Breiz/a-bezh

Narsis Kelien

Breiz

J. Maisonneuve, 1898
Skrid a-bezh

SON AR CHUPERE

————

Ouz tol oa c’hoaz tud ann eureed,
Broudig ann dall p’az eo klevet,

Gand he gi ar baleer-bro
O pateri ouz ann treuzo :

— Dall ha daonet ! ann aluzon
Az po, m’ar kanez d’imp eur son. —

He skul ’n he zorn gant peb-hini, »
Krog ann diskan war leur ann ti.

⁂

Skuill ha skuill, ev da ruill ;
Chupere, n’eved re.

Mad e gwin ru d’ar Galloed,
Evel dour red d’al lapoused ;
Chupere ’n euz ar Vretoned.

Breizad a danva chupere
N’ansav da vestr nemet Doue ;
Ha kalz n’e ket Doue ’vit-he.

Ken dous eva chupere mel
Ha kemer pokik dimezel :
Diwall a gement ze zo well.

Biskoaz roue ar Vretoned
Gand ar Saozon n’oa bet trec’het,
Gand ar sec’hed na laran ket.

Eur rum daouzek a varc’heien,
’N ho zouez eur brinsez bleo-melen,
Oant o koania ’n eunn enezen.

Blondinen skuille da eva.
Gwad paün fotaz da genta
Er chupere, ’vid ho skanva.

En eil skullad gwad er-wiber :
Hag int a—greiz ebato ker
D’en em daga ’vel loened ter.

Gwad eur porc’hel er skullad all :
Ha kerkent int kouet mezo-dall,
Hi o c’hoarzin gant sello fall.

Ha krog en korn bout ar roue
Sonaz d’ar Saozon... — Hag aboe
Eman Breiz dindan gazel-ge.

Skuill ha skuill, ev da ruill ;
Chupere, n’eved re.

⁂

N’oa ket ar ganoen paket,
’Vel sonerien m’oant sklabeet,

Oant sklabeet dindan ann dol
Gant nao skullad, unan peb tol.

— Requiescant ! — eme Broudik,
’N eur voud en hent, leun he zac’hik.

BALE AHEZ

————

War Mene-Hom pa bar al loar,
Pleg Douarnenez zo dispar.

’Vel ma dosta d’ann abarde,
Ar pesketer ’traou d’ar mene

Ar pesketer tro ha distro,
A dro da sec’ha he roejo ;

Azeet goude de c’hortoz
Bete ma vo kouet ar serr-noz,

’Man o chilaou mouez ann awel
Eur vouezik-noz a sav a-bell.

⁂

— N’e ket ar goabr ’tu all d’ar mor
A weler bemnoz o tigor ?

Kuzet ann heol, n’e ket bemnoz
Digor du-hont ar baradoz ?

Ha hed ann trez piou ’ta klever,
O kana, lar d’in, pesketer ? —

Ann den-a-vor an euz laret :
— Dor vraz ar baradoz n’e ket,

Nemed eur ger sav d’ann oabl splann,
Eur ger veur euz ar poull ledan.

Sell ann ti-ker e traou ann dour,
Eunn iliz gand he geridour.

Ha sell o vond d’ann abaden
Gand hi marc’hek ar Vlondinen.

Breman chilaou ken kun a gan
War ann trez ann awelik-han,

D’ar gerek ’vel stok al lano,
’Velse se sei en ebato.

— Lavar ri d’in·me, pesketer,
Pa sked ar stered en Oabl skler,

Perag, stered krog da lugern,
Ann ebato ’koue d’ann ifern ?

— Ar ger Is zo kousket du-ze
Gand Ahez dindan kazel ge

Ar verc’h diroll ann abaden
Bemnoz evid hi finijen ;

Ha tro pleg-ar-mor gret gant-hi,
Diskenno c’hoaz d’hi finiti :

Tec’hed epad a dremeno,
Rak diou glaouen tan hi sello.

Ma na ve Doue d’am sikour,
War-hi-lerc’h afenn traou ann dour. —

Med ra sin ar-groaz ar potr kez
Pa glev o ruza broz Ahez.

PERINAÏK

————

I

De-mad hirie d’ac’h er ger-man.
Diou blac’hig iaouank a glaskan,

Diou vinorez et ’mez ar vro
Breman eur bla bennag a zo,

Unan hanvet Perinaîk...
— Baleer-bro, ’vit bremaïk

Az po kelo gand ar Saozon,
Kelo da vantra da galon.

— Lared d’in perag ar c’hleier,
’Vid d’ar sul, tins ar c’hlaz e ker.

— Kloc’h ar basion zo tinset
D’eur plac’hik d’ar maro barnet ;

Ke war dachen ann iliz vraz,
M’eo d’id da welet kaon, siouaz ! —

II

Daou chafot zo gwintet aze,
Keuneud a zo berniet etre ;

War eur chafot ’man ar barner,
Egile ’vid ar prezeger.

Ha tro-a-zro dre ann dachen
Nemet zoudarded a vanden ;

Hag eur groz vraz gand ar Saozon
O doc’hal : — Pegoulz ar pardon ? —

Digaset ’traou d’ar bern keuneud
Diou verc’h a zo ken mistr ha treut,

Mistr ’vel ann heiez er c’hoajo
Ha treut treuttoc’h ’vid eunn anko,

Aboe c’houec’h miz krenn kastiet,
Ken oa truez ouz ho sellet :

Unan en du, da vervel rez ;
Heben en gwenn, kaon ar werc’hez.

Pa stokaz ouz ar bern huel,
Faziaz evel eur bugel.

Ar Saozon ’lare d’ar belek :
— Prezeg an ’ez-hi, c’hast prezeg. —

— Abalamour d’ho pec'hejo,
Perinaïg, ed d’ar maro ;

Heuliet gan-ac’h eur zorserez...
— Me gav Jamedig eur santez. —

Ar Saozon ’iouc’he ’vel bleizi.
— Gwenn ann erminik, em’ez-hi ;

Dinam ’vel se ann erminik
On da Doue chomet koantik. —

Ker ho deuz trubuill da nec'hi,
Perinaïk na lavar mui ;

Na mui n’chilaou, pleget he fenn,
’Vel ma vije ’n eur sonjaden ;

’N hi lagadig glaz ann daero,
Awalc’h ho c’halon keun d’he bro.

Eur berr hunvre, berr huanad.
— Zammed, em’he, war ar bern koat. —

Hag o tistrei d’he mignonez :
— Lar evid-on eur ganen kez.

’Nn hini peb abarde kanenn,
Evit ma sikour da dremen. —

Ha diou mouezig a zo savet ;
Ha Perinaïk zo klevet,

En eur bignal gand he c’halvar,
Kana dous klemgan a c’hlac’hlar.

III

Pell ouz ar vro a garer eo garo da verwel !
Allaz ! ken poll da guz-heol ha du-hont Breiz-Izel
Ma bro kez Breiz-Izel.

Ar valanek zo ledan ’vel ann oabl da greiz-de,
Lec’h a glemm ’vel anaon ann awel d’abarde
Ann awel abarde.

Dindan eunn troad radenen eur gudon oa neiziet,
Kouldri steuet gant kevnid mesk ar gliz alaouret
Ar glizenn alaouret.

Er c’hoajo don ’zo pelloc’h ann noz a zo du-dall ;
Eno ’maint al loened gwe hed ann noz o vlejal,
Hed ann noz o vlejal.

Hag ive tro-pad ann de deuz al liorz d’ar c’hoat
Eman kludet en deillo ’nn evned o vegelat,
Evned o vegelat ;

Evuruz ’vel ann de diskenont ’peb amzer,
Stravillet ann env gant-he ’vel ra bili ’n dour skler,
Bili kouet en dour skler.

Pa save banac’h awel, bemnoz diwar ma dor,
Sellenn ar goabr o ruza ’vel listri war ar mor
Al listri War ar mor.

Ebarz iliz ma farouz eo kev ann oviso,
Hag ar c’hleier ’zo skiltruz... Kleier kez, kenavo !
Kleier santel ma bro !

E pevar gorn ar vered a zo savet elen,
Ar groaz zo kuzet e-kreiz ouz skouro ’nn ivinen
Skour glaz ann ivinen.

Diwar tachen ar vered gred sklentin ho c’hoari
Hep aoun ebed, bugale, ma hunik da deri,
Gred sklentin ho c’hoari ;

Ha baniel ker ar pardon pa rai ann dro peb be,
Merc’hed kez, na gavfed ket en ho zouez ma be-me,
Na gavfed ket ma be.

Hag eo gwir zo red d’in-me leuskel ma iaouankiz,
Hep den da oela gamin, na m’ dougen d’ann iliz ?
Siouaz d’am iaouankiz !

Me ’garfe c’hoaz eur wechik gwelet ouz kleut ar porz
Ti ma mamm o vogedi hag azei ’n he liorz,
Ti ma mamm ! al liorz !

Otro Doue, gwall garo, re garo da verwel
Pell ouz ar vro zo karet, kenn pell a Vreiz Izel,
Ma bro kez Breiz-Izel !...

IV

Ar gourgammo-tan a strinke,
Eur vouez en nec’h c’hoaz p’a gane,

Kreiz ar bern-suill stignet huel
A gane gwerzik Breiz-Izel.

Eberr Perinik pa vougaz,
He mignonez a daoulinaz,

Ha paouezet mik da gana
A stagaz a-grenn da oela.

Kerkent eur burzud zo gwelet, a
Ken ar Saozon oe souezet :

Rak zo staget eunn awel tom
Da c’houeza war ho fenno plom.

Ha savet ann oll gant spouron
O welet ru-tan ar Saozon,

Ru ho zremmo hag ho zillad,
Hag ar barnerien ru ’vel gwad,

Ru prezeger hag arserien,
Ha ru tro-war-dro ann dachen,

Hag ann iliz gand ar c’hleier :
— Ann tan, em’he, zo war ar ger ! —

Ha gand eur c’hef ann diaoulo
’Lake tan e bolz ann envo.

Ha peb-hini krede zoken
A dewe beteg he voelen ;

Ken ar veleien ’hirvoude :
— Honnez oa paourez da Doue ! —

Neuze zo gwelet eunn evnik,
Me chans ine Perinaïk,

O tarnijal euz ann tantad
Ouz ar vignonez da gimiad.

Endro d’ar plac’hig eunn erven,
Ru-glaou ’re-all, eunn erven gwenn.

Ha dre ma save d’ann oabl splann
Diwar he nij ann evnig glan,

Tore d’ann tan diwar he lerc’h,
Hent ar stered gwenn ’vel ann erc’h ;

Ha kun war-gad ar baradoz
Kane ’vel estik Koat-ann-Noz...

Chetu c’hoaz eur dle zo losket
Gand ar Saozon d’ar Vretoned :

Karo Saozon neb a garo,
Biken Breizad n’ho fardono !

V

Hir ann hent, hag ann de zo berr ;
Bepred kerz ar plac’hik skouiz ker.

— Karrer, ler d’in, en han Doue !
Hag en ’man pell c’hoaz ma bro-me ? —

Den na dol lagad war he zro,
Pa n’intent den iez koz he bro.

War guz—heol bepred ar verc’hik
A gerz, he boto ’n he dornik,

Ha serret peb dor dirag—hi :
— M’unanig on, lar ouz peb ti ;

Eur vignonez m’oa, ’deuz dewet,
Hag emez gant-he on tolet. —

Ha ’dare war arm hent didrouz ;
Na glev nemet mouez eul lapous,

’Med eul lapous o filipat,
’Vel eu em gelwel reont er c’hoat ;

Ha diarog a nij ken skanv,
’N eur geiza flour, enep d’ar goanv,

’Vel tiski ’nn hent d’ar baourezik,
Ken sonj d’ine Perinaïk.

— Perag en noz-man tremenet,
Sakrist, ar c’hloc’h-kaon zo klevet ?

— ’Vid enr baourez eo deuz ar vro
Dindan ar porched kât maro.

He-unan skoe ’nn anaon,
Bete m’oe stipet ar vas-kaon.

Diou oant o vont, bla zo uspen :
Doue oar petra deut heben. —

Ennn dra burzuduz c’hoarveaz,
P’oe douaret kichen ar groaz :

Eur c’horf du-kaon a zo gwelet,
War ar bez eur palc’h astennet,

Ken obido ’zo gret nenze
D’heben me chans maro ive.

Aboe klever en ivinen
Enep d’ar goanv daon evnig gwenn,

— En ho giz o kana seder
Gwerz Breiz-Izel, ’me ar c’hleuier.

Evnigo Breiz klever bemnoz
’Tre ar mor glaz ha Koat-ann-Noz.

————

Kenvroïz kez, ar c’helo-man
D’ac’h euz a Bariz a gasan.

AR RE C’HLAZ

————

Tewal ann noz ’vel toul eur be.
Ar Chouanted ’zo ’n ho c’hoaze

En eur park dôn, endro d’ann tan,
’Vel er garek sioul morvran.

Eunn huanaden zo klevet
Tu all d’ar c’hleun, treuz ar moged,

’Vel da greiz-de touseged mud
Pa c’houistellont munud-munud :

N’e ket eur c’hristen ’huanad,
Nemed ar gaouen ’kreiz ar c’hoat.

Kerkent anter-noz m’a skoaz,
Endro d’ar c’hloz sav ar re C’hlaz :

Taped ar Chouanted ’n ho zoul
’Vel eur bar-merien en eur poull.

N’a darnij ket al loened deun
’Wid al louarn ’tu all d’ar c’hloun,

Nikun na spont euz ar re Wenn
O klewet garm ha iouc’haden,

Nag o welet emaint tri-c’hant ;
Endro d’ar park ha prim ha drant.

⁂

— Glaouer, piou zo ’ta o vlajal
E koat Bear, ’kreiz ann noz dall ?

— Tri-c‘hant a re C’hlaz o leski
Kouet en eur puns tan de virwi.

Kleuzet e bet kleun ar park dôn
Gand ar Chouanted digalon ;

Ha neuze karget gant mouded
Ha gant merl ann tan goulouet.

Kenta kammad ra ar re C’hlaz,
Boutont beteg ho daoulin noaz ;

Ha pa lampond ann eil kammad,
Bete poull ho c’halon ervad ;

D’ann drived tel int ho zri-c’hant
Kuzet beteg ho badeiant.

Adren, tri-c’hant e Chouanted
Gant peb-hini eur folc’h houarnet

’Vid ho disto ’kreiz ann tan ru,
’Vel en ifern ra ’nn ele du.

⁂

— Glaouer, perak c’hez beure mad,
Da zeier leun, d’ar Poulleogat ?

- N’e ket gant glaou, gand eskern e,
E ma zeier karget hirie,

Eskern ar re C’hlaz ’zo dewet
D’ar stanko kasan, d’ho bered. —

Ar sun warlerc’h, e Menez-Bre
Otro person Prat a lere,

’N euz laret ann ofern drantel
Evid en ifern toleur sell :

Tri-c’hant a re C’hlaz a welaz,
Ha tri-c’hant Chouant donnoc’h c’hoaz

AR MOR-VERC’H

————

Marc’had Landreger zon kan koant,
’Vel mizilourio en arc’hant.

Ilini velkent reaz al lezen
Evel unan oa stoubinen,

Eul lagad lemm, eunn dornik fresk,
Eur c’horfik mistr evel ar pesk.

E ribl ar mor oa he zi plouz,
Lec’h vije wecho eur gwall drouz,

Ha na den na loen koulskoude,
Hag ann nor digor an ti-ze.

Nemet gand eunn darn ve laret
Ar stoubinen oa diskennet

Evel eur morverc’h er mor glaz
Da c’hoari gand ar pesked braz.

⁂

Ann amzer neuze oa garo ;
Gand ar Re-C’hlaz ann ilizo.

Nez ann ti plouz d’ann abarde
Gweljent unan bennag ann-he.

’Dalek ma stoke d’ann treuzo,
Kleve ar c’hlaz o vond endro,

(War al lestr o koll ’kreiz ar groz
Klev peb-hini kloc’h he baroz) ;

Ma lake eunn troad en ti plouz,
Ar c’hlaz kleve gand_ar mordrouz

En iliz Priel, dreist al lenn...
Oll ho zagaz ar stoubinen.

Tri-c’hant ha pemp ha tri-ugent
’N eur bla tremenjont ’tre hi zent.

Dispennet ann ti plouz, lerer
Er vins zo bet kât eur voger

Hag a gase dindan ar mor :
Eur wech ebarz, n’oa nep digor.

⁂

Ha merc’hed Treger deuz brud fall,
Laket me chans gant tud Bro—C’hall.

WAR BE BRIZEUK ^[1]

————

Pirc’hirin’kez, lavar d’in-me
Perag er Garnel a gane
’Nn noz-man ann estig uz d’ar be ?

— D’ann anternoz estik Kamel
Koantig a game da c’helvel
A-greiz he hun barz Breiz-Izel. —

Lavar d’in-me, touller-beio,
N’e ket e bered Arzano
Eur goulmik ve klevet ato ?

— D’ann anternoz ouz skeud al loar
Bemnoz a hirvoud gant glac’har
Ar goulmik wenn o klask hi far. —

’Vid ann noz-man int tarnijet
Skanv ’vel ineo diboanet
D’ann Oriant, ann evniged.

Neuze zo laret ann estik
An euz klemmet d’hi wenn goulmik :
— ’Boe tregont bla on reuzeudik. —

Kerkent ’n euz eur gomz dispaket,
Brizeuk ha Maï a zo gwelet,
Hen ’ve leunn den reuzeudiget

Hag hi ker ’vel eur bleunen han :
— Dre ma huvre, klouar d’ez-han,
Oann o c’hortoz ann eured-man. —

Hi dornig flour ’vel m’astennaz
Hen ’vel eur potr flam a deuaz : _
Ha da lugern bolz ann env noaz.

Ha da gamer ho nij neuze
A du d’ann env ann daou ine...
Oll evnigo Breiz a gane.

Ha dreist al loar, dreist ar stered,
Da virviken int eureujet
E baradoz ar Vretoned.

Na hirvoud ken d’ann anternoz
Hag ar goulm nag ann estik—noz,
’Met kanont gwerz ar baradoz.

MEIN-BE

————

I

Heri Marzin ^[2]

Ar c’hleier en Breiz hirvoude,
Ann ekleo war-dro a larre :
« Piou a zo laket en he ve ?

— N’oa ket eur mab a Vreiz-Izel ;
’Vel deue ganimp, da bep gouel,
A zo du-man ha kaon he goel. »

Ha gand eur sonig a c’hlac’har,
Hou mammik Breiz ouz ann douar
Oe gwelet, ’n hi diouvrec’h klouar

O ruskellat korfik maro :
« Ann hini a gare hon bro
Biken n’hen loskin d’ann Anko..... »

Et ann ine war gât Doue :
Pe dreist al loar, ’n ti ann ele,
Pe mesk ar steredenno e ?

M’ine pa vo gwenn ha koantik,
Pelec’h tremeno hec’h hunik ?
Me garfe war galon mammik.

II

S. Urrabieta

Kousk da hunik, mignon klouar,
Da gorf dindan he vec’h douar,
Da ine paour ouz skeud al loar.

Breman da viken a gouski
Er vered, arok da gozni,
Prim falc’het e giz gwenn lili.

Kunnoc’h ann hunvre ’barz ar be
Lec’h a dremen ar vugale,
Pa sav ann awel abarde,

Ar vugale gand ho c’homzo
A dol a-dreist ar mogerio
D’ann ekleo c’hoaz iez kez ar vro.

A-greiz da hunik ’n ez pro pell
Ra gaso koun d’id ann awel
Ouz kanoenno Breiz-Izel !

Hon zado hoz ho deuz kanet
’Rok bean dre oll distolet,
’Vel e Pariz ni hon euz gret.

Kaner flour, kousk da hun breman.
Ha da venez rai awel han
Da ruskell d’hunik divezan !

III

Hamonik ^[3]

Kouet a newe ’barz ar Ger-Vraz,
En hon zouez eunn nozvez deuaz :

— Euz bro ar balan glaz on me,
Lec’h a glemm d’ann noz ar freze ;

Er biniou me oar c’houeza
Ha gwerjo koz’m euz da gana. —

Ha goude n’hen euz gwelet den
Na bet he hano klevet ken ;

Nemed eunn dewez zo laret :
— Hamonik gand Doue zo et. —

Tremenet’vel ar gwennili
Goude bet kanet ouz hon zi.

⁂

Mar klewed’barz ar c’hoajo don
Eur vouezig o lenva eur son,

Son ar barz divroet a vo,
Dindan gazel ge a gano.

’Wecho d’ann noz war al lannek
Eur c’horfik du welfed o vesk :

Eur paourik kez’n he binijen,
kouitet he vroïk da viken.

Ra vo skanv ar goabr o ruzan
Uz d’al lanneier, en noz-man ;

Ha ra stoko didrouz ar mor
D’ar gerek endro d’ann Arvor :

’Wid ann tremeniad ma glevo
Ar barz o lenva er c’hoajo !

(De wel ann Anaon.)

ANN OFERN WENN

————

Ho-man zo eunn dra erru mad
Etre Landreger ha Langoat ;

Ken gwir erruet ann dra-man
Hag eman en env sant Ervoan.

Ha diwall zo ouz ann ifern
D’ann hini diskaz ann ofern,

Hep hi c’hana ’pad he vue :
Eur wech maro renko neuze.

————

D’eunn nozvez eta eur mevier
Dre Lok-Mikel oa ’vond d’ar ger.

Daouzek tol anter-noz skoaz :
Hag hen dalc’het war ann hent braz,

’Vit-han en hent na wele den ;
Nemet kleve tud o tremen,

Pa daou ha daou, pe tri ha tri,
O tond euz garden Minic’hi.

A Na gir etre ann ineo.
Gand peb-unan oa eur golo.

Adren d’ar bale binniget,
E giz eur manac’h dilerc’het

Deue eur c’hloaregig en gwenn,
’Vel da oela pleget he benn ;

’Vit laret he ofern gentan
Me chans deue gand ar re-man.

Burzuduz vije da welet,
Evel eunn oter kempennet

D’ann oviso kaner out-hi,
Sant-Mikel neuze ’lugerni,

Lugernuz ann tour tro-war-dro,
Ar c’hloarek ’vel m’oe et eno.

Hag eur burzud all az oa c’hoaz
Ann ineo war ann hent braz,

Peb-hini gand he c’holo gwenn,
Evit chelaou ann oferen.

————

Sav eta, sav, awelik-noz,
Da gas beteg ar baradoz,

Evel pedenno ann ele,
Ar c’hlemgan a deu alese,

Peden ha klemgan pinijen
Evid ar c’hloareg en anken ;

Rak ar re padjont evit-han
En ho bue, ’ra c’hoaz breman :

D’ar re garet a chom ato
Ha koun ha keun dreist ar maro.

Hag ann awelik-noz neuze
Evel ann ogro a gane

Uz d’ar golo, pe ’vel ar groz,
Hep ho mouga, ann awel—noz.

Ha goude ken burzuduz all
Vije da glevout en noz dall

Endro d’ann tour o c’houl digor,
’Vel ouz eul lestr, eunn evnik-mor ;

Ter gwech oe klevet, en noz-ze,
Klemm ar goulm-mor a darnije ;

Evel kloc’h-gelw d’ann ofern-bred :
— Introïbo, — lare bepred...

————

’Deio warlerc’h, eur baleer
Goule gant sakrist Landreger :

— Evit petra, ter noz a zo,
Eman ar c’hleier ’vond endro ?

’Vid eunn tan—gwall e marteze ?
— Evid danve eur belek e,

Et d’ar bed all hep ofernian,
A vrall ar c’hleier ho-unan.

Ha na gave ket eur c’holist
D’he ovis, eme ar sakrist,

Nemed eur mevier, en hent don,
Ar pec’hed marvel ’n he galon.

Siouaz ! ’vit Ronan e, maro
Arok belegia ’n he vro... —

————

Mar d’eo erruet kement—ze,
Ra frealzo ’nn Otro Doue !

LANN-TREGER

————

Chetu ar c’har-post a Wengamp
Gand he gezek d’ar pevar-lamp.

Deut war ho dor da glask kelo,
’Vel klevont ar brizillono,

Ha tud Pontre ha tud Ar Roc’h :
Drill-drill-drill-drill, daou-ugent kloc’h.

Adarre d’ann hent ar c’har-post,
Pemp a ganfarded ouz he lost ;

Na den goude, met dall ar forn
’Lez ar c’hoat astenne he dorn.

⁂

O vond neuze gand ann dosen
Eunn tremeniad troaz he benn,

He benn distroaz da welet
Ann hent war-he-lerc’h hed da hed.

Peb tu d’ann hent eunn dastum gwe
Lec’h al laouenan marvaille,

Souezet hennez kavaz penoz
Ann hent-braz treuze koajo koz ;

C’hoaz ouz ar c’hleun, ’vel er c’hoajo,
Da dud muntret save kroajo.

Pe tro-war-dro c’houez ar spern-gwenn,
’N eur c’hloz sonjaz oa o tremen.

Aman falc’herien ’dren d’ar gleut
Ho falc’h lemme gand eur min treut ;

Hag hi da lampat ar gleut moan,
C’houec’h pe seiz, evit mond da goan ;

Tolet filzier mask ar melchon
’Barz ann duporl oa en hent don,

Ar potr-kar reaz he dol skourje :
’Nn duporl arok, ’r re-man goude,

Daou ha daou, skourmet ho divrec'h
’War ko c’halon, evel menec’h.

Gand ann dro-gorn p’az int koachet,
Nemed ann duporl n’oe klevet,

Strons ar rojo dre ann hent-kar,
’Vel evit gori sklog ar iar.

Ar sklokerach en eur bellât
Nemed ann awel o c’houilât

Klever hirvouduz ann awel
A ren dreist ar c’hleunio huel.

⁂

Ar re-ze ’n ho bugalerez
Deuz chilaouet hon awel kez,

Pa glemm, pe gelv, pe kan, pe goel,
D’eur vouezik ker o komz henvel,

Er goanv ’vel kimiad ann ine
Ha d’ann han son ar garante,

Biken ar re-ze n’ankouafont
Traouienno Breiz a zo du-hont.

N’e ket c’houaz eunn draouien larfec’h,
Ken tost d’ann envo m’hen gwelfec’h,

Bolz ann env ken izel uz Breiz
Gant goabr evel listri eleiz ;

Ha m’eo chouk ann env ken izel,
A gan ken koantig ann awel,

’Vel ar c’hurun skler ve klevet
Pa dirog ann oabl test d’ar bed.

Da gement zo Breizad a blij
Mouez ar goabren diwar he nij.

Evuruz ar re ’man ho zi
War douaro ar Vreizidi,

Ho gwele war ann draounien-ze,
Evit gwelio re ann oabl le,

Ar mor gand he gouriz endro
’Vel mamnn—goz o luskell ato !

⁂

Na sponted ket diwar ho tor
O klevout trouz a tu d’ar mor,

Tud a Lann-Treger, na grened :
Dôn ar mor-ze, garo n’e ket.

Ma fell d’ac’h klevet en od fall
Ar gazek c’hlaz o c’hourinal,

Savet he moua hed ar stered,
Ann eon gwenn-kan distolet,

Kement a soroc'h hag er c’hoat
Pa stourm ar bleizi ’kreiz ar gwad...,

Mond pelloc’h a vanko neuze :
Ho-man eo mor ann drugare.

Nep belek eno ’heuil ar groaz
N’e diskennet lez ar mor braz,

Gand ar stol du, ’n he dorn ar beuz,
Da noui eur vag en he heuz.

Av mordrouz deu gand ar wagen
’Vit m’eo klemmuz, zo hep anken.

Eur vouezik klevfed ouz ann noz,
Gwerz eur mesaer war ar roz.

Wecho velkent ve leun er poul,
Hag ar mor a diskuill eunn houl,

Eunn houlen pe diou losk er vro :
Unan ia bete Pontreo,

Hag heben damdosta d’Ar Roc’h,
Sioul ha klouar, na pelloc’h,

’Vel dre hec’h hun ra eur wregik,
Astennet gant-hi he blec’hik,

Ha dousik-dous ’kreïz ann huvre
A lar hano he c’harante...

⁂

Pa stagaz ar c’har-post e ker
Oa kouignaoua ’ti ar c’hleier.

Hag eur c’hloarek diwar he rez,
Bleuriel gant-han, ’vond emez :

— De-mad d’ac’h, hirie ma mammik.
Chetu ho mab da velegik.

D’ar sul goude ar Sakramant
Kanin n’ofern-bred, ’vel po c’hoant. —

Out-han selle ’pad ar c’hloc’had
Eur verc’hig en eur galonad :

— Gwennola gwechall hec’h hano.
Ar baourez biken ne vleunio :

Et he skiant mad gand Doue,
Aboe ma mab zo et ive. —

........................

En Breiz, e giz ho-man zo kalz :
Ar Werc’hez ra dai d’ho frealz !

NOZ ANN NEDELEK

————

Sonet ann ofern anter-noz ;
Ar gristenien et d’ar baroz,
Nemet Iann Kouer zo ’barz ann ti
Hag al loened er marchosi.

En oaled av c’hev a c’hlaoue,
Ha Iannik Kouer a vorgouske,
Maro ann tan ebarz he gorn,
Alc’houe ar c’hraou gant-han ’n he zorn.

Ann Nedelek p’az e kanet,
A zo breman tro al loened
Da darempred Mabik Jezuz,
Ar gristenien p’int et da guz.

P’a tremenet loened ar vro,
Da vond gant-he d’ann oviso
Zaout Iannik Kouer ho deuz galwet :
Siouaz ! dor ar c’hraou zo serret.

Hag int da hirvoudi ’n ho iez
Ha da vlejal, al loened kez !
A-greiz he hun e savet Kouer
O kredi war-n’han oa al ler.

Da nozvez ar Mabik Jezuz
Gwelet ar c’hraou oa burzuduz
Sklerijennet ’vel eunn oter,
Hag ann ijen o prezek ker :

— Nemed ann den hag ann tousek
A chom kousket d’ann Nedelek.
Ann ti d’ann noz-ze zo prennet
Gand ann Anko vo digoret.

Klewed : daoust d’ar penn-tiegez !
He dreid ’penn a-rog c’hai emez,
Dindan daou-ugent de vo red
Dougen ar penn-ti d’ar vered. —

Ha daou-ugent devez goude,
Gouel ar Chandilour oa neuze,
D’ann oferen-bred et ann oll,
Nemet Iann, potr-ar-ger beb tol.

Eunn droïg a re ’n he bark braz,
Kloc’h ar Sanctus pa daoudolaz :
Hag hen da redek oza mern
D’he dud o tond deuz ann ofern.

Med ouz he welet ’n eur park all
Eur c’hoele zo krog da vlejal ;
Ar c’hoele war he lerc'h. Iann Kouer
Oa stok he daou droad ouz ar ger,

P’oe treuzet he gein gant ’tol korn,
Alc’houe ar c’hraou gant-han ’n he zorn.
Hag en ho c’hraou, eme ar vrud,
A vousc’hoarze al loened mud.

GWERZ AR VARTOLODED

————

Dinn-daon-dinn !... Kloc’h ann oferen
A son abred war ann dachen,

Oferen ar vartoloded
E Koz-Iliz a ve laret,

Arok mond d’ann Douar-Nevez,
Ar sadorn, d’ar pesketerez.

Potred ha plac’hed, — daon ! dinn ! daon ! —
Ann oll d’ar chapel ia en kaon,

Ar vugale gand ho mammo ;
Hirie ’man ovis ar maro :

Ken hirr ann hent ha dôn ar mor
’Tro Douar-Nevez hag Arvor !

⁂

Perag ’man Perinig Al Laz
Ter gwech oc’h ober sin ar-groaz ?

— Na velet ket ar gevnidenn
O stoui ’dreg ar Werc’hez wenn ?

Kevnidenn beure zo chans fall...
— Ha ma huvre ! eme eunn all,

’Me groeg Ar Morvan. Da douller
Oa et ma goaz, lec’h pesketer ;

Ia, da douller et Ar Morvan,
Da douller beio, en noz-man ! —

Hag eunn all, gand he c’hrouadur :
— Fotet gan-in ma ziladur,

Ar iot-kerc’h ozet evit mern :
N’e ket eur merk ouz ann ifern ? —

⁂

’Pad ar plac’hed a diougane,
Ar vartoloded a bede,

Pleget ho fenn ouz ann oter,
’Vid na gavjent ann droug-amzer.

’Pad ar merc’hed a douge klemm,
Krogaz unan, eul lagad lemm,

Da c’hoarzin, ken oa ru hi chod,
Ha ken krozaz eur martolod :

— Daonet vo Doue ma ine !
Da varvaill deuer ’ti Doue ? —

Ar person, losket he ovis,
A c’hourdrouze en Koz-Iliz :

— N’e ket ho leio-Doue c’hoaz
Daï a-benn ouz ar gazek c’hlaz

Hennez ’n euz kredet drouk-pedin,
Dindan al lamp, war he daoulin,

A renko laret he gredo... —
Job Kerarbrun oa he hano ;

He ’vel eur c’hristen a feson,
Jobik sentaz ouz he berson.

⁂

Person Planiel oa eur sant,
Droug eunn tammik d’ar merc’hed koant :

— Ha c’hoaz a vank d’ar c’hoarzerez
Dond en pinijen Piou honnez ? —

’Vid ann dro ze, kalz da c’hoarzin
O welet mond war hi zaoulin

Grœgik Kerarbrun, n’ he gichen,
Ho daouïk d’ober pinijen.

Peb-hini, m’oar vad, a c’hoarze,
Nemet Kerarbrun, hen n’a re.

⁂

Pell int bet war vor gand ho zro.
Ha Job kez n’e ket deut endro...

KANOEN AR MILINER

————

E Milin-Vor oa eur vatez,
tic-a-tac
Glaz he lagad ha flour he mouez
Tac-a-tac-a—tac—a-tac.

E Milin-Vor oa eur potr-kar
Leun he borpant ha reud he c’har.

D’ar sadorn-bask, gret he c’hrampoez,
Da glask he faskig hi a eaz.

Ann absolven hag hi ’n euz bet ?
Hini ’r potr-kar na laran ket.

Ken ar potr-kar arok nao miz
Loskaz ar vatez war he giz.

Eunn ele, lemmet he vein gant-han,
Ar miliner lare ’kouls koan :

— N’ouzonn ket, aboe diou noz zo
Ann durbinen n’a ken endro ;

Aboe diou noz zo eur vouez e,
Klemgan er stank miserere.

Chordet eo ar vilin ha ni :
Otro Person, dichorded hi. —

Ar vatezik, ’vel m’hen klevaz,
Gand ann diri d’ann nec’h pignaz ;

Ha d’en em dol ouz ar c’hrignel
Euz lec’h ’n doa tolet he bugel.

Dre he menoz a zo laret
Ho c’hrouadur ’n euz badeet ;

Pe dre menoz he vamm ma n’e,
Me chans a beurz ’nn otro Doue :

Rag en noz war-lerc’h ar vouezik
Benedictus kane koantik.

Evit potr-kar ar Vilin-Vor,
tic-a-tac
Er galeo ’man o koll gor
tac-a-tac-a-tac.

POK AR MARO

————

Klewet ac’h euz pe burzud braz
E Breiz-Izel a c’hoarveaz ?

⁂

Ker ar plac’hik ’vel stereden,
Evel eunn evn ar potr laouen.

— Naïk, Naïk kez, lared d’in,
Hag e miz gwelen hon dimin ?

Neuze hon daouïk d’ar bla-man
Rafemp pardon santez Annan.

— Me ’vo hualet p’am bo c’hoant. —
Evelse komz ar plac’hed koant.

Da viz gwelen, bleun er parko,
’Toull ann nor stokaz ann Anko.

⁂

Arabad e goude kanvo
Daou da darempred ar beio ;

Ar re varo ’deuz kasoni :
Ho hun n’e ket mad da derri.

— Gwell ve ma lakât en douar
E-lec’h Naïk ! — garme he c’hoar.

Hag ouz hi c’hlevet oe true
Hep gallout kuz he c’harante.

D’ann abarde, eur c’horf kasti
Da sevel ouz ar gwele pri,

Hag a dolaz he ninsel wenn
Gand ann daouïk war ar ieoten.

Kaset daou arched da Naïk,
Evid he dous hag he c’hoarik.

⁂

Breman emaint ho zri kousket,
Naïg e-kreiz, ’memeuz bered.

Ter ivinen zo krog eno,
Tri evnik-noz kan er branko.

Neb a dremen dindan ar gwe
Stag da oela hep gouzout d’he.

HUNVRE

————

Awalc’h drida, ma c’halonik !
Taw, paourik kez, kousk ha taw mik...

⁂

Kelo ’meuz bet deuz ma c’hoantiz,
Zo et eunn devez gand he giz,

Ha war-ma-lerc’h deut d’ar Ger-Vraz
Ouz ma c’hlask pe d’am gwelet c’hoaz.

Tost d’ann iliz, ’vid hi c’hortoz
Oann o vale, ’vel renn bemnoz ;

Hag hi da dremen : Doue oar
Eur plac’h a sell ien pe glouar.

Na gir ’tre omp ; nemet raktal
Kuzaz en iliz ’vel gweohall.

Gortoz oa d’in diwar ann hent :
Mouchet eo d’in Doue ha sent ;

’Boe ’meuz kollet ar garante,
E losket baradoz Doue.

⁂

’Vid ann noz-ze oann dihunet
O klevout goel ouz ann oaled,

’Korn ann oaled eunn elik gwenn,
Eunn alc’houez aour enhe gerc’hen,

M’oar vad alc’houez ar baradoz,
Lec’h a nijaz d’ann anternoz,

Nemet oa deut, ’vit kimiadi,
Eur verc’hik ker evel lili...

⁂

Chetu vo ugent bla breman,
’Noz eo maro ’m euz ’nn huvre-man.

Tud vad, p’em kavfed ma-unon,
Vin o lenva d’am anaon ;

N’am dalc’hed ket, m’ac’h euz true :
War zeulio ma dous vin neuze.

SON ANN NEVEZ-AMZER

————

Moualc’hik-noz, pa glevan da son — o son
A sav ann anken em c’halon ;
’Vel eul lestr war ar mor, d’ann noz — bemnoz
On ma-unan e-kreiz ar groz.

Daro el lanneg ar bleunio, — daro
Gwisket a nevez ar c’hoajo ;
Ar pardonio a zo digorz : — digor
Deut ’ta, merc’hed, war doul ho tor.

Ann nevez—amzer c’hoarvezet — abred,
’Man daou ha daou al lapoused,
Al lapoused o klask eunn neiz — ho neiz
’Vel er pardon tud iaouank Breiz.

Tomder ann env hag he vammik — mammik
’Meaz he blusken tenn ann evnik ;
Ouz ar ganfarded re garo, — garo
Evnigo, Doue d’ho miro !

Pa vo kresket ho diou-eskel, — eskel
’N eur gana tarnijfont huel ;
Al lapoused ’zo da Doue, — ’vel me,
’Vel on dalc’het d’am c’harante.

Ann nevez-amzer zo joaüz — joaüz
Nemed d’ar re karantezuz,
D’ar re ’zo pellet d’a viken — biken
Ha gwestlet ho daouïk zoken.

Taw da c’houistellat, moualc’hik-noz, — bemnoz
N’on ken, siouaz ! Ouz hen gortoz ;
Troc’het e ma nevez-amzer, — a-verr :
N’euz den ouz ma c’hortoz er ger.

ANN DISTRO

————

Distroet on da di ma zad
La la o la di ra
Distroet on da di ma zad,
Daero kement ’n hon daoulagad
’Nn de m’oann ouz ho c’houitât ;

Lec’h zo bet anken ha daero
La la o la di ra
Lec’h zo bet anken ha daero,
E ti ma zad, de ma distro
Den n’ouie ma hano.

Goude weliz ma mignoned
La la o la di ra
Goude weliz ma mignoned :
Arok tregont bla tremenet
Bleo gwenn ha barv loedet ;

Hag hi, potred oe sonn ho fenn
La la o la di ra
Hag hi, potred oe sonn ho fenn,
Nikun n’am sellaz ’vid astenn
He zorn ’vel diagent.

Hag elec’h emaint ’hon c’hortoz
La la o la di ra
Hag elec’h emaint ’hon c’hortoz
’N ho gwele pri hon zado koz
Sioul ha de ha noz ,

E bered ma bro ’ta bet on
La la o la di ra
E bered ma bro ’ta bet on ;
Eno ’tre ma oll anaon
Sonjenn, siouaz ! d’unon,

Eur plac’hik koant pa oe ’n ho bleun
La la o la di ra
Eur plac’hik koant pa oe ’n ho bleun ;
Biskoaz n’e bet ma c’halon leun,
Boe out-hi m’on en keun :

Re ger ’vit chom pell er bed-man
La la o la di ra
Re ger ’vit chom pell er bed-man,
Hag et gand Doue, ’vel bleun-han
’Rok serr-noz o plegan ;

Ker am euz bet klask en dachen
La la o la di ra
Ker am euz bet klask en dachen,
Na kroaz, na be, na gwenojen,
Netra ken na gavenn,

Nemed eur ween, en he bek
La la o la di ra
Nemed eur ween, en he bek
Eunn evnik savet deuz hebleg
Gant trouz ma zreid flik-flek ;

Hag al lapous ouz ma c’helvel
La la o la di ra
Hag al lapous ouz ma c’helvel
Ik-ik lare, ’vel ar bugel
D’he vamm en he gawel :

Rag ann neubeudig a garer
La la o la di ra
Ann neubeudig en em garer
Da vugale c’hoaz a deuer,
Evnigo dibreder.

Ha ma fedem p’an euz laret
La la o la di ra
Ha ma feden p’am euz laret,
He diou-eskel en euz straket
Ha d’ann env tarnijet.

Ma ine paour daï da evnik
La la o la di ra.
Ma ine paour daï da evnik,
Ha war ar brank gand ar plac’hik,
Lec’h a ganfomp ik-ik.

BARO SPERN HAG IVIN

————

I

Ann de m’on et poll ouz ma bro ;
D’ann oll ’meuz laret kenavo.

Hag o tremen ouz ar vered
Da droad ar groaz on daoulinet ;

Eur garlantez spern ha lili
Am euz boutet en douar pri,

Eur boudik-spern, ’vid ho gempenn
Staget tro-a-zro lili gwenn ;

Pedet ’m euz ann otro Doue
(Ma glev Doue pedenno-ze) :

— Honnez a dalc’h ma c’halon baour,
Ann Anko ra dai d’am sikour

Evid ann anken d’hi starda,
Eur wech ma ve d’ei d’am enkoua !

Evel eur sparl e rod ar c’har
Treuzo houd—spern kalon digar,

Ha mesk lili gwenn hec’h ine
D’ober hi foan chomo noz-de !

Ha r’c’hoarvefe d’in kement all !... —
Diwalled ouz pedenno fall

Rok oe dizec’het ar boud glaz
Ha gwenvet lili ’troad ar groaz,

Troaz hi fenn d’ar plac’h iaouank ;
Goelet am euz, ’vel ruill ar stank.

Ma dousik-koant am boe gwestlet,
Ha d’ann Anko z-eo dimezet ;

E bered hon farouz breman
A gousk hec’h hunik divezan.

II

O vond en hent, hep tra da frealz ma c’halon,
Troc’hiz eur boud ivin e ti ann anaon.

Bar ivinen koantik, c’houez vad at euz losket
’Vel louzou war gouli d’ar paour kez divroet !

Pa sav ma nec’hamant ’vel awel-kroz war vor,
Boudig ann anaou digas koun ouz Arvor :

N’eo ket ann od du-hont, ha pelloc’h al listri,
Ha tro-trez diwar nij o c’hoagat ar brini ?

Ekreiz ar c’hoajo frank ann evned a diroll,
Dreist kribel ar menez arok ma guz ann heol ;

Skiltr eo dre ann hent kleuz tol skourje ar glaouer,
Ha mouez ar foueter-bro pa gan ken dibreder.

War-dro koan, ouz ar skol war ann dachen huel,
Me ’fel1 d’in klevet c’hoaz mamm gez ouz ma gelwel.

Ar c’hleier a vransell : ’vid ann ofern-bred e,
Evid eur vadeiant, pe d’eur c’haon marteze ;

Kempennet ann iliz, ha chetu tond emez
Eur rum merc’hed en gwenn, ’vel de gouel ar Werc’hez ;

C’houec’h ’doug ho mignonez d’he be zo war ar roz,
C’houec’h all kan gwerz ’digor ann nor er baradoz…

Bemnoz arsav mouejo ’zo mouget da viken,
Pa bar ma daoulagad war ar boud ivinen.

III

Me ’gar dindan skeud ar stered
Heulia koumoul en oabl stignet,
Bale d’ann ineo poaniet.

Groage ’m euz sellet eur vandenn
O vond en du, goeliet ho fenn ;
Unanig a semplaz adren ;

D’hi c’halon dougaz hi dornik,
Lec’h eur spemen a dreuze mik,
Ha bleun lili ’bek ar boudik.

Ha klewet ’m euz ’vid ann noz-ze
Eur vouezik kun dre ma hunvre,
Ken truezuz d’in a lare :

— Mar plijfe d’ac’h sevel ma foan,
Distrofed war ma be buhan,
’R bar ivin boutfed hoc’h-unan... —

Evid hi c’havout, Doue oar,
Afenn dre eur mor a c’hlac’har
Pe tan ar purkator dispar ;

Me oar ive oe miret d’in
P’eman en enkrez, bete m’in
D’hi diboania war ine daoulin ;

Ha p’am o savet hec’h anken,
War ar goabr skanv n’hirvoudo ken,
Na biken n’hi gwelin, biken...

Ha didruez on ’ta, Siwaz !
Ma finijen-me ve re waz :…
D’ez-hi me dougo ’nn ivin glaz,

P’em galvo Doue ma-unon ;
Ha d’hi zro treuzo ma c’halon
Gand hi spernen ; ra treuzo don !

Ha war-he-lerc’h m’ine poaniet,
Holl daouïg ouz skeud ar stered
Gand ar c’houmoul afomp bepred.

1. Cette poésie a été dite au cimetière du Carnel, sur la tombe
2. Ils furent assidus au diner celtique, Henri Martin, Hamonic, Samuel Urrabieta-Vierge — le beau Celtibère —. Entrés à nos pardons des la première heure, ils sont partis les premiers. Si nos larmes ne sont pas de vains regrets, que cet adieu soit doux à nos amis sitôt disparus !
3. Ce klemgan a été ainsi traduit en assonances devant les Celtisants. M. André Theuriet m’a plus d’une fois conseillé de rendre en vers français mes poésies bretonnes. Mais on verre, par ce seul exercice, combien le poète serait infidèle au barde.