chas gall o deus eseet en em gemmeret ouz ar groaz, ha Gwenole e-unan ouz kement-all a dud en deus dalc’het penn d’ezo… Sellit aze an daou zispac’her ledet gantan d’an douar ! A ! ma vijemp digouezet eun tammig abretoc’h ne vije ket c’hoarvezet kement-all !…
(Gwenole a zigor e zaoulagad goustadik, hag a ra eur zell nec'het en dro d’ezan. — E benn a gouez adarre, hag, e keit-se ar Re-Wenn a zigouez hag a ra an dro d’ezan. Gwenole a zav goustadik e benn adarre).
N’eo ket maro !… N’eo ket maro !…
Petra zo c’hoarvezet ?… Va Doue !… va Doue !…
Kerz buan da vit eur banne dour fresk !
O ! ar moueziou-ze !… O anaout a ran !… Va mignouned int… (Soubla ra e benn oc’h huanadi, ha prest goude e ra adarre eur zell war ar Re-Wenn). An Ao. Person !… Bennoz d’eoc’h, o va Doue!… Brema da vihana me a varvo laouen… gant bennoz ar beleg !…
Setu ama dour fresk, Ao. Kermoger !
Ne varvi ket c’hoaz, Gwenole, ni raio ker brao d’it ma c’helli kemeret adarre da vouc’hal a-benn eun nebeut deiziou ama. Satordallik ! ni hon deus ezom sikour vat evit derc’hel penn d’ar chas glas ! Alo ! alo ! Gwenole, va faotr, red eo kemeret kalon !…
O va zad !… Mervel a ran, her gwellet a rit, mes mervel a ran laouen… Great em eus va dever penn da benn. … Difennet em eus va bro ha va Doue, rak mervel a ran evit beza nac’het diskara ar groaz-ma… Deuit, ma roin d’eoc’h ar pok diveza !…
Va mab paour !… E pe stad e kavan ac’hanout !
Fizians hon deus d’her savetei pa’z eus c’hoaz eun elfen buez ennan !…
O va mab !… Va mab !…
Kasit, va zad, va fok diveza d’am mamm vat… Karet em bije gwelet anezi a-raok mervel… Na ouelit ket, va zad… Lavaret ho peus d’in er mintin-ma : « Ma varvez dindan taoliou ar Re-C’hlas e vezin frealzet o sonjal em eus eur mab merzer en nenv o pedi evidon ! » … N’oc’h ankounac’hain ket… na c’houi, na va mamm… hag eun deiz, dizale, ni a vezo unanet da viken !… Mervel a ran !… mes ar groaz a zo en he zav !… Ao. Person, ho pennoz, mar plij !… Eun absolven ziveza, en han’ Doue !… (An Ao. Person a dosta, hag a ra sin ar groaz goustadik war Gwenole).
It e peoc’h, ene kristen, da welet ar Jezuz hoc’h eus difennet gant kement a galon !…
Bennoz Doue !… Brema e c’hellan mervel !… Kenavo. Ao. Person !… Kenavo, va zad ker… Kenavo va mignoned !… Kenavo ar Baradoz !… (An tad a ziroll da ouela dourek Gwenole a zoubl e benn, maro).
Maro eo ar Merzer ! (An holl a lamm o zokeier). Trugarekaomp Doue, Breudeur ker, da veza roet d’eomp eun difenner muioc’h en nenvou !… Maro o tifen ar groaz !… Ha gellout a raffed kaout kareoc’h maro ?… Ao. Kermoger, petra raimp-ni eus ar c’horf santel-ma ?
Petra livirit ober, Ao. Person ?
Me gav d’in e vije mat douara anezan ama zoken, e-harz hag e skeud ar groaz eo maro eviti. N’hellomp ket ober kareoc’h. Petra livirit, va mignoned ?
Mat !… Brao !… Ya da, Ao. Person !… Enor d’ezan !…
Tan ha kurun !… Beac’h d’ar vuntrerien !
Tavit ! Tavit ! va mignoned !… N’eo ket d’eomp-ni eo venji !… Ar venjans a zo da Zoue !… An tammou traou glap-ma eo, petra raimp-ni diouto ?
O lezel da veza preiz ar brini hag ar bleizi, na petra ’ta !
N’hellomp ket ober ze, va bugale ; ar garantez kristen a c’hourc’hemenn deomp bezia anezo ive.
O mat ! lakaat anezo dre aze en eur park bennak !
Evel-se eo e raimp. Ha brema, ken a raimp al lidou santel, reketomp peoc’h d’an Anaon : Requiescant in pace !
Amen.
(Al lien a gouez).