Ar c’haner coz baleer-bro
Hec’h a dre ar maesou en dro,
Pe ve ann amzer caer pe fall,
Hac en he dorn he vâz gargal.
Diroget ez è he dillad,
En he dreïd ’zo eur botou-coad,
He varo a zo hir ha gwenn,
Hac ive e vleo, war e benn.
War he benn a zo eun toc plouz,
Ha war he geinn eur zac’h lezr rouz,
Miret aboe ann amzer gaer
Oa soudard d’ann Impalaër ;
An hini braz, Napoleon,
Hen defoa calon eul leon,
Hac en defoa heulliet pell, pell,
Bepred en tân hac en brezel.
Ha c’hoas e verve he lagad,
Ar soudard coz, ar soudard mad,
Hac e crié : « Viv’ l’Empereur ! »
Pa gomzer euz he gann-vreudeur.
He hano oa Iann Kerglogor,
Ha dalc’het mad em eus evor
Euz anezhan, euz he werziou,
he gontou leun a vurzudou.
Pa veze an douar scornet,
Ar parcou a erc’h goloët,
E tigweze Kerglogor goz
Er maner, da abardez noz.
Ha pa vize gwelet duhont,
En penn ann ale vraz o tont,
Ar vugale grié ‘n eur vouez,
(Me ma-unan oa en o zouez) :
— Setu o tont Iann Kerglogor !
Hac e redemp da doull ann nor
Da digemer ar c’haner mad,
Da dougen d’ezhan he sac’had.
Neuze Kerglogor, he benn noaz,
A re da genta sinn ar groaz,
Hac en he zorn gant-han e doc,
E lâre, kent moned a-roc :
— « Kement ’zo en ti, Doue d’ho miro ;
« Kement ’zo er-maès, Doue d’ho c’honduo ;
« Kement a dleomb pedenni evit-ho,
« Doue d’ho delivro ! »[1]
« — Roët ho pâz hac ho sac’h lezr,
« Iann goz ; gwall rust ê ann amzer ;
« Deut da domma etal ann tân,
« Da c’hortos ma vô aozet coan. »
Hac a-neuze ma daoulagad
War e zac’h lezr ’vize dalc’hmad,
Rac eno e oa tensoriou
A daolennou, gwerziou, soniou.
Goude coan hac ar pedennou,
Vize tennet an taolennou
Euz ar zac’h lezr, neuze kerkent :
Hon Zalver, ar Werc’hèz, ar zent.
Hac eskibien, hac ebestel,
Hac a bep seurt tud a vrezel,
Hol liwet coant ha renket mad,
Plijadurès hon daoulagad.
Hag ann den coz a gomze stard,
’Vel eur general d’eur soudard,
Hac e c’hounee ar victoar,
Carguet a enor hac a c’hloar.
Neuze, cane d’imb buheou
Ar zent coz Breiz, ho burzudou :
Sant Efflam, santès Henori,
Sant Tual ha sant Goneri ;
Ha sant Ervoan, mignon ar paour,
He garantez gwelloc’h ’get aour,
Ha sant Hervé, ar c’haner dall,
Sant Kirec, ha cals a re-all ;
Sant Weltaz, patron ar chass clan,
Sant Tudi ha sant Laouenan,
Sant Herbot, ’ra sevel dienn,
Sant Gwenole ha santez Gwenn ;
Sant Gily ive, gand he c’had,
Sant Thégonnec, ’ra charread
Hol veinn e di gant eur bleiz loued,
Hen defoa he azenn debret.
Calz c’hoaz a re-all, rac sent Breiz
’Zo dre-hol anezhe a-leiz,
Ha ’vit peb clenved ha peb poan
Ar c’horf, ar speret, ’zo unan.
Goude ar révu tremenet
Hac ar buheou caer canet :
— « Kerglogor, c’hoas eur gontadenn,
« Da ober c’hoarzin, pe aouenn :
« Geanted ha cornandoned,
« Ha tud bet troët en loened,
« Magisianed, sorserrienn,
« Tud-bleiz, dragoned a zeiz penn ;
« Prinsed ha prinsezed feyet,
« En eur c’hastell en er dalc’het,
« En eur gir, ann hol burzudou
« A laca ar bopl ’n he gontou. »
Neuze, eur c’hef-tan en he dorn,
Kerglogor a dâne he gorn ;
Ann hol en-dro a dave-mic,
Ha goude menna eun tammic :
— « Selaouët hol, mar hoc’h eus c’hoant,
« Hag e clevfot eur gauzic coant,
« Ha na eus en-hi netra gaou,
« Mès, marteze, eur gir pe daou. »
Eur scudellad gistr ’n he gichenn,
Evit distaga e lanchenn,
Azeet war eur scabel goad,
En corn ann tan, ar c’honter mad
Distagé neuze, penn-da-benn,
Eur gauz d’ober c’hoarz pe aouenn.
Setu aman, en berr-gomzou,
Unan euz he gaerra contou.
Eur Roue coz, claon, trist-meurbet,
Hag e hol izili scornet,
He daoulagad leun a daerou,
Hac he galon leun a ganvou,
A hirvoud gant keuz d’he c’halloud :
D’he iaouankiz, èt en ho rout ;
Doctored, magicianed
N’hellont reï d’ehan ar iec’hed.
Hac eun den coz a lâr neuze,
Eun den a gant vloaz, marteze :
— « N’eus met Einic ar Wirionez
« Ve gouetl da iac’had ar rouez !
« Eur zell hep ken hac eur sonic
« Euz al labouz-ze ken coantic
« A discar glac’har ha clenved,
« A ro iaouankis ha iec’hed. »
Ar Roue coz a lâr neuze :
— « Rèd è d’in caout al labouz-ze !
« D’ann hini hen kavo, ma merc’h,
« Ma muia caret, coant ha gwerc’h ! »
Ha setu a-neuze kerkent
Tud a bep rum da vont en hent,
Ha princed ha generaled,
Labourerrien, artisaned.
Mès allas ! nicun na distro,
Rac hol e cavent ar maro ;
Hac ar Roue ’zo clan bepred,
Hac an hol a zo glac’haret.
Neuze, eur mesaër bihan
Euz eun ti-plouz a-draon al lan,
Melen e vleo, lemm e lagad,
Hec’h a ive, ar paotric mad.
Evit sicour he gerent paour,
A garrié dreist arc’hant hac aour.
Kimiadi ’ra euz ar Roue,
Ha mont neuze, en gracz Doue.
He dad ’ro d’ehan pemp guennec,
Hag e vazic dero pennec ;
He vamm ’ro eun dousenn crampouès,
Ha c’huec’h vi poaz, euz he folèz.
Bale a ra, bale a ra…
Calonec, heb aon a netra ;
Aliès e tremen ann noz
En eur parc, pe eur gleuzenn goz.
Eun dez, epad m’oa azeet
Etal eur feuntenic cuzet
Indan eur vodennic guern glaz,
Poultret hol hac ive scuiz-braz.
Da debri eun tamm bara du,
Eva dour, mont are dioc’htu,
Setu o tont eur verionenn,
Eur bic hag eul louarn lost gwenn ;
Hac a cvhoulenjont peb a damm.
N’hen doa ken euz crampouèz he vamm,
Nemed unan, hac hi rannas
Gand ann tri loen, hag e lâras :
— « Loenedigou Doue, dalet
« Lod euz ar pez am eus ; debret,
« Rac naoun hoc’h eus, war a welan,
« Ha zeblant zoken beza clan. »
— « Trugarez ! lâras al loened.
« Penamet-out ’vijemb marvet,
« Gant ar gwall naoun ; pa vi nec’het,
« Goulen, hac a vi sicouret. »
— « Hac a zo mad, hac a zo caer ! »
Lâras neuze ar mesaër.
Ha da vont en hent a-nevez,
Da glasq Einig ar Wirionez.
Muioc’h calonec oa breman,
O welet oa a-du gant-han
Loened keiz an Aotro Doue,
Hac e sonjé : Mar ben Roue !…
En eur gir, evit diverran,
Rac hir a-walc’h ê ar gauz-man,
Goude calz a boan, a labour,
Daoust d’ann heol, d’ar scorn ha d’ann dour.
Sicouret gant an tri loen mad,
A deue, p’ho galve, timad,
Hac hen tenne a bep pleg fall,
Hac hen mire euz a bep gwall,
E teuas a-benn, evurus,
Da dapoud al loen burzudus,
Ha d’hen degas, ’n he gaoued aour,
D’ar Roue coz, ar monarq paour.
Ar Roue, kerkent m’hen gwelas,
A savas e benn, a c’hoarzas,
Ha pa hen clevas o canan,
Em lacas da ganan gant-han.
Ha setu-han leun a iec’hed,
Laouenn hac evurus-meurbed.
Ar mesaër, ar zun warlerc’h,
Eureujas ar brincèz he verc’h.
Hag e-pad eur miz penn-da-benn,
A oe festou, goeliou laouenn,
Coulz d’ar paour ’vel d’ar pinvidic,
’N eur gir, eun eured magnific.
Ma zad coz a oa keginer,
Ha me a oa o treï ar ber,
Em boa bet eun tamm, eur bannac’h,
Hag on deut aman d’gonta d’ac’h.
Me selaoue ar c’honter mad,
Sioul, ha warnhan ma daoulagad,
Ha ’pâd ann noz, e varvaillou
A welenn c’hoaz, em hunvreou.
Ha brema, pa’z on deuet coz,
E sonjean c’hoas en-he, beb noz,
Em gwele, pa ne gouskan ket,
Gant keuz d’an amzer tremenet.
Hac em eus bet laket em penn,
Kent ma vefont marw da vikenn,
Dastum ar gwerziou, ar c’hontou,
Hol blijadurès hon zadou.
A gaver c’hoaz, miret en penn
Ar-re n’ouzont scriva na lenn,
War ar maezou, en tier plouz,
Lec’h ’vev tud simpl, pell euz an drouz.
Epad tregont vloaz, pe war-dro,
Em-eus ho c’hlasket dre ar vro,
Hac emaint breman en levriou
Lec’h e vevfont hir amzeriou.
O contou coz, gwerziou, soniou,
A chalm tud Breiz, ’n ho nozveziou,
Magadurès skiant ar paour,
C’hui ’zo cant gwech well’ ’vit an aour !
Nac a boaniou ’c’h eus consolet,
Poaniou ar c’horv pe ar speret !
Contou burzudus hon zud coz,
Warnoc’h e roan ma bennoz.
- Plouaret, miz Gwengolo 1891.