Bragou kenta Paolig
E meur a garter eus a Vreiz, ha zoken e karteriou-all, e weler awechou potred seiz, eiz vloaz, ha betek nao, dek vloaz, ha n’o deus ket c’hoaz ar pez dilhad-se anez pehini eur paotr n’eo ket c’hoaz eur paotr tre, a zo c’hoaz e renk ar merc’hedigou, me fell d’in lavaret eur bragou. Awechou marteze kement-se a zigouez dre an diegi he deus ar vamm o lakaat he c’hrouadur e renk ar baotred ; awechou-all ive n’he deus ket a beadra da brena an danvez a ve red evit lakaat ar pez dilhad prisius-se en dro d’he mab. Setu petra c’hoarvezas gant mamm Paolig ez eomp da goms dioutan. Ker paour oa, ma ’z oa deuet he mab d’e zek vloaz, hep m’he divije gallet c’hoaz e vragaoua. War bouez gwriat, takounat, staga an eil oc’h egile, koz tammou lien ha koz tammou mezer, he devoa great d’ezan eur pez dilhad ha ne oa ket tre eur zae losten, ne oa ket tre eur zac’h, ne oa ket tre eur bragou, en eur ger, ne oa ket tre henvel oc’h nikun euz an tammou dilhad bet great ha krouet betek neuze gant kemenerien ha gant kemenerezed, pegement bennak a spered hag a ijin o deus da zevel giziou nevez.
Paolig, a c’hellit kredi, a veze great gwap anezan abalamour d’e zae. Eur potr ker bras hep bragou ! Red e ve beza bet eleac’h ar potr keaz evit gouzout mat pegement e c’houzanve. Evelse ive, bemdez Paolig a hope war e vamm o c’houlen eur bragou hag ar pez a rea ar muia poan d’ezan oa gwelet bugale an amezegez, Perig, Laouig, Yannig, o zri bragaouet hag i koulskoude o zri yaouankoc’h evitan. Paolig eta a bede e vamm ker brao ha tra. Ne rea ket a forz peseurt bragou da gaout, pe lien pe vezer, pe rus pe c’hlas, pe goz pe nevez ; gant m’en divije eur bragou, eur gwir vragou, ne c’houlenne ken.
« Ma, a lavaras e vamm d’ezan eun dervez, bez paotr mat ha sentus, lavar kalonek da Bater, noz ha mintin, hag em bezo eur bragou d’it a-benn gouel Yann. »
N’em beus ket ezom da lavaret d’eoc’h pegement e
tridas kalon Paolig o klevet ar c’helou-ze. Azalek neuze
betek gouel Yann, e kontas hag ec’h adkontas ken alies
an derveziou, hag e kave keit an amzer, ma oe darbet
d’ezan kredi ne deuche biken ar gouel kaer-ze, an dervez-se
en doa kement a vall da welet.
Gouel Yann a deuas koulskoude d’e vare. Ar vamm geaz, dre boan a-walc’h, hag ive bennoz Doue d’an dud vat, he devoa gallet sevel eur bragou da Baolig ; ha pa zihunas dioc’h ar mintin, ar paotr, kenta welas, oe an tamm dilhad prisius, eur bragou, eur bragou nevez-flamm. Ne oe ket ezom, kredit ac’hanon, da jacha warnan evit ober d’ezan sevel. Ar bragou a oe poket d’ezan, lakeat buhan, hag eur pennadig goude, edo Paolig o vont hag o tont dre ’n ti gobius, mil gwech eürusoc’h evit eur roue pe eun impalaer. Ne bade ket gant e fouge.
E vamm a vousc’hoarze oc’h e welet gwech soun e benn gantan, gwech e zaoulagad pleget da zellet oc’h e vragou nevez. Abarz eun heur goude, oa bet ar c’hanfard oc’h en en em ziskouez e tiez an holl amezeien. N’en doa ket, zoken, tizet dibri eun tamm, ken ne oa bet gwelet ar bragou gant Perig, Yannig ha Laouig, hag evel n’oa ket c’hoaz a-walc’h, o veza en em gavet gant Alanig, eur paotr eun tammig brasoc’h evitan, hag a yoa o vont d’ar vourc’h, ez eas ive d’ar vourc’h gant e vignon. Siouaz ! ama eo ema ar chanz o vont da drei. Gwelloc’h en divije great kalz Paolig chom er gear. Mes eur paotr bragaouet evit ar wech kenta a gred e c’hell hiviziken mont e pep leac’h. Paolig a gave d’ezan e oa dioc’htu eur gwaz.
Setu i eta war hent ar vourc’h, Alanig hag hen. Bez’ o doa da dremen e-biou d’eun tammig glazen pe flouren a yoa e kostez an hent ; eur wazennig zour a rede hed ar c’hlazen-ze, hag a-zioc’h ez oa eun dorgennig. Diwar gern an dorgen pe an duchennig-se, ez oa eun doare gwenojen soun, war ziribin, hag eno ar baotred a yoa boaz da gemeret o ebad. Sevel a reant war an dorgen, ha neuze e tiskennent a-ruz war ar c’hlazen. En em lezel a reant da vont a-ruz, n’eo ket war o zreid, n’eo ket war o daouarn, n’eo ket war o c’hein tre ken nebeut, mez war an tachad-se eleac’h ma ’z eo ledana ar bragou. N’ouzon ket, lenner, ha c’houi hoc’h eus great ar c’hoari-ze morse, pa oac’h never bragaouet, mes, a dra zur, ec’h ouzon ez eus hag o deus hen great.
Alanig eta n’hellas ket tremen dre eno hep mont da ober eun dro war au dorgen. Paolig ha n’en doa ket gallet betek neuze kemeret perz en ebad-se, abalamour d’e zae losten, n’halle ket brema kennebeut mankout da vont da heul e gamalad. An dro genta ne deuas ket kaer gantan, mes a benn m’en doa great diou pe deir zro, e ruze ive brao ha kempen betek an traon. Ar c’hoari a blije de Baolig ; mes, siouaz ! pep plijadur a zo berr war an douar, P’edo oc’h ober er bemped pe ar c’houec’hved tro e oe klevet eur strakaden. N’eo ket eur rog. n’eo ket eun diframm hephen a yoa diskolpet ha distaget tre, ha chomet e hanter an dorgen. Hag evel pa erru eun dichanz, ech erru peurliesa meur a hini, ar paotr a yoa re a diz warnan, hag a risklas tre betek ar wazig dour eleac’h ma oe glebiet, kailharet ha goloet a bri ar pez a jome gantan eus e vragou.
Me ho lez da zonjal pebez glac’har, pebez anken evit ar paour kez Paolig ! Penaos mont d’ar gêr er stum-ze ? Penaos mont dirak e vamm ? Ha kaout c’hoaz, douetus, fest ar vaz ! Paolig a skuilhas o vont ac’hano d’e di daelou a-walc’h evit gwalc’hi e vragou, ma vijent bet destumet.
E vamm a yoa eur gristenez vat hag a ouie diorren mat he bugale. Gouzout a rea ne dleer ket kastiza eur c’hrouadur pa fazi dre skanvadurez hag hep sonjal, evel pa fazi dre benn fall ha gant anaoudegez eus ar pez a ra. Evelse, petra bennak ma ’z oa keuz ganti gwelet kollet an holl boan he doa kemeret evit sevel ar pez dilhad-se d’he mab, ne skoas ket gantan, n’her gourdrouzas ket zoken. Ne reas nemet e alia da ziwall.
Mes Paolig a oe kastizet awalc’h, koulskoude ; rak, siouaz ! ar zae-losten a oe red da lakaat adarre, ha da zerc’hel, zoken, meur a zervez, ken ne devoe gallet ar vamm baour dont a-benn da lakaat ar bragou freuzet e stad da veza gwisket a-nevez. Hogen, mar great gwap diaraok eus ar paotr keaz gant e zae-losten, e reat c’hoaz muioc’h brema, ha Paolig a renke plega e benn gant mez, meur a wech.
Brema, marteze, ho pefe c’hoant da c’houzout petra deuas Paolig da veza divezatoc’h ? Setu ama e berr gomzou.
Er c’hatekiz, person ar barrez e welas ez oa Paolig eur bugel fur ha sentus, en doa kalz a spered hag a skiant vat, hag ez oa devot evel eun êl. E gemeret a reas en e di, hag e reas d’ezan studia. Goude-ze, her c’hasas d’ar skolach eleac’h ma oe atao unan eus ar re genta e-touez e gamaladed. Divezatoc’h, ez eas d’ar c’hloerdi bras, hag eno e oe evit ar gloer yaouank eur skouer a bep seurt vertuziou. O veza beleg e labouras epad meur a vlavez evit silvidigez an eneou en eur barrez. Abenn eur pennad, e eskob her galvas evit beza vikel-vras, hag erfin, Paolig a oe e-unan lakêt da eskob.
O veza eskob, e konte e-unan gant plijadur ar pez
am eus merket ama, hag e lavare : « Mar on deuet da
yeza eun dra bennak, e tlean holl d’am mamm vat,
d’an deskadurez gristen he deus roet d’in. »
- (Tennet eus ar Feiz ha Breiz koz.)