Gorsedd-digor
Breiz, douar ar zent
koz, douar ar varzed…
An Drouiz-Meur
An Drouiz-Kuzulier
Drouized
Ar Barz-Diouganer
Ar Barz-Douger
Ar Barz-Korner
Barzed
Diskibien
Eun Ovad
An Difazier
Yann
Jakez
Soaz
Eun Divroad
Eur Biniou
Eur Vombard
Raned
Ar C’hleze
An Engroez
Eun derwenn goz. Ar skourrou a zisheolio leurenn ar c’hoarilec’h. Daou vicherour o peurgempenn eun daol-vaen hag o tresa eur skabel adreñv.
Pelloc’h, parkeier, daoliou-vaen ha mein-hir, du-mañ du-hont…
Staget ouz an daol-vaen, eur skritell skrivet warnañ : Atansion a la pintur.
Amzer gaer.
Râââ… râââ… râââ… râââ… râââ…
Hastomp afo, Yann. Pelloc’h e teuint.
Echu eo, Jakez. Ar wech kenta eo d’in pleustri gant ar seurd labour. Barrek omp. Daou pe dri daolig c’hoaz : eur boentenn pe ziou. hag emañ al labour peurlipet ha kempenn.
Eun devez kaer o devo evit o fardon.
Râââ… râââ… râââ…
Eun devez kaer meurbet. An heol a zo tomm ; re domm zokenn evit an dud a labour gant o c’horf. Disheoliet e vezint gant deliou ur wezenn-mañ. Gouzout a reont pelec‘h e vez kavet distan.
(Ehan a reont labourat ; sellout a reont ouz an daol-vaen).
Kredi a ra d’in eo echu.
Livet mat eo… Tenna ’ra da vein rouz.
Da vein Lokorn zoken.
Piou eta a zeuio amañ bremaik ?
Drouized em eus lavaret d’it.
Drouized ?
Ya ! drouized. N’ouzon ket hirroc’h.
Klevet em eus e teuint war lost o roched. Ha gwir eo ?
War o sae wenn a vefe gwiroc’h.
E-giz beleien, neuze ?
Beleien int m’oarvet.
Ha pe seurd ano a reer ouz ar bern paper-mañ ?
Eun dolmen.
Eun dolmen ?
Ya ! eun dolmen.
Gwelout a ran stumm eun daol ; hogen mein ne welan ket.
Oc’h ober eun diskuiz, goazed ?
Ya, ya, Soaz. Ha c‘houi a zo o vont d‘ar bourk ?
Ya ! d’ar bourk emaoun o vont. Hogen, klevet em eus a-hed an hent, e vezo amañ, en abardaez-mañ, eur gouel kaer meurbet ?
Gouel bras a vezo bremaik.
Ha pe seurd gouel e vezo ?
Ha pe seurd gouel ?…
Ha pe seurd gouel?… (Nec’het e chomont o daou, Yann ha Jakez).
Lavaret a zo bet d’in ; hogen, disonjet em eus… Eur gouel santel pe eun dra bennak evelse… Drouized… barzed… ov… ovizien, diskibien, ha petra c’hoaz ?…
Ovi… zien ?…
Ret eo kaout deskadurez vras evit gouzout petra eo ar ger ovizien.
O ! neuze, me…
Emaint o tont !
’Benn an noz, goude koan, ez aimp d’ho ti da zisplega d’eoc‘h an istor-se, evit bep a vanne gwin ruz war ho koust. Ma n’eus ket re a brez warnoc’h e c’hellfec’h dalea amañ eur pennadig…
Talvezout a ra ar boan gwelout.
Neuze e choman… Koulskoude em boa c‘hoant beza abred er gêr.
Hep ! hep !
Sell ! emaint degouezet er c’horn-tro.
Echu eo ?
Deuit ! echu eo.
Echu eo.
Râââ… râââ… râââ… (Biniou ha bombard war an ton bras. Yann ha Jakez a samm o benviou hag a ya kuit).
Ne chomit ket ?
O ! nann !
Gwerc’hez Vari ! eur baniel a zo ganto ! Eur gouel Santel eo ! (Pennadaoulina ’ra. Son ar biniou a dosta… Hag e teu war ar c’hoarilec’h : baniel ar Gorsedd, biniou ha bombard ar Gorsedd, izili ar Gorsedd : An Drouiz Meur, hir, moan, koz, treut e-giz eun dreujenn-lann, baro gwenn betek e vegel, eur sae wenn betek hanter e gof-kar, eur falz aour en e zourn, eur gurunen uhelvar war e benn moal ; drouized war o sae wenn, hep kurunen, hep falz aour ; barzed war o sae glas ; eun ovad war e sae glas-beler ; diskibien, krennarded pe dreist an oad-gour, e kiz-kêr, eun tog melon war benn pep hini, ha danvez ovizien, barzed, drouized ha Drouized Meur zoken enno holl. Warlerc’h tre, ar werin : goazed, krennarded, merc’hed a bep oad hag a bep stad. Ar peurvuia eus ar voazed hag eus ar merc’hed — ha zoken ar merc’hed bleo trouc'het — a zoug ar gwiskamant broadel. En eur c’horn ha war weled, an difazier, gwisket evel eur bourc’hiz. An Drouiz Meur a bign war an daol-vaen. En tu kleiz d’an daol-vaen, ar barz-douger, e hanter kleze war eur palennig voulouz ; en tu dehou, ar barz-korner, pe vice-versa : an tu ne ra fors ebet.)
O ! nag a dud kran, va Doue ! (An Drouiz Meur a bign war an daol-vaen. Tevel a ra ar biniou).
ouz an daol-vaen.
Ah M…!
Dilammat a ra da zistaga ar skritell. An drouized a en em vod en dro d’an daol-vaen ; adreñv an drouized, ar varzed ; adreñv ar varzed, an ovad hag an diskibien. Tro-war-dro hag en diavaez, ar werin. Eun den a zoug war gorre e chupenn glazik eur vuzetenn hanter-sarret, hag e weler enni eur gasketenn.
Ar Peoc’h a zo ?
Ar Peoc’h a zo.
Râââ… râââ…
Ar Peoc’h a zo ?
Ar Peoc’h a zo.
Ar Peoc’h a zo ?
Ar Peoc’h a zo.
Râââ… râââ… râââ… râââ…
Kasit eun diskibl da foueta an dour evit d’ar raned ober peoc’h. (An diskibl kemennet dezañ a ya. D’ar barz-korner) ; Sonit, barz leal, sonit e korn Arzur, ma klevo ar re veo hag ar re varo ; ha sonit teir gwech : tri a zo eun niver bardik.
Dalc’h ganit da zotoniou.
Ar barz-korner a son teir gwech.
Ar Gorsedd a zo digor. Breman emaomp o vont d’ober an apel. Da genta, ar re a zo eat d’an Anaon. Al listenn a zo astennet, siouas ! rak an Ankou en deus skoet alies abaoue ar Gorsedd diweza.
(D‘an Drouiz) : Kasit eun diskibl all da foueta an dour: ar raned a zo eun torr-penn.
Listenn an Drouized.
Ab-Er.
Desedet.
Ab-Iit.
Desedet.
Ab-Erzdoue.
Ab-Erwrac’h
Desedet
Ab-Delkader
Desedet.
Ab-Ovo
Desedet
Ab-Raham.
Desedet.
Râââ… râââ… râââ… râââ… râââ… râââ…
Kasit eun ovat da sikour an diskibien, unan hag eman gantan nerz e vugale.
N’eus nemet unan, Drouiz Meur.
Kasit anezan.
An ovad koz a ya gant eur mell penn-baz.
Asid sulfurik a vefe gwelloc’h.
Ah-Oukir.
Desedet.
Ab-Iorix.
Desedet.
Ab-Gwennholl
Hopala ! aman emaoun presant.
Abaoue…
Desedet.
…abaoue ken neubeut a amzer, nag a varoiou, siouaz !…
Dougen baro hir pe chik touz… petra ‘ra se ?
Ya, hir eo listenn ar re varo em eus hanvet, ha ne ran nemet komans !
Ab-Elard.
Desedet.
Ab-On.
Desedet.
Ab-Oubal.
Desedet.
Ab-Atido.
Desedet.
Ab-El.
Desedet.
Ab-Alamour.
Desedet.
O ! alato !
Amen.
Ha breman listenn ar varzed. Hogen, mont a rafomp diot gant ar raned mar n’omp ket eat c’hoaz. Ra ielo daou varz volonter d’al lagenn. (Daou varz en em ginnig). Kemerit bizier hir ha teo : muioc’h a raned e vezo friket gant ar memez taol. Ha roit koad dezo hardi !
Ab-Absurdo.Vixit.
Ab-Cisse.
Desedet.
Ab-Homine.
Vixit.
Ab-Sinthe.
Desedel.
Ab-Adir.
Desedet.
Ab-Avuneulus.
Desedet.
Ab-Denago.
Desedet.
Ab-Imelech.
Desedet.
Ab-Salon.
Desedet.
Ab-Iron.
Desedet.
Ab-Imé.
N’eus kelou ebet outan.
Lakomp anezan dispariset.
Ab-Réviation.
Desedet.
Ab-Latif.
Desedet.
Ab-Rupt.
Desedet.
Ab-Oulez.
Desedet.
Ab-Ordage.
Desedet.
Ab-Ydos.
Desedet.
Ab-Dula.
Desedet.
Ab-Derian.
Desedet.
Ab-Dââh.
Ab-Olishable.
Desedet.
Abrégez !
Ab-Régez.
Desedet.
Abrégez… abrégez, nom de chien !
Râââ… râââ… râââ… râââ… râââ… râââ…
Ar raned… ar gisti raned flêr a zo eun ampoezon. Ra ielo eun Drouiz. Marteze e vezo muioc‘h a respet evitan. Ha ra vezint friket betek an hini diweza. (Eun drouiz a ya ; barzed a ya gantañ…) Ha bremañ tro an ovizien maro.
Ab-Solument…
Ovat ebet ne respont evit Ab-Solument ?…
N’eus nemet eun ovat hag eo eat d’ar poull-dour.
Pa n‘eus nikun da respont evito !… An diskibien eat d’an Anaon.
Kab-Anon.
Desedet.
Rââââââ !
Lab-Or.
Desedet.
Kab-Allero.
Desedet.
Desedet.
Sab-Aoth.
Desedet.
Çab-Iche.
Desedet.
Abrégez.
Re hir eo listenn ar re varo ; gwelloc’h e kavan ober apel ar re veo. An Drouized :
Ab-Gwennholl.
Setu.
Ab-As
N’eo ket deuet.
Ab-Attis… Den ne respont ?… Ha ! gast ! me an hini eo. Prezant !
Râââ… Rââââââ…
Ar raned !… ar raned !… It, drouiz yaouank, ha chenchit penn d’ar poull.
Ar raned a gomans ammerdi ac‘hanomp.
Ab-Rasdhomme.
Aman emaoun.
Ab-Hermine.
Prezant.
Hennez a zo bet marichal de loji pad e amzer servich.
N’eus ken ?
Aze maint tout.
N’eo ket hir listenn ar re veo e kenver hini ar re varo. Ar varzed :
Ab-Solvenn.
Aman.
Ab-Ouezpenn !…
Ab-Ouezpenn.
Petra zo ? Ne glever seurd ebet gant ar raned-man.
Ab-Iratua.
Libera…
Prezant, mil kurun !… Abret awalc’h e vezo kana al libera…
Ab-Enori.
Setu.
Ab-Urbe.
Eat eo endro d’ar gear.
Ab-Raxas.
Piou n‘eo ket bet hanvet ?
Me !
Hoc’h hano ?
Ab-Rakradabran.
Rââââââââ…
An ovi…
An ovat…
Ab-Ominable.
N’eus nemet unan ?
Ar re-all a zo marvet epad ar bloaz !
Poent ’oa d’ar Gorsedd-Digor dont. Ha ma vije digouezet da heman mervel ?…
An Diskibien :
Kab-Oche.
Gant ar raned.
Hennez a dlefe kemer eun hano patriotikoc’h.
Sab-Renn.
Prezant.
Prezant.
Lab-Arum.
Prezant.
Lab-As.
Du-se eman.
Roit d’in eur gador : skuiz oun. Kab-Riole. (Azeza ’ra).
Setu.
Pab-Aour.
Bab-Ylon.
Setu.
Lab-Arbe.
Setu.
Jab-Adao.
El lagenn.
Rââââââââ…
Çab-Arde.
Rââââââ… rââââââââââ…
El lagenn.
Ar raned, ar raned !…
Drouiz Meur, ne c’heller ket dont a-benn eus ar raned. Kounaret int.
Râââ… rââââ… râââââââââ… râââââ…
Grit dezo ober peoc’h, pe na lezit ket unan beo ; klevet ac’h eus, Çab-Arde ?
Ya ! Drouiz Meur.
Drouiz Meur, ovat sentus oun. nemet ar raned ne jomont ket dindan ar vaz, ha skuiz-maro omp. (An Drouized a sell ouz an ovad gant sellou kazus).
Ab-Ominable, it d’al lagenn endro. (An ovad a sent).
N’o deus ket respetet zoken ho sae wenn ? Ma ! pa ne tav ket ar raned… ne talvez ket ar boan chom da foueta an dour ! Livirit dezo dont en-dro.
Hep ! Hep !! deuit en-dro !
N’eus listenn ebet ken ? Me a gave d’in e oa muioc’h a ziskibien beo… Ha c’hoaz ma gendalc’hint holl gant o vokasion. (Skourjezerien an dour a zo dizroet d’al lid.) Lavaromp breman eun De Profundis kalonek evit an Drouized, evit ar varzed, evit an ovizien, evit an diskibien marvet pe da vervel er bloaz-man.
Gwerc’hez Vari ! ar re-se a rank beza beleien. (An holl a denn o zog nemet eur c’houer.)
Tenn da dog ’ta. (Anavezout a ra ar c’houer.) Tiens, c’est toi ? Ça gaze ?
Mat tre, ha c'houi ?
Comme tu vois. Ça fait longtemps qu’on ne s’est pas vu, hein ? Depuis les attaques de Champagne…
Ya. Pe seurd micher a rit bremañ ?
Toujours le même. Pourquoi ?
Netra. Ouz gwelout... (Ar barz a dro kein.)
Lavaromp ivez eun De Profundis…
(Eur pennad.)
Ha breman, barz-korner, sonit. (Ar barz-korner a son.) Sonit teier gwech. (Ar barz-korner a son diou wech all). Ha breman, va breudeur kêr, ar Gorsedd-Digor particuliar a zo digor bras. Barz Diouganer, pignit war an dolmen. (Ar barz diouganer a bign war an daol-vaen.)
Râââââââ…
Hag ar raned, Drouiz Meur ?
Râââ…
Ar raned a selaouo evel an dud.
Râ !
- Itronezed,
- Dimezelled.
- Aotronez,
- Kenvroiz kêr,
- Aotronez,
- Dimezelled.
- Itronezed,
Diou pe deier gomz seulamant.
Ar c’horn-boud en deus boudet. Boudet en deus evit gervel ar Vretoned d’ar Gorsedd Santel. Klevet eo bet e vouez en Argoat hag en Armor ; hag eus pep kanton, eus pep parrezig, eus pep kear, eus ar meneziou, eus an draoniennou, a dost hag a bell, war droad ha war vilo, dre tommder ha poucher, dre duchennou start ha diskennou danjerus, dre an hentchou ledan hag ar riboulou striz : an holl Vretoned, bras ha bihan, yaouank ha koz, paotred gant o dousik koant, merc'hed gant o muia-karet, eur bod-brug war boulouzenn an tog, ha war berlez ar breuched eur boked-lann alaouret, en eur selaou kana eostiged ar garantez ; ar re eeun, ar re gamm, ar re gofek, ar re dreut, ar re a zoug bragez hag ar re a zoug broz, a zo diredet, a vandennadou, d'ar Gorsedd-Digor, gant joa. (Stlakadeg-daouarn ; ar barz-diouganer a gendalc’h, imor ennañ.) Hag hon tadou koz, o klevout rodou ar gweturiou o strakal war vein an hentchou, hon tadou koz, a lavaran d’eoc‘h, o deus goulennet an eil digant egile : Hag a nevez war c’horre ? Ha gwelet o deus, just neuze, en o bez tenval, luc’hedenn dir kleze Arzur, gwisket gantan e armur lugernus, ha klevet klemmgann telenn Marzin, deuet d’o zihuna. O daou o deus yudet dezo : War-Zao !
Hag hon tadou koz, va breudeur kêr, o deus kuiteat o bez evit peder eur war ’n ugent, hag a zo dic’halloupet dre ar gamboulennou sioul, war-lerc’h a barz brudet hag ar roue glorius, bet kousket pell-amzer, ha dihunet evit savetei ac’hanomp. Aze emaint en-dro d’eomp, dirazomp hag adrenv ; ha ma ne glevomp ket anezo o strakal o daouarn eo abalamour emaint e rouantelez didrouz an Anaon.
Ah ! hag a nevez war c’horre ? va breudeur kêr.
Abafet e choman abaoue eun abadenn. Eun darvoud epouvantabl a zo tost, hag er bobl a-bez, den ne ra seurd evid ampech ar maleur-ze da goueza a-bik war e benn. Selaou a ra sotoniou abostoled maboul a zired a-builh, a bell, da abuzi anezan gant abuzetez, da vouzara anezan, a-berz an diaoul, gant eur brezoneg abominabl. Sklear eo ho tever breton, sklearoc‘h eget sklerijenn an deiz pa vez an deiz ar skleara : labourat start a zo ret. Setu perak en em gavomp reuniset hirio war al lanenn vras, dindan ar wezenn dero goz.
Lavaret eo bet d’eoc’h, meur a wech, eo ar Brezoneg hag ar Feiz, breur ha c’hoar e Breiz. Ar Feiz ne varvo ket ; he breur ne raio ket kennebeut. Hogen, pell ’zo e vije bet rinset panevet ar varzed — tout an dud a oar an dra-ze. Ha barzed a zo bet ha barzed a vezo keit ha ma ziwano gwez-dero en hor c’hoajou, brug war hor meneziou, brulu er waremm, lann alaouret el lanenn, laboused er garz, Bretoned e Breiz-Izel ha mor bras en-dro d’ezi. Ne varvo ket ar brezoneg. Mes, avanset kaer d‘ar brezoneg chom beo, ha beva kantvejou, evel ar sedred hag an olived, ma vez mac'hagnet, tennet outan e voueden, dizeriet war e dreid, treuteat evel an Ankou, hag eur spont da welout ? Ar c’hlanvour kondaonet d’ar maro eo koulz d’ezan mervel. Tristoc’h, eget mervel, euzusoc’h, mezusoc’h, spontusoc’h, glac’harusoc`h. strafufuilhulusoc’h doare, va breudeur kêr !… Evit dont a-benn eus relijion ar baganed, ar zent, — tud fin ma zo bet — a gemeras an templou, hag ar bobl a gontinuas da adori an Aotrou Doue eleac’h ma veze adoret an diaoul. Evit beza sklearoc’h, kemeromp eur barabolenn : Ar brezoneg a vezo... a zo eur wezenn dero, skourret mat hirio ha diskourret warc’hoaz vintin. Aze eman sklear ha freaz e diou pe deier gomz. Hogen, goude beza bet diskourret, eur ouenn-all a vezo grefet war va gwezenn, hag eleac’h dougen per…
Per ?… en eur wezenn dero… ?
Ya... Des poires.
… E tougo, va breudeur kêr…, e tougo.. ar ouenn grefet warni. War ar brezoneg, va breudeur kêr, e vezo grefet eur brezoneg all, eur brezoneg estranjour, va breudeur kêr, eur… brr !… panevet respet d‘eoc’h !…
Ha piou a zo o vont d’ober an operasion-ze da wezenn va farabolenn ?
O c’houi hag a zo deuet da chilaou ac’hanoun, klevet ho peus kaoz marteze ouz eun avel hag a ra muioc’h a dor ’vit a vad : an avel gwalarn.
Hou ! hou d’an avel !
Ya, eur vandenn baotred yaouank, — tud a galite panevet-ze — o deus kemeret da dad-paeron ar gwasa avel a c’houez en Armor. Dre-ze e merkont mat tre e fell dezo ober foeltr ha nompas labour profitabl. O fallentez a zo ker doun hag an oabl, hag an distruj a rint a vezo ker bras hag ar mor. N’eo ket savetei ar brezoneg eo a rint, nemet kas anezan da netra. Eul langach ker brao, ker respetet gant an holl, karet kement gant an touristed, chomet ker yac’h betek-hen dre priziou ha konkouriou anuel ; eul langach bet kaozet gant ar Goloaied, — an holl a oar petra zinifi Toulouse, kear ar goadigennou brudet. — eul langach bet kaozet pelloc’h gant… Adam marteze ha gant Eva e bried… Ha piou, va breudeur kêr, a zo da vont d’ober ar revolusion-ze ? Kredi a ra d’in n’em eus ket lavaret d’eoc’h c’hoaz. Ne lavarin hano den ebet evit nompas kaout trouz. Bretoned int, va breudeur kêr, Bretoned eat da Barizianed ha Parizianed deuet da Vretoned ; eur vandenn baotred yaouank milliget ha n’eus ket eur varodenn war stal o mec’hi, ha n’eo ket hirroc’h o brezoneg eget penn o fri, pa n’ouzon ket an diferans a zo etre per ha Per ha mez ha mez. Morse ne gaozeont brezoneg etrezo ha diaes e vefe dezo — eun tamm galleg plat ne lavaran ket ; ha morse ne tougont ar gwiskamant breton na chupenn brodet o c’hanton. Ober a reont goap ouz bragou bras hon tadou, ouz brug hor meneziou, ouz al lann alaouret, ouz ar balan melen, ouz ar Pempolaise, hag ouz kement dra santel a zo e Breiz-Izel… Padal, ni, ar Varzed, ni hon deus great hor fosubl evit skigna ar brezoneg hag ober d‘ezan enor. Goulennet hon deus, dre vuzur a nesesite, e vezo desket d’ar vugaligou, kerkent eat en o zri miz, lavarout ta… ta… eleac’h pa… pa… D‘ar foariou ez omp, d‘ar pardoniou ivez, ha da gement plaz e vez cheu, eur penn-bas en hon dourn, eun tog peizan war hon penn, teier cheletenn war hor c’hein ; war hor morzedou eur bragou mezer groz, ha war hor c’hof-gar, brodreou botonnou-sten. (Stlakadeg-daouarn.)
Gwir eo, gwir eo.
Rââââââââ…
Hag ar raned a selaou adarre.
Ni a zo Bretoned pur. Ha, va breudeur kêr, ar baotred-ze, paotred GWALARN !… Ah! oh! dizonjet em eus… Ober a reont goap ouz an hano a varz !… Sonjit !… pa n’ouzont ket an diferans a zo etre… Met an dra-man a zo bet lavaret. Pa n’ouzont ket goulenn eun tamm bara en eur brezoneg sklear. Rak piou a oar petra a zo er zotoniou a lakont war marc’had al leoriou ? Prenet em eus unan eus al leoriou-ze ; n’em eus bet kouraj awalc’h evit lenn anezan penn-da-benn ; d’an tan eo bet chetet goude ar c’henta pajenn. Petra ’zinifi TONKADUR BUGALE…, ha me oar-me bugale piou ? Pe significasion en deus ANHUN ? BIMBOCHET a dlefe beza eur roman diwar-benn ar brezel, padal !… Hag AVEL-STERENN ? Pe seurd avel eo hennez, hag eus pe seurd tu e teu ? Eus tu ar sterenn ? Siouaz d’ezo ! N’ouzont ket n’eus nemet pevar du : an tu kleiz, tu dehou, an tu adrenv hag an tu araok, eun dra elemanter koulskoude !… Lavaret e vez ivez an tu gwir, an tu enep ; ar re-man n’int ket tuiou veritabl. Ne gaozeont morse ouz Doue en o leoriou. Ne draduizont nemet leoriou pagan, evel ar BERSED ha PROMETHEE ENCHAINE, diou drajedienn goz, savet gant Schylus, ar barz persan brudet. Ma n’eo ket eun druez chom da c’hoari gant traou ken didalvez !… Ne glever ano, en o oberennou, nemet eus Zeus koz, an doue faoz…
Zeus ?…
Ya ! eun doue eus ur mitoloji : Pluton e latin.
Klevet em eus e trofont FOST… Adarre Satan gant e gerniel hag e lost ! Skriva ’reont diwar-benn pep tra. N‘eo ket gant deskadurez, nemet evit stlapa poucher e daoulagad an dud. Eus Breiz-Izel e lammont d’ar C’hanada pe d’ar Japon da gavout Tagor Rab… Rabi… raja, ar barz boudinist ; ha me zo sur n’int ket bet memeuz e Ker-Ahez !… Goude e reont eun exkursion er C’hatalogn evit ober rekor ; breman e skrivont en esperanto evit ober epat. ’Benn ar fin e veskfont asamblez an esperanto hag o brezoneg personel, hag e lavarfont : Setu ar brezoneg veritabl.
Hou ! hou !
Ober a reont poeziou evit c’hoari o barzed bihan. Ne dalvezont ket eur zell zoken ; koulz eo lenn latin. Eur boezienn vihan em eus kavet koulskoude chik tre ha sklear, e pehini a zo kaoz ouz trouz pevar mil tapoulin.
Na pegen pell eman ar poeziou-ze euz poeziou ha barzazed presius hor Barzed !…
Ar MABINOGION, troet eus an iwerzoneg, a vije bet important ha kaer meurbet, ma ne vijent ket bet skrivet en eur brezoneg dieas kenan. An troer a zo yaouank c’hoaz, ha n’eus ket gouezet an tu d’en em zilivri ouz skouer fall ar SKETLA SEGOBRANI. Mes deski a raio e vicher.
Sketla Segobrani ?…
L’éclat de ses gros bras nus !…
Kaer o do ober, ne vezo hini ebet abil awalc’h evit sevel chansoniou eveldeomp-ni, ha lakaat eul leor da zigouezout evel « LIZER AN HINI MARO », trist ha joaius tro ha tro, ha plijadurus da lenn, evit ober pehini eo ret kaout deskadurez vraz hag eur spered lugernus, ha beza mignon d‘an Awen.
Breman e klaskont ober an azen ganeomp en eur institui examen ar Symbole, hag ar skol brezoneg dre lizer.
An dra-ze a zo kaout kulo !
Hogen, hepdale e vezimp venjet. Eur paotr yaouank a zo o kompozi eur gomedienn gapital, hanvet GORSEDD-DIGOR, skrivet en eur brezoneg poblus, evel just, ha kaoz enni eus dolmennou ha menhirou…
Hervez em eus klevet, ar gomedienn-ze a raio kalz vad deomp.
Ret e vezo ober ar goulenn.
Ya ! gouzout a ran eo ret da unan lakat e gandidatur evit beza resevet er Gorsedd evel tout an akademiou. Mes kaout a ra deomp e c‘hellomp, an taol-man, ober eun akrok d’ur reglamant evit ar vad a vezo bet great hag ar zervich rentet deomp. Re lent eo evit goulenn, ha koulskoude e vefe enorus konta anezan en hor renkou.
Diskutet e vezo ho propozision goude diskuta e veritou.
Ar GORSEDD-DIGOR a vo eun taol terrup war benn paotred « Gwalarn » ; meritet o deus beza sac’het — tud a Baris hag a leac’h-all deut da droubli hor repoz — tud hag e vefe great kavadennou kurius en o etat sivil ma karfe deomp-ni furchal.
Lavaret em eus d‘eoc’h e vijen bet berr. Kerkoulz eo din echui p’eo gwir ne ran c’hoaz nemet komans. N'oun ket evit displega dre ar munut ar pez em eus c`hoant, pe e vefe neseser d'eoc’h chom aze da zigori ho kinou dirazoun, betek kuzet an heol ha savet al loar. Mes, evit echui, anzavomp hardi ha yudomp ar wirionez da fas ar bed : An distruj a rafont ne vezo ket distruj bras ma vez kavet tud a volontez vat da ampech anezo ober droug. Ni tout, memprou ar Gorsedd, ni a raio batu d’ezo, noz ha deiz, hep koll halan na kouraj ; ha ma en em unis ganeomp pobl vat Breiz-Izel, ez omp sur da reusisa. An Union a ra an Nerz. Konfians hon deus rak, evel ma lavar ar janson :Quand c’est l’heure du branle-bas,
Le Breton ne recule, cule,
Le Breton ne recule pas.
Hag hepdale, va breudeur ker, ar c’horn-boud a voudo ar Viktor en Argoat hag en Armor.
Stlakadeg ; youc’hadeg.
Bis ! bis ! bis !
A voudo ar Viktor en Argoat hag an Armor. (Stlakadeg diehan. Ar barz diouganer a sec’h e dal). Evit konklui, va breudeur ker, GWALARN eo ar wezenn milliget mat da cheta barz en tan, ha c’hoaz e vezo tan fall.
Ya ! Ya ! D’an tan ! D’an tan !
Setu aman an numéro diweza.
Devit anezan en ho ti ; an tan-man a zo eun tan simbolik. Drouiz Meur, hon tad, ar bobl fidel a c’houlenn e vezo kondaonet GWALARN.
Ar Barz-Diouganer, a gemer an hanter kleze.
Drouiz Meur, kinnig a ran d’eoc’h en hano a Vreiz-Izel, kleze ar roue Arzur, evit toullgofa GWALARN war dolmen ar sakrifisou. (Diskenn a ra.)
Goulenn a ran kounje da gaozeal.
Komzit.
N’eman ket kleze Arzur en e bez ; gortozomp eur c’hardeurig. Eat eer gant ar moto da gerc’hat an hanter all d’ar gâr.
Gwelloc’h eo kondaoni hep koll amzer. Den ne oar ar pez a c’hoarvez. Ar c’hleze-man, evel an tan, a zo eur c’hleze simbolik. Ar beg n’eo ket neseser zoken da seremoni ar sakr.
Goude prezegenn elokant ar Barz-diouganer, n’heller ket retardi muioc’h.
Evit d’an holl gouzout n’eo ket dre jalouzi, na dre avi na dre gasoni eo e kondaonomp, nemet dre vuzur a nesesite evit salud Breiz-Izel, e lavaromp dezo eo hon intansion ker gwenn hag hor sae ha ker pasifik hag hor c’hleze diveg. Nemet pa vez danjer e ranker kemer resolusionou bras. Setu perak, dirak hor c’houstians ha dirak ar re veo hag ar re varo, e
Ra glevo an Arvor !
Sonit evit ma glevo an Arvor.
Ar barz-korner a c’houez en e gorn-boud.
Ra glevo an Argoat !
Sonit ! (Eun taol korn-boud.)
Ra glevo Bro-Geumri ! (Ar barz-korner a son.)
Krenvoc’hik ! Bro-Geumri a zo en tu-all d’ar mor.
Ar barz-korner a sent.
Ra glevo Iwerzon.
Ar barz-korner a son.
Krenvoc’hik eget evit Bro-Geumri, hag un peu à gauche. (Eun taol kreñv).
Ra glevo Enez Mon !
Ar barz-korner o vont da seni.
Ne dalvez ket ar boan son. Enez Mon a zo war hent Bro-Skos.
Ra glevo Bro-Skos !
Sonit herr an taol-man. (Ar barz-korner a son). Plus fort… beaucoup plus fort ! l’Écosse est loin d’ici !…
Ra glevo Bretoned ar bed-holl ! (Ar barz-korner o vont da seni).
Setu aman breman an ordre du jour :
- Dirak Keltia,
- Dirak ar Bed-holl,
- Dirak ar re Veo hag ar re Varo ;
- En hano Arzur,
- En hano Marzin,
- En hano Matilin an Dall,
Livirit holl ganin : Maro da WALARN !…
Maro da WALARN !
Kondaonet dre gontumas.
Ya ! den n’eus kredet dont d’en em zifenn dirak ar Gorsedd.
Ha youc’hit holl ganin : Ra vezo milliget da virviken !
Ra vezo milliget… da…, ra… virvi… vezo… milra… miraken… ravezo… ra… ravi… milvi… mil… milra… da… ra…, râ… râââ… rââââââââââ.
Rââââââââââ.
Maro mat eo.
Ha breman… (d’an Drouiz-Kuzulier) : Taolit eur zell war an hent. (An Drouiz a sell). Ha gwelout a rit an hanter-all o tont ?
An hent a zo dezert, Drouiz Meur !
Breman, evit derc’hel sonj eus an deis memorabl-man, emaomp o vont da sakri eur barz nevez, ha, goude koan, war ar belouzenn, e vezo great eur jabadao.
Diskibl nevez, c’houi pehini en deus goulennet an enor da wiska sae glas ar barz, glas e-giz ar mor doun, glas e-giz an oabl, glas e-giz mibien ho taoulagad, pignit war an dolmen sakr evit ma ziskenno warnoc’h sperejou hor c’hentadou. Didostait, diskibl Marzin, ma vefoc’h unan eus ar re a zalc’ho ar brezoneg en e zav, ker start hag an derwenn war ar roc’h, e bro goz ma zadou.
Eun den koz, levitenn ha tog melon, a bign war an daol-vaen.Ne teu ket c’hoaz an hanter all ?
Ne welan den war an hent, Drouiz Meur !
Sellet mat oc’h eus ?
Eur paotr-saout hag eur vioc’h a dreuz breman an hent.
Pe ano oc’h eus ?…
Jean-Louis…
Hoc’h hano bardik ?
Ab-Domen.
Ab-Domen… Eun hano nerzus, evel just. Ha setu oc’h eus souhetet gwelout merka hoc’h hano war listen ar varzed ?
Répondez : Ya !
Ya !
Hag e touit e tifennfoc‘h Breiz atao… nann, pas atao… bepred e felle din lavarout.
Bepred !
Bepred !
Ne teu ket c’hoaz an hanter-all ?
Ne teu ket c'hoaz ! (An Drouiz Meur a huanad). Ne welan nemet daou zen war an hent : eun danvad hag eur c’hi !
Allo ! KAN AR VARZED ! deomp dezi ! Unan ! daou ! tri !
N’eus ger ebet ; eur mouskan nemetken, faoz ha dre ar fri, war don « an Hini Goz ». Ar mouskan a bado eur munut. An Drouiz Meur a gendalc’h gant ardou al lid.
N’eo ket erru c’hoaz ?
N’eo ket erru c’hoaz ; mes dont a raio.
Ha ma n’eman ket er gâr ?
Er gâr eman sûr, p’eo gwir eo bet expediet via Liverpool-Le Havre gant an expres.
Kanit an eil kouplet eus kan ar varzed…
E-giz uheloc’h.
M’eus aon ne teuio ket an hanter-all ? Drouiz-Kuzulier, gwelit da welout…
N’eus nemet eur vran war un hent… Hogen dont a raio an hanter-all : eur moto ne vez ket pell o troc’ha rout…
E pe seurd tu eus an hent emañ ar vran ? Daoust ha lammou a ra pe eur bale pozet ?
Nijet eo kuit.
Konfians em eus neuze… Ar vran-se a zo deuet da anonsi an hanter-all.
Ya, dont a raio. Sur oun.
Allo ! Dao d’ar c’han broadel… Prest oc’h ? N’eo ket dizonjet an ton ? (Mouskana ’ra dre e fri evit rei d’ezo an ton). Mat ar jeu… Chut !… KAN AN DERWENN… D’an Drouized…
Me zo ganet en Arvor, war lein Menez Arre,
Bet plantet eno gwechall gant an Aotrou Doue.
Va mamm a oa eur vezenn, eur vezennig vihan tre.
Ha breman KAN AL LANN… D’ar Varzed…
- Me eo ar fleurenn,
- melen,
- laouen.
Eil kouplet AN DERWENN… D’an Drouized.
- Ma vijen bet diouc’haret ’vel goazed hor c’hanton,
- Me mije gwisket eur chelet, eur cheletenn breton,
- Bodreou ha bragou braz vit monet d’ar pardon.
An ovat… KAN AR BRUG.
Hum !… hum!…
An ovad en deus kroget fall gant ar c’han. Ar barz-kaner a vouskan dre e fri evit rei d’ezañ an ton.'
Hum ! n’oun ket boazet da gana.
Peoc'h ! Me glev trouz eur moto.
Erru eo an hanter-all ! Saveteat omp !
Joâ ! joâ !
- Tralalalalennolalatralalalalenno. An Drouiz Meur
- Tralalalalennolalatralalalalenno.
Kanit ! kanit evit diskuez ho choâ !
Amañ pep hini a gan e gan hag e don.
Râââââ… râââââ… rââââââââââ…
Trouz eur marc’h-dre-dan, o tostaat. Eun den yaouank, bras, bleo melen, a zeu war al leurenn. Emañ o paouez diskenn diwar e varc’h-dre-dan ; gwisket eo gant dilhad koton.Ça doit être lui qui est venu exprès d’Angleterre pour nous porter la moitié du glaive.
Il a le type anglais, tout à fait.
Kenderc’hel a ra gant al lidou… D’ar barz-kuzulier, goustad.
Hag an hanter-all ?
Et l’autre moitié ?
Ne veizan ket gwall-vat ar galleg ; komzit brezoneg d’in, mar plij ganeoc’h, aotronez.
Me a gave d’in e oac’h eus Bro-Saoz ? M’eus aon out Kernevot ?
N’oun na Kernevad, na Breizad, na Saoz, aotrou… An Norvej eo va bro.
Hag ouzoc’h brezoneg ?… Dre pe seurd mirakl ?
Desket em eus ar brezoneg e skol-veur Oslo, dre lenn « Gwalarn ».
« Gwalarn ? » ec’h ! m’en argas !
Youc’hadeg.
Hentet-fall oun bet.
Hag an hanter-all ?
Râââ !… râââ !…
Foutu !…
Foutu !
Aroun.
Peoc'h a vo d’an trouz ?
Ar Peoc’h a zo.
An holl a chom simudet eur pennad.
(D’ar barz yaouank) :
Pa ne teu… pa ne teu ket an hanter-all, bouchit d’an hanter-man da c’hortoz, barz Ab-Domen. Sonjit ervat eman an hanter all e Breiz-Tra-Mor, hag e vezo ret d'eoc’h bouchat d'ezan, d’ar c’henta Gorsedd-Digor. (Ab-Domen a bok gant e ziou chot d’ar c’hleze diveg). Touit e tifennfoc’h Breiz at… be… bepred.
Toui a ran… e tifennin…
Atansion ! pas Breiz atao !
…Breiz… bepred.
Toui a ran!
Touomp holl gant ar barz nevez war gleze Arzur.
Toui a reomp !
Parfet ! Barz nevez Ab-Domen, konsakret ganin-me, Drouiz Meur Ab-Attis, er bloavez 1929 evit derc’hel sonj eus eun deis memorabl, savit breman evit d’an holl anaout ho pizach. ( Ar barz Ab-Domen a sav.) Lennit.
Tu as ta poésie en mains ?… Lis, alors !
Setu aman ar boezienn savet ganin-me va-unan, evit d’in beza resevet ’barz ar Gorsedd-Digor.
Panevet ar Gorsedd e oamp boud.
Mes ar Gorsedd enn deus hopet : Qui va là ?
Hag arretet paotred Gwalarn en o roud.
Yudomp eta eun hourrah,
Ha ra voudo ar c’horn-Boud
Hol levenez joaiusa,
Dre Vreiz-Izel tout.
Bravo ! bravo ! bravo !
Hé la ! hé la ! n’eo ket echu !
Eur boezienn all em eus komanset. Unan modern :
An ara
a ra
hara
ki
ri
Lenn a ra :
Klotennou pinvidik-mor eo penn-da-benn. Pa vezo echuet me a garfe gouzout piou a vezo an hini
ki
ri
ra
Râââ…
Mad ! it breman 'barz ho sae-barz.
Ar barz Ab-Domen ’en em lug en e sae hag a zispac’h…
Koueza ’ra e benn en araok, a-drenv an daol-vaen kartons. An arvesterien a c’hoarzo… emichañs.
Eh ben ! Y a pas de quoi rire.
Y a pas de mal.
N’eus droug ebet.
N’eus droug ebet.
An dud a en em denn.
Hep! Gortozit eur munut. Gouel ar Gorsedd-Digor, reusiset ha kaer meurbet, en despet d’ar raned flêr, a zo echu, siouaz !… Breman emaomp o vont d’en em separi ha da lavarout an eil d’egile eur c’henavo kalonek, betek ma en em gavimp reuniset a-bennn ar bloaz d’ar mare-man, e kreiz eul lanenn-all. Ar Gorsedd-Digor-ze a vezo ivez kaer meurbet hag a gompreno eun nevezenti. Evit diskuez d’an dud ez omp modern en despet d’ar jalouzi ha d’an teochou fall, ni a blanto e-kreiz al lanenn pemp menhir e simant houarnet. An amplasamant a vezo desidet d‘ar c’henta Gorsedd-Kuz.
Che ! an dra-se a vezo kaer !…
Râââââââ…
Ha setu penaos Breiz ’voe salvet da viken.