Ann daou vanac’h hag ar plac’hig iaouank

Eus Wikimammenn

Oberennoù damheñvel pe handelvoù all zo ivez, gwelout An daou vanac’h hag ar plac’hig yaouank.

Édouard Corfmat, 1868  (Levrenn I, p. 272-282)



ANN DAOU VANAC’H
HAG AR PLAC’HIK IAOUANK.
GWES KENTA.
________


I


   Bars ar ger euz a Rudon, war ann hent pa her da Rom,
’Zo zavet ur gouant newez, ’ zo en-hi menec’h o chom ;

   ’Zo zavet ur gouant newez ’ zo en-hi menec’h iaouank,
Ha noz na de na sessont o tebauch ar merc’hed koant.

   Ma oa ur vinorezik a oa meurbet devodes
A ie bemdez da bedi Doue da gouant Sant-Franses.

   O tont unan ar menec’h, hag o lavaret d’ez-hi :
— Deut ganin, minorezik, dent ganin-me d’am zi ;

   Deut ganin, minorezik, deut ganin-me d’am c’hambr,
Me diskoueso d’ec’h ’nn taolinier, ar misteriou ekselant. —


   Ebars en kambr ar manac’h na pa ’z eo bet antreet,
Ann orojou war-n-ezhi kerkent a zo alc’houezet :

   Hag ar spaz euz a seiz miz, ar spaz euz a seiz miz kloz,
Eo bet ar vinorezik, hep gwelet na de na noz ;

   Eo bet ar vinorezik, hep gwelet na de na noz,
Met ann daou jakob iaouank, ’ ia da ved-hi bep-noz.

   Ha war-benn ann eizvet miz, en em gavas dougerez,
Ann daou jakobin iaouank oe neuze meurbet diez.

   ’Tonet unan ar venec’h, ha d’ez-hi o lavaret :
— ’Tro Doue ! minorezik, na penaos a vezo gret ?

   ’Tro Doue ! minorezik, na penaos a vezo gret ?
Arru ’ zo ’r vikel newez, ma vefomp holl visitet ! —

   — ’N han ’ Doue ! tad Olierr, ma c’hasset da gambr ’r studi,
Na euz vikel na eskop a ielo wit ma c’hlask di. —

   O tont unan ar venec’h, hag o lavaret d’ez-hi :
— Selaouet, minorezik, ha zentet a ouzomp-ni ;

   Hastet-c’hui, minorezik, da gwiska ho pantouflou,
Wit ma teufet d’ann iliz, da laret ho kousperou ;

   Wit ma teufet d’ann iliz, da laret ho kousperou,
Mar n’ho laret euz ann dez, ho larfet euz ar goulou. —

   Ma oa ur c’hloarek iaouank a oa arnaouet meurbet,
Mont eure da c’houll loja da gouant ar Fransesed.


   ’Tonet unan ar venec’h hag o lavaret d’ez-han :
— En em dennet, ma mignon, na ve lojet den aman. —

   Hag hen neuze o tistreï, hag o vonet war he c’hiz,
O vont ’n ur govezion, bars en traonik ann iliz.

   War dro ter-heur rok ann dez hen deveuz bet ur spont braz,
’Welet enaoui goulou war gornik ann aoter-vraz.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

   Hag ar vinorezik paour, pehini doa epouvant,
’C’houlenne a greiz kalon, ann nouenn, ar zakramant ;

   ’C’houlenne a greiz kalon ann nouenn ar zakramant,
D’ar c’hrouadur a zouge a c’houlenne badeziant.

   — Tawet-c’hui, minorezik, tawet ha na welet ket,
Rag n’eo ket c’hui ar c’henta, ann diwesa n’ larann-ket :

   Aman a zo et nao verc’h, krouadur gant pep-hini,
E-leall sur, Fanchonik tric’houec’h ’ eo a reont-hi !

   Ni ’ zo deut hon c’halonou ’ vel ann houarn pe ann derv,
Setu aze, Fanchonik, lec’h m’eo et ho kininterv ! —


II


   Ar c’hloaregik iaouank gant spont vraz a lavare,
Bars en ti ann hostises, ann de warlerc’h ar beure :

   — Digasset d’in, hostises, gwinn-ruz dimeuz ho kwella,
Ma teuïo d’in ma memoar, am euz kollet ann noz-ma ;

   Ma teuïo d’in ma memoar, am euz ann noz-ma kollet,
Rag gwelet ’m euz ann noz-ma pez na rafe den a-bed;

   Gwelet laza ’r feumeulenn, ar vraoa plac’h a welis,
War ma fe a zen honest, brases a oa d’am avis ! —

   Ann hostiz a c’houlenne euz ar c’hloarek, p’hen klewe :
— C’hui anavefe ’r re-ze, m’ho gwelfac’h war ar bale ? —

   — Laket ar c’hleïer da zoon, ’r prosession da vont en dro,
Mar marchont war ar pave, sur me ho anaveso…… —
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

   ’Nn hini ’ zo gant ’r zakramant, ez eo paotr ar c’hontellou,[1]
’Nn hini ’ zoug ar sibouar, oa o terc’hel ar goulou !

   Kroget en-he, archerienn, ia, en-he raktal kroget,
’R re-ze ho deuz gret ur muntr, ha na raje den a-bed ;

   Deuz lazet ur feumeulenn, braoa plac’hik a welis ;
War ma fe a zen honest, braz a vije ho malis ! —
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


II


   Hi lez-tad a lavare, pa zaouline war hi be :
— Ha posupl ve Fanchonik, a ve te a ve aze ?

   Me ’ zo bet seiz miz ’r prison, barnet da veza krouget,
Balamour did, Fanchonik, a oa din-me tamalet ! —


Kanet gant Mari-Job Kerival.
Kerarborn, 1849.

________


VARIANTE.

   ’Nn hini ’ rok a ansanse, oa ’ terc’hel ar goulou ;
’Nn hini ’ zouge ’r zakramant, oa paotr ar c’hontellou.

   — Tostaët, aotro ’r person, tostaët promtamant
Da lemel ’nn aotro Doue a zaou-dorn ’nn den mechant !
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   Endann seitek dewez ho froses a oe gret,
Barnet gant ar Parlamant da veza dibennet.

   Lennet a oe dira-z-he gant rigor ho setanz,
Konduet gant ar bourrew da vont bete ’r potanz ;

   Konduet a oant gant-han bet ’ ar vaz huella,
Eno a renkjont merwell bet’ ar varn diwesa !


____________


ANN DAOU VANAC’H
HAG AR PLAC’HIK IAOUANK.
EIL GWES.
________


I


   Etre traon ar Rudonou [2], hag ann hent ’z ia da Rom,
’Zo zavet ur gouant newez, en-hi menec’h o chomm ;

   ’Zo zavet ur gouant newez, en-hi menec’h iaouank
N’ baouezont noz na de o tebauch ’r merc’hed koant.

   Bars en ker ’ zo ’r vinores, ’ zo meurbet devodes ;
Mont ’ra bep-sul d’ann ofern, war ar pemdez alies :

   Mont ’ra bep-sul d’ann ofern, war ar pemdez ’ wesiou,
Na da iliz Sant-Franses, da laret hi euriou.

   Ha daou jakobin iaouank o vont da gomz out-hi :
— Deut ganimb, minorezik, deut ganimb-ni d’hon zi ;

   Deut ganimb, minorezik, deut ganimb-ni d’hon c’hambr,
D’esplikan ann taolinier, ’r misteriou ekselant…… —


II


   Pa oa bet nao miz eno, hag hi laret d’ez-hi :
— ’Tro Doue ! minorezik, na petra refomp-ni ?

   ’Tro Doue, minorezik, petra a vezo gret,
Arru ’r vikel-jeneral d’ar gouant d’hor gwelet ? —

   Hag hi o c’houlenn kuzul. Lusufer ho c’helennas
D’hi laza, d’hi interrin en korn ann aoter-vraz……

   Ur paour en iliz lojet, a oe meurbet spontet,
Na buhez ar plac’hik ’n noz-se p’hen euz klewet.

   Ar manac’h ar C’hardinal hen euz d’ez-hi laret :
— Lar d’ in manus pa gari, out en eur m’ vi lazet ! —

   Ha hi da c’houlenn hi graz, wit n’ vije ket lazet,
’Wit ar frouez a oa gant-hi, ma vije badezet.

   ’Wit hi bugelik bihan ’ c’houlenne badeziant,
Hag ewit-hi hi unan, nouenn ha zakramant.

   Met ar manac’h-braz neuze a dies-krog ’n ur bal,
Ha ’ skoas ar vinores paour d’an douar raktal.


   Seiz taol-pal, hep-c’houitan, hen euz d’ez-hi roët,
Ar bugel, ar vinores, ho daou ’n euz ho lazet !

   Neuze ’z iejont d’ar gouant, ha ’ pakjont ho dillad,
Gant ann aouenn rag ar c’hlask, balamour ma oa goad.

   Ann deiz-warlerc’h ar beure, pa oa strinket ann de,
Unan ann daou vanac’h-man ann or a zigorre.

   Ar paour e-meaz ann iliz kerkent a zo bet et,
Ebars un hostaliri ez eo bet antreet :

   — Roët d’in tamm da zibri, ha banne da eva,
Nag ewit kaout ma memoar, ’m euz kollet en noz-ma ;

   Me am euz gwelet laza ’n noz-man ur vinores,
Am euz aoun-braz, ma Doue, rag ma oa dougeres,

   Rag ar vouez euz hi bugel, me gred, am euz klewet,
Met kaer hen euz bet krial, bepred eo bet lazet ! —

    Tud oa en hostaliri a zo bet sortiet
D’ober ann diskuil kerkent ha m’ho deuz bet klewet.

   Ar vikel a lavare d’ar paour, p’hen interroje :
— Na taolet-ewes mad paour, petra ho pe laret !

   Na taolet-ewes mad paour, petra ho pe laret,
Da zamma ma ministred brema, hep kaout sujet ! —

   — Leall, aotro ar vikel, mar n’am c’hredet-c’hui ket,
Gret-c’hui ur prosession, neuze ’vezo gwelet ;

   Gret-c’hui ur prosession, gret d’he monet en dro,
Dishenvel int ar re-all, ar goad euz ho bouto…… —
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   Toullet a oe ann douar ’l lec’h ma oa bet laket,
M’eo kavet ar c’horf ’l lec’h hen doa ar paour laret.

   M’int bet neuze kommerret ha kasset d’ar prison ;
En Paris a resevjont ho c’hondaonation.

   Ha ter zro d’ann iliz ho deuz renket ober,
Ewit ho finijenn, ann dut indign ha kruel.

   Gwisket a oe d’ez-he peb a rochet rousinet,
Ha goude-ze ho c’horfo ’n un tanted braz dewet ;

   Ha goude-ze ho c’horfo ’n un tanted braz dewet,
Ewit reï skouer d’ar re-all ’n ho flaz ’ vije laket.

   Ar manac’h braz a lare na pa ieas bars ann tan :
— Roït d’in nerz ha kalon ’ wit gallout resistan,

   Ewit ma rinn pinijenn euz ma fallagries !
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   Allas ! penaos, ma memoar, biskoas n’am boa sonjet
A vijenn me d’ar maro blamour d’ur plac’h laket !

   Kalz euz a verc’hed iaouank ’hallo brema laret
Am euz me kousket gant-he ha tapet ho gwerc’hted…… —


   Brema ’ hallo ann ezec’h, p’eo ar manac’h dewet,
Dougenn ar c’hanvo d’ez-han, dre ma voint delivret.

   Ha koulsgoude ar groage lareur ’zo dezolet
D’ar manac’h ha d’ar paillard, en heur ma oe dewet.

   Finisa ’ na he vuhe gant kalz euz a ankenn,
Ha lezel bars ar bed-ma kalz bars ar binijenn.

   Hag a-baoue m’eo maro, biskoas na euz klewet,
’Vell ’lare, p’oa en buhez, a teuje da brezek :

   Met ’ baoue ma ’z eo maro, hag et bars ann douar,
N’euz ket bet brasoc’h galloud wit ’ roeur d’ar re-all !

   Hogenn lezomp ar manac’h, dre ma oa ur gwall-baotr,
En keït ma oa er bed-man, hen deveuz gret he baotr.

   C’hoas lavare ann indign, dre ma oa un den-fall,
N’hen defoa ket a skrupul o vont er c’hostez-all !


Kanet gant ur vates hostaliri, en bourk Pleubihan.
Ebrel, 1864.

________


Une autre version présente les variantes qui suivent :

   — Hennont ’ zo war ’r marchepi, a zouge ar golou,
He gamarad ’nn tad Olier, oa paotr ar c’hontellou. —


________


   Kriz a vije ar galon, kriz-kaer, mar na oelje,
Bars en iliz Sant-Franses, ur zulwez da greiz-de ;

   Bars en iliz Sant-Franses, ur zulwez da greiz-de,
O welet tad ar plac’hik, ’welet penaoz ’ krie :

   — Me a oa gret ma froses da veza dispennet,
Blamour did, minorezik, a oa d’in tamallet ;

   Blamour did, minorezik, a oa d’in tamallet,
En beo pe hen maro a renkjes beza rentet ! —

____________
  1. Voir la variante, page 276.
  2. Toutes les versions que j’ai recueillies de ce chant portent Rudon ou Ruduno, ou Rudonou. Faut-il y voir une altération de Redon ?