Istor Breiz, 1893/Rann 07
Eur brenin a ger Illy en doe eur verc’h da zimizi ;
Gant leiz e oa bet goulennet, da Juthaël hi zo bet roët.
Pa guitaaz ar roue Judual ar Vreiz evit mont da glask he bried, roet en doa ar c’hallout d’he vab Hoel, pe Juthael, heman en doa an eur-vad da zigemer he vam, santez Azenor, hag he vreur, sant Beuzek. Juthael en doa klevet komz euz Pritella, merc’h euz eur c’hondt hanvet Millik, a joume er ger a Illy. Eun devez ma oe eet tud Pritella er maner Kervran, ha ma oa choumet ar plac’h iaouank er ger gant he magerez hag eur vatez, e teuaz ar roue a Vreiz da c’houll digemer evit eun nosvez, rag eme-hen, kollet en doa he hent e Koat-les-Tremeur, Ar brinses Pritella a zigemeraz he roue gant kement a zoujans hag a furnez, ma gredaz Juthael na helje kavout guelloc’h pried eviti.
Epad an noz, en devoa var ben Pritella eun huvre, a c’hoanteaz e vije disklæriet dezan, Evel-ze a reaz gervel ar barz Thaliessin, mab Onys, deuet gant sant Veltaz euz an enez a Vreiz, hag a choume en enez Rhuis. Ar barz koz, o veza klevet goulen ar roue, a choumas eun neubeut sioul ; ha pa gomzaz, a lavaraz e vije mab hena Pritella guelloc’h c’hoaz ha brassoc’h evit he dad, ha na vije ar mab-ze ker braz nemet evit rouantelez an ee. Ar roue, o veza klevet kement-ze, a oa laouen. Gret oe an eured, hag an daou bried a veve e doujans Doue. Ho mab hena oa hanvet ganto Jikel pe Judikael, ha roet oa dezan da baeron ha da vestr er skianchou sant Gouesnou, den gouiek euz an enez a Vreiz.
Juthael, leun a hardizegez, ha Breton a galoun, a gemeraz en dro an oll vro kemeret gant ar C’hallaouet, o doa moustret ar Vreiz epad ar brezeliou etre Komor hag he vreudeur. Digemer e reaz an daou diveza euz ar rouaned breton euz an enez a Vreiz, kasset kuit euz ho rouantelez gant ar Saozon. Eduin ha Kadvalon a oa ho hano. Iaouank flam a oant pa zeuzont en Armorik, ha Juthael a reaz ho diski gant he vugale e unan. Pa oant deuet en oad, ar roue a Vreiz a roaz dezo soudardet gant pere a c’hounezont var ar Saozon. Peb hini euz an daou roue iaouank-ze a gemeraz neuze he rouantelez, mæs Eduin, elec’h choum mignoun gant ha gonsort, a reaz ar brezel da Kadvalon hag he gassaz kuit euz he rouantelez. Kadvalon a zeuaz en dro er vro-man, ar Vreiz-Armorik, el lec’h en doa tremenet ar c’henta amzer euz he iaouankiz, ha leun a estlam evit ar vertuziou a bratikee neuze ar brinset breton, na gemeraz mui sourci nemet euz traou an ee. Mont a reaz da Rom, e pelec’h a varvaz evel eur zant.
Unan euz ar brinset, koulskoude, a brije muioc’h madou an douar eget ar baradoz. Rak pa varvaz Juthael, er bloaz 612, Salaün, unan euz ar iaouanka euz he vugale, a lammaz ar rouantelez digant he vreur Jikel. Heman, kentoc’h evit kaout trouz gant he vreur, en em dennaz er gouent Sant-Meen, e Gael ; eno a veve evel eur manac’h, hag an dud a lavare hen doa n’em rentet manac’h evit he vuhez. Mæz da varo Salaün, e 632, e kuitaaz kouent Gael, hag e kemeraz da bried eur brinses penherez, hanvet Morona, merc’h ar c’hondt a Dolent (ker a oe savet, e lavarer, e kichen an Abervrac’h, euz an tu deou).
Pa bignaz ar roue Judikael var an tron a Vreiz, eul levenez vraz oa er vro, rag peb hini a c’hortoze burzudou euz eur roue a veve gant kement a zantelez : na ree peb tra nemet evit gloar Doue. Eur veich, epad an noz diaraok gcuel Pask, ar roue oa direnket en he bedennou gant eun trouz braz a girri o tremen dre eur pount euz a ger. Ar roue, nec’het o klevet kement a drouz en eun nosvez ker santel, a choulennaz petra oa an dra-ze. Lavaret oa dezan oa an noz-ze ar mare da bea ar guiriou. Na gemerin ket, eme ar roue, arc’hant digasset din e nosvez eur gouel bers evel ar zul Fask. Guelloc’h e din na ve morse paet ar guiriou-ze. Evel-ze e torraz ar c’hiz fall.
Judikael, pe Jikel, oa mad e kenver an oll, truezuz oa dreist oll e kenver ar beorien. Eun devez ma oa o tont e meaz euz he balez Kergenkis, e Trekouet, en Domnonea, evit mont da iliz Sant-Iann, en tu all d’ar steir, e velaz kalz kirri o treuzi an dour. Eur paourkez var lez ar steir a bede ar charretourien d’he gemer er char evit tremen ar steir ; den n’he selaoue ; pellaat a reent abalamour d’he lorentez. Pa dostaaz ar roue, ar paour-kez a ree he beden da beb denchentil euz he heul. Darn anezo a ree goab anezan, darn all a bellae gant despet. Ar roue, o velout an dra-ze, a gemeraz an den lor a dreon var he varc’h, hag e tremenaz an dour evel-ze. Pa ziztroaz evit lakaat ar paourkez den da zisken, oa souezet braz oc’h he velout evel eun den euz ar re vraoa, hag a lavaraz dezan : Judikael, te zo eüruz, rag ne t’euz disprizet ac’hanon. Me zo Jesus-Krist da Aotrou, e t’euz kemeret dindan skeud eur paourkez lor, ne vezi ket disprizet ganin-me en ee. Goude ar c’homzou-ze, hor Zalver a bignaz en ee gant kalz a sklerder. O velout kement-ze ar roue a joumaz souezet, he galoun leun a garantez divin.
Ar roue-man a ziskuezaz er brezel ne ket spountik eur c’hristen mad, atao oa ar c’henta dindan an taoliou. Evel-ze e c’hounezaz var ar Francisien, pe Gallaouet. Ar roue a Frans pe Bro-C’hall, a gassaz d’he gaout sant Alar da c’houlen ar peoc’h etre ar Frans hag ar Vreiz. Sant Alar a blijaz kement da sant Jikel, ma garent dreist-oll beza an eil gant egile, ha ma reaz sant Alar da sant Jikel mont gantan da Bariz, evit en em unani gant ar roue a Frans. Eno e kavaz ive sant Dudon, hag a reaz anaoudegez gantan dre voyen sant Alar. Komzou an dud santel-man hag he c’hoant he unan, a reaz da Judikael sonjal n’em renta adarre en he c’houent. Evit an dra-ze, e kinnigaz d’he vreur, sant Jos, ar rouantelez, evel goard d’he vab Alan. Sant Jos ne gare ket guelloc’h ar bed eget na ree he vreur sant Jikel. Spountet dre eur garg ken huel, goulen a reaz digant he vreur eiz-te araok lavarout he c’her diveza ; hag en deiz-ze memez, e kuitaaz ar palez evit mont er broiou pell d’en em renta manac’h. Sant Jikel a ginnigaz ar memez karg da sant Vinnok, he vreur. Heman a reaz evel sant Jos, kuitaat he vro evit en em renta manac’h. Sant Jikel o kaout skuer kaer he vreudeur mad da heulia, en em hastaz da lakaat he vreur kaer Rivoalen, evit goard d’he vab Alan, hag a gemeraz an habit manac’h er gouent Gael, er bloaz 642, e pelec’h a varvaz en eur peoc’h braz goude eun neubeut a vloaveziou, var dro 660. Na hell ket eun den niveri an dud oa deut d’he interramant, na lavarout an daelou oa skuillet var he vez, dreist-oll gant an dud paour.
C’hui vel, ma zud vad, e deuz ar Vreiz er baraduz kals euz he bugale da bidi eviti. Pedomp anezo da c’houlen digant an Aotrou Doue ma vo atao da viana kristenien vad e Breiz, pa neuz mui a zent en hon touez.