| ◄ Unekvet Pennad. — Zant Ervoan a ra dresan iliz Landreger | Daouzekvet Pennad — He vlavejo diwean, he varo | Trizekvet Pennad. — He interramant. He viraklo ► |
Bean zo hag a jonj, pa glevont komz diouz eur zant benag, penoz ar zent a zo bet tud trist, tud ha n’eller kad na joausted na plijadur ganthe ; n’eo ket evelse a gleer zellet ar zent. Zant Ervoan a oa eun den joauz, hep ober kals a drouz a vije piijadur gant-han kement, ken ar re hen anvee a glaske liessan m’alleint bean n’he gompagnonez. Hag ar joausted-ze a welet dalc’hmad, war he visaj ; pa vije o pidi a bede a greiz kalon, med pa vije gant an dud a vije joauz dalc’hmad, ha dre-ze ar poanio hag an trubuillo n’elleint ket he diskar.
A galon vad a lare eur farz benag d’ar bevien ha d’ar re all ive. A-gant-se dont a rez di eun de benag eur paour hag oa o vont da Zant-Jakez-Spagn en pelerinaj, he voto oa mad, med eun tam lard ho devoa eom ; ar zant a gemer eun tam lard hag a lardaz he-unan boto ar paour, hag en keit-se a rae goab deuz eun all a nevoa digaset d’ean eun dorz vara re gaer ; eur wej all a c’hoarzaz he oalc’h gant ar paour a nevoa gwisket he zoutanen neve hag he ben-kap.
Mar deue kement a dud war he lerc’h en Raon, en Landreger hag el lec’h all, na oa ket hepken abalamour ma roe an aluzen ; kals a deue d’hen kad dre ma dije plijadur o kozeal ganthan. Bean zo erfad eun dra hag a zo gwir, Zant Ervoan a oa kalet he ben vel pen eur breton, ha pez a nije laket n’he ben a dalc’he d’ean da vad, na diskroge ket diont-han buan ; an oll a hell gwelet se, na neuz nemet tol ple. Mar na vije ket bet kalet a ben, na nije ket dalc’het ken stard d’he binijeno ha d’he vue galet vel ma rae. Pe oa deut ar C’hallouet vit zevel truajo diwar mado iliz Landreger a peuz gwelet penoz a dalc’haz pen d’he ; ha pe c’hoanteaz hadzevel iliz Landreger a welet penoz eo deut a-ben deuz he dol, kaer a oa da gentan ober goab diont-han.
Ar burzudo a rae Zant Ervoan a nevoa kasset ar vrud diont-han a bell ; hag en kement parouz a oa, a vije c’hoant pe arrie da welet anean o vont er gador-zarmon da laret eur gir benag d’an dud, rag kals a vad a denneint deuz he gomjo ; Doue hepken a hell laret pegement a dud a neuz konvertisset dre he gomjo mad ; deuz an eil parouz d’eben a ie an dud war he lerc’h vit chilaou anean o sarmon.
An Otro Doue nevoa roet galloud d’ean zo-ken war an diaoulo, hag ec’h eint ermaez an dud posedet pa lare d’he mont.
Eun devez, eme Ervoan an Hostiz, a gleviz komz diouz eun den posedet gant an drouk-spered ; kas a riz anean da gad person Louanek, ha dont a reaz d’am heul evel eun oan.
Ar person a c’houlaz digant-han barz iliz Louanek ha gwir a oa penoz a oa an diaoul n’he gorf. « — « Ia, eme ar paour kez den, gwir eo, hag aliez a ven poaniet gant-han, euzuz eo ar poanio ra d’in zoufr ; aliez ive a glevan anean o komz ouz-in. » — « Rog ober netra all ebet, eme ar zant, a vo ret d’ac’h kovesat. » Zenti reaz an den-ze ouz ar person zantel, mont a reaz war he daoulin hag a goveseaz he bec’hejo. Goude he govizion a oe goulet adare digant-han hag hen oa bepred an diaoul en-han ? - « Ia, emehan, laret a ra d’in e man en zell c’hoaz da dourmanti anon an noz-man, abalamour ma meuz digaset anean aman. » — « Gevier a lar, eme ar zant, rag fenoz a chomfet aman, aman em zi a debrfet ho koan hag a gouskfet, hag a vo gwelet hag hen gredo c’hoaz krigi war-n-oc’h. » — Chom a reaz an den-ze ti ar person ; Dom Ervoan a vinigaz an ti hag ar gwele gant dour biniget, a laraz aviel zant Ian ha pedenno all war an den-ze, hag a chomaz pad an noz da bidi ha da studian. An den-ze gouskaz erfad, ar pez na nevoa ket gret tri bla oa, hag adaleg neuze en em gavaz iac’h mad. Goulet a oe digant-han deuz ar beure : « Ahanta, e man bepred an diaoul en-oc’h ? » — « Na man ket, eme-han, et eo kuit. » — « Trugarekeet breman an Otro Doue, eme Dom Ervoan, ha me rei ive, et d’ar ger, klevet aliez an oferen, ha roet pez a halfet aluzeno d’ar bevien ; pedet Doue erfad, miret he c’hourc’hemeno, ha neuze an drouk-spered na nevo ken a velli war-n-oc’h. »
An den-ze oa Alan ar C’hoz deuz a Drelevern, eskopti Treger. Kals a dud a zo bet test diwarben ar mirakl-ze, mab Alan ar C’hoz he unan, he hano Guillaou. He dad, eme-han, a oa spontuz gwelet penoz a vije tourmantet ha gwal-gaset gant an diaoul. Pa deue bario-konar d’ean a nije c’hoant da skei war an dud ; draillan rae he dillad, spontuz a iude, na gouske banac’h, ha ruillal a rae war an douar n’eur laret : « Perag a dourmantez anon ? » Renket a oa dastum anean n’eun ti ha prennan an or warnean ; dre ar prenestr a vije roet d’ean he dam boet, med na debre ket kals tra, ha c’hoaz a lake ar boet-se barz al lousoni arog dibri anean. Kement-man a digoueaz daou pe dri bla arog maro Zant Ervoan. An den-ze a vevaz pemzek vla c’hoaz goude ma oa bet gwellaet, med na deuaz ken goude-ze an drouk-spered war he dro.
Zant Ervoan a zante oa arri tost ar maro d’ean, ha sul-vui a ouie a dostae, sul-vui a laboure evit mad an ineo. Neuze eo a reaz he destamant, vit ober vad gant pez a vanje war he lerc’h goude he varo. Arog-ze a nevoa zavet eur chapel en Kervarzin en enor d’ar Werc’hez ha da zant Tual ; ar chapel-ze eo hirie iliz-parouz ar Vinihy, aboue ar bla 1801, gwir eo penoz eo bet kresket ha kaeraet aboue.
« Me, Ervoan Heloury, beleg dister, ha jervijer disteran Jezuz-Krist, a ro d’ar chapel a meuz zavet en enor da Jezuz, d’he Vam zantel ha da zant Tual : da gentan, an ti zo n’he c’hichen hag a meuz zavet gant al leuve a oa digoueet em lod diwar mado Heloury ma zad ; al leuve-ze zo en kichen ar chapel ; stagan ran out-hi c’hoaz leuve ma mam a zo kichen ar re ze, en parouz ar Vinihy, herve lezen ha kustumanz ar barouz-ze ; d’an eil : tregont livr leuve war douaro ar Genkiz vit ezomo ar chapel ha re ar velein a vo karget diont-hi : ar veleien-ze a laro dalc’hmad an oferen en-hi gant grad-vad an Eskob. Ar mado all a vano goude ma maro, mar van eun dra benag, ha na gredan ket a vanfe, nemet eul lever benag a ran impli gant-he vit mad ar gristenien, hag ar re-ze roan d’ar veleien a vo karget deuz chapel Kervarzin. Ar veleien-ze a gleo bean o chom dalc’hmad barz an ti meuz zavet evit-he. — Doue d’am zikouro ha da rei ar vue a bado da viken d’ar re deuio war ma lerc’h. — Gret ar gwener goude gouel zant Per miz eost, er bla daouzek kant seitek ha pevar ugent. Rei a ran d’an oll da c’hout penoz al loden-ze a roan deuz mado ma zad ha ma mam, ec’h on me perc’hen d’he, gant grad-vad Eskob Landreger ; med na maint ken em hano, aboue m’eo zavet chapel Kervarzin a meuz staget ar mado-ze out-hi, da laret eo aboue ar bla 1293 ; na c’houlan ket kouskoude en stum ebet a rafe gaou an testamant-man ouz ma c’herent nesan. »
Dom Alan ar Bruk, neuze eskob Landreger a ziellaz an testamant, hag a roaz da Dom Ervoan ar garg deuz ar chapel-ze. Vel ma welet, ar zant a zavaz chapel Kervazin hag eun ti n’he c’hichen gant he leuve, war eun tam douar a deue d’ean deuz a du he dad, hag an douar a stage ouz ar chapel a oa eul loden anhe deuz a du he dad hag al loden-all deuz a du he vam, hag a rae an hent an dro d’he, vel ma ra bepred, an hent a ia deuz a Gervarzin d’an od ha deuz ar chapel da fantan Zant Ervoan ; gwir eo, hirie an douaro-ze na nint ken d’ar chapel, potred ar skrab a nevoa gret gwerzan anhe d’amzer ar Revolusion.
Dom Ervoan a nevoa zavet he chapel en enor d’ar Werc’hez ha da zant Tual, med dal ma oe laket en renk ar zent a oe hanvet ar chapel-ze chapel Zant Ervoan Kervarzin. D’ar chapel-ze ha da ve Zant Ervoan en Landreger eo a deu ar belerined da c’houlen ho mennad digant ar zant.
Aboue ma nevoa zavet he chapel, Dom Ervoan a vije aliesoc’h en Kervarzin, ha tri de rog he varo a laraz vit ar wej diwean an oferen barz ar chapel viniget-ze. Vad a ra da galon ar beleg a deu da laret an oferen di jonjal penoz enon neuz laret ar zant aliez-aliez an oferen gant eur garante hag eun devosion dreist-ordinal.
An Otro Doue nevoa reit da c’hout da Zant Ervoan pegouls a glee mervel, hag eun de benag, teir zun rog he varo a laraz da Itron Pestien : « O welet pegen dinerz ec’h on deut da vean, a welan erfad penoz ec’h on dare da vervel, ha ze zo eur joa vraz evid-hon, ha mar blijfe gant Doue tostad an heur-ze e mije c’hoaz muoc’h a joa, rag brasan dezir em euz ec’h eo gwelet ma c’horf o vont da netra ha ma ine o vont d’ar baradoz. » — Ar c’homjo-ze a lakaz an itron n’eun dristidigez vraz. — « Otro, emehi, pedet an Otro Doue d’ho lezel eur pennad c’hoaz war an douar, abalamour d’in hag abalamour d’ar re gar ahanoc’h. Perag kuitat anomp ken abred, me ho ped, chomet gan-imp, pe laret da vianan vel zant Martin, penoz a vevfet c’hoaz mar gav mad an Otro Doue ho lezel war an douar evit mad an dud. » — « Mar pije gwelet anon, eme ar zant, o tistrei deuz ar brezel ha deut ar viktoar gan-en e vijec’h bet joauz eveld-hon, ha breman a ouelet pa blij gant Doue am c’has ganthan evit paean anon deuz an neubet a vad a meuz gret evit-han ! ze ne dere ket diouac’h. » — Ar zunvejo diwean-ze a reaz he gimiad d’ar re hen daremprede, med beteg ar pen pellan a dalc’haz da ren he vue a binijen. Tad abad Bear a deuaz d’he welet ar zun gentan a viz mae, hag he gavaz gourveet war he goz vallin du gant ar poultr hag ar fank, dindan he ben a oa daou levr evit pen-gwele. Keit a oa an tad abad enon a noe ezom ar zant da vont ermez, hag en keit-se a dolaz an tad eun tam plouz fresk n’he wele, rag na oa ken kazi tam ebarz, hag eun tam dornad-all dindan pen he wele ; med ar zant pa distroaz a lemaz ar plouz-ze hag a lakaz he wele vel ma oa arog.
D’al lun, an drizek a viz mae, a deuaz an otro Javre Tournemin, eskob Landreger, da Gervarzin da welet ar zant, ha ganthan eun neubet chaloniet ha beleien. An eskob a grozaz d’ar zant gant karante abalamour ma oa astenet war eur gwele ken paour ha ken kalet, he dillad ganthan hag he voto ler en he dreid, rag kad a rae penoz a glee bean re diez er stum-ze. — « Otro n’Eskob, eme Dom Ervoan, trugare deuz ho madelez, med, mar plij, lest anon, aman n’em gavan gwelloc’h vit neblec’h-all ebet. » Kement all a respontaz da Dom Ervoan ar C’hognat, barner-iliz Landreger ; he-man hen pede brao da lezel lakat da vianan eun tamik plouz dindan-han. « Na deurvean ket a ve gret ze evidon, eme ar zant, ha neuze, kad a ran a zo traoalc’h dindan-hon ; » ha war-ze, juntet he daouarn gant-han, hag he daoulagad war he grusifi, en em lakaz adare da bidi.
Er zun a varvaz, kaer a nevoa bean brevet gant ar boan hag ar c’hlenved, a lare an oferen bemde hag a govesae ar re vije da govesat, prezek a rae ive bemde vel an ordinal beteg ar merc’her rog he varo. Ar merc’her-ze, herve lar an otro Moris Javre a laraz vit ar wej diwean an oferen gant muoc’h a garante hag a devosion vit biskoaz barz chapel Kervarzin. Enpad an oferen a skuillaz kals a daero hag a chomaz pell da huanadi, ha ken dinerz a oa, ken a oe ret zikour anean da wiskan an ornamancho da laret an oferen ; ret a oe zoken krigi enhan enpad an oferen vit hars anean da gouean, ha d’ar goureo a oe renket he zikour da zevel he divrec’h gant an hosti hag ar c’hali ; Tad-abad abati Pempoul hag an otro Alan ar Bruk, arc’hdiakr Landreger, a oa en he gichen evelse enpad he oferen diwean, hag an otro Kermel a oa ive gant-he. Ben a oa achu he oferen e oa ken skouiz ken n’alle ken ; kouskoude a gavaz nerz aoalc’h c’hoaz da govesat ar re oa o c’hortoz anean da ze.
Sibilla, groek Remond Grézil deuz ar Roc’h, dougerez, ha prest da dispakan, a deuaz an de-se da gad ar zant goude an oferen. — « Petra zo, eme-han ? » — « Otro, eme-hi, klevet a meuz na oac’h ket iac’h, ha kouskoude me moa c’hoant da govesat, mar pe ar vadelez da govesat ahanon » War ze a iez en he goaze hag a goveseaz ar wreg-ze, ha goude-ze ec’h eaz adare n’he wele.
Ben an de warlerc’h de Iaou-bask, na oa ken vit chom n’he zav na n’he goaze ; chom a reaz war he wele, hag enon laraz c’hoaz he bedenno gwellan m’ellaz gant kals a devosion, rag, bep ma tinerze he gorf, a zeblante he ine krenvat, gant ar hast a nevoa da welet an otro Doue. Diskoe rae an env d’ar re oa n’he gichen, ha vit konzoli anhe a gomze d’he deuz evurusted ar baradoz. An de se, de an Asansion, a reaz eur govizion jeneral gant an Otro Javre Lanno, person ar Roc’h.
Dal ma oa klevet a oa klanv Dom Ervoan, a oa et ar c’helo da Louanek ha dre-oll barz ar vro, hag a deue kals a dud d’he welet, dreist-oll deuz Louanek. Ar zant pa welaz-ze a gasas di raktal mab Rivoalan hanvet Jabret, da difen da Louanegiz dont d’he welet, ha da laret d’he e oa ezetoc’h, a drugare Doue. D’ar gwener kouskoude a deuaz c’hoaz da Gervarzin daou den pinvik deuz Louanek : Gwignanvarc’h Haranen ha Derien Koatalio. Gwignanvarc’h a laraz da Dom Ervoan : « Otro, n’oc’h ket ezetoc’h, vel ma lare ho mevel. » — « Doue oar, eme ar zant ; » ha neuze zavaz he daouarn juntet hag he daoulagad tresek he grusifi a oa dirak-han. — « Pell-zo eme-han, e moa c’hoant da vean er stad-man, aliez meuz laret d’an Otro Doue lezel anon da vervel. » D’ar zadorn a glevaz ar re oa endro d’ean o laret penoz a vije ret mont da gerc’hat ar medesin. « Nan ! Nan ! eme-han, na mo biken medesin nemet ma Zalver Jezuz-Krist. » — Arog an noz a c’houlennaz kad da gomunian, kaset a oe an Otro Doue d’ean, ha neuze laraz nouin anean. Person ar Vinihy, an otro Hamon ar Gorrek a roaz d’ean zakramant an Nouen, hag enpad an Nouen ar zant a oa he daoulagad war he grusifi, hag hen he-unan a responte da oll bedenno an iliz. Bean oa endro d’ean kals a dud, beleien ha tud-all ; an Otro Ervoan ar C’hognat, barner-iliz, an Otro Javre Kernabat, trezorier an iliz vraz, Ervoan Rachel, Ian a Gerc’hoz, he goz vignon, mevelien he di, Katovad hag he bugale.
Goude an Nouen a gollaz ar gomz, med he vuzello a boke bepred d’ar groaz, hag he daouarn a oa juntet gant-han vit diskoe penoz a nevoa c’hoant da bidi beteg he huanaden diwean ; enpad an noz a rae zin ar groaz amzer hag amzer. D’ar zul ar beure, pa oa krog an de da dont, rog zav-heol a zavaz he daoulagad tresek an env, ha neuze vanaz vel kousket ; maro oa ; an naontek a viz mae er bla 1303, noajet a hanter-kant vla. He varo zo bet eur maro dous, na neuz bet poan ebet vit mervel, ha na vanaz ken neubet merk ebet na war he vuzello, na war he daoulagad, na war he visaj da laret a nije bet poan o vervel. He visaj, treut ha drouk-livet pa oa bew, a deuaz da vean kaer, ru ha brao ; he vuzello a zeblante c’hoarzin ouz an dud ; vit gwelet unean, den na nije laret e vije maro. Glac’haret a oa an oll pa glevjont a oa maro Dom Ervoan ha dre-oll er vro a iez ar c’helo raktal, an eil a lare d’egile n’eur ouelan : « Maro eo Dom Ervoan, eur zant a den, oh ia, eur zant. »