Barzhaz Breizh/1846/a-bezh
Skrid a-bezh
Daik, mab gwenn Drouiz ; ore [1] ;
Daik, petra fel d’id-de ?
Petra ganinn-me d’id-de.
— Kan d’in euz a eur rann,
Ken a oufenn breman.
— Heb rann ar Red heb-ken :
Ankou, tad ann anken ;
Netra kent, netra ken.
Daik, mab gwenn Drouiz ; ore ;
Daik, petra fel d’id-de ?
Petra ganinn-me d’id-de ?
— Kan d’in euz a zaou rann
Ken a oufenn breman.
— Daou ejenn dioc’h eur gibi ;
O sachat, o souheti ;
Edrec'hit ann estoni !
Heb rann ar Red heb-ken :
Ankou, tad ann anken ;
Netra kent, netra ken.
Daik, mab gwenn Drouiz, ore ; etc.
— Kan din euz a dri rann, etc.
Tri rann er bed-man a vez :
Tri derou, ha tri divez,
D’ann den ha d’ann derv ivez.
Teir rouantelez Varzin :
Frouez melen ha bleun lirzin ;
Bugaligou o c’hoarzin.
Daou ejenn dioc’h eur gibi, etc.
Heb rann ar Red heb-ken, etc.
Daik mab gwenn Drouiz, ore ; etc.
— Kan d’in euz pevar rann, etc.
Pevar mean higolin,
Mean higolin da Varzin
Higolin klezeier vlin.
Tri rann er bed-man a vez, etc.
Daou ejenn dioc’h eur gibi, etc.
Heb rann ar Red heb-ken, etc.
Daik mab gwenn Drouiz ; ore ; etc.
— Kan d’in euz a bemp rann, etc.
Pemp gouriz ann douar ;
Pemp ez euz darn enn hoar ;
Tolmean euz war hor c’hoar.
Pevar mean higolin, etc.
Tri rann er bed, etc.
Daou ejenn, etc.
Heb rann ar Red, etc.
Daik, mab gwenn Drouiz, ore ; etc.
— Kan d’in euz a c’houec’h rann, etc.
— C’houec’h mabik great e koar,
Poellet gand galloud loar ;
Ma n’ouzez-te, me oar.
C’houec’h louzaouen er perik
Meska’r goter ra’r c’horrik ;
Enn he c’henou he vezik.
Pemp gouriz ann douar ; etc.
Pevar mean higolin, etc.
Tri rann er bed, etc.
Daou ejenn, etc.
Heb rann ar Red, etc.
Daik, mab gwenn Drouiz, ore ; etc.
— Kan d’in euz a zeiz rann, etc.
— Seiz heol ha seiz loar,
Seiz planeden gand ar iar,
Seiz elfen gand bleud ann ear.
C’houec’h mabik great e koar, etc.
Pemp gouriz ann douar, etc.
Pevar mean higolin, etc.
Tri rann er bed, etc.
Daou ejenn, etc.
Heb rann ar Red, etc.
Daik, mab gwenn Drouiz, ore ; etc.
— Kan d’in euz a eiz rann, etc.
— Eiz avel o c’houibannat ;
Eiz tan gand ann tan-tad,
E miz mae e menez kad.
Eiz onner wenn-kann-eon,
O puri enn enez don ;
Eiz onner wenn d’ann Itron.
Seiz heol ha seiz loar, etc.
C’houec’h mabik great e koar, etc.
Pemp gouriz ann douar, etc.
Pevar mean higolin, etc.
Tri rann er bed, etc.
Daou ejenn, etc.
Heb rann ar Red, etc.
Daik, mab gwenn Drouiz, ore ; etc.
— Kan d’in euz a nao rann, etc.
— Nao dornik gwenn war dol leur,
E kichen tour Lezarmeur ;
Ha nao mamm o keina meur.
E koroll, nao c’horrigan,
Bleunvek ho bleo, gwisket gloan,
Kelc’h ar feunteun, d’al loar-gann.
— Gouiz hag he nao forc’hell all,
E toullik dor ann houc’hzal,
O soroc’hal, o turc’hial,
O turc’hial, o soroc’hal :
Tourc’h ! tourc’h ! tourc’h ! d’ar wezen aval !
Ann houc’h koz ia d’ho tiorreal.
Eiz avel o c’houibannat, etc.
Seiz heol ha seiz loar, etc.
C’houec’h mabik great e koar, etc.
Pemp gouriz ann douar, etc.
Pevar mean higolin, etc.
Tri rann er bed, etc.
Daou ejenn, etc.
Heb rann ar Red, etc.
Daik, mab gwenn Drouiz ; ore ; etc.
— Kan d’in euz a zek rann, etc.
— Dek lestr tud gin a welet
O tonet euz a Naoned :
Goa ! c’hui ; goa ! c’hui, tud Gwenned !
Nao dornik gwenn war dol leur, etc,
Eiz avel o c’houibannat, etc.
Seiz heol ha seiz loar, etc.
C’houec’h mabik great e koar, etc.
Pemp gouriz ann douar, etc.
Pevar mean higolin, etc.
Tri rann er bed, etc.
Daou ejenn, etc.
Heb rann ar Red, etc.
Daik, mab gwenn Drouiz ; ore ; etc.
— Kan d’in euz unnek rann, etc.
— Unnek Belek houarneset,
O tonet euz a Wened,
Gand ho c’hlezeier torret ;
Hag ho rochedou goadek ;
Prenn-kolvez da vaz-loaek ;
Euz a dri c’hant ho unnek.
Dek lestr tud gin, etc.
Nao dornik gwenn, etc.
Eiz avel, etc.
Seiz heol, etc.
C’houec’h mabik great e koar, etc.
Pemp gouriz ann douar, etc.
Pevar mean higolin, etc.
Tri rann er bed, etc.
Daou ejenn, etc.
Heb rann an Red, etc.
Daik, mab gwenn Drouiz, ore,
Daik, petra fel d’id-de
Petra ganinn-ine d’id-de ?
— Kan d’in euza zaouzek rann,
Ken a oufenn breman.
Daouzek miz, daouzeg arouez,
Ann diveza-andivez,
Saezer, hellink flimm he zaez.
Daouzeg arouez en emzraill.
Ar vuc’h gen, ar vuc’h zu-baill,
O tonet oc’h koad-ispail ;
Flimm ar zaez enn he c’herc’hen,
He goad o redeg oc’hpenn ;
O vlejal hi, sonn he fenn.
Korn o son boud ; tan ha taran ;
Glao hag avel, taran ha tan!
Tra ken mui-ken ; tra na rann !
Unnek belek houarneset, etc.
Dek lestr tud gin a welet, etc.
Nao dornik gwenn, etc.
Eiz avel, etc.
Seiz heol, etc.
C’houec’h mabik great e koar, etc.
Pemp gouriz ann douar, etc.
Pevar mean higolin, etc.
Tri rann er bed, etc.
Daou ejenn, etc.
Heb rann, ar Red heb-ken
Ankou, tad ann anken,
Netra kent, netra ken.
Pa guz ann heol, pa goenv ar mor.
Me oar kana war dreuz ma dor.
Pa oann iaouank me a gane ;
Pa’z onn deut koz, me gan ive.
Me gan enn noz, me gan enn de ;
Ha keuziet onn koulskoude.
Mar ’d eo gan-in stouet ma bek,
Mar ’m euz keun ne ket heb abek.
Evid aoun me n’am euz ket,
Meuz ked aoun da vout lazet ;
Evid aoun me n’am euz ket ;
Amzer awalc’h ez onn-me bet.
Pa vinn ket klasket, vinn kavet ;
Ha pa ’z onn klasket ne’z onn ket.
Na vern petra a c’hoarvezo :
Pez a zo dleet, a vezo.
Red eo d’ann holl mervel teir gwes,
Kent evid arzao enn-divez.
Me wel ann hoc’h ’tont doc’h ar c’hoad,
Hag hen gwall-gamm, gwallet he droad ;
He vek digor ha leun a c’hoad,
Hag he reun louet gand ann oad ;
Hag he vorc’higou tro-war-dro,
Gand ann naon braz o sorc’ho.
Me wel ar morvarc’h enep tont,
Ken a gren ann aot gand ar spont.
Hen ken gwenn evel ann erc’h gann ;
Enn he benn kerniou argant.
Ann dour dindan han o firvi,
Gand ann tan daran euz he fri ;
Morgezeg enn dro d’han ker stank
Hag ar geot war lez ar stank.
— Dalc’h mat ’ta ! dalc’h mat ’ta ! morvarc’h ;
Darc’h gand he benn ; darc’h mat ’ta, darc’h !
Ken a risk er goad ann treid noaz !
Gwas-oc’h-was ! darc’h ’ta! gwas-oc’h-was !
Me wel ar goad evel eur waz !
Darc’h mat ’ta ! darc’h ’ta ! gwas-oc’h-was !
Me wel ar goad hed penn he c’hlin !
Me wel ar goad evel eul linn !
Gwas-oc’h-was ! darc’h ’ta, gwas-oc’h-was !
Arzaoi a ri benn arc’hoaz.
Darc’h mat ’ta ! darc’h mat ’ta morvac’h,
Darc’h gand he benn, darc’h mat ’ta, darc’h. —
Pa oann em bez ien, hunet dous,
’Kleviz ann er ’c’hervel, enn nouz.
He erigou hen a c’halve ;
Hag ann holl evned euz ann ne ;
Hen lavare dre he c’hervel :
— Savet prim war ho tiou-askel !
Ne ket kik brein chas pe zenved,
Kik kristen renkomp da gaouet ! —
— Morvran goz, leo ; lavar d’i-me :
Petra c’hoari gen-oud aze ?
— Tal ar penn-lu [2] c’hoari gan-in ;
He zaoulagad ru a fel d’in ;
He zaoulagad a grapann net,
Abek d’az re en deuz tennet.
— Na te, louarn, lavar d’i-me
Petra c’hoari gen-oud aze ?
— He galon a c’hoari gan-i
Oa ken diwir ha ma hani,
E deuz c’hoantaet da lazo,
E deuz da lazet a bell zo.
— Na te lavar d’i-me, tousek,
Petra rez aze ’korn he vek ?
— Me a zo ama ’n em laket,
’C’hortoz he ene da zonet.
Gan-i-me vo tra vinn er bed,
Enn damant glan oc’h he dorfed
E kever ar Barz na jomm ken
Etre Roc’h-allaz ha Porz-gwenn. —
Ann aotrou Nann hag he briet
Iaouankik-flamm oent dimezet,
Iaouankik-flamm dispartiet.
Ann itronn e deuz ganet dec’h
Daou vugel ker kaer hag ann erc’h ;
Eunn a zo paotr, ann all zo merc’h.
— Petra c’houl ho kalon a vad,
P’ec’h euz ganet eur mab d’he dad ?
Livirit, m’her rei d’hoc’h timat :
Kik kevelek a stank ann dias,
Pe kik karo ar forest c’hlaz ?
— Kik karo eo a gaffenn mad ;
Hogen poan vezo mont d’ar c’hoad. —
Ann aotrou Nann pa he c’hlevaz.
Enn he c’hoaf dero a grogaz.
Ha war he varc’h du a lammaz,
Ha d’ar forest c’hlaz ez eas.
War lez ar c’hoad pa oa digouet,
Eunn heizez wenn en deuz gwelet ;
Hag hen mont buhan war he zro
Ken grene ’nn douar dindan ho ;
Hag hen mont war he lerc’h raktal
Ken rede ann dour diouc’h he dal.
Ha diouc’h he varc’h a beb gostez,
Ken a zeuaz ann abardaez ;
Ken a gavaz eur waz bihan
E-kichen ti eur Gorrigan,
Ha tro-war-dro eunn dachen flour ;
Hag hen da zisken d’eva dour.
Ar Gorrig oa tal he feunten
O kriba he bleo hir melen,
Hag ho c’hribe gant eur grib aour
(’Nn itrounezed-ze n’int ket paour).
— Penaoz oud-de ken dievez
Da zont da stravilla va gwez !
Dimezi d’in brema’ refet,
Pe e-pad seiz vloaz e seac’hfet ;
Pe a-benn tri deiz e varfet.
— Dimezi d’hoc’h me na rinn ket,
Rag eur bloaz-zo ounn dimezet ;
Da zizeac’hi na jomminn ket,
Na benn trideiz na varvinn ket ;
Na varvinn ket a-benn tri de,
Nemet pa vezo ioul Doue ;
Met gwell eo d’in mervel breman
’Get dimizi d’eur Gorrigan !
— Va mammik keaz, ma am c’haret,
Aozet va gwele ma ne ket ;
Gand ar c’hlenved ez ounn dalc’het.
Na livirit tra d’am friet,
A-benn trideiz ez vinn besiet :
Gand eur Gorrigan ounn bet skoet. —
Hag-abenn tri dervez goude
Ar c’hreg iaouank a c’houlenne :
— Livirit d’in-me va mamm-gaer,
Ha perag e sonn ar c’hleier ?
Perag e kan ar veleien
War al leur-zi, gwisket e gwenn ?
— Eur paour-keaz hor boa kemeret
Enn noz-man mervel en deuz gret.
— Va mamm-gaer d’in-me leveret,
Va aotrou Nann peleac’h eo eet ?
— E kear va merc’hig ez eo eet ;
E-berr e teuio d’ho kwelet.
— Va mamm-gaer geaz livirit d’in,
Ru pe c’hlaz d’ann iliz ez inn ?
— Va merc’hik deuet eo ar c’hiz
Da vont gwisket du d’ann iliz. —
Pazenn ar vered pa dreuzaz,
Bez he friet paour a welaz.
— Pe re hon dud-ni zo marvet,
Pa ’d eo hon douar-ni fresket ?
— Sioaz ! va merc’h, n’hallann nac’h mui :
Ho priet paour a zo enn hi ! —
War he daou-lin en em strinkaz,
Ha biken goude na zavaz.
Burzuduz vize da welet,
Ann noz goude ma oa leket
Ann itroun e bez he friet,
Gwelet diou wezen derv sevel
Diouc’h ho bez nevez d’ann uc’hel ;
Ha war ho brank diou c’houlmik wenn,
Hag hi ken dreo ha kel laouen,
Eno ’kana da c’houlou de,
Hag o nijal d’ann env goude.
Mari goant a zo keuziet ;
He Laoik ker e deuz kollet ;
Gand ar Gorrigan e ma eet.
— Pa’z iz da vid dour d’ar stive
Va Laoik leziz er c’havel ;
Pa zeuiz d’ar ger a oa pell ;
Al loen-man enn he lec’h laket,
He vek ken du hag eunn tousek,
A graf, a beg, heb ger e-bet ;
Ha bron bepret ’ma kas kaouet,
Hag enn he zeiz vloaz e ma eet
C’hoaz ne ma ket c’hoaz dizonet.
Gwerc’hez Vari, war ho tron erc’h,
Gand ho kredur tre ho tiou-vrec’h,
E levenez ’m oc’h, me enn nec’h.
Ho mabik sakr c’hui a virez,
Me ma hini me a gollez.
Truez ouz-in mamm a druez !
— Ma merc’h, ma merc’h, na nerc’het ket ;
Ho Laoik ne ’d eo ket kollet,
Ho Laoik ker a vo kavet.
« Neb ra van virv e gloren vi
Evid dek gonideg eunn ti,
A lak ar c’horrig da bregi.
« Pa’n deuz prezeget flemm-han, flemm !
Pa eo bet flemmet ken, a glemm ;
Pa eo klevet, he lammer lemm. »
— Petra rit-hu aze, va mamm ?
Lavare ar c’horr gand estlamm,
Petra rit-hu aze, va mamm ?
— Petra rann ama va mab-mi ?
Birvi a rann er blusken-vi,
’Vit ann dek gonidek va zi.
— ’Vit dek, mamm ger, enn eur blusken !
Gweliz vi ken gwelet iar wenn,
Gweliz mez ken gwelet gwezen.
Gweliz mez ha gweliz gwial,
Gweliz derven e koat Brezal,
Biskoaz na weliz kemend all.
— Re draou a welaz-te, va map ;
Da flap ! da flip ! da flip ! da flap !
Da flip, potr koz ! ha ! me da grap !
— Sko ket gant-han, lez-han gan-i ;
Na rann-me droug da da hini,
’Ma brenn [3] er bro-ni gan-e-omp-ni. —
Mari d’ar ger pa zistroez,
He bugel kousket a welez
Enn he gavel, ha sioul ez.
Hag out-han ker kaer pa zelle
Ha da voket d’ean pa ee,
He zaoulagad a zigore.
Enn he gavazez ’n em zave,
He ziouvrec’hik d’ei astenne :
— Gwall-bell onn bet kousket, mamm-le ! —
Paskou-Hir, ar c’hemener,
Zo eet da ober al laer,
Abardae noz digwener.
N’helle mui ober bragou :
Eet ann dud d’ann armeou
Ouz re Vro-C’hall hag ho rou.
Eet e ’tre ti ar C’horred
Gand he ball, ha da doullet
Da glask ann tensaour kuzet.
Ann tensaour mad a gavaz,
Ha d’ar ger o redek braz ;
Ha’nn he wele ’n em lakaz.
— Sarret ann nor sarret klouz !
Setu ann Duzigou nouz.
— « Dilun, dimeurs, dimerc’her,
Ha diriaou ha digwener ! » —
— Sarret ann nor, mignoned ;
Setu, setu ar C’horred !
Ma int o tont ’trebarz ar porz,
Ma int enn han o tansal fors.
— « Dilun, dimeurs, dimerc’her
Ha diriaou ha digwener. » —
— Ma int o pignat war da dei ;
Ma int ’ober eunn toull enn ei.
Krabet oud, mignonik paour,
Toll kuit buhan ann tensaour.
Paskou paotr, te zo lazet !
Toll war-n-oud dour benniget ;
Toll da liser war da benn ;
Paskou, na fich ked a-grenn.
— Sioaz-d’in ! ma int o c’hoarzin ;
Neb a zidec’hfe ve fin.
Otrou doue ! Setu’nan,
He benn dre’nn toull a welann ;
He zaoulagad ru glaou tan !
’Ma enn traon gad ar pelvan.
’Trou Doue ! unan, daou, tri !
Mont enn dro war al leur zi !
Lammout reont ha konari.
Taget onn, gwerc’hez Vari !
— « Dilun, dimeurs, dimerc’her,
Ha diriaou ha digwener ! » —
Daou, tri, pevar, pemp ha c’houec’h !
— « Dilun, dimeurs, dimerc’her !
« Kemenerik, kemener,
Roc’ha rez aze, lerer !
« Kemener, kemenerik,
Tenn da fri mez eunn tammik !
« Deuz da ober eunn dro zans,
Ni ziskei d’id ar c’hadans ;
« Kemenerik, kemener !
Dilun, dimeurs, dimerc’her.
« Kemenerik te zo laer.
Dilun, dimeurs, dimerc’her.
« Deuz d’hon laeraz eur wech-all,
Deuz, koz kemenerik fall ;
« Ni ziskeio d’id eur bal
A rei d’az mell-kein strakal. »
— Paz argant korr tra na dal. —
Ha glevaz-te, ha glevaz-te
Pez a lavaraz den Doue
D’ar roue Gradlon enn Is be ? [4]
— « Arabad eo en embarat !
Arabad eo arabadiat !
Goude levenez, kalonad !
« Neb a beg e kig ar pesked,
Gand ar pesked a vo peget,
Ha neb a lonk a vo lonket.
« Ha neb a ev ha gwin ha mesk ;
A evo dour evel eur pesk ;
Ha neb na oar a gavo desk. »
Ar roue Gradlon a venne :
— Koanourien da, da eo gan-e
Monet da gouski eur banne.
— Da gouski afec’h antronoz ;
Manet-hu gan-e-omp-ni fenoz :
Hogen pa vennit-hu, bennnoz ! —
Sereg a gomze war ma oue
Flourik-flour ouz merc’h ar roue :
— Klouar Dahut, nag ann alc’houe ?
— Ann alc’houe a vezo tennet ;
Ar puns a vezo dibrennet :
Pez a ioulit-hu ra vo gret ! —
Hag ann neb en defe gwelet
Ar roue koz war he gousked,
Meurbed vije bet souezet,
Souezet gand he bali moug,
Hag he vleo gwenn-kann war he choug,
Hag he alc’houez aour kerc’h’n he c’houg.
Neb a vije bet er c’heden,
En defe gwelet ar verc’h wenn
Goustad o vont tre, dierc’hen.
Tostat re oud he zad roue,
Ha war he daoulin ’n em stoue,
Ha ribla re sug hag alc’houe.
Ato e hun, e hun ann ner :
Ken a glevet hed al laouer :
— Laosket ar puns ! beuzet ar ger ! —
— Otrou roue, sav diallen !
Ha war da varc’h ! ha kuit a-grenn !
Ma’r mor o redek dreist he lenn ! —
Bezet milliget ar verc’h wenn
A zialc’houezaz, goude koen,
Gore puns keris, mor termen !
— Koadour, koadour, lavar d’i-me
Marc’h gouez Gradlon a welaz-te
O vont e-biou gand ar zaon-me ?
— Marc’h Gradlon dre-ma na weliz
Nemed enn noz du he gleviz
Trip, trep, trip, trep, trip, trep ; tan-tis!
— Welaz-te morverc’h, pesketour,
O kriba he bleo melen-aour
Dre ann heol splann, e ribl ann dour ?
— Gwelout a riz ar morverc’h wenn ;
M’he c’hleviz o kana zoken :
Klemvanuz tonn ha kanaouen.
Gwell eo gwin gwenn bar
Na [5] mouar !
Gwell eo gwin gwenn bar.
— Tan ! tan ! dir ! oh ! dir ! tan ! tan ! dir ha tan !
Tann ! tann ! tir ! ha tonn ! tonn ! tir ha tann !
Gwell eo gwin nevez
Oh ! na mez ;
Gwell eo gwin nevez.
Tan! tan! dir ! etc.
Gwell eo gwin a lufr
Oh ! na kufr ;
Gwell eo gwin a lufr.
Gwell eo gwin ar Gall
Nag aval ;
Gwell eo gwin ar Gall.
Gall, d’id, kef ha deil
D’id pez-teil !
Gall, d’id, kef ha deil.
Gwin gwenn, d’id, Breton
A galon !
Gwin gwenn, d’id, Breton.
Gwin ha goad a red
Enn gefred ;
Gwin ha goad a red.
Gwin gwenn ha goad ruz
Ha goad druz ;
Gwin gwenn ha goad ruz.
Goad ruz ha gwin gwenn
Eunn aouen !
Goad ruz ha gwin gwenn.
Goad ar C’hallaoued
Eo a red ;
Goad ar C’hallaoued.
Goad ha gwin eviz
Er gwall vriz ;
Goad ha gwin eviz.
Gwin ha goad a vev
Neb a ev ;
Gwin ha goad a vev.
Goad gwin ha korol
D’id, Heol !
Goad gwin ha korol.
Ha korol ha kan,
Kan ha kann !
Ha korol ha kan.
Korol ar c’hleze,
Enn eze ;
Korol ar c’hleze.
Kan ar c’hleze glaz
A gar laz ;
Kan ar c’hleze glaz.
Kann ar c’hleze goue
Ar Roue.
Kann ar c’hleze goue.
Kleze ! Roue braz
Ar stourmeaz.
Kleze Roue braz.
Kaneveden gen
War da benn !
Kaneveden gen !
— Tan ! tan ! dir ! oh ! dir ! tan ! tan dir ha tan !
Tann ! tann ! tir ! ha tonn ! tonn ! tann ! tir ha tir ha tann ! —
— Deomp, deomp, deomp, deomp, deomp, deomp, d’ar gad !
Deomp, kar, deomp, breur, deomp, map, deomp, tad !
Deomp ! deomp ! deomp holl ! deomp ’ta, tud vad !
Mab ar c’hadour a lavare,
Lavare d’he dad, eur beure :
— Marc’hegerien war lein ar bre !
Marc’hegerien o vont e-biou,
Mirc’hed adan-he, glaz ho liou,
Oc’h hinteal gand ar riou !
Stank-ha-stank, c’houec’h-ha-c’houec’h, e ri ;
Skank ha stank, e ri tri-ha-tri ;
Mil goaf oc’h ann heol o lintri ;
Stank-ha-stank, e ri, daou-ha-daou,
O vont da heul ar banielaou
Hag a vransell glan ann Ankaou.
Nao ban rong ann daou benn anhe ;
Bagad Arzur, e goarann, e ;
Arzur a-rok lein ar mene. —
— Mar ma Arzur ann hini eo,
Prim d’hor gwarek ha d’hor gwall veo !
Ha’rok d’he heul, ha flimm ra freo ! —
Oa ked he c’her losket a-grenn,
Pa drouzkrozaz ar iouc’hadenn
Hed ar meneziou penn-d’ar-benn :
— Kalon am lagad ! penn am brec’h !
« Ha laz am blons, ha traon ha krec’h !
« Ha tad am map, ha mamm am merc’h !
« Marc’h am kazek, ha mul am as !
« Penn-lu am mael, ha den am goas !
« Goad am daerou, ha tan am grouaz !
« Ha tri am unan, evit mad !
« Traon ha krec’h, noz-de, mar gell pad,
« Ken a redo enn traoniou goad !
« Er stourmat treuzet mar kouezomp,
« Gand hor goad en em badezfomp,
« Ha laouen galon a varfomp.
« Mar marvomp evel ma dleet
« D’ar gristenien, d’ar Vretoned,
« Morse na varvimp re abred ! » —
Tre Langolen hag ar Faouet
Eur Barz santel a zo kavet ;
Hag hen Tad Rasian hanvet.
Laret en deuz d’ar Faouediz :
Laket eunn oferen beb miz,
Eunn oferen enn ho iliz.
Eet eo ar vosen a Elliant,
Hogen ne ket eet heb forniant,
Eet zo gat-hi seiz-mil ha kant !
E bro Elliant, heb laret gaou,
E ma diskennet ann Ankaou,
Maro ann holl dud nemed daou :
Eur c’hroegik kouz tri-ugent vloa
Hag eur mab heb ken e devoa.
« Edi ar vosen ’penn ma zi ;
Pa garo Doue ’teui enn ti ;
Ni iei ’mez pa teui, » eme-z-hi.
E kreiz Elliant, er marc’hallec’h,
Ieot da falc’hat e kafec’h,
Nemed enn hentig euz ar c’harr
A gas re varo d’ann douar.
Kriz vije ’r galon na welje,
E bro Elliant, neb a vije :
Gwel’t triouec’h c’harr tal ar vered
Ha triouec’h all eno ’tonet.
Lec’h oa nao mab enn eunn tiad,
Eent d’ann douar enn eur c’harrad,
Hag ho mamm baour oc’h ho charrat.
Ho zad adren o c’houibannat :
Kollet gat-han he skiand-vad.
Hi a iude, galve Doue ;
Reustlet e oa korf hag ene ;
— Laket ma nao mab enn douar,
Ha me roi doc’h eur gouriz koar [6],
A rei teir zro endro d’ho ti,
Ha teir endro d’ho minic’hi.
Nao mab em boa em boa ganet,
Chetu gad ann Ankou int eet ;
Gad ann Ankou e toull ma dour ;
Den da hul d’in eul lommik dour ! —
Leunn e’r vered rez ar c’hleuniou,
Leunn ann iliz rez ann treujou ;
Red eo benniget ar parkou,
Da lakat enn ho ar c’horvou.
Me wel er vered eunn derven,
Hag enn he beg eul licher wenn :
Eet ann holl dud gad ar vosen.
— Marzin, Marzin, pelec’h it-hu,
Ken beure-ze, gand ho ki du ?
— Iou ! iou ! ou ! iou ! iou ! ou ! iou ! ou ! iou ! ou !
Iou ! iou ! ou ! iou ! ou ! —
— Bet onn bet kas kaout ann tu,
Da gaout dreman ann ui ru,
Ann ui ru euz ann aer-vorek,
War lez ann od, toull ar garrek.
Mont a rann da glask d’ar flouren
Ar beler glaz ha ’nn aour ieoten,
Kouls hag huel-var ann derven,
Ekreiz ar c’hoad’ lez ar feunten.
Marzin ! Marzin ! distroet endro ;
Losket ar var gand ann dero,
Hag ar beler gand ar flouren,
Kerkouls hag ann aour-ieoten,
Kerkouls hag ui ann aer-vorek,
Etouez ann eon toull ar garrek.
Marzin ! Marzin ! distroet endrou :
Ne deuz divinour nemed Dou. —
Ma mamm-goz baour, em chilaouet ;
D’ar fest am euz c’hoant da vonet ;
D’ar fest, d’ar rederez neve
A zo laket gand ar roue.
— D’ar rederez na iefec’h ket,
D’ar fest-man na da fest e-bed ;
Na iefec’h ket d’ar fest neve,
Gwela peuz gret hed ann noz-me ;
Na iefec’h ket, mar dal gan-e,
Gwela peuz gret enn ho hunvre.
— Ma mammik paour, ma em c’haret,
D’ar fest em lesfec’h da vonet.
— O vont d’ar fest c’hui a gano,
O tont endro c’hui a welo. —
He eubeul ru en deuz sternet,
Gad diren-flamm neuz han houarnet ;
Eur c’habestr neuz laket ’nn he benn,
Hag eunn dorchen skanv war he gein ;
E kerc’hen he c’houg eur walen,
Hag endro d’he lost eur zeien ;
Ha war he c’hore ’ma pignet,
Hag er fest neve ’ma digouet.
E park ar fest pa oa digouet,
Oa ar gern-bual o vonet ;
Hag ann holl dud enn eur bagad ;
Hag ann holl virc’hed o lampat.
— Ann hini en devo treuzet
Kleun braz park ar fest enn eur red,
Enn eul lamm klok, distak, ha net,
Merc’h ar rou en do da bried
He eubeulik-ru, pa glevaz,
War bouez he benn a c’hristillaz ;
Lammet a rez, ha konnari,
Ha teurel c’houez tan gad he fri ;
Ha luc’hed gad he zaoulaged,
Ha darc’h enn douar gad he dreid ;
Ken a oa ar re-all trec’het,
Hag ar c’hleun treuzet enn eur red.
— Otrou roue, ’vel peuz touet,
Ho merc’h Linor renkann kaouet.
— Ma merc’h Linor n’ho pezo ket,
Na den evel-d-hoc’h ken-neubet ;
Ne ket kelc’herien a fell d’e,
De rei da bried d’am merc’h-me. —
Eunn ozac’h kouz a oa eno,
Ha gat-han eur pikol varo,
Eur varo enn he chik, gwenn-kann,
Gwennoc’h evit gloan war al lann ;
Hag hen gwisket gad eur ze c’hloan,
Bordet penn-da-benn gad argant ;
Hag hen enn tu deou d’ar Roue,
Out-han gourgomze, er pred oue.
Ar Roue pa’n deuz he glevet,
Dre deir gwech gand he vaz neuz skoet ;
Teir gwech gand he vaz war ann doll,
Ken a lakaz selaou ann holl :
— Mar gasez d’in telen Varzin
Dalc’het gant pider sug aour fin ;
Mar gasez he delen d’i-me
Zo staget e penn he wele ;
Mar he distagez ; aneuze
Az pezo ma merc’h, marteze.
— Ma mamm-gouz baour, ma em c’haret,
Eunn ali d’i-me a refet ;
Ma mamm-goz baour, ma em c’haret,
Rag ma c’halonik zo rannet.
— Ma ho pije sentet ouz-on ;
Na vije rannet ho kalon.
Ma mabik paour, na welet ket
Ann delen a vo distaget ;
Na welet ket, ma mabik paour,
Setu aman eur morzoul aour ;
Kemet tra ma zo na drouzfe,
Ma vo skoet gad ar morzoul-ze. —
— Eurvad ha joa barz ann ti-me ;
Chetu me digouet adarre ;
Chetu me deuet adarre,
Ha telen Varzin gan-i me. —
Mab ar roue dal’m’he glevaz,
Oud he dad roue ’c’hourgomzaz ;
Ar roue pa’n deuz he glevet ;
D’ann den iaouank en deuz laret ;
— Mar gasez d’i-me he vizou
A zo gant han enn he zorn deou ;
Mar gasez he vizou d’i-me
Te po ma merc’h digan-i-me. —
Hag hen da zont, o wela dru,
Da gaout he vamm-gouz dioc’h-tu.
— Ann otrou roue’n doa laret,
Ha padal en deuz dislaret !
— Na chif ket evit kement-ze ;
Tap eur skoultrik a zo aze ;
A zo aze ’barz ma arc’hik,
Hag enn han daouzek deliennik,
Hag enn han daouzek delien grenn,
Hag hi ker kaer hag aour melen,
Hag onn bet seiz noz da gerc’hat,
Seiz vloa tremenet, e seiz koat.
Pa gano’r c’houg da hanter-noz,
Ho marc’h ru vo oc’h ho kortoz ;
P’euz ker da gaout aon e-bet,
Merlin-Barz na zihuno ket. —
Pa gane ’r c’houg kreiz ann noz du,
Lamme war ann hent ar marc’h ru ;
N’en doa ked ar c’houg peur-ganet,
Pa oa bizou Marzin lammet.
Antronoz pa zarc’haz ann de,
Oa eet da gaout ar roue,
Hag ar roue dal’m’he welaz,
Chommaz war zao, souezet-braz ;
Souezet, ha’nn holl evel-t-han
— Chetu gonet he c’hroek gant-han ! —
Hag hen mont eunn tammig er mez,
He vab d’he heul hag ann oac’h kez.
Hag hi da zont gant-han endro,
Unan a gleiz, unan a-zeo.
— Gwir eo, ma mab, pez ’t euz klevet :
Da c’hroek hiriou e ’t euz goneet.
Hogen eunn dra c’hoaz e c’houlann,
Houman a vo ann divezan.
Mar deuz da ober kement-ze,
’Vezi gwir vab-kaer ar roue ;
Hag az po ma merc’h hag ouspenn
Ann holl vro Leon, dre ma wenn !
Digas Marzin-Barz tre em lez,
Da veuli ar briadelez. —
Marzin-Barz, abeban e teuz,
Toullet da zillad treuz-didreuz ?
Da belec’h ez-te evelhenn,
Diskabel-kaer ha dierc’hen ?
Da belec’h ez-te evelhenn,
Marzin goz, gand da vaz kelen ?
— Mont a rann da glask ma delen,
Frealz am c’halon er bed-men ;
Klask ma delen ha ma bizaou
Pere am euz kollet ho daou.
— Marzin, Marzin, na chifet ket,
Ho telen n’ed eo ket kollet ;
Ho telen n’ed eo ket kollet,
Nag ho pizou aour ken-neubet.
Deut tre enn ti, deut tre, Marzin,
Da zibri enn tamm boued gan-in.
— Mont gant ma hent na zaleinn,
Na tamm boued e-bet na zebrinn,
Na zebrinn tamm boued war ar bed,
Ken n’am bo ma delen kavet.
— Marzin ! Marzin ! ouz-in sentet :
Ho telen a vezo kavet. —
Kement ma bet pedet gant-hi,
Kement e ma deut tre enn ti.
Ken a zigouezaz, da barde,
Mabig ar c’hroac’h goz : hag hen tre ;
Hag hen da zridal spontet braz,
Endro d’ann oaled pa zellaz ;
O welet Marzin-barz kluchet,
He benn war he galon stouet.
Oc’h he welet war ann oaled,
N’ouie doare pelec’h tec’het,
— Tevet, ma mab, na spontet ket,
Gand ar mourgousk e ma dalc’het ;
Lonket en deuz tri aval ru
Am euz poaet d’ean el ludu ;
Lonket en deuz ma avalou ;
Setu hen d’hon heul e-peb-brou. —
Ar rouanez a c’houlenne
Gand he loufren, ’nn hi gwele :
— Petra c’hoari gand ar ger-ma ?
Pe safar a glevann ama ?
Pa ’z onn dihunet ken pred-ze ;
Ken a gren postou ma gwele ?
Petra zo digouet barz ar porz,
Gand ann dud eno ’ioual fors ?
— C’hoari gaer a zo er ger-ma :
Gant Marzin o tont enn ti-ma ;
Eur c’hroagik koz gwenn-kann, raz-han,
Hag ho mab-kaer ive gant-han. —
Ar roue en deuz hi c’hlevet,
Hag hen mez, ha prim da welet.
— Sav alese, embanner mad ;
Sav, deuz ta wele, ha timad !
Ha ke da gemenn dre ar vro,
Dont d’ann eured neb a garo ;
Dont da eured merc’h ar roue
A vo dimet a-benn eiz-te ;
Dont d’ann eured, tudjentiled,
Kement zo e Breiz hed-ha-hed ;
Tudjentiled ha barnerien ;
Tud a iliz ha marc’heien ;
Ha da genta ar Gonted-vaour,
Ha tud pinvidik ha tud paour ;
Ke buhan ha skanv dre ar vro,
Kannadour, ha deuz skanv endro. —
— Chilaouet holl ; holl chilaouet,
Ma oc’h euz diouskouarn da glevet !
Chilaouet holl hag e klefet
Ar pez a zo gourc’hemennet :
Dont da eured merc’h ar roue,
Neb a garo, a-benn eiz-te ;
Dont d’ann eured, braz ha bihan
Kement a zo er c’hanton-man ;
Dont d’ann eured, tudjentiled,
Kement zo e Breiz hed-ha-hed,
Tudjentiled ha barnerien,
Tud a iliz ha marc’heien ;
Ha da genta ar Gonted-vaour
Ha re binvidik ha re baour,
Ha re binvidik ha re baour,
Na vanko d’he argant nag aour ;
Na vanko d’he kik na bara,
Na gwin, na dour-vel da eva,
Na skabellou da azea,
Na potred skanv d’ho servicha.
Daou c’hant penn-moc’h a vo laet
Ha daou c’hant penn-kole lardet ;
Daou c’hant inar, ha kant karo,
A gement koad a zo er vro,
Daou c’hant ejenn, kant du kant gwenn,
Vo roet ho c’hrec’hin dre rann krenn.
Kant ze a vo, hag a c’hloan gwenn,
Hag a vo roet d’ar veleien ;
Ha karkaniou aour a vo kant,
A vo roet d’ar varc’heien goant ;
Minteli glaz vo leiz eur zal
Da rei d’ar merc’hed da vragal ;
Hag eiz kant bragez neve c’hret,
Da rei d’ann dud paour da wisket ;
Ha kant soner war ho zorchen,
O son noz-de, war ann dachen ;
Ha Marzin-Barz e-kreiz al lez
O veuli ar briadelez.
C’hoari awalc’h a vo eno ;
Kement-all birviken na vo. —
— Klevet, keginour, me ho ped :
Hag ann eured zo achuet ?
— Ann eured a zo achuet,
Hag ann holl draou a zo lipet.
Pemzek devez e deuz badet,
Ha dudi awalc’h a zo bet ;
Eet int kuit holl gand profou mad,
Gand skoaz ar rou hag he gimiad ;
Hag he vab kaer da vro Leon,
Gand he bried, dreo he galon.
Eet int holl kuit, ha laouen net ;
Nemed ar roue ne d-eo ket ;
Marzin c’hoaz eur wech, zo kollet,
N’ouier doare pelec’h ma eet.—
Pa oa potr Lez-Breiz e ti he vamm
En defa bet eur pedez estlamm :
Eur marc’heg o tonet gand ar c’hoad,
Hag hen penn da-benn harneset mad.
Hag ar potr Lez-Breiz dal’ m’ he welaz
Arvari oa Sant Mikel a reaz ;
Ha war he zaou-lin en em strinkaz
Hag en em groaza prim a reaz
— Otrou Sant Mikel, enn han Doue
Na it ked da ober droug d’i-me !
— Ann otrou Sant Mikel n’ed onn ket,
Nag eunn droug-oberour ken-neubed,
Sant Mikel, a-vad, me n’am onn ket ;
Marc’heg urzet, na lavarann ket.
— Gwelet marc’hek biskoaz n’am euz gret,
Na gomzout anezho ken-neubed.
— Eunn den evel-d-on ann hini eou ;
Gwelaz-te unan o vont ebiou ?
— Leveret-hu d’ i-me da genta ;
Petra ze, na petra rit, gant-ha ?
— Pez am euz c’hoant a dizann gant-han ;
Eur goaf a leverer anezan ;
— Gwell eo gan-i, gwell eo va fenn-baz ;
Na eer ked enn he arbenn heb laz ;
Na petra ann diskel koueveur-ma
A zouget-hu dioc’h ho prec’h ama ?
— Ne d-eo ket, mab, eunn diskel koueveur ;
Eunn tarzian-gwennek he c’halveur.
— Otrou marc’hek, n’am goapeet ket ;
Meur a wennek tarzet ’m euz gwelet
Derc’hel e rafe unan em dorn,
Ket ledan he-man hag eur menforn.
— Na pe seurd dillad a zo gan-e-hoc’h ;
Ken pounner hag houarn, pounneroc’h.
— Eul lerek houarnet eo ive
D’am difenn deuz toliou kleze.
— Ma ve ’nn heized evelse sternet,
Diesoc’h e vijent da dizet.
Hogen, otrou, leveret d’i-me,
Ha ganet em oc’h bat evelse ? —
Ar marc’hek koz, evel m’ he glevaz,
Awalc’h he galon c’hoarzin a reaz.
— Piou, han diaoul ’ta, en deuz ho sternet
Ma n’ed oc’h bed evel-se ganet ?
— Ann hini en deuz gwir da ober,
Hen-nez en deuz gret, va mabik ker.
— Ha piou neuz brema gwir da ober ?
— Den nemed ann otrou kont Kemper.
Lavar ive ann tol-ma d’i-me ;
Gwelaz-te eunn den evel-d-on-me ?
— Eunn den evel-d-hoc’h am euz gwelet :
Ha dre-ze re, otrou, e ma eet. —
Hag ar potr d’ar ger enn eur redek :
Ha war varlen he vamm, ha prezek :
— Ma mammik, ma mamm, na ouzoc’h ket ?
Biskoaz tra ker brao n’am boa gwelet ;
Biskoaz netra ker brao na weliz
Hag am euz gwelet hiriou ann deiz :
Braoc’h den hag ann otrou Mikel
A zo enn hon iliz, ann arc’hel !
— N’ euz den, ma map, braoc’h koulskoude,
Braoc’h evid elez hon Doue.
— Sal-ho-kras, ma mamm, gwelet a reer ;
Marc’heien, emint-hi, ho hanver ;
Ha me a fell d’in monet gant ho,
Ha monet da varc’heg evel-t-ho. —
Ann itron gez, evel pa glevaz,
Teir gwech d’ann douar a fatigaz.
Ha potr Lez-Breiz, heb sellet adre,
Ebarz ar marchosi a eaz tre,
Hag eur c’hoz-inkane a gavaz,
Ha prim war he c’hore a bignaz ;
Hag hen kuit da heul ar marc’hek ken ;
Kuit, ha timad, heb kimiada den ;
Da heul ar marc’hek ken da Gemper ;
Ha kuitat a eure ar maner.
Marc’hek Lez-Breiz oe souezet braz
Da vaner he vamm pa zistroaz ;
Pa zistroaz a-benn dek vloa krenn,
Kenvrudet etouez ar varc’heien.
Marcʼhek Lez-Breiz a oe souezet,
E porz ar maner pa oe digouet ;
O welout eno drein o kreski,
Hag al lenad e toull dor ann ti,
Hag ar mogeriou hanter gouezet,
Hag a ilio hanter cʼholoet.
Ann otrou Lez-Breiz, o klask mont tre,
Eur cʼhragezik dall a zigore.
— Leveret-hu di-me, va mamm-goz,
Ha digemer a gaffenn henoz ?
— Digemer awalcʼh cʼhui a gavo,
Naren, otrou, demeuz ar re vrao.
Eet eo ann tiegez-ma da goll
Aboue ma eet ar mab enn he roll. —
Ne oa ked he cʼhomz peur-achuet
Eur placʼh iaouang a zo diskennet,
Ha dam-zellet out-han a reaz,
Ha da wela dru en em lakaz.
— Placʼhik iaouank, d’i-me leveret,
Petra cʼhoarvez gan-e-hocʼh pa welet ?
— Otrou marcʼhek, d’hocʼh a lerinn-me
Pelra cʼhoarv gan-in pa welann-me :
Eur breur enn oad gan-e-hocʼh am euz bet ;
Dek vloa zo da varcʼheg e ma eet ;
Ha kelliez-gwech marcʼhek ’welann ;
Kelliez-gwech, va otrou, ’welann ;
Kelliez-gwech, siouaz d’in, ’welann ;
Gand koun ouz ma breurik paour her grann !
— Va mercʼhik koant d’i-me leveret,
Na breur all, na mamm n’hocʼh euz-hu ket ?
— Breur all war ann douar n’am euz ket ;
Er baradoz, na lavarann ket :
Ha ma mamm baour ive ez ’eet di ;
Nemed on gant magerez enn ti ;
Mont a reaz kuit gand ar cʼhlacʼhar,
Pa eaz va breur da varcʼhek m’her goar,
Hi gwele cʼhoaz enn-tu-all d’ann nor,
Hag e korn ann oaled he cʼhador ;
Ha gan-i-me he cʼhroaz benniget,
Frealz am cʼhalon baour war ar bed. —
Ann otrou Lez-Breiz a hirvoude ;
Ken a lavaraz ar placʼh goude :
— Ho mamm ive hocʼh euz-hu kollet,
O selaou acʼhanon pa welet ?
— Ia ! va mamm ive am euz kollet,
Ha me ma eunn am euz hi lazet !
— Han Doue ! otrou, m’ac’h euz her gret,
Piou oc’h-hu, ha penoz oc’h hanvet ?
— Morvan, ap-Konan [7], eo va hano,
Ha Lez-Breiz, va c’hoar, va lez-hano. —
Ken souezet a oe ar plac’hik
Ken na fiche na lavare grik ;
Ken souezet a oe ar plac’hik
Ken a vennaz gant-hi mervel mik ;
Ken he ziou vrec’h d’he goug a dolaz,
Hag he vek d’he begig a lakaz ;
Hag he vriata hi a reaz,
Hag enn he daelou hi he veuzaz :
— Doue en devoa da bellaet,
Ha Doue en deuz da dostaet !
Ra vezo, va breur, meulet Doue,
Truez en deuz bet ac’hanon-me. —
Etre Lorgnez ha marc’hek Lez-Breiz
A zo bet lonket eunn emgann reiz.
Doue da rai gonid d’ar Breizad,
Ha d’ar re zo er ger kelou mad !
Ann otrou Lez-Breiz a lavare
D’he flocʼhig iaouang, eunn deiz a oe :
— Dihun, va flocʼh ; ha sav alese ;
Ha ke da spura d’in va cʼhleze ;
Va zokhouarn, va goaf ha va skoed,
D’ho rusia e goad ar Cʼhallaoued.
Gand skoazel Doue ha ma diou-vrecʼh,
Me ho zavo cʼhoaz hirio d’ann ecʼh !
— Va otrou mad, d’i-me leveret :
Ha d’ann emgann d’hocʼh heul na inn ket ?
— Ha petra lavarfe da vamm ger,
Ma na zistrofez ket mui d’ar ger ?
Pa redfe da c’hoad war ann douar,
Piou lakefe termen d’he glacʼhar ?
— Han Doue ! otrou, ma em cʼharet,
D’ann emgann cʼhui va losko monet.
N’am euz ked aoun rag ar Cʼhallaoued ;
Kriz eo va cʼhalon, va dir lemmet.
Beza drouk gand ann neb a garo,
Elecʼh m’a eot me a ielo ;
Elecʼh m’a eot me a ielo ;
’Lecʼh m’a vrezelot, me ’vrezelo. —
Monet eure Lez-Breiz d’ann emgann
Nemed he flocʼhig iaouank gant-han.
Santez Anna ’r vor pa erruaz,
Tre ’barz he iliz hen a ieaz.
— Itron santez Anna benniget ;
Iaouankig e teuiz d’ho kwelet ;
Ne oann ked ugent vloaz achuet ;
Hag e ugent stourmad e oann bet,
Hag ho holl hon euz ho gonezet,
Dre ho kennerz, itron benniget.
Mar dann-me cʼhoaz war va cʼhiz d’ar vro,
Mamm santez Anna, me ho kopro.
Me a raio d’hocʼh eur gouriz koer
A rai teir zro endro d’ho moger,
Ha teir d’hocʼh iliz, teir d’ho pered ;
Ha teir d’ho touar ; pa venn digouet ;
Hag eur banniel voulouz-satin-gwenn,
Eunn troad olifant flour d’he dougen,
Ha seiz klocʼh arcʼhant a roinn ouspenn
A gano ge, noz-dez, war ho penn.
Ha teir gwech ez inn war va daoulin
Da gercʼhat dour evit ho pinsin.
— Ke d’ann emgann, ke, marc’hek Lez-Breiz :
Mont a rann-me gen-oud-de ivez. —
— Klevet-hu ? ’ma Lez-Breiz o tonet
Gant-han eur strollad hag hen fardet !
Ha ! dindan han eunn azenik gwenn
Eur c’habestrik kanab enn he benn,
Hag eur flocʼh bihan enn he gichen ;
Hag hen, hervez ar vrud, eur gwall-zen. —
Flocʼh bihan Lez-Breiz dal’ m’ho gwelaz,
Tost-oc’h-tost d’he vestr en em riblaz :
— Sellet-hu ! Lorgnez o tont enn hent !
Eur stroll marc’heien ’nn he ziagent.
Eur stroll marc’heien adren he gein :
Dek zo, ha deg all, ha deg ouspenn !
Ma int o tigout gand ar c’hoad kesten :
Beac’h a vo, mestr paour, en em zifenn !
— Gwelet pet zo anezho rit-te,
Pa ho devo tanvet va dir-me.
Stok da gleze, floc’h, ouz va cʼhleze,
Ha deomp-ni arog enn ho bete. —
— Ha ! de-mad d’id-de, marcʼhek Lez-Breiz
— Ha ! de-mad d’id-de, marcʼhek Lorgnez.
— Ha deut oud da unan d’ann emgann ?
— N’onn ked deut d’ann emgann ma unan ;
D’ann emgann ma unan ne dann ket,
Santez Anna zo gan-in kevred.
— Dont a rann-me aberz va roue
Da lemel digan-id da vuhe.
— Ke war da cʼhiz ! lavar d’az roue
Me ra fae out-han, ’vel anoud-de,
Me ra fae out-han ’vel anoud-de,
Vel deuz da gleze, ’vel deuz da re.
Ke da Baris, emesk ar mercʼhed,
Da zougen da zillad alaouret ;
Hend-all, e likinn da wad ken ien
Ha ma ’z eo ann houarn pe ar men.
— Marcʼhek Lez-Breiz, d’i-me leveret :
E pe goad e m’ocʼh-hu bet ganet ?
Distera mevel zo em banden
A lemfe ho tok diwar ho penn. —
Lez-Breiz, dal’m’en deveuz he glevet,
He gleze braz en deuz diwennet :
— Ma ne t’euz ked anavet ann tad,
Me rai d’id anaout ar mab anat ! —
Lean koz ar c’hoad war dreuz he gell,
Da floc’h Lez-Breiz a lavare hel :
— Tiz zo war-n-hoc’h o redeg er c’hoad !
Sotret hocʼh harnez gand poultr ha goad ;
Deuet, mabik, tre em minic’hi ;
Deuet da ziskuiz ha da walc’hi.
— Ne ked dare diskuiz ha gwalc’hi ;
Nemed kaout eur feunteun, heb si ;
Kaout dour dreman d’am mestr iaouank
Hag hen kouezet enn emgann skuiz-stank ;
Trizek soudard lazet dindan han,
Marc’hek Lorgnez lazet da gentan !
Ha m’em euz diskaret kement-all ;
Lammout kuit ho deuz gret ar re-all. —
Breizad enn he galon na vize,
Neb awalc’h he galon na c’hoarze,
O welet ar ieot glaz ruiet
Gand goad ar Cʼhallaoued milliget.
Ann otrou Lez-Breiz, enn he gaonse.
O tiskuiza, out ho a zelle.
Kristen enn he galon na vize,
E Santez Anna, neb na welze,
O welet ann iliz o leiza
Gand daoulagad Lez-Breiz o wela,
War he zaoulin, o wela Lez-Breiz,
O trugarekat gwir-warez Vreiz.
— Trugarekat ! mamm Santez Anna !
Cʼhui hocʼh euz gonezet ann tol-ma ! —
Da zercʼhel koun mad euz ann emgann,
Eo bet savet ar barzonek-man ;
Ra vezo kanet gant tud a Vreiz
Enn enor d’ann otrou mad Lez-Breiz !
Ra vezo kanet pell tro-war-dro,
Da lakat laouen holl dud ar vro !
Roue ar Cʼhallaoued lavare
Da otrounez he lez, eur mare :
— Hen-nez a otreo d’in gwir feiz
A zeuio abenn eveuz Lez-Breiz.
Cʼhoari enep d’i-me ; na ra ken,
Kerkouls ha laza va marcʼheien. —
Morian ar roue dal’ m’he glevaz
Dirag tal ar roue a zavaz :
— Otren, otrou, a riz d’hocʼh gwir feiz
Ha testou a brofiz aliez ;
Hogen pa vennit, hirio ann deiz,
Test a brofinn cʼhoaz marcʼhek Lez-Breiz.
Ma na gasann d’hocʼh warcʼhoaz he benn,
Da eo d’in kas ma hini laouen, —
Flocʼhik Lez-Breiz, antronoz-beure,
A rede d’he gaout aonik-tre :
— Morian ar roue a zo deuet,
Hag ho ticheka en deveuz gret.
— Mar ma dicheka en deveuz gret,
Monet war he zicheg a ro red.
Otrou kez, na ouzocʼh ked eta ?
Dre ardou ann diaol cʼhoari a ra.
— Mar dre ardou ann diaol e cʼhoari,
Dre gennerz Doue ’cʼhoariomp-ni !
Ke primm da sterna va marcʼh du d’i,
Keit ha ma venn ocʼh am harnezi.
— Sal-ho-kraz, otrou, ma em cʼhredet
War ho marcʼh du na cʼhoariot ket.
Tri marcʼh zo er roue-marchosi ;
Cʼhui po ann dibab anezho zri.
Ha mar da eo da d’hoch va cʼhlevet-me,
Diskulia d’hoch eur rin a rinn-me.
Gand eur cʼhloarek koz ’m euz he glevet,
Eunn den Doue, mar zo, war ar bed ;
Ar balafrez gel na gemerfet,
Nag ar balafrez gwenn ken-neubet ;
Ar balafrez gwenn na gemerfet,
Ann hini du na lavarann ket ;
Hen-nez a zo e-kreiz etre-z-he ;
Hag he zoner, Morian ar roue.
Ma em c’hredet, kemeret anean
Evit monet d’ann emgann gant han.
Pa zeuio ar Morian tre er zall,
E tolo d’ann douar he vantal.
Toled ked ho mantal d’ann douar,
Hogenn leket anezhi war var.
Mar laka he zillad war ho re,
Dont a rai ar ronf du kre-oc’h-kre.
Ha pa zeuio war-n-hoc’h ar ronf du,
Gand prenn ho koaf ho kroaza ’reot hu ;
Ha neuze pa lammo foll ha ter,
C’hui lakai ho koaf d’hen digemer.
Dre nerz ko tiou vrec’h hag ann Drinded ;
Ho koaf enn ho torn na vreo ket. —
He c’hoaf enn he zorn na vreaz ket,
Dre nerz he ziou vrec’h hag ann Drinded !
He c’hoaf enn he zaouarn na flache,
Pa varc’heke ’nn eil deuz egile ;
Pa varc’hekent er zal, tal-oc’h-tal ;
Beg-oc’h-beg ho goafou herrus-dall ;
Herrus-dall ho c’hezeg o froennat,
O’n em danta ken a strinke goad ;
Ar roue gall, hag hen kadoret,
Gand he dudchentil-veur o sellet,
O sellet hag o lavaret : « Dalc’h,
Dalc’h mad ! morvran du ! gra gand ar voualc’h ! »
Pa lamme gant-han a ronf ken ter
Evel ann tourmant gand al lester.
He c’hoaf enn he zorn na flachaz ket ;
Goaf ar Morian brevi e deuz gret.
Ken a oa goaf ar ronf skiriennet,
Hag hen enn eunn tol skarz divarc’het ;
Ha pa oant war droad war al leur-zi
Diarbenna reont gand distalm kri ;
Ha gand ar c’hleze en em fustont
Ken a grene ’r vuriou gand ar spont ;
Ha ken a dole tan ho armou
Evel houarn ru war anneou.
Ken a gavaz ann tu ar Breton,
Ha’ blantaz he glenv enn he galon ;
Ken a gouezaz Morian ar roue,
Hag he benn gand al leur a stoke.
Ha Lez-Breiz, pa ’n deveuz her gwelet,
He droad war he gof en deuz laket ;
Hag he c’hoaf digant han a dennaz ;
Ha penn ar Morian braz a droc’haz.
Ha penn ar Morian pa oe troc’het,
Deuz penn he zibr en deuz he staget.
Deuz penn he zibr en deuz he staget
Dre he varo louet ha nezet.
Hag he gleze goadek pa welaz,
Pella ma hallaz hen he dolaz.
— Fae eo gan-in dougen eur c’hleze
Sotret e goad Morian ar roue ! —
Hag hen da bignat war he varc’h feul,
Hag e mez, gand he floc’hik d’he heul ;
Ha d’ar ger evel ma oe digouet,
Penn ar Morian eu deuz distaget ;
Hag euz he zor en deuz he staget,
Da rei da zellet d’ar Vretoned.
Euzuz zell ! du he zremm, gwenn he zent ;
Ken a sponte neb a oa enn hent.
Neb a oa enn hent hag a zelle
Ouz he vek digor a vadaille.
Ken a lavare ar varc’heien :
— Ann otrou Lez-Breiz a zo eunn den ! —
Hag ann otrou Lez-Breiz, a-neuze,
A lavare ive evelse :
— E ugent stourmad ed onn-me bet,
Hag ugent mil den am euz trec’het ;
Ha biskoaz n’am boe kement a boan
Evel o c’hoari deuz ar Morian.
Itron santez Anna, va mamm ger,
C’hui a ra burzudou em c’henver !
Me a zavo d’hoc’h eunn ti-bedi,
War grec’h, etre Leger hag Indi [9]. —
Ann otrou Lez-Breiz, eunn deiz a oue,
A iee enn arbenn d’ar roue ;
Enn arbenn d’ar roue d’ann emgann [10],
Pemp mil marc’hek mad a du gant han.
Hag endra ma oa o kimiada,
Tan ann taran, tan ar foultrusa !
Hag he floc’h klouar dal’m’ arvestaz,
Prederia enn droug a reaz :
— Enn hann doue ! mestr, chomet er ger ;
Eur gwall zevez hiriou a gijer !
— Chomm er ger, va floc’h, ne hallann ket,
Pa ’m euz laret mont, renkann monet !
Ha monet a rinn tra vo buhez,
Buhez enaouet ebarz am c’hreiz,
Ken a zalc’hinn kalon roue ’nn-argoad
E-tre ann douar ha sol va zroad. —
C’hoar Lez-Breiz, kerkent ha m’her gwelaz,
Gand kabestr marc’h he breur a zaillaz :
— Va breur, va breur ker, ma em c’haret,
D’ann emgann hiriou na eot ket ;
Nemed d’ar maro na afac’h ze !
Ha petra vo ann omp goude-ze ?
« Morvarc’h gwenn war ann od a welann ;
Eunn aer vraz divent endro d’ezhan ;
« Endro d’he ziousker dren daou skoulm gwall,
Hag endro d’he vouelou tri skoulm all,
« Daou endro d’he ziousker ha d’he c’houg ;
Hed he vrusk em stlej, hen gor, hen moug.
« Ken a zav war he dreid ar marc’h kez,
Hag a-dreuz penn, e tant chig ar gwez ;
« Hi a vadaill, a dreflemm ru goad,
Ha dibuna’ ra o c’houibanat ;
« Ken a glev he aered, hag e lamm :
Tec’h kuit, dispar, unik ! tec’h dinam ! »
— Bez a C’hallaoued pez a garo !
Me na derc’hann ket rog ar maro ! —
Ne oa ket peurlavaret he c’her,
Ha pa oa pellik, pell euz ar ger.
Pa oa kousket lean koad Hellean.
Tri zol war he zor a skoaz unan.
— Lean mad digoret ann nor d’in,
M’am bo minic’hi a vinic’hinn.
Ma ann avel kriz diwar vro-C’hall,
Pa na vresk na loen gwez na chatal ;
Ma ann avel garo diwar vor
N’ed eo ket brao bout e toull ann or.
— Na piou oc’h a skoit war va dor,
Da hanter-noz o c’houlen digor ?
Am anavout mad a eure Breiz ;
E deiz he anken me oa Lez-Breiz.
— Ma dor d’hoc’h-hu na zigorinn ket ;
Klevout oc’h eur gelen, am euz gret ;
Klevout oc’h eur gelen am euz gret,
Hag eneb d’ar roue benniget.
— Gelen, Doue zo test ! n’em onn ket
Na trubard a hent-all, ken-neubed.
Va malloz a roann d’ann drubarded,
Ha d’ar roue ha d’ar C’hallaoued !
Ho zeod a doll c’houez evel teod ki,
C’houez a splui ’vel c’houez re o leski.
Va malloz a roann d’ann drubarded !
Paneved-ho am be gonezet.
— Mab-den, mir na villigi morse
Kar na diskar na den evelse ;
Na dreist-ann-holl ann otrou roue,
Rag eolet e ma bet gand Doue.
— Eolet gand Doue ne ma ket bet :
Eolet gand ann diaol ne larann ket.
Eolet gand Doue ne ma ket bet
Neb a wast douar ar Vretoned :
Hogen pez a zeu a-berz ann Diaol
A zistro, vad, da houarna [11] Pol,
Da houarna Pol-goz a zistro,
He droad gant han diskouarn ato.
Lean koz digoret ann nor d’in,
M’am bezo eur men hag azeinn !
— Va dor d’hoc’h-hu na zigorinn ket ;
Trouz am befe gand ar C’hallaoued.
— Lean koz digoret ann nor d’i,
P’a-hent-all m’he zol ebarz ann ti. —
Al lean koz dal’m’ en deuz klevet
Sevel deuz he wele en deuz gret ;
Hag eur boudik rousken enaouaz,
Ha da zigor ann nor a eaz.
Hogen, pa oa ann nor digoret,
Argila gand spont en deveuz gret,
O welet a tonet eunn tasman
He benn etre he zaouarn gant-han ;
Leun a c’hoad ha ’dan he zaoulagad,
O troidella euzuz anat.
— Tevet, kristen koz, na spontet ket ;
Ann Otrou Doue liou en deuz roet,
Ann Otrou Doue liou en deuz roet
D’am dibenna berr, d’ar C’hallaoued,
Ha liou a ra breman ive d’hoc’h
D’am daspenna, mar plijfe gan-e-hoc’h,
Abalamour ma oenn truezuz
E kever va zud ha damantuz.
— Mar ro d’in liou ann Otrou Doue
D’ho taspenna, mar plij gan-i-me,
Abalamour e oec’h truezuz
E kever ho tud ha damantuz ;
Ra viot-hui, va map, daspennet
Enn han Doue, Tad, Mab ha Spered ! —
Ha dre nerz euz ann dour benniget,
Ann tasman da zen a zo deuet.
Pa oe deuet ann tasman da zen,
Al lean a gomzaz evelhenn :
— Breman a reot eur binijen,
Eur binijenn galet gan-i-men :
Eur zae blom e-pad seiz vloa ’zougfet,
Hag e kerc’hen ho koug chadennet ;
Ha c’hui a iei peb kreiz-tez war-iun,
Da vid dour da feunteun-beg-ar-run.
— Ra vezo gret hervez hoc’h ioul c’hlan
’Vel ma leveret, hel lavarann. —
Ha pa oe ar seiz vloa tremenet,
Seul he dreid gand he zae oa kignet :
Ha louet he varv ha bleo he benn,
Hag he varv o tont war he varlen ;
Hag hen evel eur wozen dero
Hag a vize seiz vloa zo maro.
Ann neb en divize he welet
N’en divize he anavezet ;
Nemed eunn itron wenn her greaz.
O vont ebiou dindan ar c’hoat glaz :
Hag hi sellet out-han, ha gwela :
— Lez-Breiz, va mab kez, ha te eo’ta !
Deuz ama, va mab paour, deuz ama,
M’az inn-me raktal d’az tizamma ;
M’az tichadenninn gand va gwentl aor :
Me eo da vamm, santez Anna ’r vor ! —
Ha brenan seiz vloa hag eur miz krenn
Oa he floc’h d’he glask e peb tac’hen.
Hag he floc’h a lavare ’vel-man,
O vont gant he hent e koad Hellean :
— Evid me bout lazet he lazer,
Me am euz kollet va otrou ker. —
Evel pa glevaz e penn ar c’hoat.
Eur marc’h ez-kanvuz o c’houirinat.
Hag he varc’h kerkent ha ma frondaz,
Asc’houirinat, o fringal, a reaz.
Hag e penn ar c’hoat pa oe digouet,
Marc’h du Lez-Breiz en deveuz gwelet.
Hag hen enn he stou ’tal ar feunten,
Nag eva na puri n’eure grenn ;
Nemed musa ’nn dirien c’hlaz n’eure ;
Ha gand karn he dreid a ziskrape.
Ha sevel he benn goude eure,
Ha c’houirinat kanvuz adarre ;
Ha c’houirinat kanvuz adarre :
Darn a lavar penoz e wele.
— Ozac’h koz, leo, o tont d’ar feunten,
Ha piou a gousk dindan ar voden ?
— Lez-Breiz a zo dindan hi kousket :
Tra vezo Breiz a vezo brudet ;
Dihun a rai e berr o iouc’hal,
Hag a rei ho stal da re Vro-C’hall.
Ann aour ieoten a zo falc’het ;
Brumenni raktal en deuz gret.
— Argad ! —
— Brumenni ra, a lavare
Ann ozac’h-meur, euz lein Are ;
Brumenni, teir zun zo, tenval
Ken tenval, war zuiou bro-C’hall,
Ken n’hallann gwelet e nep kiz
Ma mab o tonet war he giz.
Marc’hadour mad, o vale bro,
Klevaz-te roud ma mab Karo ?
— Boud awalc’h, tad koz ann Are ;
Daoust penoz eo, ha pe zoare ?
— Den a skiant, den a galon ;
Eet gand ar c’hirri da Roazon ;
Eet da Roazon gand ar c’hirri,
Tennerien out-ho tri-ha-tri ;
Drouk-kinnig [12] Breiz gant-ho, heb zi ;
Hag hen rannet ’tre peb hini.
— Mar ’d eo ho map ar c’hinniger,
He c’hortoz a reot enn-aner :
Pa eet da boeza ann arc’hant,
Fallout a eure tri war gant ;
Ken a lavaraz ar merer ;
— Da benn, gwaz, a rai ann arfer. —
Ha peg enn he glenv en deuz gret,
Ha penn ho map en deuz troc’het.
Hag enn he vleo en deuz kroget,
Hag er skudel neuz hen tolet. —
Ann ozac’h koz dal’ m’he glevaz,
Tost a oa d’ean ken na zemplaz ;
War ar garreg a gouezaz krenn,
Kuzet he zremm gand he vleo gwen ;
He benn ’nn he zorn, o lenva maour :
— Karo, va mab, va mabik paour ! —
Ann ozac’h-meur o vont enn hent,
Gant han war he lerc’h he gerent ;
Ann ozac’h-meur o vont e-biou
E-biou ker-veur Neumenoiou,
— Leveret-hu d’in penn-treizer
Hag hen ma ann otrou er ger.
— Pe ma hen, pe hen ne ma ket,
Doue r’hen dalc’ho e iec’hed ! —
Oa ket peurlavaret he c’her,
P’oa digouet ann otrou er ger.
Digouet er ger euz a hersal,
He chas braz a-rog o fragal ;
Enn he zorn he warek gant-ha,
Hag eur penn-moc’h gwez war he skoa,
Ha fresk-beo ar goad o redek
War he zorn gwenn, demeuz e vek.
— Mad d’hoc’h ! mad d’hoc’h ! meneziz da ;
Ha d’hoc’h, ozac’h meur, da genta.
Petra zo c’hoarvet a neve ?
Petra gen-hoc’h digan-e-me ?
— Deut omp da c’hout hag hen ’z eus reiz ;
Doue enn nenv ha tiern e Breiz.
— Doue ’z euz enn nenv, a gredann,
Ha tiern e Breiz, ma her gellann.
— Ann neb a venn, hennez a c’hall ;
Ann neb a c’hall a gas ar Gall,
A gas ar Gall, a harp e vro,
Hag evit hi ter ha tero !
Kerkouls evit beo ha maro,
Evid on ha va mab Karo,
Va mabik Karo dibennet
Gand ar Gall esgumuniget ;
Dibennet, flour, penn-melen-mell,
Da beurgompeza ar skudel ! —
Hag hen da oela, ken a ieaz
He zaerou beleg he varv glaz,
Ken a lugerne evel gliz
War vleun lili, pa strink ann deiz.
Ann otrou, pa’ n deuz her gwelet,
Toui ru spontuz en deuz gret.
— Me hen toue penn ar gwez-man,
Hag ar zaez a flemmaz anean,
Kent ma gwalc’hinn goad va dorn deo,
Ann bo gwalc’het gouli ar vro ! —
Ann Neumenoiou en deuz gret
Pez na reaz bis tiern e-bed :
Mont gand sier war ann ochou,
Evit dastumi meinigou,
Meinigou da gas da ginnik
Da verer ar roue moalik.
Ann Neumenoiou en deuz gret,
Pez na reaz bis tiern e-bed :
Houarna he varc’h gand arc’hant fin,
Hogen he houarna gin-oc’h-gin.
Ann Neumenoiou en deuz gret
Pez na rai biken tiern e-bed :
Monet da bea ar c’hinnig,
Evit-han da voud pendevik [13].
— Digoret frank persier Roazon,
Ma ’z inn tre er ger war-eon.
Ann Neumenoiou zo aman,
Kirri leunn a arc’hant gant-han.
— Diskennet, otrou, deut enn ti,
Ha list ho kirri er c’hardi,
Ha list ho marc’h gwenn gand ar flec’h,
Ha deut-hu da goania d’ann nec’h.
Deut da goania, ’kent, da walc’hi ;
Korna ’reer ann dour ; klevet-hui ?
— Gwalc’hi rinn, otrou, bremaik,
Pa vezo poezet ar c’hinnig. —
Kenta sac’h a oe digaset,
Hag hen er c’hiz mad liammet,
Kenta sac’h a oe digaset,
Ar poez enn han a oe kavet.
Eilved sac’h a oe digaset,
Kompez ive a oe kavet,
Tride sac’h oe poezet : — Hola !
Hola ! hola ! fallout a ra ! —
Ar merer evel m’her gwelaz,
He zorn war ar zac’h astennaz ;
El liammou a grogaz krenn,
O klask ann tu d’ho dieren.
— Gortoz, gortoz, otrou merer ;
Va c’hleze ho droc’ho e-berr ! —
Oa ked he gomz peurlavaret,
Pa oa he gleze diwennet,
Ha gand penn ar Gall daoubleget
Rez he ziou-skoa skoi en deuz gret,
Ken’ droc’haz kik hag elfeien
Ha sug eur skudel c’hoaz ouspenn.
Ha kouezet er skudel ar penn,
Hag hi kompez mad evelhenn.
Hogen sellet-hu trouz er ger :
— Arz al lazer ! arz al lazer !
Ma kuit ! ma kuit ! keset goulou ;
Deomp timad da heul he roudou !
— Keset goulou ; mad a rafet ;
Du ann noz hag ann hent skornet,
Nemet ma usfec’h ho poutou,
’M euz aon, o tont war va roudou,
Ho poutou ler glaz alaouret ;
Ho skudili na uzot ket,
Ho skudili aour gwech e-bet,
O poeza mein ar Vretoned. —
— Argad ! —
Al Louarn barveg a glip, glip, glip, glip, glip er c’hoad ;
Goa konikled arall-vro ! lemm-dremm he zaoulagad !
Lemm he zent ha skanv he dreid hag he graban ru-goad !
Alan-al-Louarn a glip, glip, glip : argad ! argad !
Ar Vretoned a weliz o lemm’ ho c’hlavier wall,
Naren war higolen Breiz nemed houarnez ar Gall.
Ar Vretoned a weliz o vedi er c’hadir,
Naren gant filsier-strob nemet klezeier-dir ;
Ken-nebeud gwiniz ar vro ken-nebeud hor segal,
Nemet pennou-blouc’h Bro-zaoz ha pennou-blouc’h Bro-c’hall.
Ar Vretoned a weliz o vac’h el leur e louc’h,
Ken a lamme pellennou demeuz ar pennou-blouc’h ;
Ha ne ket gant fustlou prenn a vac’h ar Vretoned,
Nemet gand sparrou houarned ha gand treid ar virc’hed.
Eur iouc’haden a gleviz, iouc’haden ar peur-zorn
Adalek krec’h sant Mikel tre-beteg traon Elorn,
Adalek ti sant Weltas tre-beteg Penn-arbed ;
E pevar c’horn euz a Vreiz beet al Louarn meulet !
Beet kanmeulet al Louarn a amzer-enn-amzer !
Beet koun euz ar ganaouen, beet klemm ouz ar c’haner !
Neb a ganaz ar gan-ma na ganaz eur wech-all,
War zigare, siouaz d’ean ! dideotet gand ar Gall.
Hogen mar ’d eo dideotet n’ed eo ked digalon !
Digalon, mank ken-nebeud o saezi saez ann ton.
Marc’hek Bran a zo bet tizet ;
Hag e kad Kerloan e ma bet.
E kad Kerloan, etal ar mor,
Oe tizet mab bihan Bran-Vor.
Daoust d’hor gonid oe kemeret,
Ha glaz-aleured oe kaset.
Ha glaz-aleuret pa zeuaz,
E-barz eunn tour, hen a welaz :
— Va c’herent a drid hag a iou,
Ha me war va gwele : ah ! iou !
Me garfe kaout eur c’hannader
A zougfe d’am mamm eul lizer. —
Ar c’hannader pa oe kavet,
Ar marc’heg en deuz kemennet :
— Eur gwisk all, va den, a wiski,
Gwisk eur c’hlaskour boed azevri ;
Va bizou ’gemeri ivez ;
Va bizou aour, enn arouez ;
Ha d’am bro dal’ ma tigouezi,
D’am mamm itron he ziskouezi.
Ha mar deu va mamm d’am dasprenn
Kannader, arouezi e gwenn ;
Ha, sioaz d’in, ma na zeu-hi ;
Va faotr, e du ec’h arouezi. —
Pa zigouezaz e bro Leon,
E oa o koania ann itron,
E oa gand he zud, diouc’h ann daol ;
Ann delenourien enn ho roll.
— Nozvad d’e-hoc’h, itron ann ti-man :
Setu bizou aour ho map Bran,
He vizou kouls hag eul lizer :
Bed eo he lenn, he lenn e-berr. —
— Tavit, telenourien ho son ;
Glac’har vraz a zo em c’halon ;
Tavit, telenourien, buhan,
Paket va mab, ne ouienn man !
Ra farder eul lestr d’in fenoz,
Ma treuzin ar mor antronoz ! —
Antronoz, eveuz he wele,
Ann aotrou Bran a c’houlenne :
— Gedour, gedour, d’in livirit,
Lestr-e-bed o tont na welit ?
— Aotrou, marc’hek, na welann-me
Nemed ar mor-braz hag ann ne.
Ann aotrou Bran a c’houlennaz
Gand ar gedour, da greiz-teiz c’hoaz :
— Gedour, gedour, d’in livirit
Lestr e-bed o tont na welit ?
— Otrou marc’hek, na welann tra
Nemed mor-ezned o nija. —
Ann otrou Bran a c’houlennaz
Gand ar gedour da bardaez c’hoaz.
— Gedour, gedour, d’in livirit
Lestr e-bed o tont na welit ? —
Ar gedour-gaou, pa he glevaz,
C’hoarzin-droug out han a reaz :
— Eul lestr a welann-me pell-pell,
Hag hen foetet gand ann avel.
— Na pez’ arouez ? livirit krenn !
Daoust eo hi du, daoust eo hi gwenn ?
— Otrou marc’hek, ’vel ma welann,
Du eo, m’entoue ruz-glaou-tan ! —
Ar marc’hek keaz, pa ’n deuz klevet,
Na mui na ken n’euz lavaret ;
Distroi a reaz he zremm c’hlaz,
Ha gand ann derzien a grenaz.
Hag ann itron a c’houlenne
Gand ar geriz pa zouare.
— Petra nevez a zo ama
Pa glevann ar c’hleier tinsa ? —
Eunn den koz en deuz lavaret
D’ann itron pa’n deuz he c’hlevet :
— Eur ar marc’hek paket oa ama,
Mervel en deuz gret enn noz-ma. —
Oa ked he gomz peurlavaret,
Ann itron d’ann tour zo pignet.
Enn eur redeg, o wela ken,
Dispak-kaer gant-hi he bleo gwenn.
Ken a oa ’r geriz souezet,
Souezet braz oc’h he gwelet,
Gwelet eunn itron zivroad
Oc’h ober kanv hed ar stread.
Ken a lavare peb unan :
— Piou eo houman, hag a-be-bann ? —
Ann itron baour a lavare
Da borzer ann tour, pa errue :
— Digor, digor, primm ann nor d’in !
Ma map ! ma map ! ra he welinn ! —
Pa oa digoret ann nor vraz,
War gorf he map en em strinkaz ;
Hag he vriataat a reaz,
Ha bikenn goude na zavaz.
E meaz ar stourm e Kerloan,
Zo eunn derven a-uz al lan,
Eunn derven, e-leac’h m’argilaz
Ar Zaozon raog dremm Iouen-Vraz,
War ann derven, pa bar al loar,
Bep noz en em zastum adar [14],
Mor-adar du-baill ho fleuniou,
Eul lommig goad war ho fennou.
Gant-ho, eur vranez-goz louet,
Gant-hi eur vran iaouank kevret.
Skuiz ho daou ha gleb ho eskel :
O tont glaz-aleured, ouc’h pell.
Hag ann ezned a gan eur c’han,
Ker kaer, ma tav ar mor ledan.
Ar c’han-ze, ’m eur vouez hi he gan
Nemed ar vranez hag ar vran.
Hag ar Vran en deuz lavaret :
— Kanet, eznedigou, kanet.
Kanet, eznedigou ar vro ;
Pell euz a Vreiz n’oc’h ket maro.
Taget ar iar gand ar falc’hon,
Gand ar gouerez lazet ar c’hon ;
Lazet ar c’hon, gwasket ann dud,
Ann dud paour evel loened mud.
Gwasket ann dud, mac’het ar vro
Gand alouberien aral-vro,
Gand alouberien broiou-C’hall,
Ann Dredennerez oc’h hengial.
Mac’het ar vro, ha savet kroz,
Savet iaouank, ha savet koz ;
War marv eur iar hag eur falc’hon,
Breiz e goad, e tan hag e kaon.
War mene du e gwel Iann mad,
Tregont kouer endro d’ann tan-tad.
Ha Kado-gann, eno gant-he,
War he forc’h houarn a harpe.
— Petra leret-hu potred-iod,
Ha paea ar gwiriou a reot ?
Evid-on-me na baeinn ket !
Gwell a ve gan-in bout krouget !
— Evid-on na rinn ken-neubeut !
Noaz va fotred, va chatal treud ;
Na rinn ket m’entoue ru-glaou-tan,
Saut Kado kerkouls ha Sant-Iann !
— Me, ma danvez a ia da goll,
Da goll a eann enn holl-d’ann-holl ;
Ken na vo ar bloaz achuet,
Vo red d’in mont da glask ma boed.
Da glask ho poed na eot ket,
Eunn tu gan-in ne laran ket ;
Mar ’d eo trouz ha kann a glaskont
Ken na vezo de a geffont !
— Kent ann de keffont trouz ha kann !
Nini hen toue mor ha taran !
Nini hen toue stered ha loar !
Nini hen toue nenv ha douar ! —
Hag hen da gemer eur skod-tan
Ha peb eunn eur skod evel-t-han :
— Enn hent, potred, enn hent breman !
Ha prim etresek Keraran. —
He c’hreg gant-han er penn a-rok,
Gant hi war he skoa zeou eur c’hrog,
Hag hi o kana trema’iee :
— « Timat ! timat! va bugale !
« Ne ket ’vit mont da glask ho boed
Em euz va zregont mab ganet ;
Ne ked evid dougen keuneut,
Oh ! na mein-ben-rez ken-nebeut !
« Ne ked evid dougen ar zamm
E ma int bet ganet gand ho mamm,
Ne ked evit pila lann glaz,
Pila lann kri gand ho zreid noaz ;
« Ne ked ’hend-all evit peuri
Ronsed, chas-red hag evned kri :
Nemed da laza ’r vac’herien,
Em euz-me ganet va mipien ! » —
Ha deuz eunn eil tan d’egile
A eent, hed-ha-hed ar mene :
— Timat ! timat ! boud ! boud ! iou ! iou !
Tan-ru war botred-ar-gwiriou ! —
O tont d’ann traon gand ar mene
Tri mil ha kant a oa anhe ;
Ha pa oant digouet e Langoad,
E oant nao mill enn eur bagad.
Pa oant digouet e Keraran,
E oant tregont mil ha tri c’hant ;
Ha Kado a vennaz neuze :
— Ai’ta ! ama ’nn hani e ! —
N’oa ked he gomz peurlavaret,
Tri-c’hant karrad lann oa kaset
Ha laket tro-war-dro d’ar ger,
Hag ann tan enn hi fol ha ter ;
Eunn tan ken fol, eunn tan ken ter
Ma teuze enn han ar ferc’hier,
Ma strake enn han ann eskern
Evel re zaoned enn ifern.
Ma iudent gant kounnar, enn noz,
Evel bleizi koezet er foz ;
Ha tronoz pa zavaz ann heol,
Oa ’r gwiraerien luduet holl.
Ne oann nemed daouzek vloa pa guitiz ti ma zad,
Pa oann eet gand ma c’hloarek, ma Abalardik mad.
Pa oann-me eet da Naonet gand ma dousik kloarek
Ne ouienn tra, ma Doue, nemed ar brezonek ;
Ne ouienn tra, ma Doue, met laret ma fater,
Pa oann-me plac’hik bihan e ti ma zad er ger.
Hogen breman, disket onn, disket onn mad a-grenn ;
Me oar Galleg ha Latin, me oar skriva ha lenn ;
Ha lenn e levr ann Aviel ha skriva mad ha preek,
Ha sakri ar bara-kann kerkouls ha peb belek ;
Ha miret ouz ar belek da lar he oferen,
Ha skloumo ann alc’houilten e kreiz hag enn daoubenn ;
Me oar kaout ann aour melen, ann aour touez al ludu ;
Hag ann argant touez ann drez, pa ’m euz kavet ann tu :
Me oar mont da giez du, pe da vran, p’am euz c’hoant ;
Pe da botrik ar skod-tan, pe da aerouant ;
Me oar eur zon hag a lak ann nenvou da frailla
Hag ar mor braz da zridal, hag ann douar da grena.
Me oar me kement tra zo er bed-man da c’houiet,
Kement tra zo bet gwechall, kement zo da zonet.
Kentan louzou am euz gret gant ma dousik kloarek,
Oe gand lagad klei eur vran ha kalon eunn tousek ;
Ha gand had ar raden glaz, don ar puns kant goured,
Ha grouiou ann aour-ieoten war ar prad dastumet ;
Dastumet, diskabel-kaer, d’ar goulou-de a-grenn,
Nemed ma iviz gen-in, hag ouspenn dierc’henn.
Kenta ’toliz ma louzou da c’hout hag hen oa mad,
A oe e-kreiz park segal ann otrou ann Abad,
Deuz triouec’h bigouad segal doa hadet ann Abad,
N’en deuz bet da zastumi nemed diou guichennad.
Me ’m euz eunn arc’hig argant er ger e ti ma zad,
Ann hini hen digorfe en defe kalonad ;
Hag enn han teir aer-wiber o c’houri ui aerouant,
Mar deu ma aerouant da vad, neuze vo nec’hamant.
Mar deu ma aerouant da vad, a vo gwall nec’hamant ;
Seiz leo war-dro ac’hannen e teui da deureul tan.
Ne ket gand kik klujiri na kik kevelied,
Gand goad sakr ar re zinam eo int gan-in maget.
Ar c’hentan em boa lahet oa ebarz ar vered,
O vonet d’ar vadiant, hag ar beleg gwisket.
Tre ma oa oet d’ar c’hroaz-hent, e tennez ma boutou,
Hag a iez d’he ziveia, didrouz, war ma lerou.
Mar jommann war ann douar, ha gen-in ma Goulaou,
Mar jommomp war ar bed-man, c’hoaz eur bloavez pe zaou ;
C’hoaz eunn daou pe dri bloavez, ma dous ha me hon daou,
Ni a lakai ar bed-man da drei war he c’henaou. —
— Evesait mad, Loizaik, evesait d’hoc’h ene,
Mar ’d eo ar bed-man d’hoc’h-hu, da Zoue egile. —
Etre parrez Pouldergat ha parrez Plouare,
Ez euz tudjentil iaouang o sevel eunn arme
Evit monet d’ar brezel dindan mab ann Dukez,
Deuz dastumet kalz tud euz a beb korn a Vreiz ;
Evit monet d’ar brezel dreist ar mor, da Vro-zoz.
Me’m euz ma mab Silvestik e ma int ouz he c’hortoz ;
Me’m euz ma mab Silvestik ha n’em euz nemet-han
A ia da heul ar strollad, gand marc’heien ar ban [15].
Eunn noz e oann em gwele, ne oann ket kousket mad,
Me gleve merc’hed Kerlaz a gane son ma mab ;
Ha me sevel em’ c’haonze raktal war ma gwele :
— Otrou Doue ! Silvestik, pelec’h oud-de breme ?
Marteze em oud ouspenn tric’hant leo deuz va zi
Pe tolet barz ar mor braz d’ar pesked da zibri ;
Mar kerez bea chommet gant da vamm ha da dad,
Te vize bet dimezet breman, dimezet mad ;
Te vize bet dimezet hag eureujed timat
D’ar braoa plac’h euz ar vro, Mannaik Pouldergat
Da Vanna da zousik-koant, ha vizez gen-omp-ni
Ha gand da vugaligou ; trouz gant-he ’kreiz ann ti.
Me am euz eur goulmik c’hlaz e kichenik ma dor,
Hag hi e toull ar garrek war benn ar ros e gor ;
Me stago deuz he gouzouk, me stago eul lizer
Gant seiennen va eured, ra zeui ma mab d’ar ger.
— Sav alese, va c’houlmik, sav war da ziou-askel
Da c’hout mar te a nichfe, mar te a nichfe pell ;
Da c’hout mar te a nichfe gwall bell dreist ar mor braz,
Ha ouifez mar ’d eo ma mab, ma mab er buhe c’hoaz ?
Da c’hout mar te a nichfe tre-beteg ann arme,
Ha gasfez euz va mab paour timat kelou dime ?
— Setu koulmik c’hlaz va mamm a gane ’kreiz ar c’hoat,
Me hi gwel erru d’ar gwern, me hi gwell o rezat.
— Eurvad d’hoc’h-hu, Silvestik, eurvad d’hoc’h, ha klevet :
Ama em euz eul lizer zo gan-in d’hoc’h kaset.
— Benn tri bloaz hag eunn devez me erruo da vad,
Benn tri bloaz hag eunn devez gant ma mamm ha ma zad. —
Achuet oa ann daou vloaz, achuet oa ann tri :
— Kenavo d’id, Silvestik, ne n’az gwelinn ket mui ;
Mar kaffenn da eskern paour tolet gand ar mare,
Oh ! me ho dastumefe hag ho briatefe. —
Ne oa ked he c’homz gant-hi, he c’homz peurlavaret,
Pa skoaz eul lestr a Vreiz war ann ot, hen kollet,
Pa skoaz eul lestr a vro penn-da-benn dispennet,
Kollet gant-han he raonnou hag he wernou breet.
Leun a oa a dud varo ; den na ouffe lavar,
Na gout pe geit zo amzer n’en deuz gwelet ann douar.
Ha Silvestik oa eno, hogen na mamm na tad,
Na mignon n’en doa, siouaz ! karet he zaou-lagad !
Endra vinn er brezel lec’h eo red d’in monet,
Da biou e roinn me ma dousik da viret ?
— Digaset-hi d’am zi, va breur-kaer, mar keret
Me hi lakai e kampr gant va zemezeled ;
Me hi lakai e kampr gant va zemezeled,
Pe barz ar zal enor gand ann itronezed.
Enn eunn heveleb poud e vo gret d’he ho boed,
Ouz ann heveleb dol e veint azeet. —
Benn eunn nebeut goude kaer vije da welet
Porz maner ar Faouet leun a zuchentiled ;
Peb kroaz ru war ho skoa, peb marc’h braz, peb banniel,
Evit klask ann otrou da vonet d’ar brezel.
Ne oa ked oet pell-meur er mez demeuz ann ti,
Pa oe laret d’he c’hreg kalz a brezegou kri :
— Diwisket ho prouz-ru, hag unan wenn gwisket,
Red eo monet d’al lann da beuri al loened.
— Ho tigare, va breur ; petra em euz me gret ?
Me ne m’onn bet biskoaz o peuri ann denved.
— Ma n’ em-oc’h bet biskoaz o peuri ann denved,
Aman zo ’ma goaf hir a ziskei d’hoc’h monet. —
Bet eo epad seiz vloa, ne re nemed goela ;
Enn divez ar seiz vloa ’n em lakaz da gana.
Hag eur marc’heg iaouang o tont euz ann arme,
A glevaz eur voez dous kana war ar mene.
— Arz, va floc’hik bihan, krog e brid va marc’h-me :
Me glev eur voez argant kana war ar mene ;
Me glev eur voezik flour war ar mene kana ;
Hiriou a zo seiz vloa hi c’hleviz diveza.
— De-mad a larann d’hoc’h, plac’h iaouang ar mene,
Ha merniet mad hoc’h euz pa ganet ken ge se ?
— Ia, merniet mad em euz, a drugare Doue :
Gand eunn tamm bara zec’h em euz debret ame.
— Leret d’in plac’hik koant o peuri ann denved
Hag hen er maner-ze halfenn bout kemeret.
— O ! ia zur, ma otrou, digemer a geffet
Hag eur marchosi kaer da lakat ho ronsed.
Eur gwele mad a blun ho pezo da gousket
Evel-d-on-me gwechall pa oann gant ma fried ;
Ne gouskenn ket neuze er c’hraou gand al loened,
Nag e skudel ar c’hi ne vize gret ma boed.
— Pelec’h eta, ma merc’h, pelec’h ’ma ho pried,
Pa welann enn ho torn liamm euz ho eured ?
— Ma fried, va otrou, a zo eet d’ann arme ;
Bleo melen hir en doa, melen evel ho re.
— Ma en doa bleo melen kerkouls evel-d-on-me,
Laket evez, va merc’h, na vije me a ve ?
— Ia, me eo ho itron, ho tous hag ho pried,
Ma hano zo, e gwir, itron euz ar Faouet.
— Lezet al loened-ze ma ieffemp d’ar maner,
Mall a zo gan-i-me da erruout er ger.
— Eurvad d’id-de, va breur, eurvad d’id a larann ;
Penoz ia ma fried am boa losket aman ?
— Azeet-hu, va breur kadarn ha koant bepred !
Eet eo da Gemperle gand ann itronezed.
Eet eo da Gemperle elec’h ma zo euret,
Pa zistreio d’ar ger aman a vo kavet.
— Gaou a lerez d’in-me ! rag t’ec’h euz he c’haset
Evel eur glaskerez da beuri al loened ;
Gaou a lerez d’in-me e kreiz da zaoulagad,
Rag e ma dreon ann nour, aze, oc’h huanat.
Tec’h tu-ze gand ar vez ! tec’h kuit, breur milliget !
Karget eo da galon a zroug hag a bec’hed !
Ma na ve ti ma mamm, ma na ve ti ma zad ;
Me lakefe va c’hlenv da ruia gand da c’hoad ! —
Greg iaouang a Zant-Malo, deac’h,
D’he frenestr a oele, d’ann neac’h :
— Sioaz ! sioaz ! me zo tizet !
Va eostik paour a zo lazet !
— Livirit d’in va greg nevez,
Perak ’ta savit kelliez,
Kelliez diouz va c’hostez-me,
E kreiz ann noz, diouz ho kwele,
Diskabel-kaer ha diarc’henn,
Perak ’ta savit evelhenn ?
— Mar zavann, den ker, evel-se,
E kreiz ann noz, diouz va gwele,
Da eo gan-in, setu, gwelet
Al listri braz mont ha donet.
— N’ed eo ket, vad, evid eul lestr,
Az it kelliez d’ar prenestr ;
N’ed eo ked evid al listri,
Nag evid daou nag evit tri ;
N’ed eo ked evid ho gwelet,
Ken-nebeud al loar, ar stered.
Va itronez, d’in livirit,
Da berak bep noz e savit ?
— Sevel a rann da vont da zell
Ouz va bugel enn he gavel.
— N’ed eo ket ken evit sellet,
Sellet ouz eur bugel kousket ;
N’ed eo ket gevier a fell d’e.
Da berak savit evelse ?
— Va denik koz, ma na derez,
Me lavaro ar wirionez :
Eunn eostig a glevann bep noz,
Er jardin war eur bodik-roz ;
Eunn eostik bep noz a glevann ;
Ken ge e kan, ken dous e kan !
Ken dous e kan, ker kaer, ken flour,
Bep noz, bep noz, pa zioul ar mour ! —
Ann aotrou koz dal’m’ he c’hlevaz,
Enn he galoun a brederiaz ;
Ann aotrou koz dalm’ he c’hlevaz,
Enn he galoun a lavaraz :
— Pe mar ma gwir, pe ma ne ket,
Ann eostig a vezo paket ! —
Antronoz-beure, pa zavaz,
Da gaout ar jardinour a eaz.
— Jardinour mad, sentit ouz-in ;
Eunn dra zo a ra glac’har d’in :
E’r garz a zo eunn eostik-noz
Ne ra nemet kana enn noz ;
Hed ann noz ne ra met kana,
Ken e ma ounn dihunet gant-ha.
Mar ’ma paket fenoz gan-id,
Eur gwenneg aour a roinn-me d’id. —
Ar jardinour pa’n deuz klevet ;
Eunn ulmenig en deuz leket,
Hag ann eostig en deuz paket,
Ma d’he aotrou neuz hen kaset.
Hag ann aotrou, pa hen dalc’haz,
Awalc’h he galoun a c’hoarzaz,
Hag he vougaz, hag he daolaz,
War barlen wenn ann itron geaz.
— Dalit, dalit, va greg iaouank ;
Setu aman hoc’h eostik koant :
Me ’m euz hen paket evid hoc’h ;
Me chans, va dous, e plijo d’hoc’h. —
He den iaouank dal’ ma klevaz,
Gand glac’har vraz a lavaraz :
— Setu ma dous ha me tizet ;
Ne hallfomp mui en em welet,
Da sklerder loar, d’ar prenester,
’Vel ma oamp boazet da ober. —
Selaouit holl, bihan ha braz,
Ar barz-baleer eur wech c’hoaz.
Eur werz nevez am euz savet ;
Koz ha iaouank, deuit d’he c’hlevet.
Ann dra-ma pa oa digouezet,
Oann ked daouzek vloaz achuet.
Oann ked daouzek vloaz achuet,
Ha setu m’em zri-ugent eet.
Deui d’am selaou neb a garo,
Da zelaou ar baleer-bro ;
Deui d’am selaou holl, mar keret ;
Benn eur pennad na reot ket.
Teir noz n’am euz kousket banne,
Nag henoz na rinn adarre,
Gant c’houibanou ann aer-wiber,
O c’houibanat war lez ar ster.
Hi lavare dre he c’houiban :
— Setu gan-i-me c’hoaz unan !
Euz ar ger-ma ’m euz bet pevar,
Heb charrat nikun d’ann douar. —
Daou zen iaouang a ziaze
A oe dimezet ann deiz-ze.
Triouec’h kemener a oe bet
D’aoza d’ezhi sae he eured ;
D’aoza d’ezhi sae he eured,
Oa enn hi daouzek a stered ;
Oa enn hi daouzek a stered,
Hag ann heol hag al loar pintet.
Triouec’h kemener d’he gwiska,
Nemet Satan d’he diwiska.
Ann oferen pa oe kanet,
E tistroaz barz ar vered.
O vont tre barz ann iliz,
Oa ker kaer evel bleun eul liz ;
O tont endro trezek dor-zal,
Oa ker vaen hag eunn durzunal.
Setu eunn aotrou braz fichet,
Hag hen penn-da-benn houarneset ;
Hag eunn tok-houarn aour war he benn,
Hag eur paltok ruz war he gein ;
He lagad evel luc’heden,
Dindan he dok-houarn enn he benn ;
Ha gant-han eunn inkane saoz,
Hag hen ken du evel ann noz ;
Eunn inkane, tan diouc’h he dreid,
Evel hini ’nn aotrou marc’hek,
Ann aotrou Piar Izel-vet,
(Bezet gant Doue pardonet !)
— Taolit d’i-me ar plac’h neve,
Da gas da welet d’am zud-me ;
Da gas d’am zud-me da welet ;
Bremaig e vinn distroet. —
Kaer oa gortoz ar plac’h neve,
Ar plac’h nevez na zistroe.
Pa oa sonerien ann ebad
O tont d’ar gear noz-divezad,
Setu ann aotrou braz fichet :
— C’hoari gaer er fest a zo bet ?
— C’hoari gaer awalc’h enn eured,
Med ar plac’h nevez zo kollet.
— Ar plac’h nevez a zo kollet ?
Ha c’hoant vez gan-e-hoc’h d’he gwelet ?
— C’hoant awalc’h hor be d’he gwelet,
Ma n’hor be poan na droug e-bed. —
Oa ked ho c’homz peurlavaret,
Pa oant gand ann aod digouezet ;
Ha gand eul lestr digemeret,
Hag ar mor braz a oa treuzet,
Lenn ann Anken hag ann Eskern,
Ha pa oant e toull ann ifern.
— Setu sonerien hoc’h eured
A zo deut evid ho kwelet.
Petra refac’h d’ann dud vad-ma,
A zo deut d’ho kwelet ama ?
— Dalit seizenen va eured,
Kasit-hi gan-e-hoc’h, mar keret ;
Dalit bizou aour va eured,
Kasit-han d’ar gear d’am fried.
Livirit d’ezhan : « na wel ket,
N’e deuz na c’hoant na droug e-bed. »
Kasit-han d’ar gear d’am fried,
A zo intanv deiz he eured.
Me zo enn eur gador aouret,
O veski mez d’ar re zaonet. —
N’ho doa ket great eur gammed grenn,
Pa glevzont tenn’ eur iouc’hadenn :
— Mil malloz d’e-hoc’h-hu, sonerien ! —
Puns ann ifern oa war he fenn.
Mar defe he seizen miret
Kouls ha bizou aour he eured,
Kouls hag he bizou benniget,
Puns ann ifern oa kounfontet.
Ann neb a ra tri dimizi,
Tri dimizi heb eureuji,
Ez a d’ann ifern da leski,
Ken distak diouz ar baradoz,
Ha ma ’nn delien zeac’h diouz ar roz ;
Ker kuit diouz baradoz Doue,
Ha ma’r skour trouc’het diouz ar gwe.
Braoan merc’h dijentil a oa drema tro-war-dro,
Eur plac’hik triouec’h vloa, Gwennolaik he hano.
Maro ann otro koz he diou c’hoar baour, hag he mamm ;
Maro holl dud he zi, siouaz d’ei ! med he lez-vamm.
True oa he gwelet war dreuzo dor ar maner,
O skuillan daelo dru, hag hi ker reiz ha ker kaer !
O sellet war ar mor, o klask lestr he breur mager,
He holl gonfort er bed, oa he c’hortoz pell amzer ;
O sellet war ar mor, o klask lestr he breur-mager ;
Achuet oa c’houec’h vloa ’ba oa eet kuit deuz ar ger.
— Tec’het tu-hont, ma merc’h, hag it da glask al loened ;
Ne eann ked d’ho magan evit chom aze chouket. —
Diou teir heur kent ann de hi oa dihunet gant hi,
Er goan, da c’houean tan, ha skuban peb korn ann ti ;
Da vont da gerc’hat dour da feunteun-gwer-ar-c’horred,
Gand eur c’hoz-podik toull hag eur zeillik dizeonet.
Ann noz a oa tenval, ann dour oa bet stravillet
Gant karn marc’h eur marc’heg o tistrei deuz a Naoned.
— Iec’hed mad d’hoc’h plac’hik ; ha c’houi a zo dimezet ? —
Ha me iaouang ha sod a respontaz : — N’ouzonn ket.
— Ha c’houi zo dimezet leveret d’in, me ho ped.
— Sal-ho-kraz, otro ker, dimezet c’hoaz n’em onn ket.
— Dalet ma gwalen aour, ha d’ho lez-vamm lavaret
’M oc’h dimet d’eur marc’heg o tistrei euz a Naoned ;
Gwall c’hoari a zo bet, lahet he floc’hik, du-ze ;
Hen tihet he unan er c’hof gand eunn tol kleze ;
Benn teir zun ha tri de, ha pa vo deuet da vad,
E teuio d’ar maner, laouen ha skanv, d’ho kerc’hat. —
Hag hi d’ar ger doc’h-tu, ha sellet ouz ar bizou :
Bizou he breur-mager oa gant-hi enn he zorn deou !
Achuet oa eur zun, ha diou zun, hag ann deirved,
Hag marc’heg iaouank ne oa ket c’hoaz distroet.
— Red eo d’hoc’h dimizi sonjal ’m euz gret em c’halon,
Ha kavet am euz d’hoc’h, ma merc’h, eunn den a feson.
— Sal-ho-kraz, va lez-vamm, ’m euz ker euz a zen e-bed
Med euz ma breur-mager, hag a zo er ger digouet.
Bet am euz digant-han gwalennig aour ma eured,
Ha dont a rei enn-berr laouen ha skanv d’am c’herc’het.
— Gand gwalen hoc’h eured, me ho ped, sarret ho pek,
Pe me dapo eur vaz hag ho tiskoo da breek.
Pe dre gaer, pe dre heg, red a vo d’hoc’h dimizi
Da Jobig Al-loadek, da botrig hor marchosi.
— Da Jobik menargars ! mervel rinn gand ar c’hlac’har !
Ma mamm, ma mammik paour ! mar vez c’hoaz war ann douar !
— It d’en em glemm er porz, klemmit kement ma karfet,
Kaer po ober taillo, benn tri de viot dimezet ! —
Tro mare-ze a iez ar c’hleuzer koz dre ar vro,
Gant-han he gloc’h bihan, o kas kannad ar maro.
— Pedit, eid ann ene zo bet enn otro marc’hek,
Keit eo bet war ar bed eunn den mad ha kalonek,
Ha ma bet gwall tihet er c’hof gand eunn toll kleze,
Enn tu all da Naoned, kreiz eunn emgann braz du-ze.
Warc’hoaz tro ar c’huz heol, e teraouo ann nozvez,
Ha kaset vo goude deuz ann iliz wenn d’he vez. —
— C’houi ia d’ar ger a-bred ! — Ma ’z ann dar ger, oh ! ia de !
— Ne ked achu ar fest, na ken-nebeud ar parde.
— N’onn ked evid herzel grand true am euz out-hi,
O welet ar potr-saoul tal-oc’h-tal gant-hi enn ti.
Endro d’ar plac’hik paour a oele leiz hi c’halon,
Ann holl dud a oele na zoken ’nn otro person ;
E iliz ar barrez, beure ma, ’nn holl a wele,
Re iaouang ha re goz, nemed hi lez-vamm na re.
Seul-vui ar zonerien, tont d’ar maner a zone,
Seul-vui he c’honfortec’h, seul-vui he c’halon ranne.
Kaset oe doc’h ann dol er penn-kentan, da goania,
Ne deuz evet banne na debret eunn tamm bara.
Eet int d’he diwiskan d’he lakat enn he gwele,
Strinket deuz he gwalen, roget he seien neve ;
Ha kuit mez deuz ann ti, diskabel-kaer, da vale.
Lec’h ma eet da guhet den e-bed na oar doare. —
Lahet ann holl c’holo, ha kousket mad tud ann ti ;
Ar plac’hik paour dihun, lec’h-all, ann derzien gant-hi.
— Na piou a zo aze ? — Me, Nola, da vreur-mager.
— Te a zo aze, te ! Te eo, te, ma breurik ker ! —
Hag hi da lamm er mez, ha kuit war lost he varc’h gwenn,
He brec’hig endro d’ean, enn he c’haonze dreon he gein.
— Ni ia buhan, ma breur ! Kant leo hon euz gret me gred !
Plijadur m’euz gen-oud m’am euz-me bet war ar bed.
Pell ma c’hoaz ti da vamm ? me garfe bean digouet.
— Dalc’h mad, ato, ma c’hoar, vo ket pell vimp erruet. —
Ar gaouen a dec’he, o ioual tre, dirag-he,
Kouls hag al loened gwez, gand ann trouz a oa gant-he.
— Da varc’h a zo ker reiz ; da harnez a zo ken skler !
Me gav anoud kresket eunn tamm mad, ma breur mager !
Me gav anoud ken drant ; pellik ma c’hoaz da vaner ?
— Dalc’h mad ato, ma choar ; pelloc’h e tigoueemp er ger.
— Da galon a zo ien, ha da vleo a zo glebet,
Da galon ha da zorn ; me gred e teuz anouet.
— Dalc’h mad ato, ma c’hoar ; setu ni tostik meurbet,
Na glevez ket moez skiltr sonerien drant hon eured ? —
N’oa ked he gomz laret, he varc’h war zao a jomaz,
Ha dridal a reaz, hag a-boez penn c’houirinaz ;
Hag he ’nn eunn enezen, kalz tud enn hi o tansal ;
Potred ha merc’hed koant, dorn ha dorn, enn eur vragal ;
Ha gwe glaz tro-war-dro hi karget a avalo,
Hag ann heol o sevel adreon war ar meneio ;
Hag eur feunteunik skler ’tont d’ann traon gand ar gwazio ;
Anaon oc’h eva, hag o tont adarre beo ;
Mamm Gwennola gant-ho, hag he diou c’hoar war eunn dro.
C’hoari awalc’h eno, sonio ha iouadenno.
Antronoz, d’ar zao heol, merc’hed iaouang a gase
Korf glan Gwennolaik deuz ann iliz wenn d’ar be.
Merc’hik koantig euz a Rohan ;
Chome merc’h nemet hi eunan.
Etre daouzeg ha trizek vloaz,
Da oa d’ezhi kemer eur goaz,
Da oa d’ezhi ober dilen
Tre baroned ha marc’heien,
Tre marc’heien ha baroned
Hag a zeue d’he darempret.
Na blije nekun d’ei anhe.
Med ann otrou baron Vahe,
Ann otrou kastel Trannioli,
Den klog a goste ’nn Itali.
Hennez a blijaz d’he c’halon,
Dre ma oa leal ha gwirion.
Tri bloavez hanter e oa bet
E plijadur ann daou bried ;
Ken oe kaset kannad d’ann holl
Da vont d’ar brezel da zao-heol.
— Pa ’m onn deuz ar goad huella,
Red eo d’in monet da genta.
Arsa ’ta ! kenderv, pa eo red,
D’id a rann karg ouz ma fried,
Ouz ma fried, ouz ma mab ker,
Kloarek mad, pez out-ho preder. —
Tronoz-vintin, pa ee kuit,
Marc’het mad, sternet, hag iskuit ;
Chetu ann itron, o welo,
O tiskenn gand ar pazenno :
O tont d’ann traon gand he c’hredur,
A hirvoude ann itron fur.
Enn he vete pa oa digouet,
Krog e penn he c’hlin e deuz gret,
E penn he c’hlin e deuz kroget,
Gand he daelou deuz hen glebet.
— Va otrou ker, ha ! me ho ped,
Enn han Doue ! n’am lezit ket ! —
Ann otrou, gand true out-hi,
A astennaz he zorn d’ezhi ;
Ha d’ann nec’h en deuz hi savet,
Hag enn he rog neuz hi laket ;
War he varc’h neuz hi azeet,
Hag he briatat en deuz gret.
— Jannedik kez, tao az oelo,
Evid eur bloa vinn deut endro. —
Hag he vap en deuz kemeret
Diwar barlenn he zous pried ;
Tre he ziou-vrec’h he gemeraz,
Hag out-han ker kaer a zellaz :
— Ne ket, ma mab, pa vi enn oad
A zi d’ar brezel gand da dad ? —
Pa oa vont ’mez deuz ar porz,
Braz ha bihan a grie fors,
Bihan ha braz holl a wele ;
Nemed ar c’hloareg, hen na ree.
Ar c’hloarek trubard lavare
D’ann itron iaouang, eur beure :
Chetu ar bloavez achuet,
Kerkouls hag ar brezel, me gred ;
Chetu achuet ar brezel,
Ha na zistro ked d’ar c’hastel.
Leveret d’in, va c’hoar itron,
Pez a vad a venn ho kalon ?
Daoust hag eo deut ar c’hiz nevez,
Beo ann ozac’h, chom intanvez ?
— Ser da vek, kioarek milliget !
Leun eo da galon a bec’hed ;
Mar ve ma fried barz ann ti,
E dorfe d’id da izili. —
Ar c’hloarek pa’n deuz hi c’hlevet,
D’ar chas-si e-kuz ma eet,
Ki-red ann otrou neuz kavet,
He gouzoug en deuz kontellet.
Ha goude m’en deuz hen lazet,
Gand he wad en deveuz skrivet,
Skrivet en deveuz lizeriou
Da gas d’ann arme d’ann otrou :
Hag el lizeriou oa merket :
« Ho kreg, otrou ker, zo nec’het,
« Ho kregig gez zo gwall nec’het,
Enn abek d’eur reuz zo c’hoarvet :
« Da hersal ann heiez ’ma bet,
Hag ho ki-red-gial zo kreouet. »
Ar baron en deuz askrivet
D’al lizer, pa ’n deuz hen lennet :
« Laret d’am greg ket kemer nec’h,
Ni hon euz argant awalec’h ;
« Mar ma maro va c’hi-red-gial,
O tont d’ar ger, me brenno ’nn all ;
« Met na heuli re ann heiez,
Gand aon rag helourien direiz. »
Monet eure ar c’hloarek fall
Da ved ann itron eur wech-all :
— Koll a ret, itron, ho kened,
O welo noz-de ’vel ma ret.
— Me na rann fors gand va gened,
Pa na zeu endro, va fried.
— Pa na zeu ho pried endro,
Me chans, eo dimet pe maro.
E bro sao-heol zo merc’hed koant,
Hag ouspenn ho deuz kalz ’argant.
E bro sao-heol a zo brezel ;
Eleiz, siouaz ! a renk mervel.
Mar ma dimet, milliget-han,
Mar ma maro, ankouait-han.
— Mar ma dimet, me a varvo,
Me a varvo, mar ma maro.
— Ar bank enn tan na laker ket,
Dre ma ve ann alc’houe kollet ;
Eunn alc’houe neo, war va mennoz,
Zo gwell eged eunn alc’houe koz.
— Tec’h tu-ze, kloarek reuzeudik,
Goret e da deod gand traou-lik. —
Ar c’hloareg evel m’he c’hlevaz,
D’ar marchosi e-kuz a eaz,
Marc’h ann otrou en deuz kavet,
Kaeran oa er vro hed-da-hed :
Gwenn evel vi ha flouroc’h c’hoaz ;
Prim evel evn, ha kas-digas ;
Ha biskoaz ieoten na beuraz
Nemet lann-bill ha segal glaz.
Ar c’hloarek pa ’n deuz arvestet,
He c’hour-glen ’nn he vrusk neuz plantet ;
Ha goude ma’n deuz hen pilet,
D’ar baron en deveuz skrivet :
« C’hoarvet eo eur reuz all er ger,
(Na deret ket, va otrou ker)
« O tont euz eur fest-noz d’ar ger,
Torret gant ho marc’h he ziou-sker. »
Ar baron en deuz askrivet :
« Ha gwir eo ve ma marc’h lazet !
« Lazet va marc’h ! kreouet va c’hi !
Kenderv kloareg, aliet-hi !
« Alken, ne ket red ober trouz,
Nemet mont mui d’ar festou-nouz ;
« Ne ked hebken diou-sker ronsed.
Torri priejou a ve gret. »
A-benn eur pennad goude-ze,
Teuaz ar c’hloareg adarre :
— Ouz-in, itron, a zentefec’h,
Pe brema raktal e varfec’h !
— Gwell eo gan-in mil gwech mervel
’Vid ober eur pec’het marvel. —
Ar c’hloarek lik, pa he c’hlevaz,
Gand ar gounnar a zridallaz :
He c’hour-glen en deuz diwennet,
Ha gant-hi en deuz hen bannet ;
Met he el gwenn hi diwallaz,
Ha gand ar voger e skoaz ;
Hag ann itron gez d’en em dec’h ;
Ha da brenna ’nn or war he lerc’h.
Ha hen da zastum he c’hour-gleon,
Ken diboel evel eur c’hi klaon ;
Hag hen d’ann traon gand ann diri
Ha daou ha daou ha tri ha tri ;
Ha tre e kambr ar vagerez ;
Ar bugel enn hi kousket ez :
Enn hi he unan ar bugel,
Eur vrec’h e-mez euz he gavel,
He vrec’hig istribil a-grenn,
Hag he vrec’h all dindan he benn ;
Hag he galonik dizolo.....
Siouaz ! mamm baour, c’hui a welo !
Ha goude d’ann nec’h e pignaz,
Hag e du ha ru e skrivaz,
Skrivaz kena-ken d’ann otrou :
« Hastit ! hastit da zont endrou ;
« Hastit, otrou, da zont d’ar ger
Da lakat reiz enn ho maner ;
« Lazet ho ki, hag ho marc’h glaz,
Ne ked aze ra d’in-me was,
« Ne ked aze raio d’hoc’h was :
Lazet ho pugelik, siouaz !
« Ar wiz-vraz e deuz hen debret
Keit ha m’oa er bal ho pried,
« Er bal gand he dous meliner
A blant eur rozen er maner. »
Pa erruaz al lizer gant-han,
Oa o tonet deuz ann emgann,
Oa o tonet trezeg he vrou ;
C’hoari-gaer gand ann drompillou.
Tra ma oa o lenn al lizer,
Teue ar baron ter-oc’h-ter ;
Ha pa oa al lizer lennet,
Tre he zaouarn deuz hen flastret,
Ha gand he zent deuz hen roget,
Ha gant treid he varc’h mac’hellet.
— Prim ! trezek Breiz ; primoc’h-ta, floc’h !
Pe me blanto va goaf enn hoc’h ! —
Ann otrou er ger pa erruaz,
Tri zol war ann nor-borz a reaz,
War ann nor-borz a reaz tri zol,
Ken a lakaz da grena ’nn holl.
Ar c’hloareg evel ma klevaz,
Da zigor ann nor a redaz :
— Petra ta, kloarek miliget,
M’boa ked roet d’id karg ma fried ! —
Ha planta he c’hoaf enn he vek,
Ma teuaz dre he choug ar bek.
Hag hen d’ann nec’h gand ann diri,
Ha tre e-barz kampr he hini,
Ha kent ma hellaz lavar ger,
Gand he glenv he zreuzaz e-berr.
— Otrou belek, d’in leveret,
Er c’hastel petra peuz gwelet.
— Me am euz gwelet eur c’hlac’har
Mar zo bet biskoaz war ann douar ;
Gwelet eur verzerez am euz,
Hag he merzener ’vont gand keuz.
— Otrou belek, d’in leveret,
Er c’hroaz-hent petra peuz gwelet ?
— Eur c’hagn a weliz dizolo,
Ha chas ha brini war he zro.
— Petra peuz gwelet er vered,
Da sklerder al loar, ar stered ?
— Eunn itron wenn enn he c’haonze
A weliz war eur be neve,
Eur mabik koant war he barlen,
Toullet dreuz-didreuz he gerc’hen,
A goste deou eur c’hi-red gial,
Eur marc’h gwen-kann, a goste all :
Ann eil he c’houzouk kontellet,
Egile treuzet he vruched ;
Hag ho fennou a astennent,
Hag he daouarn flour a lippent ;
Hag hi a-ioul-vad, tro-e-tro,
A ree allazik d’ezho.
Hag he map, dre van gwarizi,
A ree allazik d’ezhi ;
Ken a eaz al loar da guhet,
Ha netra mui n’am euz gwelet ;
Nemet klevet ann estik-noz
A gane gwerz ar baradoz.
Krena rann em’izeli, krena gand ar c’halc’har,
O welet ar gwalleuriou a sko gand ann douar.
O sonjal d’ann tol heuzuz, zo neve c’hoarvezet
War-dro ar ger a Gemper, eur bloa zo tremenet.
Katelik Moal, gand ann hent, o lavar he chaplat,
Digouet gant-hi tri manac’h hag he harneset mad ;
Hag he war ho c’hezek braz harneset a bep-tu,
Digouet gant-hi, kreiz ann hent, digouet tri manac’h ru.
— Deut gen-omp d’al lean-di, deut gen-omp plac’hik koant,
Eno na vanko d’hoc’h-hu nag aour, vad, nag argant.
— Sal-ho-kras, va otrounez, gen-hoc’h na inn ket me,
Aon em euz deuz ho kleze, zo ’stribil d’ho koste.
— Deut gen-omp-ni, plac’h iaouank, na pezo droug-ebed.
— Na inn ket, va otrounez, gwall draou a ve klevet !
— Gwall draou awalc’h ve klevet gand ann dud milliget ;
Mil malloz d’ar gwall deodou, da gement zo er bed !
Deut gen-omp-ni plac’h iaouank, peuz ker kaout aon ebed.
— Na inn ket fe, gen-hoc’h-hu ; gwell ve din bout devet !
— Deut gan-omp d’al lean-di, ni ho lako ’nn ho ez.
— Na inn-ked d’al lean-di, gwell eo d’in chom e mez ;
Bet zo bet enn han, glevann, seiz plac’h diwar ar mez,
Seiz plac’h koant da zimizi, ha n’int ked dont e mez.
— Mar zo bet enn han seiz plac’h, c’hui a vo ann eizved ! —
Hag he d’he zol war ho marc’h, hag he kuit enn eur red ;
Hag he kuit trezeg ho c’her, hag he kuit enn eur pred,
Ar plac’h a-dreuz war ar marc’h, he bek d’ezhi mouget.
Hag a-benn seiz pe eiz miz, pe ’nn dra bennag goude,
He a oe souezet braz barz aun abati-ze ;
Hag a-benn seiz pe eiz-miz pe ’nn dra bennag goude :
— Petra raimp-ni, va breudeur, deuz ar plac’h-ma breme ?
— Boutomp hi ’nn ennn toull douar. — Gwell ve dindan ar groaz.
— Gwell ve c’hoaz mar ve laket dindan ann oter vraz.
— Na damp henoaz d’he laket dindan ann oter vraz
Elec’h na zeuio nikun diouz he c’herent d’he c’hlask. —
Tro mare sarraz ann de, ann env holl da frailla !
Glao hag avel ha grizil, ha tanfoeltr ar gwalla !
Hogen eur paourkez marc’heg, ha glebet he zillad,
Oa vale divezad, ar glao oc’h he bilat ;
O vale dre-ze o klask enn tu bennag eunn ti,
Hag hen dont da zigouezout, gand iliz ’nn abatti.
Hag hen monet da zelet etre toull ann alc’houe,
Ha gwelet eur goulouig a oa c’houeet aze ;
Hag ann tri manac’h a-gleiz, o toulla ’nn oter vraz,
Hag ar plac’h war he c’hoste, staget hi zreidik-noaz.
Ar plac’hik paour a glemme, goulenne fors true :
— Losket gan-in, va buhe, otrounez, han Doue !
Otrounez enn han Doue, losket d’in va buhe,
Me a valo deuz ann noz ha guho deuz ann de. —
Ken a varvaz ar goulou, eur boutadik goude,
Hag hen da jom toull ann or, heb fichal, spontet tre.
Ken a glevaz ar plac’hig, enn he be o tamant :
— Me garfe d’am c’hrouadur oleo ha vadihiant ;
Ha goude ar groaz-n-oen evid-onn ma unan,
Ha mervel a rinn laouen a galon vad breman.
— Otrou eskop a Gerne, dihunet, dihunet ;
C’hui zo aze ’nn ho kwele war ar blun blod kousket ;
C’hui zo aze ’nn ho kwele, war a blun blod meurbed,
Hag eur plac’hig o tamant ’nn eun toull douar kaled,
O c’houlenn d’he c’hrouadur oleo ha vadihiant,
Ha goude ar groaz-n-oen evit hi he unan. —
Toullet oa ann oter vraz, dre urz ann otrou kont,
Ha tennet mez ar plac’h paour, ann eskop o tigont ;
Ha tennet ar plac’hik paour emez deuz ann toull don,
Gant-hi he mabik bihan, kousket war he c’halon ;
Debret e doa he diou-vrec’h, didammet he diou-vron,
Didammet he diou-vron wenn bete toull he c’halon.
Hag ann otrou ann eskop, pa welaz kement se,
N’em strinkaz war he zaoulin, da wela war ar be.
Teir, noz tri de a chomaz etouez ann douar ien,
Gwisket gant-han eur ze reun hag he dreid dierc’hen.
Hag a-benn ann deirved noz, ann holl venec’h eno,
Teuz da fichal ar bugel, etre ann diou c’houlo,
Da zigor he zaoulagad, da gerset war eunn dro,
Kerset d’ann tri manac’h ru : — Ann tri ma ’nn hani-eo ! —
Enn tan ema int bet devet, hag enn avel gwentet ;
Ho c’horf laket da zamant, enn abek d’ho zorfed.
Petra a ia gad ar mene ?
Eur rumm meod du gredann e ;
— Eur rumm meod du n’ed eo ket ;
Soudarded, ne lavarann ket,
Soudarded a vro-C’hall o tont
Da lakat seziz war Henbont. —
Pa oa ann dukez war vale,
Ar c’hleier e ker a vralle ;
Pa oa war he falafrez gwenn,
Gat hi he map war he barlen ;
Pa oa ann dukez o wale
Ar re Henbont holl a ioue :
— Doue skor ar mab hag ar vamm,
Ha ro d’ar C’hallaoued estlamm ! —
Pa oa ar bale achuet,
Ar re Bro-C’hall a oa klevet :
— Paket vo breman enn ho c’heo,
Ann heiez hag he c’harvik beo,
Karkaniou aour zo evit he,
D’ho staga ’nn eil deuz egile. —
Jannedik-flamm a responte,
Demeuz beg ann toural, neuze :
— Ne ked ann heiez vo paket,
Ar c’hoz-bleiz ne lavarann ket.
Ma en deuz henoaz anoued,
He doull d’ezhan a vo tommet. —
Oa ket peurlavaret he ger,
Pa oa deut d’ann traon, hag hi ter ;
Hag eur c’horfkenn-houarn a wiskaz,
Hag eunn tok-houarn du a lakaz ;
Hag eur glenv dir lemm a dapaz,
Ha tri c’hant den a zibabaz,
Hag, eur skod-lan ru enn he dorn,
A ez mez ar ger dre eur c’horn.
Re Bro-C’hall laouen a gane,
Ouz ann dol azeet neuze ;
Gwasket enn ho zinellou klouz,
Re Bro-C’hall a gane enn nouz.
’Vel ma glevet, pell ac’hano,
Eur vouez espar o tiskano :
« Meur a hini a c’hoarz henoaz,
A oelo kent ha benn arc’hoaz ;
« Meur a hini zebr bara gwenn,
A zebro douar du ha ien.
« Meur a hini a skuill gwin ru,
A zkuillo bremaik goad dru.
« Meur a hini a rei ludu,
A c’hoari ’vad he zen doc’htu. »
Meur a hini stoue he dal
War bordig ann dol, meo dal,
Ha pa oa losket eur glemvan !
— Ann tan ! potred, ann tan ! ann tan !
Ann tan ! ann tan ! tec’homp, potred !
Jannedik-flamm deuz han laket ! —
Jannedik-flamm zo ann teran
A zo enn douar, a gredann ;
Laket e doa Jannedik-flamm
Ann tan e pevar korn ar c’hamp ;
Ken a oa ar flammou gwentet,
Hag ann noz du sklerijennet ;
Kouls hag ann dinellou devet,
Kouls hag ar C’halloued rostet,
Ha tri mil anhe luduet,
Ha nemet kant ne oa chomet.
Ha Jannedik-flamm a c’hoarze,
Toull he fenestr, ar mintin-ze,
War ar mez pe defa sellet,
O welet ar c’hamp distrujet,
Ha mouged euz ann dinellou,
Luduet holl e bernigou.
Ha Jannedik-flamm a c’hoarze :
— Pebez maradek, ma Doue !
Ma Doue ! pebez maradek !
Evid eur greun ni hor bo dek !
Gwir a laret amzer gwech-all :
« N’euz netra kouls hag eskern gall,
Kouls hag eskern Gall burzunet,
Da lakat da zevel ann ed. »
Ar miz meurs, gand he vorzoliou,
A zeu da skei war hon noriou ;
Ar gwe a bleg gant glao a-buill ;
Ann doen a strakl gand ar grizil.
Hogen ne ked he vorzoliou
Hebken, a sko war hon noriou ;
N’ed eo ked ar grizil hebken
A lak da strakal ann doen ;
N’ed eo ket hebken ar grizil ;
Ne ked ar glao a zarc’h a-buill ;
Gwasoc’h eged avel ha glao
Ar Zaozon fall ann hini-eo !
— Otrou sant Kado, hor paeron,
Roit-hu d’eomp-ni nerz ha kalon.
Ma c’honeimp, hiriou ann deiz,
War enebourien euz a Vreiz.
Mar deomp-ni d’ar ger war hor c’hiz,
Ni a roi d’hoc’h-hu eur gouriz,
Hag eur jupen aour, hag eur glenv,
Hag eur vaniel c’hlaz liou ann env ;
Ma laro ann dud, o sellet,
Otrou sant Kado benniget :
« Kouls e’r baroz hag enn douar,
Sant Kado n’en deuz ked he bar ! —
— Lavar d’i-me, lavar d’i-me,
Pet zo anhe, va floc’hik-me ?
— Pet zo anhe leverinn d’hec’h :
Unan, daou, tri, pevar, pemp, c’houec’h ;
Pet zo anhe leverinn d’hec’h :
Pet zo anhe, otrou : pemp, c’houec’h,
Seiz, eiz, nao, dek, unnek, daouzek,
Trizek, pevarzek ha pemzek.
Pemzek ! ha lod all c’hoaz war lerc’h :
Unan, daou, tri, pevar, pemp, c’houec’h
Seiz, eiz, nao, dek, unnek, daouzek,
Trizek, pevarzek ha pemzek.
— Mar ’d int tregont kouls evel-d-omp,
Arog ! potred, ha bec’h war-n-omp !
Prim d’ho c’hezek gand ar skoursal !
Na zebfont ken glaz hor segal ! —
Ker buhan a gouee ann toliou
Ha morzoliou war anneoiou ;
Ker koevet a rede ar goad
Hag ar waz goude ar barrat ;
Ha ken didammet ann harnez
Egal pillennou ar paourkez ;
Ha klemm ar varc’heien er c’hloaz,
Ker rust eget mouez ar mor braz.
Pennbroc’h a lavare neuze
Da Dinteniak, pa dostae ;
— Dall tol ma goaf mad, Tinteniak ;
Daoust hag eo hen eur gorsen wak ?
— Pez a vo gwag, e-berr amzer :
Pouden da benn, va mignon kaer ;
Meur a vran a skrapai enn han
Ha bekai boeden anezhan. —
Oa ked he gomz peurachuet,
Eunn tol morzol d’ean en deuz roet,
Ken a flastraz, ’vel eur melc’honen,
He dok-houarn kerkouls heg he benn.
Ha Kerarreiz, dal’ m’her gwelaz,
A skign he galon a c’hoarzaz :
— Mar chomfent holl, evel heman,
Gonid e rafent ar vro-man. —
— Ped anhe zo maro, floc’h mad ?
— Ne welan tra gand poultr ha goad.
— Ped anhe zo maro, floc’hik ?
— Setu pemp, c’houec’h, seiz, maro-mik. —
Adalek goulouig ann de,
En em gannont bete kreiste ;
Adalek kreiste bete noz,
En em gannont eneb ar Zaoz.
Ha ’nn otrou Robart lavaraz ;
— Sec’hed am euz, ia sec’hed braz !
Ken a droc’haz out-han Ar-C’hoad :
— Mar ’t euz sec’hed, potr ev da c’hoad !
Ha Robart, pa’n deuz he glevet,
Gand ar vez tec’hi en deuz gret,
Ha war ar Zaozon e ma kouet,
Ha pemp anhe en deuz lazet.
— Lavar d’i-me, lavar d’i-me,
Pet zo anhe c’hoaz, va floc’h-me ?
— Otrou, lavaret a rinn d’hec’h :
— Unan, daou, tri, pevar, pemp, c’houec’h.
— Ar re-man a vo losket beo,
Ha kant gwenneg aour a beo,
Kant gwenneg aour-flamm, peb unan,
Abeg da vijou ar vro-man. —
Kar d’ar Vretoned na vize,
E ker Joslin neb na ioue,
O welet hor re ’tont endrou,
Bleun banal ouz ho zok-houarnou ;
Na vije kar d’ar Vretoned,
Na d’ar zent a Vreiz keneubed,
Neb na veule ket sant Kado,
Paeron brezelourien ar vro ;
Neb n’estlamme, neb na ioue,
Neb na veule, neb na gane :
« Kouls er baroz hag enn douar,
Sant Kado n’en deuz ked he bar ! »
Ann deliou ’zigor enn dero
Kent evid digeri er fao ;
Bleiz a c’hed ann taro…
— Osa ! skes ! skes !
Osa ! skes ! skes ! —
Bleiz a c’hed ann taro ;
Deuz dek mervel a rai nao.
Iann ann tarv, ha Guillaou ar bleiz
A zo daou gillen, war va feiz :
Laou enn od zo’ c’hedal,
— Osa ! skes ! skes ! etc.
Iannig o tont o neuial.
— Mar bevin fresk eo a glasket ;
Evid ann de na pezo ket :
Med kerniel hir lemmet,
— Osa ! skes ! skes !
D’ho tivouella, mar keret. —
Katellik fur, ann erminik
A c’hoarze a-rez he zoullik :
— Sellet peger soublik
— Osa ! skes ! skes !
C’hoari Guillaou penn-toullik.
Guilaou penn-toullig a c’hoari,
Paourik ! war vegik kerniel kri.
Me gave d’in oa gwell…
— Osa ! skes ! skes !
Gwell da zent ’vid he gerniel. —
Iann ia d’ann traon, Iann ia d’ann nec’h :
— Ai-ta ! dao, Guillaou, war he lerc’h !
Difreiz vi evit-han,
— Osa ! skes ! skes !
Skuiz eo, kamm eo ; te zo skan !
— Skuizet awalc’h e ma gan-in ;
Bremaig he reisionninn !
— Ao ! ao ! Iann-ar zaoz, tec’h !
— Osa ! skes ! skes !
Ma ann diaol braz war da lerc’h ! —
Prajou ho deuz-int tremenet,
Poazi ar geod hi ho deuz gret ;
Parkou deuz-int treuzet,
— Osa ! skes ! skes !
Na c’hreunio na kerc’h nag ed.
Na vronzo gwe el liorzao ;
Pikouz ar blun, ’vel gand ar glao.
Me garfe, ’m gwirione,
— Osa ! skes ! skes !
Osa ! skes ! skes !
Me garfe, ’m gwirione,
’N em dagfent ’nn eil egile !
Pa oann er ster gant va dillad,
Me gleve ’nn evn-glot huanat.
— Tinaik mad, ne ouzoc’h ket ?
D’ar baron Jaouioz oc’h gwerzet.
— Gwir e ma mamm pez ’m euz klevet ?
Ha da Jaouioz kouz onn gwerzet ?
— Ma merc’hik paour, ne ouzonn ket ;
Digant ho tad her goulennet.
— Ma zadik, d’in-me leveret,
Ha da Loeiz Jaouioz onn gwerzet ?
— Ma merc’hik ker, ne ouzonn ket ;
Digand ho preur her goulennet.
— Ma breur Lannik, d’in leveret,
Ha d’ann otrou-ze m’onn gwerzet ?
— Ia ! d’ar baron c’hui zo gwerzet,
Ha mont kuit timad a zo red ;
Ha mont kuit heb-dale zo red ;
Ho pae zo digemeret :
Hanter kant skoed enn arc’hant gwenn,
Ha kemed-all enn aour melen.
— Ma mammik, d’in-me leveret,
Pe re dillad a vo gwisket ?
Va brouz ru, pe va brouz gloan wenn,
Hag e deuz gret va c’hoar Elen ?
Va brouzik wenn, pe va brouz ru
Ha va c’horkennik voulouz du ?
— Gwisket ann dillad a gerfet,
Va merc’h, kement-se na vern ket :
Eur marc’h du zo e toull ann or,
O c’hortoz ann noz da zigor,
O c’hortoz da zigor ann noz ;
Eur marc’h sternet oc’h ho kortoz. —
Pell euz ar ger ne oa ked eet,
Pa glevaz ar c’hleier sonet.
Neuze n’em lakaz da wela :
— Kenavo d’id santez Anna ;
Kenavo d’hoc’h kleier va bro,
Kleier va farez, kenavo ! —
Pa dremenaz lenn ann Anken,
Tud varo welaz, eur vanden ;
Gwelaz tud varo, eur vanden,
E lestrigou, gwisket e gwenn ;
Gwelaz tud varo kena-ken ;
Rez he c’halon strake he dent.
Pa dremenaz traoniou ar Goad,
Ho gwelaz d’he heul o lampat ;
Kemend e devoa kalonad,
Ken a zarraz he daou-lagad :
Kemend e devoa kalonad,
Ken a gollaz he skiand-vad.
— Tapet eur gador, hag azeet,
O c’hortoz vo dare ar boet. —
Ann otrou oa e tal ann tan,
Hag hen ken du evel eur vran,
He varo hag he vleo gwenn-kann,
He zaou-lagad ’vel daou skod-tan.
— Setu ama eur femelen
E ma onn pell-zo oc’h hi goulenn !
Deomp-ni, va merc’h, war ma brizou,
Deomp-ni da ober va rannou.
A gambr e kambr deut-hu, va c’hoant,
Da gonta ’nn aour hag ann argant.
— Gwell ve d’in bout e ti va mamm,
Da gonta’r sklop da dol enn tan.
— Deut-hu gan-in d’ann traon d’ar zel,
Da danva gwin ker c’houeg ha mel.
— Gwell ve d’in eva dour ar prad
Demeuz a ev ronsed va zad.
— Deut-hu gan-in a stal da stal
Da brena’r pawisk da vragal.
— Gwell ve d’in eur vroz liennet,
Mar va mamm e defe he gret.
— Deomp-ni brema d’ar vestiri
Klask brodou da lakat enn hi.
— Gwell ve d’in ann nahenen wenn
A c’hourie d’in va c’hoar Elen.
— Hervez ar c’homzou a leret,
Aoun am euz n’am c’haret ket.
Me gar ve bet eur gor em zeod,
Enn amzer e m’onn bet ker sod,
’M onn bet ker sod euz da brena,
Pa n’em frealzez gant netra. —
— Diwar ho nic’h, evnigou kez ;
Me ho ped da zelaou va moez :
C’hui ia d’ar ger, me na eann ket ;
C’hui zo laouen, me glac’haret.
Va gourc’hemennou a refet
D’am holl vroiz, pa ho gwelfet ;
D’ar vammik e deuz va ganet,
Ha d’ann tad en deuz va maget ;
D’ar vammik e deuz va ganet,
D’ar belek koz deuz va badeet.
Kenavo d’ann holl a larfet,
Ha d’am breur e ma pardonet. —
Eunn daou pe dri miz goude-ze,
A oa he zud enn ho gwele,
En ho gwele, ha kousket dous,
Endro demeuz a hanter-nouz.
Na diabarz na mez, neb trouz :
Toull ann or klevzont eur voez dous ;
— Va zad, va mamm, enn han Doue,
Laket pedi evid on-me ;
Pedet ive, ha gret va c’hanv :
Edi ho merc’h war ar vaz-kanv. —
Ann heol a bar, ann deiz a darz,
Gliz a luc’h war spern-gwenn ar c’harz ;
Garz huel Traongof ar ger vraz,
Elec’h zo Saozon o ren c’hoaz.
Gliz a luc’h war vleun ar spernen ;
Ann heol, pa wel, a guz he benn.
Gliz ann nenv n’ed eo ked, a-vad :
N’ed eo ken nemet gliz ar goad ;
Goad glan skuillet gand Rogerson,
Gwasan mab saoz a zo enn traon.
— Mac’haridik, va merc’hik koant,
C’hui zo buhan, ha c’houi zo drant,
C’hui zavo warc’hoaz beure-mad,
Da gas lez d’ann dud zo’ varat.
— Va mammik mad, ma am c’haret,
D’ar varadek n’am c’haset ket,
N’am c’haset ked d’ar varadek :
C’hui lakai ann dud da zroug-preek.
Laket da vont va c’hoar hena,
Pe va c’hoar vihan Franseza ;
Va mammik mad, ha me ho ped !
Gand Rogerson em onn spiet.
— Be spiet gand neb a garo,
C’hui zo pedet : c’hui a ielo ;
Sevel a reot kent hag ann de :
Ann otrou vo enn he wele. —
Mac’haridig a lavare
D’he zad ha d’he mamm, er beure ;
Enn he foudad lez pa groge,
Mac’haridig a lavare :
— Kenavo, mamm, kenavo, tad,
N’ho kwelo mui va daou-lagad ;
Kenavo d’hoch va c’hoar hena,
Ha d’hoch va c’hoarik Franseza. —
Hogen, pa oa ar plac’hik mad
O vont d’ar park e-biou ar c’hoat,
Mistr ha mibin ha diarc’henn,
Gand he foudad lez war he fenn ;
Rogerson, deuz tour ar c’hastel,
Hi gwelaz o tont euz a bell :
— Dihun, va floc’h, ha sav timad,
Ma iemp-ni da hersal eur c’had,
Da hersal eur c’hadik penn-gwenn,
Gand eur podad lez war he fenn. —
Pa ee ar plac’h e-biou ann doz,
Oa ann otro oc’h he gortoz.
Oc’h he gortoz e-tal ar pont,
Ken a lammaz-hi gand ar spont,
Gand ar spont p’e deuz hen gwelet,
Hag he fodad lez oa skuillet.
Ar plac’hik paour, dal’ ma welaz,
Da oela dru en em lakaz :
— Tevet, ma c’hoar, na oelet ket,
Eur poudad all a vo roet ;
Tostait, ha deomp-ni da leinan,
Keid ha ma vezor d’he ozan.
— Otro kaer, ho trugarekat,
Leinet am euz, ha leinet mad.
— Na deut-hu neuze d’ar jardin,
Deut-hu da gutuill louzou-fin ;
Deut da gutuill eur garlantez,
Da lakat war ho poudad lez.
— Na zougann ked a voukedo,
Evid ar bloaz am euz kanvo.
— Deut-hu neuze d’al liorzaou,
Deut da zibri sivi ru-glaou.
Da zibri sivi na inn ket ;
Dindan ann dellio zo aered.
Me glev ar iou er varadek ;
Hi a lavar onn lezirek.
Hi a c’houl pelec’h onn chomet
Gand va fodadik lez kaoulet.
— Bremaik c’houi a ielo ’mez ;
Pa vo pare ho poudad lez.
Mac’haridig, ’m eer war he lerc’h ;
Deomp-ni da welet d’al lez-lec’h. —
Tre’barz ar c’hastel pa int eet,
Ar plac’hig e deuz dridalet.
Ar plac’hik paour ker gwenn hag erc’h.
Pa frammaz ann nor war he lerc’h
— Va c’haredik, na spontet ket,
Me na rinn d’hoch-hu gaou e-bet.
— Ma na gofiet ked ober gaou,
Perag a zeut-hu da zench liou.
— Ma na da zench liou eo a eann,
Gand riou ar beure eo a rann.
— Gand ar riou, otro, n’edeo ket,
Gand ar gwall-ioul eo a c’hlazet.
— Sarret ho pek, plac’hik diod !
Deut er frouez-kel da zibab lod. —
Trebarz ar frouez-kel pa int eet,
Eunn aval e deuz dibabet :
— Otro Rojerson, me ho ped,
Eur gontel d’i-me a refet ;
Eur gontel a refet d’i-men,
Evit rac’han ma avalen.
— Mar d-eo eur gontel a c’houlet,
It d’ar gegin hag e kefet,
War ann dol zero eo laket ;
’Vid ar beure ’ma blerimet. —
Mac’haridig a lavare
D’ar c’heginour koz, pa eez tre :
— Plijet gen-hoc’h, keginour kez ;
D’am lakat kuit, d’am lakat ’mez !
— Allaz ! ma merc’h, ne hallann ket,
Pont ar c’hastel a zo savet !
— Ma c’houfe ar penn-grec’h-leon
E m’onn dalc’het gand Rojerson ;
Ma ouife va zad-paeron mad,
Hen lakafe da redeg goad. —
Ha Rojerson a c’houlenne
Gand he floc’h, eur pennad goude :
— Pelec’h e chom Marc’harit ’ta,
Pa na zeu ked endro ama ?
— Er gegin e oa, n’euz ket pell,
Enn he dornik gwenn eur gontel ;
Hag hi a gomze evelse :
« Petra rinn, Jezus, ma Doue ?
« Ma Doue, d’in-me leveret,
« Pe am lazinn, pe na rinn ket ?
« Enn abek d’hoc’h, gwerc’hez Vari
« Me a varvo gwerc’hez, heb si.
Ma hi breman war he geno,
Goad dindan hi a boulado ;
Ar gontel vraz enn he c’halon,
Hag o c’hervel he zad-paeron :
— Ann otro Gwesklen, va faeron,
Hennez a dero evid-on ! —
— Va floc’hik mad, na lavar ger ;
Deuz d’he drailla d’in ’nn eur paner,
Ha me ielo d’he c’has d’ar ster,
Warc’hoaz da gan ann alc’houider. —
Endistro demeuz ann dour-red,
He zad-paeron en deuz kavet,
Kavet neuz ann otro Gwesklen,
Hag hen ker glaz evel trichen.
— Rojerson d’in-me leveret,
Gand ho paner pelec’h oc’h bet ?
— Bez ’onn bet tu-ma trem ’ar ster,
Da veui eunn nebeut kisier.
— N’ed eo ked da veui kisier,
E ma ar goad deuz ho paner !
Otro ar Zoz, d’in leveret,
Mac’haridig euz ket gwelet ?
— Mac’harid n’am euz ket gwelet
Abaoue pardon ar C’heoded.
— Gaou a leverez, traitour,
Rag t’ec’h euz hi lazet, neihour !
Dizenor d’ann noblanz a rez,
Kerkouls ha d’ar varc’hegaez. —
Rojerson, pa ’n deuz hen klevet,
He gleze en deuz diwennet.
— Bremaig e weli, me chanz,
Mar rann dizenor d’ann noblanz ;
Bremaik, gwaz, e weli ez
Mar ’m onn kuit a varc’hegaez.
Hore ! hore ! kuit a druez !
En em ward-te ! mar ’m oud dibrez !
— Dibrez onn bet, ha dibrez onn
Da c’hoari gant tud a galon ;
C’hoari a rinn hag em euz gret,
Na rann gand lazerien merc’hed ;
E pelec’h bennag m’ ho c’havann,
Evel koun holl ho dispennann. —
Kerkent evel m’en deuz laret,
He gleze braz neuz gorroet ;
Ha war benn ar Saoz en deuz skoet,
Ha daou hanter out-han ’n deuz gret.
Rojerson a zo bet lazet :
Kastel Traongof zo dismantret ;
Dismantret eo ker ar mac’her ;
Da rei d’ar Zaozon evit skouer ;
Da rei evit skouer d’ar Zozon,
Evit kelou mad d’ar Vreton !
Eur c’hastel braz ez euz, e kreizik koado Mal ;
Ha dour doun tro-war-dro, ha ’peb korn eunn toural :
Hag er porzlec’h eur puns hag hen leun a eskern,
Hag hueloc’h-huel bemnoz a gresk ar bern.
Ha war sparl ar puns-ze ar vrini a ziskenn,
Hag ho boed a glaskont, o voakat laouen.
Pont ar ger a gouez eaz, hag a zav easoch c’hoaz ;
Piou-bennag eza tre na zeu ket mui e-meaz.
Chentilla marc’heger dre zouar a Zaozon,
Eur baleer iaouang hanvet Iann Pontorson.
War ar pardez d’ann noz pa’z ee e-biou ar ger,
Digand ar penn-gedour e c’houlaz digemer.
— Diskennet, marc’heger, diskennet deut enn ti,
Ha likit ho marc’h gial e-barz ar marchosi :
Hag heiz ha foen he walc’h a gavo da zibri,
Keit ha ma viot ouz taol o koania gan-e-omp-ni. —
Ha tre ma voa ouz taol o koania gand ann dud,
Na leverzont mui ger, evel pa vizent mud.
Nemed d’eur plac’h iaouang : — it d’al lae, Biganna,
Da zevel ar gwele d’ann aotro marc’hek-ma. —
Hag evel ma oe pred da vonet da gousket,
Ar marc’heger iaouank da gousket e ma eet.
Ann aotro Pontorson enn he gambr a gane,
Gand he gorn olifant war bankig he wele.
— Biganna, va c’hoar dek, livirit eunn dra d’in :
Perag huanadet eun eur zellet ouz-in ?
— Ma oufec’h, aotro kez ; ma vefec’h lec’h onn-me,
C’houi a zellfe ouz-in hag huanadefe ;
C’houi huanadefe, hag ho pefe true :
Eur c’hour-gleze a zo dindan penn ho kwele ;
N’ed eo ket seac’h ar goad diouc’h boa laz ann tride :
Allaz ! aotro marc’hek, c’houi vo ar pevave !
Hoc’h arc’hant hag hoc’h aour, hoc’h armo, hoc’h holl draou,
Nemet ho marc’h fergan, zo dindan ann alveou. —
Hag hen ruza he zourn dindan ar penn-welead,
Ha sacha ’r c’hour-gleze hag hen ruz gand ar goad.
— Biganna, va c’hoar gez, salv d’in-me va buhe,
Ha m’az grai pinvidig a bemp kant skoet leve.
— Ho trugarez ! aotro ; nemed d’in leveret :
Hag hen ’m oc’h dimezet ? hag hen ne m’oc’h-hu-ket ?
— Ho saouzani ’neb giz, Biganna, ne fell ket ;
Tremenet pemzek deiz aboue ’m’onn dimezet.
Hogen tri breur am euz hag he koulsoc’h ha me ;
Mar plije d’ ho kalon dibab etre re-ze ?
— D’am c’halon na blij den, na kennebeud arc’hant,
Na blij tra d’am c’halon, nemed hoc’h, aotrou koant ;
Deut-hu gan-in araog ; na zalc’ho pont ar ger ;
Ar gedour na zalc’ho, dre ’ma d’in breur-mager. —
Ann aotrou lavare pa ’z ee’mez ar porz :
— Deut-hu gan-in, ma c’hoar, war lost ma marc’h-emporz ;
Na deump-ni da Wengamp da gaout ma aotrou-me,
Da c’houzout hag hen voa gwir d’in koll va buhe.
Deomp da glask da Wengamp ma aotro-reiz Gwesklen,
Ma teuio da lakat seziz war Bestien. —
— Gwengampiz, iec’hed d’hoc’h ; iec’hed gand azaoue,
Nag ann aotro Gwesklen peleac’h ’ma, han Doue !
— Mar ’d e ’nn aotro Gwesklen, marc’heger, a glaskot,
E sall ar varoned enn tour-plad he gefot. —
Iann euz a Bontorson pa eaz tre er zall,
Bet’ ann aotro Gwesklen a eaz diraktal :
— Grasou Doue, aotrou, skoazel Doue gan-e-hoc’h !
Hag ho skoazel gand neb a zo gwaz gwirion d’hoc’h.
— Grasou Doue gan-e-hoc’h, pa brezeget e-leal ;
Ann neb hen skoaz Doue a renk skoaza re all ;
Na pez’ ezom gan-e-hoc’h ? distaget ar ger krenn.
— Ezom ann neb a zeui abenn euz Pestien ;
Enn han zo paotred Zaoz, hag a wask tud ar vro,
Hag a laka trubuil ouspenn seiz leo war dro ;
Ha kement den ia tre e lazont heb true ;
Paneved ar plac’h-ma me oa lazet ive,
Me oa lazet ive evel meur a hini ;
M’ ar c’hour-gleze gan-in, hag hen ru, sellet-hui ! —
Gwesklen euz lavaret : m’entoue sent a Vreiz !
Tra vezo beo eur Soz na vezo peoc’h na reiz !
Ra sternet-c’hui va marc’h, ha va sterner timad :
M’az aimp d’ezhi raktal, da c’hout hag hen hell pad ! —
Pennarger ’c’houlenne demeuz beg ar c’hrenal
Gand ann aotro Gwesklen, ’nn eur digarez farsal :
— Daoust hag hen ’m oc’h-hu deut aman d’eunn abadenn,
Ha-pa ’m oc’h-hu sternet, hag ho tud, evelhenn ?
— D’eunn abadenn omp deut, aotro ar Zaoz, heb gao,
Ne ked da gorolli, da zon ann hini eo ;
Da zon eur goroll d’e-hoc’h ha n’achuo abred ;
Kerkent ha ma vimp skuiz, arnodo ann diaouled. —
Abenn ar c’hentan stok ar voger zo pilet,
Ha tre-beteg ann doun ar ger e deuz krenet ;
Abenn ann eilved stok, dismantret teir zoural,
Ha lazet daou c’hant den ha mui pegement all ;
Abenn ann deirved stok, zo pilet ar perzier,
Hag ar Vretoned tre, ha kemeret ar ger.
Diskarret eo ar ger ; ann douar marret mad ;
Ha kanan ra ann den zo eno oc’h arat :
« Iann ar Zaoz, evit-han da veza ganaz fall,
Na c’houezo war Vreiz tra vezo kerrek Mal ! »
Eunn alarc’h, eunn alarc’h tre-mor,
War lein tour moal kastel Armor !
Dinn, dinn, daon ! dann emgann ! dann emgann !
Oh ! dinn, dinn, daon ! d’ann emgann a eann !
Neventi vad d’ar Vretoned !
Ha malloz-ru d’ar C’hallaoued !
Dinn, dinn, daon ! d’ann emgann ! d’ann emgann ! etc.
Erru eul lestr, e pleg ar mor,
He weliou gwenn gant han digor ;
Digouet ann otrou Iann endro,
Digouet eo da ziwall he vro ;
D’hon diwall doc’h ar C’hallaoued,
A vac’hom war ar Vretoned.
Ken a losker eur iouaden,
A ra d’ann od eur grenaden ;
Ken a zon ar meneiou Laz ;
Ha froen ha drid ar gazek c’hlaz ;
Ken a gan laouen ar c’hleier,
Kant leo tro-war-dro, e peb ker.
Deut eo ann heol, deut eo ann han ;
Deut eo endro ann otrou Iann !
Ann otrou Iann a zo potr mad ;
Ker prim he droad hag he lagad.
Lez eur Vreizadez a zunoz
Eul lez ken iarc’h evel gwin koz.
Luc’h a dol he c’hoaf pa ’n horell,
Ken a vrumenn ann neb a zell.
Pa c’hoari klenv, ker kre e zarc’h,
Ken a zaou-hanter den ha marc’h. —
— Darc’h ato, dalc’h mad, otrou duk,
Dao war ’nhe ! ai-ta ! bug-he ! bug !
Neb a drouc’h ’vel a drouc’hez-te,
N’en deuz otrou nemed Doue !
Dalc’homp, Bretoned, dalc’homp mad !
Arzao na true ! goad oc’h goad !
Iron Varia Breiz, skoaz da vro !
Fest erbedenner, fest a vo !
Dare’ ar foen ; piou a falc’ho ?
Dare’ ann ed ; piou a vedo.
Ar foen, ann ed, piou ho falc’ho ?
Ar roue gav gant-ha’ raio.
Dont a rai a-benn eur gaouad,
Gand eur falc’h arc’hant da falc’hat ;
Gand eur falc’h arc’hant er bro-ni,
Ha gand eur fals aour da vedi.
Mar plije gand ar C’hallaoued
Daoust hag int mank ar Vretoned ?
Mar plije gand ’nn otrou roue
Daoust hag hen eo den pe Zoue ?
Skrigna ra bleizi Breiz-izel,
O klevet embann ar brezel,
O klevet ar iou, a iudont :
Gand c’houez ar C’hallaoued a reont.
Enn henchou, e-berr a welour
O redeg ar goad evel dour,
Ken iei ru-glaou brusk ann houidi,
Hag ar wazi gwenn o neui.
Muioc’h a dammou goaf, e sklent,
Eged skoultrou goude barr-went ;
Ha muioc’h c’hoaz a benn-maro,
Eged e karneliou ar vro.
Potred Gall, elec’h m’a koueint,
Beteg deiz ar varn a c’hourvint ;
Beteg deiz ar varn hag ar fustl,
Gand ann Trubard a ren ar rustl.
Ann deveradur euz ar gwe,
Rai dour benniget war ho be !
Dinn, dinn, daon ! d’ann emgann, d’ann emgann !
Oh ! dinn, dinn, daon ! d’ann emgann a eann !
Antronoz ma oann dimet e oann-me kemennet ;
Da heulia baron Riek oa red d’in-me monet ;
Da heulia ’nn otrou baron ha da dreuzi ar mor,
O klask harpa, mar geller, bar Bretoned-tre-mor.
— Deuz gan-i-me, va floc’hik, war ar mez da vale ;
Me a renk-me kimiada gand ma mestrez fete ;
Me a renk-me kimiada fenoz gand ma mestrez,
Pe ma c’halon a ranno em c’hreiz gand ann enkrez. —
Dre ma tostae ouz ker nemet krena na re ;
Pa eaz tre barz ann ti, he galon a bike.
— Toslait, va otrou ker, ha deut etal ann tan ;
Me ia da oza d’hoc’h-hu brema souden askoan.
— Sal-ho-kraz, va moerep goz, askoan ne c’houlann ket,
Nemet komza ouz ho merc’h, mar bez d’in otreet. —
Ann itron dal ’m’he glevaz, a dennaz he boutou,
Hag a lammaz war ar bank war zoliou he lerou ;
Lammout eure war ar bank war azel ar gwele :
— Dihun, ma merc’h Loida, ha sav euz alese ;
Dihun, ma merc’h, dihun mad, ha sav euz da wele ;
Da gomz ouz da zen-iaouank zo erruet ame. —
Oa ked ar ger achuet, hi a lammaz buhan,
Diflasket he bleo peur-zu war he diou-skoa gwenn-kann :
— Siouaz d’in, va c’haredik, siouaz d’in, Loida,
Me a renk mont war ar mor, me a renk kimiada.
Me a renk mont da vro-Zaoz da heul ost ar baron,
N’euz nemed Doue a oar mar zo keun em c’halon.
— Han Doue ! ma den-iaouank, na eet ket war ann dour !
Ann avel a zo edro hag ar mor zo traitour.
Ma teufe d’hoc’h da vervel, petra ve ac’hanon ?
O kaout kelou ouz-hoc’h rannafe ma c’halon ;
O vonet gand ann ojou diuz ann eil lonch d’e-benn :
— Klevet hoc’h-euz, merdaidi, klevet roud euz ma den ? —
Ar plac’h iaouang a wele ; hen en deuz he freget :
— Tevet, tevet, Loida, ouz in na oelet ket,
Eur zeien a zasinn d’hoc’h demeuz glaz-aleuret,
Eur zeien eured a vouk hag hi rumenluiet. —
Neb a welze ar marc’hek ’nn he gaonze tal ann tan,
He vuia-karet soublik war benn he c’hlin gant han,
Gant hi e kerc’hen he c’houg he divrec’h, o wela,
Heb laret ger, o c’hortoz ann de da gimiada.
Ha pa baraz ar goulou, ar marc’heg a lare :
— Kana a ra ar c’hillok, ma dous, chetu ann de.
— Ne c’hall ! va muia-karet, ne c’hall ! gaou a lavar ;
Nemed al loar woar ar roz, nemed al loar a bar. —
— Sal-ho-kraz, me wel ann heol dre volzennou ann nor ;
Pred eo d’i-me kimiada, pred eo d’in mont war vor. —
Hag hen kuit ; ha tre’ ma ee gregache ar biked :
« Evid ar mor bout traitour, traitouroc’h ar merc’hed. »
Da wel-Iann-dibun-ann-est, ar plac’h a lavare :
— Pell war ar mor e weliz euz beg menez Are,
Pell war ar mor e weliz eul lestr hag hen war var ;
Hini oa war ann aroz hennez hini am c’har.
Gant han eur c’hlenv enn he zorn, hag hen e gwall stourmad ;
Tud varo endro d’ezhan, he roched leun a c’hoad.
Achu eo gand ma den paour ! achu ! e lavare. —
Ha d’ann eginan neve oa dimet adarre.
Ken a oe kaset kelou, kelou mad dre ar vro :
— Achuet eo ar brezel ! deut ar marc’heg endro !
Deut eo endro d’ar maner, hag hen dreo ha divank ;
Mont a ra enn noz genta da ved he blac’h iaouank. -
Dre ma ’tostae ouz ker ’gleve son ar c’houitou,
Luc’ha wele ar maner gand ar goulouennou :
— Eginanerien laouen, ha pa m’oc’h war vale,
Pez a vad e lec’h hoc’h bet ? pe son a glevann-me ?
— Son ar c’houitourien, otrou, o sini daou ha daou ;
« Ema ar zouben dre lez o vont war ann treujaou ; »
Son ar c’houitourien, a-vad, o sini tri a tri :
« Ema ar zouben dre lez o vont tre barz ann ti. » —
Pa oa peorien ann eured ouz ann dol er maner,
Erruaz eunn truant kez o c’houlenn digemer.
— Ha me hallfe kaout boed ha bout digemeret ;
Chetu ann abarde-noz, n’ouzonn pelec’h monet.
— Eleal, paour kez truant, digemer e kefot,
Ha kevret gand ar re all ouz ann dol e koaniot ;
Tostait eta, den mad, ha deut tre barz ann ti,
Va fried kerkent ha me ni ia d’ho servichi.
Benn ar c’henta diaze, hi e deuz goulennet :
— Petra c’hoarv gen-hoc’h, paour kez, ha pa na zanset ket ?
— Netra c’hoarv gen-in, itron, pa na zansann ket-me,
Nemet sabatuet onn gand skuizder o vale. —
Benn ann eilved diaze e c’houlennaz gant han :
— Skuiz em ’oc’h ato, den mad, pa na zanset breman ?
— Skuiz em onn ato, a-vad, pa na zansann, itron,
Skuiz em onn, hag ouspenn-ze tenn eo war ma c’halon. —
Benn ann deirved diaze, enn eur c’hoarzin e-leal,
Hi a lavaraz d’ezhan : deut gan-in da zansal.
— Houn-nez eo d’in eunn inor ha na zelleann ket,
Hogen na inn d’ho tinac’h, na den seven e-bet. —
Ha tra ma oant gand ar bal, war he zu o stoui,
’Grosmolaz e pleg he skouarn, o c’hoarzin-glaz out hi :
— Pale ’ma ar walen aour poa bet digan-i-me,
War dreuzou-dor ar zall-ma, bloa zo, de evid de ? —
Hag hi kroaza he daouarn o sellet tre ma ’nn nec’h :
— Bete vreman, ma Doue, am boa bevet dinec’h !
Me venne bout intanvez ha bez d’in daou bried !
— Gwall vennet, hoc’h-euz, va dous, n’hoc’h euz hini e-bet ! —
Hag hen da denn eur c’hour-glenv deuz didan he jupen,
Ha da skei gand ann itron bete poul he c’herc’hen,
Ken e teuaz da stoui war he daoulin soublik :
— Ma Doue, ’me, ma Doue ! — hag hi da vervel-mik.
E Daoulaz zo eur Werc’hez e iliz ’nn abatti
Eur zeien glaz-aleuret rumenluiet gat-hi :
Ma ec’h euz c’hoant da c’houzout piou en deuz he gwestlet,
Goul gand ar manac’h nec’het zo a-is hi stouet.
Pajenn:Barzaz Breiz 4e edition 1846 vol 2.djvu/10
Azenorik-c’hlaz zo dimet,
N’ed eo ked d’he muia-karet ;
Azenorik-c’hlaz zo dimet,
D’he dousik kloarek, n’ed eo ket.
’Zenorik oa tal ar feunten,
Ha gant-hi eur vrouz sei melen ;
War lez ar feunten, hi eunan,
O pakat eno bleun balan,
Da ober eur boukedik koant,
Eur bouked da gloarek Mezlean.
But e oa hi tal ar feunten,
Pa dremenaz ’nn otrou Iouen,
’Nn otrou Iouen, war he varc’h glaz,
Kerkent, enn eur redaden vraz ;
Kerkent, enn eur redaden vraz,
Hag out-hi dam-zellet a reaz :
— Hou-man a vezo va fried,
Pe n’am bo, ’vit gwir, groeg e-bed ! —
Kloarek Mezlean a lavare
Da dud he vaner, enn de oe :
— Pelec’h euz eur c’hemengader,
Ma skrifenn d’am dous eul lizer ?
— Kemengaderien vo kavet,
Hogen e vint re ziveed.
— Va matezik, d’in leveret,
Na petra zo ama skrivet ?
— Azenor, me na ouzonn ket,
Biskoaz e skol ne onn-me bet ;
Azenor, me na ouzonn ket,
Digoret-han, hag e welfet. —
Pe oa laket war hi barlen,
’Zenorik a zeuaz d’he lenn.
Ne oa ked evid he lenn mad,
Gand daelou euz he daoulagad.
— Ma lavar gwir al lizer-man,
Ma-hen tost da vervel breman ! —
Ne oa ked he c’homz peurlaret,
Pe d’al leur-zi oa diskennet.
— Petra neve zo enn ti-man,
Pa welann ’nn daou ver ouz ann tan ?
Pa welann ’nn daou ver ouz ann tan,
’Nn hini braz ha ’nn hini bihan ?
Petra neve zo enn ti-man,
Pa erru sonerien aman ?
Pa erru sonerien aman,
Ha pachigou a Germorvan.
— Enn ti-man n’euz netra henoaz,
Nemed ho eured zo arc’hoaz.
— Mar ’d eo benn-arc’hoaz ma eured,
Mont a rinn a-bred da gousket,
Hag ac’hano ne zavinn ket,
Ken da lienna vinn savet. —
Tronoz beure pa zihunaz,
He matezik-gambr erruaz ;
He matezik-gambr erruaz,
Hag er prenestr en em lakaz :
— Me wel ann hent, ha poultr enn han,
Gant kalz ronsed o tont aman :
Ann otrou Iouen ’penn-kentan,
Ra vo torret he c’houg gant-han !
D’he heul, ha flec’h ha marc’heien
Ha kalz tudjentil hed ann hent.
Ha dindan-han ’nn inkane gwenn,
Eur stern aouret war he gerc’hen ;
Eur stern alaouret penn-da benn,
Eunn dipr voulouz ru war he gein.
— Malloz d’ann heur e teu aman !
D’am zad, d’am mamm, ar re gentan !
Difennet d’ann dud iaouank
Da heulia, er bed-man, ho c’hoant. —
Azenorik-c’hlaz a wele
O vont d’ann iliz ann de-se.
Azenorig a c’houlenne,
A-biou Mezlean pa dremene :
— Va fried, mar plij gen-hoc’h-hui,
Me iel’ eunn tammik tre enn ti.
— Evit fe-te na iefec’h ket ;
Arc’hoaz e iefec’h, mar keret. —
Azenorik dru a wele,
Ne gave den he frealze ;
Ne gave den he frealze,
’Med he matezig, hi a re :
— Tevet, itron, na oelet ket,
Gand Doue e viot peet. —
Azenorik c’hlaz a wele
E-tal ann oter, da greiz-te ;
Adal ’nn oter bet ’ann or zal,
Oa klevet he c’halon strakal.
— Tostait, ma merc’h, em c’hichen,
Lakfenn war ho pez ar walen.
— Poan zo gan-in tostat aman,
Pa n’am euz ann hini garann.
— Azenorik, pec’hi a ret,
Eunn den a-feson hoc’h euz bet ;
Perc’hen enn arc’hant hag enn aour,
Ha kloarek Mezlean a zo paour.
— Pa vinn gant han o klask ma boed,
Ze na ra tra da zen e-bed ! —
Azenorig a c’houlennaz
E Kermorvan pa zigoueaz :
— Va mamm-gaer, d’in-me leveret,
Pelec’h e ma va gwele gret.
— Bout ma tal kambr ar marc’hek-du ;
Me ia d’hen diskouez d’hoc’h doustu. —
War he daou-lin n’em strinkaz krenn,
Dispafalet he bleo melen ;
War ann douar, gant gwir enkrez :
— Ma Doue ! ped ouz-in truez ! —
— Va mamm itron, ha me ho ped,
Pelec’h e ma oet ma fried.
— Er gambr d’ann nec’h e ma kousket ;
Eet-hu di hag he frealzet. —
Pa zeuaz tre’ kambr he hini :
— Eur-vad d’hoc’h, intanv, eme-hi.
— Itron Varia hag ann Drinded !
Evid intanv am c’hemeret ?
— ’Vid intanv n’ho kemerann ket,
Hogen e berrig e viet,
Chetu aman broz ma eured,
A dal, a gredann, tregont skoed ;
Hou-man vo d’ar vatez vihan,
E deuz bet gan-in kalzik poan,
A zouge lizeriou kollet…
A Vezlean d’hon zi, va fried.
Chetu eur vantel neve flamm
Zo bet brodet d’in gand va mamm ;
Hou-man vo roet d’ar veleien,
Da bedi Doue ’vid-on-men.
’Vit va c’hroaz ha va chapeled,
Ar re-ze vo d’hoc’h, ma fried ;
Miret-he mad, ha me ho ped,
Ma zalc’hfec’h sonj euz ho eured. —
— Petra zo digouet er ger-me,
Pa zon ar c’hloc’h war he goste ?
— Azenor mervel e deuz gret,
He fenn war barlen he fried. —
Maner Henan, war eunn dol grenn,
E ma bet skrivet ar werz-men ;
Maner Henan, ’tal Pond-Aven,
Da vut kanet da virviken.
Barz ann otrou kouz he zavaz,
Hag eunn demezel he skrivaz.
Malloz d’ann heol, malloz d’al loar,
Malloz d’ar gliz a gouez d’ann douar !
Malloz d’ann douar, d’ann douar-Plouieou
A zo kiriek da wall-strifou,
A zo da wall-strifou kiriek
Tre ann otrou hag ann tiek ;
A lak ar strafil war ar mez,
A lak meur a hini diez,
Meur a zivab, hag intanvez,
Meur a vinour ha minourez,
Meur a gredur war ann henchou
Gad ho mamm, o skuilla daelou.
Malloz ru d’ann dudchentil-ker
A ra bec’h war al labourer ;
Tudchentil neo, rederien gall,
Ganet e korn eur park banal [16];
Pere na zell ket mui ouz Breiz
’Ged ouz koulm aer deut enn he neiz.
Disulgwenn, goude ’nn ofern-bred,
Ar c’hillok ker barz ar vered ;
War ziri ’r groaz Arser Kemper,
He zaoulagad o tevi ter,
He zaoulagad ter o tevi,
’Vel eur poudad dour o firvi.
— Chilaouet holl, potred Plouieou,
Chilaouet mad ann embannou :
Evid ar bloaz hag ann de krenn,
Ra vo prizet tra peb perc’hen ;
Ho tiez kerkouls hag ho stu ;
Ar mijou diwar ho koust-hu ;
Hag it lec’h-all, c’hui hag ho tud,
Gand arc’hant flamm, da glask eur c’hlud. —
Oa ked ar ger peurlavaret,
Savet strafil barz ar vered,
Tud koz ha iaouank da groza,
Darn da wac’ha, darn da wela ;
Darn all da goueza d’ann douar,
Mantret ar galon gant glac’har.
— Kenavo, tadou ha mammou,
Na stouimp mui war ho peziou !
Red d’eomp mont breman divroet,
Kuit deuz lec’h em omp bet ganet,
Ha war boul ho kalon maget,
Hag e tre ho ti-vrec’h douget.
Kenavo, sent ha sentezet,
Na zeuimp mui d’ho tarempred ;
Kenavo, patron hor parrez,
Ni zo war hend ar baourentez. —
Potred Plouieou ho deuz laret :
— Tevet, merc’hed, na welet ket,
Ken na welfet goad peb tiek
War dreuzou he di o redek,
Ken na welfet al lomm divean :
Goad ar C’hallaoued da gentan. —
Ann arser, evel pa glevaz,
Diwar zez ar groaz a lammaz,
N’ouie doare pelec’h tec’het ;
’Vel den rag he benn en deuz gret ;
Barz ar garnel e ma lammet,
E touez eskern ar Vretoned.
Hogen, klevet eur seurt burzud :
Ann eskern a zrask, evel tud ;
Hag a zav sonn, em unanet,
Eneb ann arser war ho zreid ;
Ha chetu hen peurzispennet,
Ha dindan he peurzouaret.
Potred Plouieou a lavare :
— Deomp-ni da c’hout hon digare. —
E Kemper dal’ m’a erruzont,
Ho otrounez a c’houlenzont :
— Digoret d’ann dud diwar’ mez,
Ma’ gomzint ouz ho otrounez.
— It alese, koz-tieien,
Ma na gerit klevet poultr gwenn.
— Ni a ra fors gant ho poultr gwenn,
Kement a reomp gant ho perc’hen. —
Oa ked ar gomz peurachuet,
Tregont anhe a zo lazet ;
Tregont lazet, ha tri mil tre ;
Hag ann tan er ger, ha ker ge !
Ken a grier : « ai ! aou ! ai ! aou !
True ! True ! potred Plouieou ! »
Diskarret leizig a dier,
Nemet hini eskop Kemper,
Hini Rosmadek, ’nn otrou kez,
A zo mad d’ann dud diwar mez ;
A zo den a wad roueou Breiz,
Hag a zalc’h mad d’hor C’hiziou reiz.
Ann otrou eskob a venne,
Er ruiou ker pa ’dremene :
— Dale d’ann droug ma bugale !
Enn han Doue ! dale ! dale !
Potred Plouieou, it war ho kiz,
Na vo ket mui torret ar C’hiz.
Potred Plouieou ’zentaz out-ha :
— Deomp-ni war hor c’hiz, ac’han-ta ! —
Hogen dre wall-chans ’deuz int gret :
N’int ked holl d’ar ger erruet.
Floc’hig ar roue a zo bac’het,
Abalamour d’eunn tol neuz gret,
Abalamour d’eunn tol hardiz,
E ma er vac’h gri e Paris.
Eno na wel na noz na de :
Eunn dornad plouz evid gwele ;
Ha bara segal evid boed,
Ha dour puns evid he sec’hed.
Eno na zeu den d’he velet,
Med al logod hag ar raed,
Al logod bag ar raed du,
Deuz ar re-ze en deuz didu.
Hen lare, dre doull ann alc’hue,
Da Benfentenio, er c’houls-ze.
— Iannik, te va brasa mignon,
Chilaou eunn tammig ac’hanon :
Ke d’ar maner bete ma c’hoar,
Ha lavar d’ei em onn war var,
War wir var da goll ma buhe,
Dre gemenn ann otrou ar roue :
Ma zeufe ma c’hoar bet’ enn on
Konfort a refe d’am c’halon. —
Penfentenio dal ’m’ he glevaz,
E-trezek Kemper e redaz ;
Kant leo ha tregont zo, war dro,
Etre Paris ha Bodinio ;
C’hoaz neuz ho gret, ar potr Kerne,
E diou noz-hanter hag eunn de.
Pa eaz tre er zall Bodinio,
Oa goulou enn hi tro-war-dro ;
Ann itron a oa o koanio
Gand tudchentil vraz euz ar vro.
Hag enn he dorn eunn hanaf mar
Leun a win-ru a wella barr.
— Floc’hik koant demeuz a Gerne,
Pe seurt kelou zo gen-oud-de,
Pa ’m oud ker glaz hag ann askol.
Ken diflak hag eunn iourc’h war goll ?
— Ar c’helou zo gen-in, itron,
Lakai strafill enn ho kalon,
Ho lakai da huanada.
Hag ho taou-lagad da wela :
Ho preurik paour a zo war var,
Mar zo bet biskoaz war zouar ;
War wir var da goll he vuhe,
Dre gemenn ann otrou ar roue.
Ma iefec’h bet’ enn han, itron,
C’hui refe konfort d’he galon. —
Kement e oe bet strafillet
Ann itron gez, oc’h he glevet,
Kement e oe bet strafillet,
Ken e loskaz ann hanafed ;
Hag e streaz gwin war ann doal :
(Trou-Doue ! houman arouez fall !)
— Buhan ! potred ar varchosi !
Buhan ! daouzek marc’h ! ha deomp d’ei !
Pa grefenn unan e peb poz.
Me ielo da Pariz fenoz ;
Pa grefenn unan e peb heur,
Fenoz ez inn bete va breur. —
Floc’hig ar roue a lare,
War ar c’henta daez pa bigne :
— Ne rann fors da be gouls mervel,
Pan’d divroet, pan’d diskoazel !
Pan’d divroet, pan’d diskoazel,
Pan’d eur c’hoar meuz e Breiz izel.
Hi vo bep noz o c’hervel breur,
O c’hervel breurig e peb heur. —
Floc’hig ar roue a lare,
War ann eilved daez pa bigne :
— Me garfe, kent hag ar maro,
Klevet kelou demeuz va bro ;
Klevet kelou demeuz va c’hoar,
Va c’hoarik kez ; daoust hag hi oar ?
Floc’hig ar roue a lavare,
War leinig ar groug pa bigne :
— Me glev ar ruiou o krena,
Gand heul va c’hoar o tont ama !
Va c’hoar zo erru d’am gwelet,
Enn hano Doue ! gortoet ! —
Ar penn-arser, neuz respontet
D’ar floc’hik, pan’deuz hen klevet ;
— Kent ha ma vezo erruet,
C’hui a vezo bet dibennet. —
Itron Bodinio a-neuze
Gand ar Bariziz c’houlenne :
— Petra foul zo ’touez ar wazed ;
Kement ma zo ’touez ar merc’hed ?
— Loeiz unnek, Loeiz ann traitour
A laka dibenna eur floc’h paour. —
Oa ked ar ger peur-achuet
Evel m’e deuz he breur gwelet ;
Gwelet he breur kez daoulinet,
He benn war ar c’hef-laz soublet.
Hag hi ha doueh, enn eur hopa :
— Va breur ! va breur ! losket-han ’ta !
Losket-han gan-in, arserien,
Me rei d’hoc’h kant skoed aour melen ;
Me rei d’hoc’h, evel eunn diner,
Daou c’hant mark argant Landreger. —
Gand ar groug dal’ ma tigoueaz,
Penn he breur troc’het a goueaz,
Ken a strinkaz goad war he lenn,
Hag hen ruiaz a-benn-da-benn.
— Iec’hed, roue ha rouanez,
Pa m’oc’h ho taou enn ho palez.
Pe seurt torfed en deuz hen gret,
Pe ma bet gen-hoc’h dibennet ?
— C’hoari klenv heb grad ar roue ;
Laza kaeran floc’h en devoue.
— Ar c’hleze na ziwenner ked
Me chans, heb kaout abeg e-bed.
— Abeg en deuz bet, a dra skler,
Evel m’en deveuz al lazer.
— Lazerien, otrou, n’em omp ket,
Ne denchentil Breiz kenneubet,
Na denchentil gwirion e-bed ;
Ar C’hallaoued, ne larann ket ;
Rak me oar awalc’h, mab ar Blei,
Gwell gen-hoc’h kaout goad eged rei.
— Sarret ho pek, va itron ger,
Mar peuz c’hoant da zistroi d’ar ger.
— Ne rann fors chom pe mont endro,
O veza ma breur kez maro,
Bea droug gand roue garo,
He abeg fell d’in, m’hen gouio !
— Mar gout he abeg a fell d’hoc’h,
Chilaouet ha me laro d’hoc’h :
Mont a reaz da vuanekat,
Ha klask trouz d’am floc’h en deuz great,
Ha kleze oc’h kleze timad,
O klevet al lavar anat,
Al lavar koz, ar wirione :
« N’euz tud e Breiz, nemet moc’h-gwe. »
— Mar d’eo hounez eur wirione,
Eur wirione-all ouzonn-me :
« Evit-han da vout roue bro-C’hall,
N’ed eo Loeiz med eur goaper fall. »
Hogen prestig e weli-te,
Ma well pe was e wapez-te ;
Pa ’m bo diskoet, benn eur gaouad,
D’am broiz va lenn leun a wad,
Benn a-neuze e ouezi reiz
Ma bez, e gwir, moc’h-gwe, e Breiz ! —
Eunn diou pe deir zun goude-ze,
Eur c’hannadour a zigoueze,
’Zigoueze deuz bro Normaned,
Gant-han lizeriou siellet,
Lizeriou siellet e ru
Da roi d’ar roue Loeiz doc’htu ;
Ar roue pa en deuz ho lennet,
Sellet ken du en deveuz gret,
Sellet ken du evel eur c’haz
’Vel eur c’haz-gwe tihet el las.
— Malloz ru ! m’am bije gouiet,
Ar wiz na vije ket kuitet !
Ouspenn dek mil skoed a gollann,
Ha dek mil den war benn unan ! —
— Porzer, digoret ann nor-man !
Ann otro Rohan zo aman,
Ha daouzek mil soudard gant-han,
Da lakat seziz war Gwengamp.
— Ann nor-man na vo digoret
Na d’hoc’h na da zen-all e-bed,
Ken na laro dukez Anna,
A zo mestrez war ar ger-ma.
— Digoret vo ar perzier-ma
D’ar prens diwirion zo ama,
Ha daouzek mil soudard gant-han,
Da lakat seziz war Gwengamp ?
— Ma dorio a zo moraillet,
Va mogerio zo krenvaet,
Fe ve gan-in deuz ho c’hlevet :
Gwengamp na vo ket kemeret.
Na pa vent triouec’h miz aze,
Na ve ket kemeret gant-he ;
Karget ho kanol ! poan ha hec’h !
Ha gwelomp piou en devo nec’h !
— Tregont bolod a zo aman,
Tregont bolod ’vit he gargan ;
Poultr na vank, na plomb tamm e-bed,
Na stin da ober ken-neubet. —
Tre m’ed’o tistroi ha pignet,
Gand eunn tenn poultr-gwenn oe tihet.
Gand eunn tenn poultr demeuz ar c’hamp,
Gand eunn den hanvet Gwazgaram.
Dukez Anna a lavare
Da c’hreg ar c’hanolier neuze ;
— Otro Doue ! petra vo gret ?
Chetu ho pried paour tihet !
— Na pa ve ma fried maro,
Me refe ma-eunn enn he dro !
Hag he ganol me he gargo,
Tan ha kurun ! ha ni welo ! —
Oa ked he ger peurachuet,
Ar mogerio zo bet frezet,
Ann orio a zo bet torret ;
Ha leun ar ger a zoudarded.
— D’hoch, soudarded, ar merc’hed koant,
Ha d’in ann aour hag ann argant,
Hag holl tensorio ker Gwengamp,
Hag ouspenn ar ger he eunan ! —
Dukez Anna en em strinkaz
War he daou-lin, pa he glevaz :
— Itron Varia-Gwir-zikour,
Ma plijfe gen-hoc’h, hor sikour ! —
Dukez Anna dal’ ma glevaz,
Trezeg ann iliz a redaz ;
Ha war he daou-lin ’nem stouaz,
Ha war ann douar ien ha noaz :
— Ha c’hui garfe, gwerc’hez Vari,
Gwelet ho ti da varchosi,
Ho sakristiri da gao gwin,
Hoc’h oter vraz da dol kegin ? —
Ne oa ket peurlaret he c’her,
Ma teuaz eur spont braz e ker ;
Gand eunn tenn kanol oa losket
Ha nao c’hant den a oa lazet ;
Ha gand ar strak ann heuzusa,
Ha gand ann tier o krena ;
Ha gand son-vrell ann holl gleier,
O sini ho eunan e ker.
— Pachik, pachik, pachik bihan,
Te zo skanv, ha drant, ha buhan,
Kerz timad da veg ann tour-plad,
Da c’hout piou zo o vransellat.
Euz ta goste zo eur c’hleze,
Mar kaez den-bennag aze,
Mar kaez den bennag o son,
Plant da gleze enn he galon ! —
O vont d’al lae, hen gane ge,
O tont d’ann traon, hen grene tre :
— Beg ann tour-plad ed-onn-me bet,
Ha den e-bet n’em euz gwelet ;
Ha den eno n’em euz gwelet,
Nemed ar Werc’hez venniget,
Ar Werc’hez hag he mab, a-vad,
Re ze a zo vransellat. —
Ar prens diwirion lavare
D’he zoudarded, pa he gleve :
— Sternomp hor c’hesek, ha d’ann hent !
Ha loskomp ho zier gand ar zent. —
D’ar seizved de war-n-ugent demeuz a viz c’houever
Euz ar bloa mil-pevar-c’hant-pevar-ugent-ha-c’houec’h,
Enn deveziou meur-larje, e ker a Rosporden
A zo c’houarvet eur reuz braz. — Chilaouet, kristenien !
Tri den iaouank dirollet oa enn hostaliri ;
Ha gand gwin leiz ar poudou oa ho goad o virvi.
O veza evet awalc’h hag ho c’hofou karget :
— Gwiskomp-ni krec’hen loened ha deomp-ni da redek ! —
Ann trede potr anezho, ar potr ann disteran,
O welet he vignoned o pellat diout-han,
A iez raktal d’ar garnel, he benn en deuz laket
He benn barz eur penn-maro ; heuzuz oa da welet !
E toullou ann daou-lagad e lakaz diou c’houlou ;
Hag e lamme ’vel eunn diaoul, e-kreiz tre ar ruiou.
Ar vugale a dec’he enn eur spont braz ra-z-han,
Hag ann dud reiz ho unan, a rede diraz-han.
Ober a rejont ho zro heb dont da ’n em gaouet,
Enn eur c’horn euz ar ger-ze pa oant ho zri digouet.
Neuze ioual ! ha lampat ! ha godisal ho zri :
— Otrou Doue pelec’h oud ? Deuz gen-omp da c’hoari. —
Doue skuiz oc’h ho gwelet a skoaz eunn toll pouner,
Ken a roaz eur grenaden d’ann holl dier e ker ;
Koventi rez ’nn ho c’halon ann holl vourc’hizien,
Ken na gredjont oa erru divez euz ar bed-men.
Distrei rez ann disteran, arog mont da gousket,
Da zigas ar penn-maro endro barz ar vered ;
Hag hen da vont d’he bedi, ’nn eur drei he gein dezha :
— Deuz d’am zi ta, penn-maro, deuz arc’hoaz da goania. —
Neuze d’he di da gemer he baouez ez eaz,
E saillaz barz he wele hed ann noz e kouskaz.
Tronoz vintin pa zavaz, hen mont da labourat,
Heb koun’bet mui d’ann derc’hent ken-nebeud d’ann ebat.
Hen monet da dap he forc’h, monet da labourat,
O kana war boez he benn, o kana dizonj vad.
Hogen, pa oa ’nn dud ouz tol, war dro ann noz-digor,
E klevjont unan-bennag a skoe war ann nor.
Ar mevel a zavaz prim evid digor d’ea,
Kement e oe estlammet, ma teuaz da goea,
Ha daou zen-all a lammaz raktal ’vit he sevel,
Kemend e oent stravillet ha ma oe red mervel.
Kerza re ann Anaon kreiz ann ti ha dale :
— Chetu me deut da goania, da goania gen-oud-de.
Deomp-ni ta, ma mignon kez, ne ket pell ac’hane,
Deomp-ni hon daou d’am zol-me a zo savet am be. —
Ne oa ked he c’her gant-han, siouaz, peurachuet,
Pa iudaz ann den iaouang, enn eur spont garv meurbet ;
Ne oa ket he gomz gant-han, he gomz peurlavaret,
Pa gouezaz krenn war he benn ar paourkez diframmet.
Pa oa potr Iannik gand he zenved,
N’en doa ket koun da vean beleget.
— Ne vinn, a-vad, belek na manac’h,
Laket em euz ma spered er plac’h. —
Pa zeuaz he vamm ha larez d’ean :
— Te a zo eur potr fin, ma mab Iann ;
Lez al loened-ze, ha deuz d’ar ger,
Evit monet da skoul da Gemper ;
’Vit mont da skoul da vean beleget ;
Ha lavar kenavo d’ar merc’hed. —
Ha braoan merc’hed oa er vro-ze,
Merc’hed otro ar Faou a-neuze ;
Braoan merc’hed a zave ho fenn,
Voa merc’hed ar Faou, war ann dachen.
Hi a dole skler dreist ar merc’hed,
Evel ma ra’l loar dreist ar stered.
Ha gant-he peb a inkane gwenn,
O tont d’ar pardon da Bond-Aven ;
O tont d’ar pardon da Bond-Aven,
A grene ann douar hag ar vein ;
Gant he peb a vroz c’hlaz a zeien,
Ha karkanio aour war ho c’herc’hen.
Ar iaouankan, hounez ar braoan ;
Iannik Kervlez a gar, a glevann.
— Pevar mignon kloarek am euz bet,
Hag ho fevar e ma int beleget ;
Iannig ar Flecher, ann divezan,
A laka va c’halon da rannan. —
Pa oa Iannig o vont d’ann eurzo,
Jenovefa voa war he zreujo ;
Jenovefa voa war he zreujo,
Hag a c’hrouie-hi dentelezo,
Hag ho brode gant neuden argant :
(Da c’holoi eur c’halir e vent koant).
— Iannig ar Flecher, ouz-in sentet ;
Da gemer ann eurzo na it ket ;
Da gemer ann eurzo na it ket,
Enn abek d’ann amzer dremenet.
— Distrei d’ar ger me ne hallann ket,
Pe vinn hanvet ar gaouier touet.
— N’hoc’h euz eta koun deuz ann holl draou
A zo bet laret war-n-omp hon daou ?
Kollet hoc’h euz eta ar walen
’M euz roet d’hoc’h e-kreiz ann abaden ?
— Ho kwalen aour n’am euz ket kollet ;
Doue neuz hi digan-in tennet.
— Iannig ar Flecher, distroet endro.
Ha me raio d’hoc’h va holl vado ;
Iannik, va mignon, distroet endro,
Ha me ielo d’hoc’h heul e peb bro ;
Ha me gemero boteier koat,
Ha me iei gen-hoc’h da labourat.
Ma na zentet ked ouz va goulenn,
Digaset d’i-me ar groaz-n-ouen.
— Sivoaz! hoc’h heulian ne hallann ket,
Rag aberz Doue onn chadennet ;
Rag gand dorn Doue em onn dalc’het,
Ha d’ann eurzo eo red d’in monet. —
Hag o tont endro euz a Gemper,
E teuaz adarre d’ar maner.
— Eurvad, otro maner Rustefan,
Eurvad d’hoc’h holl dud, braz ha bihan !
Eurvad ha joa d’hoc’h, bihan ha braz,
Muioc’h evit zo gan-in, sivoaz !
Me zo deuet d’ho pedi, d’ann de,
Da zonet d’am oferen neve.
— Ia ! d’hoc’h oferen ni a ielo,
Kentan brofo er plad me a vo.
Me a brofo er plad ugent skoed,
Hag ho maeronez, va itron, dek ;
Hag ho maeronez a brofo dek,
Evit rei enor d’hoc’h-hu, belek. —
Pe oann digouet e-tal Penn-al-lenn,
O vonet ive d’ann oferen,
E weliz kalz a dud o redek,
Hag hi enn eunn estlamm braz meurbed.
— Na c’hui, gregik koz, d’in leveret,
Nag ann oferen zo achuet ?
— Ann oferen a zo deraouet,
Hogen he achui n’euz gallet ;
He achui n’en deuz ket gallet
Gwelan da Jenovefa neuz gret.
Ha tri leor braz en deuz treuzet mad.
Gand ann daero euz he zaoulagad.
Ken a zeuaz ar plac’h o redek,
Ha’ gouezaz da zaoulin ar belek.
— Enn han Doue ! Iann, distroet endro !
C’hui zo kiriek, kiriek d’am maro ! —
Ann otro Iann Flecher zo person,
Person eo breman, e borc’h Nizon ;
Ha me am euz savet ar werz-ma,
M’ euz hen gwelet meur wech o wela :
Meur wech m’euz hen gwelet o wela ;
Tostik-tost da ve Jenovefa.
— Iec’hed ha joa gan-e-hoc’h va zad !
— Petra rit aze mintin mad ?
Gwalc’hi doalou ker gwenn hag erc’h !
Petra rit-c’houi aze, va merc’h ?
— Me zo deut d’ho pedi, va zad,
Da vont evid-oun d’ar Folgoat ;
Ha mont diarc’hen ha war droad
Ha war ho taoulin, mar gell pad.
Eno e kefot ludu gret
Diouc’h ar galoun ec’h euz maget.
— Petra, va merc’h paour, ec’h euz gret,
Pa viot evel-ze luduet ?
— Eur bugelik zo bet lazet,
Ha d’in, va zad, eo tamallet. —
Eunn deiz ann aotrou Pouligwenn
Oa eet da sersal ’raog he lein.
— Setu ama eur c’had kignet,
Pe eur bugelik gwalennet ;
Krouget eo diouc’h brank ar wezen,
E kerc’hen he c’houg ar zeizen. —
Hag hen da gaout he itroun,
O sonjal druz enn he galoun.
— Sellit ! eur bugel paour lazet ;
Piou, han Doue, neuz hen ganet ? —
Ann itroun, heb lavarout ger,
Az eaz d’ar vereuri e-berr :
— Mad ar bed gan-e-hoc’h, mereurez ?
Dont ra ho kanab brao e-mez.
— Va c’hanab brao mez na zeu ket :
Mont a ra holl gand ho koulmed.
— Peleac’h int eet ho merc’hed-c’houi,
Pa na welann nemet hoc’h-c’houi ?
— Diou zo er ster gand ann dillad,
Ha diou-all zo o paluc’hat ;
Ha diou-all zo o paluc’hat ;
Hag ann diou-all zo o kribat.
Mari Fanchonik, va nizez,
Hounez zo er gwele diaez ;
Er gwele klanv ez eo chomet,
Eiz pe nao deiz zo tremenet.
— Digorit d’in, va mereurez,
Hag e welin va fillorez.
— Va fillorez, din livirit,
Peleac’h ’ma ’nn droug a zamantit ?
— Kreiz-tre va c’hof ha va c’haloun,
Ema va droug, va mamm baeroun.
— Savit, savit, va fillorez,
Hag it d’ann tad Fransez da goez ;
Kovesait mad ho pec’hed ;
Hag evesait, mar keret.
— Evit pec’heurez, n’em ounn ket ;
Eiz-teiz zo ounn bet koveset.
— Gevier d’in na livirit ket,
Eur pec’hed braz hoc’h euz c’houi gret ;
C’houi zo bet mintin-ma d’ar c’hoat ;
Ruz eo ho poutou gand ar goad ! —
— Pachik bihan, lavar d’in-me,
Petra ia gand ar pae-ze ?
— Ho mereurien a Wigourvez,
Ar c’hrouger hag ho fillorez. —
Kriz vije neb ha na welje,
War dachen Folgoat, pa zeue ;
Pa zeue ar plac’h pemzek vloa,
E-kreiz daou arser da grouga ;
Eur c’hrac’hik koz paour dirag-hi,
O terc’hel eur goulou d’ezhi ;
Hag hi, o vont, a lavare :
— Ne oa ked d’in ar bugel-ze. —
Ann itroun war lerc’h o c’houlen
Truez d’he fillorez a-grenn :
— Laoskit gan-in va fillorez :
Roi a rinn d’e-hoc’h, arc’hant he fouez
Ha mar na blij d’hoc’h kement-ze,
Me roi d’e-hoc’h pouez va inkane,
Me roi d’e-hoc’h pouez va inkane,
Ar plac’h ha me war he gorre. —
— Ho fillorez n’ho pezo ket,
Neb a lazaz a vez lazet.
Paz ee ’r senesal da vernia,
A ieaz ar c’hrouger d’he c’hrouga.
A-benn eunn pennadig goude,
Dont a reaz d’he gaout-he :
— Aotrou senesal, me ho ped,
Mari Fanchonik na varv ket ;
Pa daolann va zroad war he skoa,
Distrei da c’hoarzin ouz-in ra.
— Taolit hi ha didaolit hi,
Kasit-hi d’ar fagodiri.
— Taolomp-hi ha didaolomp-hi,
Greomp tan ha moged d’he leski. —
Abenn eunn pennadig goude,
Dont a rea ’r c’hrouger adarre :
— Aotrou senezal, me ho ped,
Mari-Fanchonik na varv ket ;
Ma enn tan beteg he diou-vron ;
C’hoarzin a ra leiz he c’halon.
— Pa gredinn pez a leveret,
Ar c’habon-man devo kanet. —
(Eur c’habon rostet war eur plad,
Han debred nemet he zaoudroad.)
Ar senesal oa souezet :
Ar c’habon en devoa kanet.
— Mari Fanchonik, me ho ped,
Me zo faillet, c’houi n’em hoc’h ket ;
Me zo faillet, c’houi n’em hoc’h ket :
Petra zo enn tan d’ho miret ?
— Ann itroun Varia-Folgoat
Zo’ skuba dindan va daou-droad ;
Ar Werc’hez, mamm ar gristenien,
Zo’ skuba endro d’am c’herc’hen.
— Red eo kas prim da Wigourvez,
Kas prim da di ar vereurez ;
Red kas da di ar vereurez,
Da gouzout piou eo pec’heurez. —
Tremenet oant holl dre ann tan,
Ha nikun na lekeaz man ;
Tremenet holl heb lakat man :
Ar vatez a joumaz enn han.
Tro mare ar c’huz-heol, oe klevet trouz neihour,
Trouz eur vag a oe klevet o tonet gand ann dour,
Ha strap, ha son ann drompill hag ann tabolinou,
Ken a zone ar c’herreg war lein ar meneiou.
Ha me monet da welet ; ha ne weliz netra
Nemet Marc’haid ar gerc’heiz, pao-kamm, o pesketa :
— Marc’haid, Marc’haidik, te nij huel ha pell ;
Petra neve zo digouet e-barz e Breiz-izel ?
— Netra neve zo digouet e-barz e Breiz-izel,
Nemed e tri c’horn ar vro zo strafill ha brezel,
Savet ann holl Vretoned, plouiziz ha noblanz,
Ha na vo fin d’ar brezel ma na gav ann dud chans. —
Neb ho gwele dastumet da vont d'ann harzou Breiz,
E tachen Kergrist-Moelou, diriou fask, tarz-ann-deiz,
Peb arkebut war ho skoa, peb bleun ru euz ho zok,
Peb kleze euz ho c’hoste, banniel ar feiz a-rok.
Ha-pa oant o vonet kuit hi zo eet d’ann iliz
Evit kimiada sant Per kouls hag ann otrou Krist :
Hag o tont euz ann iliz ’nem stouont er vered ;
— Arsa ’ta, Kerne-huel, chetu ho soudarded !
Chetu soudarded ar vro, soudarded unanet
Evid difenn ar gwir feiz rag ann Hugenoded,
Evid difenn Breiz-izel rak bro-Zoz ha Bro-C’hall,
Kemend a wast hor bro-ni, gwas eged ann tangwall. —
Hag o tont euz ar vered eleiz a c’houlenne :
— Men a gefimp mezer ru d’en emgroaza breme ? —
Ken a droc’haz kalonek potr maner Kergourtez ;
— Kemeret skouer digan-in hag e viot kroazet ez ! —
Ne oa ked he gomz gant han, he gomz achuet mad,
Oa toullet gwien he vrec’h ken a strinkaz ar goad,
Ha war dal he borpant wenn eur groaz ru a oa gret,
Hag abarz nemeur amzer ho holl e oant kroazet.
Pa oant e kichen Kallak o vonet gand ann hent,
E klevjont kleier Duhot o son ann offern bred :
Hag hi distroi war ho c’hiz enn eur laret ’nn eur vouez :
— Kenavo kleier Mari ! kenavo kleier kez !
Kenavo ’ta, kenavo, kleier kristeniet !
Aliez enn deziou-lid ni hon euz ho prallet !
Ra blijo gand ann Otrou, hag ar Werc’hez santel,
Ma ho prallefimp-ni c’hoaz pa vo fin d’ar brezel !
Kenavo bannielou sakr pere hon euz douget,
Oc’h ober tro ann iliz, e pardon Sant-Servet ;
Ra vimp ker goest da zifenn hor bro hag ar gwir feiz
Hag em omp bet d’ho terc’hel war ann dachen, enn deiz !
Ra hijo Doue ar reo ! ra vo goenvet ann ed,
Goenvet e douar ar Gall trubard d’ar Vretoned !
Ra ganomp-ni da viken, enn eur vouez, potred Breiz :
— « Biken ! biken n’embaro ann oenar hag ar bleiz. » —
Ar ganaouen-ma zo gret aboe ’m omp eet enn hent,
Ebarz ar bloa mil pemp kant daouzek ha poar ugent ;
Gret gand eur c’houer iaouank, war eunn ton da gano,
Kanet-hi, potred Kerne, da laouennat ar vro.
Fontanellan, a barrez Prad,
Bravan map a wiskaz dillad,
En deuz lammet eur benn-herez
Diwar barlen he magerez.
— Penn-herezik, d’in leveret,
Petra er c’hleuz-ze a glasket ?
— Klasket a rann boukejo han
D’am breurik mager a garann ;
D’am breurik mager a garann,
Klasket a rann boukejo han,
Hogen aon ’m euz, ken a grenann,
Na erruje Fontanellan.
— Penn-herezik, d’in leveret,
Fontanellan a anaveet ?
— Fontanellan n’anaveann ket,
Klevet komz anean ’m euz gret,
Klevet komz anean ’m euz gret,
Laret oa gwall botr, ’m euz klevet,
Laret penoz e lamm merc’hed.
— Ia ! ha dreist-holl penn-herezed ! —
Tre he ziou-vrec’h he c’hemeraz,
Hag he briatat a reaz,
Ha war lost he varc’h he zolaz,
Ha da Zant-Malo he c’hasaz.
Da Zant-Malo neuz hi c’haset,
El lean-di neuz hi laket,
Ha pa oe pevarzek vloa net,
Neuz hi c’hemeret da bried.
Da vaner Koadelan int eet ;
Eur mab bihan e deuz ganet,
Eur mab ker koant evel ann han,
Henvel d’he dad Fontanellan.
Ken a oa eul lizer digouet :
Da Bariz e oa red monet,
— Ho eunan, aman ho loskann,
Da Bariz raktal e eann.
— Fontanellan, chomet er ger ;
Pean a rinn eur c’hannader ;
Enn han Doue, na et ket di ;
Ma et di na ziztroec’h mui.
— Peuz ker da gaout aon e-bed ;
Me ia ma unan d’ho c’haouet ;
Gret ervad d’am mabik bihan,
Keit e vinn pell deuz ar ger-man. —
Fontanellan a lavare
D’ann dud iaouank, pa ziblase :
— Me rei eur vanniel ar gaeran,
D’ann itron Vari Rozeran ;
Banniel ha dilad ar gaeran,
Ma po sonj ouz Fontanellan ;
Ha damant ouz he vab bihan,
Ken na ziztroi da Goadelan. —
— Demad, roue ha rouanez,
Deut onn d’ho kaout enn ho palez.
— Pa oc’h deut, deut mad e viet !
Mez a ac’han na iefec’h ket.
— Mez a ac’han me a ielo,
Otro roue, pe ni welo !
Sternet d’in-me ma inkane,
Ma inn-me d’ar ger adarre.
— Da Goadelan na iefec’h ket ;
D’ar prizon, ne lavarann ket ;
Chadennou awalc’h zo em zi,
Evit chadennan daou pe dri.
— Pachik, pachik, pachik bihan.
Ke ker skanv trezek Koadelan,
Ha lavar d’ar benn-herez kez
Ma na zougo mui dantelez ;
Ma na zougo mui dantelez,
Hag he fried paour zo diaez ;
Kas d’in eur roched da wiskan,
Hag eul liser d’am liennan.
Kas d’in, te, eur roched lien,
Hag eul liser vraz lien gwenn,
Hag ouspenn eur plad alaoured,
Da lakat va fenn da zellet ;
Dal eur guchen euz va bleo-man,
Da stagan deuz dor Koadelan
Ma laro re iei d’ann iliz :
True Doue war ar markiz !
— Kaset bleo kement ma gerfet ;
Evid plado aour na vern ket ;
Tol’t vo he benn war ar pae,
Da c’hoari boul d’ar vugale. —
Ar pachik bihan lavare,
E Koadelan pa errue :
— Demad, demad d’hoc’h penn-herez,
Gwelloc’h eit zo gan ’nn otro kez !
Eur roched a c’houl da wiskan,
Hag eul liser d’he liennan,
Hag ouspenn eur plad alaouret,
Da lakat he benn da zellet —
Re Bariz a oa souezet,
O c’houzout petra oa digouet,
Gwelet eunn itron a bell vro,
Trouz braz gant hi, dre ar ruio,
— Chetu penn-herez Koadelan
Gant hi eur ze c’hlaz ha ledan ;
Ma ouife pez a ouzonn me,
Eur vroz du-pek a gemerfe.
— Otro roue, ha me ho ped,
Ma fried d’in-me daskoret.
— Ho pried d’hoc’h ne zasinn ket,
Tri de zo e ma bet torret. —
Neb a zeufe da Goadelan,
En defe keun ha nec’haman,
En defe keun braz o welet
Maro ann tan war ann oaled,
O welet al lennad kreski
E toull ann nor hag el leur-zi
El leur-zi hag enn kreiz ar zal,
Hag ann dud fall eno’ vragal ;
Hag ann dud paour, enn eur dremen,
O welan, sivoaz, gand anken,
O welan, o komz evelhenn :
— Setu maro mamm ar beorien !
Ar benn-herez a Geroulaz
E devoa eunn diduel vraz
Enn eur c’hoari diouz ann dizez,
Gant bugale ann aotrounez.
Evid ar bloaz n’e deuz ket gret,
Rag he danvez na aotre ket ;
Emzivadez eo aberz tad ;
Grad-vad he c’herent a vez mad.
— Va holl gerent a du va zad
N’ho deuz biskoaz karet va mad ;
Nemet c’hoantaet va maro,
Da gaout war-lerc’h va mado. —
— Ar benn-herez a Geroulaz
E deuz hirio plijadur vraz,
O tougen eur zae satin gwenn,
Ha boukedou aour war he fenn.
N’ed eo ket botou lasenet
Boaz ar benn-herez da gaouet :
Boteier seiz ha lerou glaz,
Boaz eur benn-herez Keroulaz. —
Evelze a gomzet er zal,
Pa zeue’r benn-herez er bal ;
Rag markiz Melz oa erruet,
Gand he vamm hag heul braz meurbet.
— Me garje beza koulmik c’hlaz,
War ann doen a Geroulaz,
Evit klevet ar gomplidi,
Etre he vamm ha va hini.
Me a gren gant pez a welann ;
Ne ked heb sonj int deut aman,
Euz a Gerne, pa zo enn ti,
Eur benn-herez da zimizi.
Gand he vad hag he hanv brudet,
Ar markiz-ze d’in na blij ket ;
Hogen Kertomaz pellik zo
A garann, a girinn ato. —
Nec’het oa ivez Kertomaz,
Gand ann dud deut da Geroulaz ;
Karout eure ar benn-herez,
Hag a lavare aliez :
— Me garje beza estik-noz
Er jardin war eur bodik roz,
Pa zeufe da zastum bleuniou.
Ni em welfe eno hon daou.
Me garje beza krak-houad
War al lenn a walc’h he dillad,
Evit glibia va daou-lagad.
Gand ann dour a c’hlib he daou-droad. —
Na Zalaun a zigouezaz
Da zadorn-noz e Keroulaz,
War he varc’hik du d’ar maner,
’Vel ma oa boazet da ober.
War ann nor borz pa neuz skoet,
Ar benn-herez neuz digoret ;
Ar benn-herez, o tont e meaz
O rei eunn tamm boed d’eur paour keaz.
— Penn-herezik, d’in leveret,
Peleac’h eo ho tudchentiled ?
— Eet int da gas ar chas d’ann dour,
Salaun ke prim d’ho sikour.
— N’ed eo ket evid doura chas
Ez ouun deuet da Geroulaz,
Nemed evid ober al lez ;
Ra viot furoc’h, penn-herez. —
Ar benn-herez a lavare
D’he mamm itroun, enn devez-ze :
— Aboe ma ar markiz ama,
Va c’haloun zo deut da ranna.
Va mamm itroun, ha me ho ped,
D’ar markiz Melz n’em roit ket ;
Va roit kent da Bennarrun,
Pe, mar kirit, da Zalaun,
Va roit kent da Gertomaz,
Hen-nez en deuz ar muia gras,
Enn ti-man e teu aliez,
Hag he lezit d’in ober lez. —
— Kertomaz, d’in-me leveret,
Da Gastelgall ha c’houi zo bet ?
— Da Gastelgall ez ounn-me bet ;
Mad, m’en toue, n’em euz gwelet.
Mad, m’en toue, n’em euz gwelet,
Nemed eur goz sal mogedet,
Ha prenestrou hanter torret,
Ha dorojou braz keulusket ;
Nemed eur goz sal mogedet,
Enn han eur c’hregik koz louet,
O trailla foen d’he c’haboned ;
Mar defe kerc’h na refe ket.
— Gaou a livirit, Kertomaz,
Ar markiz zo pinvidik braz ;
He dorojou zo arc’hant gwenn ;
He brenestrou zo aour melen ;
Houn-nez a vezo enoret
A vezo gant-ha goulennet.
— N’em bezo, mamm, enor e-bet,
Nag ivez n’he c’houlennann ket.
— Va merc’h, ankounit ann holl-ze,
Tra kent ho mad na zalc’hann-me ;
Roet ar geriou, ann dra zo gret,
D’ar markiz viot dimezet. —
Itroun Keroulaz a gomze,
Ouz ar benn-herez evelse,
Dre m’e doa erez er galoun.
Ha oa Kerdomaz he mignoun.
— Eur walen aour hag eur sined,
Gand Kerdomaz oent d’in roet,
Ho c’hemeriz enn eur gana ;
Me ho azroi enn eur wela.
Dall, Kertomaz, da walen aour,
Da sined, da garkaniou aour,
N’ounn ket lezet d’az kemeret,
Miret da zraou ne dleann ket. —
Kriz vije’r galoun na welze,
E Keroulaz neb a vize,
O welet ar benn-herez keaz,
O poket d’ann nor pa ie meaz.
— Kenavo, ti braz Keroulaz,
Biken enn hoc’h na rinn eur paz ;
Kenavo, va amezeien,
Kenavo breman, da viken. —
Peorien ar barrez a wele,
Ar benn-herez ho frealze :
— Tavit, poerien, na welet ket,
Da Gastelgall deut d’am gwelet.
Ma a roi aluzen bemdez ;
Teir gwech sizun, dre garantez,
Triouec’h palevarz a winiz,
A gerc’h ivez ker kouls hag heiz.
Ar markiz Melz a lavare,
D’he c’hreg nevez pa he c’hleve ;
— ’Vit kemend-all na refot ket,
Rag va madou na badfent ket.
— Va aotrou, heb kaout ho re,
Me roio aluzen bemde,
Evit dastumi pedennou,
Goude hor maro, d’hon eneou. —
Ar benn-herez a lavare,
E Kastelgall, daou viz goude :
— Ne gaffenn ked eur c’hannader,
Da zougen d’am mamm eul lizer ? —
Eur pajik iaouang a gomzaz
Ouz ann itroun pa he c’hlevaz :
— Skrivit lizeriou, pa gerfet,
Kannaderien a vo kavet. —
Koulskoude eul lizer skrivaz,
Ha d’ar paj e-berr he roaz,
Gant gourc’hemenn evit he gaz
Raktal d’he mamm da Geroulaz.
Pa erruaz al lizer gant-hi,
A oa er zal oc’h ebati
Gand lod tudjentil euz ar vro,
Ha Kerdomaz a oa eno.
P’e doe-hi al lizer lennet,
Da Gertomaz ’deuz lavaret :
— Likit dipra kezek raktal,
M’a ’z aimp fenoz da Gastelgall. —
Itroun Keroulaz c’houlenne,
E Kastelgall pa errue :
— Netra nevez zo enn ti-ma,
Pe’ steignet ar perzier giz ma ?
— Ar benn-herez oa deut ama
A zo maro enn nozvez-ma.
— Ma eo maro ar benn-herez,
Me a zo he gwir lazerez !
Meur wech e doa d’in lavaret :
D’ar markiz Melz n’em roit ket ;
Va roit kent da Gertomaz ;
Hen-nez en deuz ar muia gras. —
Kertomaz ha ’r vamm dizeuruz,
Skoet gand eunn taol ker truezuz,
Zo en em westlet da Zoue,
Er c’hlaostr du, evid ho buhe.
— Deiz-mad ha joa barz ar ger-ma :
Peleac’h ’ma Annaik drema ?
— Enn he gwele ’ma kousket dous,
Evesait ; na rit ket trouz !
Enn he gwele e ma kousket,
Evesait n’he dihunet ket ! —
Kloarek Garlan dal’ma glevaz,
War-laez gand ann diri bignaz,
War laez, ha ker skanv, a bignaz,
War bank he gwele ’nem lakaz
— Sav alese, Naik Kalvez,
Ra ’z aimp hon daou d’al leur nevez.
— D’al leur nevez me n’ed inn ket,
Rag eno zo eunn den displed ;
Gwasa denjentil zo er bed,
E ma ato’ kas va c’haouet.
— Na pa ve kant aneo eno,
N’az pezo droug e-bet hant-ho ;
Na pa vez aneo kant eno,
D’al leur nevez ni a ielo !
Ni a ielo d’al leur neve,
Ha ni zanso kerkouls hag he. —
He brozik gloan e deuz leket,
Ha da heul he mignon eo eet.
Markiz Gwerand a c’houlenne
Gant ann hostiz, ann deiz a oe :
— Hostiz, hostiz, d’in leveret,
N’hoc’h euz ked ar c’hloarek gwelet ?
— Aotrou markiz, em zigaret,
Ne c’houzonn piou a c’houlennet.
— Ho tigarezi ! me n’her grann !
Kloarek Garlan a c’houlennann !
— Eat eo du-ze, evid ann de,
Eur plac’hik koant hed he goste ;
Eat-int du-ze d’al leur neve,
Koant ha drant ho daou, war va fe !
Gant han d’he dok eur blun paven,
Ha diouc’h he gerc’hen eur chaden ;
Ha diouc’h he gerc’hen eur chaden,
Zo kouezet holl war he varlen.
Gant-hi eur korkennik brodet,
Hag eur voulouzen arc’hantet ;
Gant-hi eur korkennig eured,
Dimezet ez int, me a gred.
Markiz Gwerand, enkrezet braz,
Raktal war he varc’h ruz lampaz ;
War he varc’h raktal a lampaz ;
Ha d’al leur nevez ez eaz.
— Kloarek, diwisk da borpansou,
Evit gourenn war ar gwestlou.
Kloarek, diwisk da borpansou,
Ha ni reio eur pek pe zaou.
— Sal-ho-kras, markiz, ne rinn ket.
C’houi zo aotrou, me n’em ounn ket ;
C’houi zo mab ann itroun Gwerand,
Ha me zo mab eur plouezant.
— Evid oud mab eur plouezant,
Te c’heuz dibab ar merc’hed koant.
— Aotrou markiz, em zigaret,
Ne ket me meuz hi dibabet ;
Markiz Gwerand, em zigaret,
Gand Doue eo bet d’in roet. —
Annaik Kalvez a grene,
Oc’h ho c’hlevout o komz giz-ze.
— Tavit, va mignon, deomp d’ar ger,
Heman a rei d’eomp poan ha nec’h.
— Araok, kloarek, lavar d’in-me :
Na te oar c’hoari ar c’hleze ?
— Biskoaz kleze n’em euz douget ;
C’hoari penn-baz, lavarann ket.
— Na te c’hoarife gan-in-me :
Eur paotr ter, a glevann oud-de.
— Aotrou denjentil, va fenn-baz
Na dal ho kleze hir ha noaz.
Aotrou denjentil na rinn ket,
Ho kleze a ve saotret.
— Mar ’d eo va c’hleze saotret,
Ebarz da c’hoad a vo gwalc’het. —
Naik p’e deuz gwelet redek,
Redek goad he mignon kloarek ;
Annaik, enn eur strafil braz,
Da vleo ar markiz a zaillaz.
Da vleo ar markiz a zaillaz,
Hag endro dal leur he stlejaz.
— Tec’h tu-ze, markiz traitour,
Te c’heuz lazet va c’hloarek paour !
Naik Kalvez o tont endro,
Leun he daoulagad a zaero.
— Va mammik ma em c’haret
Va gwele d’in-me a refet ;
Va gwele d’in-me refet aez ;
Rag va c’halounik zo diaez.
— Ho kaloun a zo diaezet,
Va merc’h, dre m’ hoc’h euz re zanset,
— Va mamm, ne meuz ket re zanset ;
Markiz fall en deuz hen lazet !
Markiz Gwerand, ann traitour,
En deuz lazet va c’hloarek paour !
C’houi a lavaro d’ar c’hleuzier,
Pa zeuio d’he gerc’hat d’ar ger :
« Na daol tamm douar war he vez :
E berr va merc’h a iei ivez. »
Pa n’omp bet kousket er gwelead,
Ni gousko hon daou er toullad ;
Pa n’omp bet eureujet er bed,
Dirak Doue vimp eureujet. —
— Ma den paour petra zo digouet,
Pa zeut d’ar ger ker stravillet ?
Pa ’z oc’h ker glaz evit rejin,
Ma denik paour, leveret d’in ;
Pa ’z oc’h ker glaz hag ar maro ;
Petra zo digouet war ho tro ?
— Abred awalec’h e klefet
Ann doare deuz pez zo digouet ;
Abred awalec’h e klefet
Ann doare deuz pez meuz gwelet.
’Zalek ann ti beteg ar vorc’h,
Heul braz o vont, dre zon ar c’hloc’h :
Ann otrou person penn-kentan,
Eunn arc’h lienet wenn raz-han,
Daou ejen braz oc’h hi dougen,
Sternou arc’hant diouc’h ho c’herc’hen.
Ha kalz a dud o tont war lerc’h,
Stouet ho fenn gand kalz a nec’h. —
Sant-Iann, ar mevel, a skoe
War dor ar person, enn noz-ze.
— Savet, savet, otrou person !
Ann otrou Nevet a zo klaon ;
Kaset gen-hoc’h ar groaz-nouen,
War ann otrou koz a zo tenn.
— Chetu me deut, otrou Nevet
Tenn eo war ’n hoc’h am euz klevet.
Ar groaz-nouen zo gan-ime
D’ho konforti, mar gallann-me.
— N’em euz konfort bet da gahouet
Enn tu ma c’horf e-barz ar bed ;
Enn tu ma c’horf me n’am euz ket,
Enn tu ma ene, larann ket. —
Goude ma oa bet koveset,
D’ar beleg en deuz lavaret :
— Digoret frank dor ar gambr-man,
Ha welinn holl dud ma si-man,
Ma friet ha ma bugale
Tro-war-dro demeuz ma gwele ;
Ma bugale, ma merourien
Kerkouls ha ma servichourien ;
Ma hellinn, ’nn ho zouez, kemeret
Hon Otrou ’barz mont diouc’h ar bed. —
Ann itron hag he vugale,
Ha kemend oa eno, wele ;
Hag hen ker reiz ho frealze,
Ha ker sioulig a gomze !
— Tevet, tevet, na welet ket,
Doue eo ar mestr, ma fried !
Ho ! tevet, ma bugaligo,
Ar Werc’hez sakr ho tiwallo !
Ma merourien, na welet ket ;
Tud diwar mez, gouzout a red,
Pa ve hao ann ed, ve medet ;
Pa zeu ann oad mervel zo red !
Tevet, tud vad diwar ar mez,
Tevet, peorien keaz ma farrez ;
’Vel em euz bet sonj ac’hanoc’h,
Ma fotred defint sonj ouz hoc’h.
Evel-d-oun-me hi ho karo,
Hag ober a rint mad hor bro.
Na welet ket, kristenien vad.
Ni ’n em gavo ’benn eur boutad ! —
D’ar iou vintin, otrou Karne
Tont deuz ar fest noz, c’houlenne,
O tont d’ar ger, war he varc’h gwenn,
Bordet he jupen penn-da-benn,
He jupen voulouz ru glaou-tan
Bordet penn-da-benn gand arc’hant ;
D’ar iou vintin, otrou Karne
O tont endro a c’houlenne :
— Daoust perag, va zuchentiled,
Ne ked deut d’ar fest re Nevet ?
Daoust perag, d’i-me levered,
Pe oant bet pedet da zonet ?
— Ann otrou koz, ’vel ma glevann.
Zo enn he wele chomet klan.
— Mar ma ’nn otrou, er gwele klan,
Deomp da glask kannad anean. —
Pe oant o tigout gand ann ger,
Hi a gleve son ar c’hleier.
Digoret frank ar perzier,
Ha den e-bed barz ar maner.
— Mar’m hoc’h deuet d’he zarempret,
E bered ar vorc’h he gaffet.
Bet ma bet dec’h tan ar maro,
Ha skarzet mad ann holl boudo ;
Ann otrou person d’he zevel
Ha d’he zougen kaer d’ar chapel ;
Ann itron hag he vugale,
D’he lienat enn arc’h neve.
Chetu fresk, aman, roudou c’harr
A zo eet d’he gas d’ann douar. —
Hag hi da douch war ho c’hezek,
Ha da zigout gand ar vered.
Pa oant digouet gand ar vered,
Ranne ho c’halon o welet,
Welet ar c’hleuier he zisken
Enn toull douar kriz da viken ;
’Nn itron warlerc’h, gwisket e du,
War he daou-lin, o wela dru ;
Hag he bugale ioual ken,
Hag ho sachat bleo deuz ho fenn.
Dek mil den ober kemend-all,
Hag ann dud paour dreist ar re-all.
Eunan aneo, hanvet Malgan,
En deuz gret ur maronad-man,
En deveuz ar werz-man savet
Enn enor d’ann otrou Nevet,
D’ann otrou Nevet benniget,
A oa kendalc’h ar Vretoned.
Er bloavez-ma mil c’houec’h kant pevar-ugent-trizek,
Er gerig a Lannion zo eur gwalleur c’houarvet ;
Er gerig a Lannion enn eunn hostaliri,
Da Berinaik Mignon a oe matez enn hi.
— Aozet d’omp-ni, hostizez, peb tra evit koanian :
Stlipo fresk, ha kik rostet, ha gwin mad da evan ! —
P’ho doe debret hag evet peb hini leiz he ler :
— Setu arc’hant, hostizez, kontet blank ha diner ;
Setu arc’hant, hostizez, kontet blank ha diner ;
Ho matez gand eul letern, da zont d’hon c’has d’ar ger ! —
Pa oant-hi war ann hent braz eur pennadik mad eet,
Eur gomz kuz warbenn ar plac’h tre-n-he oa bet laret.
— Plac’hik koant, ho tentigo, ho tal hag ho tiou-jod,
A zo gwenn evel ton ar c’hoummo, war ann od.
— Maltoterien, me ho ped, em lezet evel on,
Evel laket gand Doue, laket gand Doue on ;
Ha pa venn kant gwech braoc’h, ia kant gwech braoc’h c’hoaz,
Na venn ’vid hoc’h, otronez, na venn na well na was.
— Hervez ho komzo mignon, va merc’hik, me a gred,
Em hoc’h bet gand re Begar, pe gand kloer desket ;
Hervez ho komzo mignon, va merc’hik, me a gret,
D’ar govant o tiski preek gand menec’h em hoc’h bet.
— D’ar govant o tiski preeg e Begar n’em on bet,
Na ken nebeut e leac’h all, avad, gand kloarek ’bed ;
Hogen, ebarz em zi-me ha war oaled va zad,
Em euz gret, va otronez, bep seurt mennozio mad.
— Tolet aze ho letern, ha c’houeet ho koulo ;
Setu’r ialc’h leun a arc’hant, ma hoc’h euz c’hoant, he po.
— Ne ket me eo’r femelen, a ve dre ruio ker,
O kemeret daouzek blank ha c’hoaz triouec’h tiner !
Me meuz da vreur ur beleg er ger a Lannion ;
Mar klefe pez a leret, rannafe he galon.
Me ho ped, maltoterien, pezet ar vadelez,
D’am zeurel e-kreiz ar mor kent eit kement c’hloez !
Me ho ped, ma otronez, kent eit kement c’hlac’har,
Kemeret ar vadelez, d’am lakat beo enn douar. —
Perinan doe eur vestrez karget a vadelez
A jomaz war ann oaled da c’hortoz he matez,
A jomaz war ann oaled, heb kemeret paouez,
Ken a zonaz ann diou heur, diou heur kent hag ann dez.
— Savet ta, tra dibreder, savet ta, senesal,
O vont da zikour eur plac’h, enn he goad o neuial. —
E kichen kroaz Sant-Josef oa bet kavet maro ;
He letern enn he c’hichen, ha beo he goulo.
Eur werzeen neve zo savet ;
War markiz Pontkalek eo gret ;
— Traitour ! ah !
Malloz d’id !
Malloz d’id !
Traitour ! ah !
Malloz d’id ! ah !
War markiz iaouank Pontkalek,
Ker koant, ken drant, ker kalonek !
Mignon a oa d’ar Vretoned,
Abalamour aneo oa deuet;
— Traitour ! ah ! etc.
Abalamour aneo oa deuet,
Hag etre-z-ho oa bet maget.
Mignon a oa d’ar Vretoned,
D’ar vourc’hizien ne larann ket ;
D’ar vourc’hizien ne larann ket,
A zo a-du ar C’hallaoued ;
A zo atao’ kas gwaska re
N’ho deuz na madou na leve,
Nemet poan ho diou-vrec’h, noz-de,
Evit maga ho mammou d’he.
Laket en defa enn he benn
Dizamma d’eomp-ni hor hordenn ;
Gwarizi-tag d’ar vourc’hizien,
O klask ann tu eid hen dibenn !
— Otrou markiz, et da guhet,
Ann tu a zo gant he kavet ! —
Pellik zo ema dianket ;
Evit he glask n’he gaver ket.
Eur paour euz ker, o klask he voed,
Hennez en deuz hen diskuliet.
Eur c’houer n’her defe ket gret,
Pa vije roet d’ean pemp kant skoed.
Gwel Maria ’nn est, de evid de,
Ann dragoned oa war vale :
— Leret-hu d’i-me, dragoned,
O klask ar markiz em’oc’h bet ?
— O klask ar markiz em omp bet ;
Daoust penoz ema-hen gwisket ?
— Er c’hiz diwar ’mez ’ma gwisket ;
Glaz he vorled hag hen borded ;
Glaz he jak, ha gwenn he jupenn ;
Bodrou-ler, ha bragou lien
Eunn tokik plouz neudennet-ru ;
War he skoa, eur pennad bleo-du ;
Eur gouriz-ler ; diou bistolenn,
Hag he deuz Vro-Spagn, a-zaou denn :
Gat-han dillad pillou-huan,
Gad unan alaouret didan.
Mar fell d’hoc’h-hu roi d’in tri skoet,
Me a rei d’hoc’h-hu he gaouet.
— Tri gwennek zo-ken na rimp ket,
Toliou sabren, ne laromp ket ;
Ne rimp ket zo-ken pemp gwennek,
Ha te rei d’omp kaout Pontkalek.
— Dragoned ker, enn han Doue !
Na et ked d’ober droug d’i-me :
Na et ked d’ober droug d’i-me ;
Ho hencho raktal e rinn-me :
Ma hen du-ze, er zal, ouz tol,
O leina gad person Lignol.
— Otrou markiz, tec’het, tec’het !
Me wel erru ann dragoned ;
Me wel ann dragoned erru ;
Sternou lugernuz, dillad ru !
— Me na gredann ked em c’halon,
E krogfe enn on eunn dragon ;
Na gredann ket ’ma deut ar c’hiz
Ma krog eunn dragon er markiz. —
Oa ked he gomz peur-achuet,
Tre-barz ar zal ho deuz lammet.
Hag hen da beg ’nn he bistolenn :
— Neb a dost ouz-in ’n defo ’nn tenn !
Ar person koz dal’ m’her gwelaz,
Dirag ar markiz ’nem strinkaz :
— Enn hano Doue, ho Salver,
Na dennet ket, ma otrou ker ! —
Pa glevaz hano hor Salver
En deuz gouzanvet gand dousder ;
Hano hor Salver pa glevaz,
Daoust d’he spered hen a welaz ;
Rez he galon strakaz he zent ;
Ken a droc’haz, sonn : « Deomp d’ann hent ! »
A-dreuz parrez Lignol pa ee,
Ar gouer paour a lavare :
Laret a ree al Lignoliz :
— Pec’hed eo eren ar markiz ! —
Pa ee ebiou parrez Berne,
Digouet eur frapad bugale :
— Mad-d’hoc’h ! mad-d’hoc’h ! otrou markiz ;
Ni ia d’ar vorc’h, d’ar c’hatekiz.
— Kenavo, bugaligou vad ;
N’ho kwelo mui ma daoulagad ;
— Da belec’h et eta, otrou ;
Ha dont na reot souden endrou ?
— Me na ouzon ked, Doue ’r goar ;
Bugale baour, me zo war var. —
Ho cherisa en defe gret,
Paneved he zaouarn ereet.
Kriz vije ’r galon na ranne ;
Re ’nn dragoned zo-ken a ree :
Potred-a-vrezel, koulskoude,
Ho deuz kalonou kri enn he.
Ha-pa oa digouet e Naoned,
E oa barnet ha kondaonet ;
Kondaonet, naren gand tud-par,
Nemet tud koet doc’h lost ur c’harr.
Da Pontkalek deuz int laret :
— Otrou markiz, petra peuz gret ?
— Pez a oa dleet d’in da ober ;
Ha gret-hu ive ho micher [17]. —
D’ar zul kenta pask, hevlene,
Oa kaset kannad da Verne.
— Iec’hed mad d’hoc’h holl, er ger-ma,
Pale ’ma ar person drema ?
— Ma o laret he oferenn,
Ma o vont gand ar bregen. —
Pa oa o vonet d’ar gador,
Oa roed d’ean, eul lier el leor :
Ne oa ket goest evid he lenn,
Gad ann daelou demeuz he benn :
— Petra zo c’hoarvet a neve,
Pa wel ar person er c’hiz-ze ?
— Gwela a rann, ma bugale,
War pez a refac’h-c’hui ive.
Maro, poerien, neb ho mage,
Neb ho kwiske, neb ho harpe ;
Maro ann hini ho kare,
Berneviz, kouls evel oun-me,
Maro neb a gare he vro,
Hag her grez beteg ar maro ;
Maro da zaou vloa war-n-ugent,
Vel ar verzerien hag ar zent ;
Doue, ho pet out-han truez !
Marv e ’nn otrou : marv e ma mouez !
— Traitour ! ha !
Malloz d’id !
Malloz d’id !
Traitour ! ah !
Malloz d’id ! ah!
Breiz ha Bro-Zaoz enebourien,
Evit-ho bout amezeien,
A zo bet laket er bed-men
D’en emfibla da virviken.
Pa oann kousket, enn nozvez all,
E kleviz son ar c’horn-buhal,
Son ar c’horn-bual, e koat-sal :
— « Ho ! Saozon ! Saozon ! Saozon fall ! »
Ha dal’ ma saviz antronoz,
Gweliz oc’h erruout ar zaoz ;
Gweliz he zoudarded erru :
Sternou alaouret, dillad ru.
War ann od ha pa oant ledet,
Gweliz o tont ar C’hallaoued,
Dobigni gant-he ’r penn kenta,
He glenv noaz enn he zorn gant-ha.
— Arog ! a lare Dobigni,
Na dec’ho nekun ouz omp-ni !
Ai ta ! va fotred doc’htu !
Arog d’am heul ! ha pegomp du ! —
Ar C’halloued a respontaz
Holl war eunn dro, pa he glevaz :
— Deomp gand Dobigni troad-oc’h-troad ;
Denjentil eo kouls ha potr mad ! —
Pa oa Dobigni enn emgann,
Ne oa den, na braz na bihan,
Na zigore he zaoulagad
Oc’h he welet o leuskel goad.
He vleo, he zremm, hag he zillad
Ne oant penn-da-benn nemed goad
Distrinket demeuz ar Zaozon,
Drema treuze d’he ar galon.
Hen a welet, war ann dachen,
Reiz he galon, huel he benn,
Heb muia van d’ar bolodou
Evel pa vijent bet stoufou.
Potred Breiz-izel a gane,
O tont war ann dachen, neuze :
— « Neb en deuz goneet teir gwech,
« A c’honeo n’euz fors pet kwech !
« E Kamared, enn amzer-hon
« E oa diskennet ar Zaozon ;
« Bragal a reent, war ar mor,
« Gant ho gweliou gwenn-kann digor ;
« Gant tennou kouezjont war an od,
« Evel ma vijent kudonod ;
« Deuz pevar mil e oant eno,
« Na zistroaz hini d’he vro.
« E Guidel e oent diskennet,
« E Guidel e douar Gwennet ;
« E Guidel int bet douaret
« Evel ma oent e Kamaret.
« E bro Leon, rag enez-c’hlaz,
« Gwech-all, e oant diskennet c’hoaz ;
« Kemend a c’hoad defant losket
« Ken a oa ar mor glaz ruiet.
« N’euz, e Breiz, na boden, na bern
« E-lec’h na gaver ho eskern ;
« Koun ha brini oc’h ho sachat,
« Glao hag avel oc’h ho c’hannat. » —
Arserien bro-Zaoz pa glevjont,
Gand estlamm arzao a rejont ;
Ker kaer ann ton hag ar c’homzaou,
Ken e oant bamet o selaou.
— Arserien Bro-Zaoz, leveret,
Skuiz oc’h eta, pa ehaned ? »
— N’ed omp ked skuiz, pa ehanomp,
Kouls ha re-hont, Bretoned omp ! —
Oa ked ho c’homz peur-lavaret :
— Gwerzet omp ! tec’homp kuit, potred ! —
Hag ar Zozon prim d’ho listri ;
Hogen na dec’haz nemet tri.
Er bloavez-ma mil-ha-seiz-kant
Hag eiz ouspenn hag hanter-kant.
D’ann eil lun a viz gwengolo,
Oa trec’het ar Zozon er vro.
Er bloavez-ma, evel a gent,
Ema int bet laket enn ho hent.
Evel eur bar grizil er mor,
Ar Zozon, bepred, enn Armor.
Trou mare e sarre ann de,
Teue enn drufereh du-me.
Pe zeu ann drufereh enn ti,
Doc’h enn holl defe jolori :
— Dou ho pennigo enn ti-me,
C’hui, groageh, ha c’hui bugele ;
Deut on eur wech hoah de vale ;
Mad er bed gen hoc’h tro-zreme ?
— Allaz ! me c’homer, ne c’huitann ;
Hegon ann oac’h peur e zou klan ;
Ha mar bad re bell he glenued,
Dao vo d’eing mont de glask me boed.
Tapet ur skabel, korn ann ti,
Me c’homer, euit azei ;
Azeet anze, me c’homer,
Ha kontet d’i-men eunn dra gaer.
— Traeu gaer awalc’h e zou digouet,
Me zonj, me c’homer peuz kleuet ;
Ne peuz ket kleuet, me c’homer,
Pez zou digouet endro d’er ger ? —
Neuze e larez enn oac’h keh :
— Reit d’ar c’hroek-ze eur banac’h leh,
Eur banac’h leh hag eur grampouen,
E vou laket ar hi barlen.
— Iannik Skolan zou bet tapet,
Zou bet tapet zou bet krouget,
Krouget-mad ar dachen Gwenned ;
Torfedeu ’walc’h en defa groet.
— Me c’homer, ne glevon netre,
N’hallonn ket mont mez ann ti-me,
N’hallonn mont neblec’h de vale,
Ged damant doc’h me bugale
— Torfedeu ’walc’h en defa groet,
Diboe e oe deut ar er bed ;
Torfedeu ’walc’h en defa groet,
Kentoc’h da lahein Morised.
Pe ziwalle loned hi zad,
Ne doa d’ei sonj nemeid de vad ;
Ne doa gwelet meid eur wec’h ’nei
Gwelet he daon mont gand er blei.
Nemeid eur wec’h ne doa gwelet ;
Chetu diou broumen e deuz groet ;
Gwelet e doa ha groet eur zon
E ve kanet barh er c’hanton :
— « Kaon ! kaon ! d’am daonik gwenngornik !
Kaon ! kaon! d’am daonik penn-gwennik !
Kaon ! siouah ! kaon, kaon ! d’am danvad,
Hag a oe eul lonik ker mad ! —
Iannik Skolan oe tont d’ar ger,
Get-han enn dorn he grok poueher :
— Morisetik hui a gan ge,
Eur bouchig a refet d’i me.
— Eur bouch d’hoc’h-hu me ne rinn ket ;
Eur potr fall oc’h mar zou er bed. —
Hag hi kuit doc’htu o redek ;
Hegon ne oe tost ker e-bed.
Ha hon ar hi lerc’h a lammez,
Ha skoi get-hi teir gwech a rez ;
Ken hi file ’nn he foulad goad,
Sarret get-hi hi deulaged.
Seih pe eih te oa tremenet,
Hi zad d’er ger ne oe ket bet,
Ar dro uennek heur pe greiz-te,
Hi zad d’er ger a zigoee.
— Bugale bor, deing leveret,
Petra peuz ’ta ken glac’haret :
Nag ho c’hoar men e ma hi oet ?
— Abred awalec’h e klefet !
Abred awalac’h e klefet
Doare doc’h hou c’hoer Morised ;
E ma hi tu-hont tal er prad
Hag hi e neunial enn hi goad.
Er gwiader neuz hi lahet !
Diboe m’oc’h ac’han diblaset,
Oe kas hi dougen d’er pec’hed ;
Iannik Skolan neuz hi lahet !
Oe kas hi dougen d’er pec’hed,
Ha pedal n’en deuz ket gallet ;
Hi oe ar plac’h diged Doue,
Felle ket kollein hi ene.
E Kas Morised d’enn doar,
Zivere er goad doc’h er c’harr,
Tud koh ha ieuang e welein
He zad por, arlec’h, hirvoudein.
Mar peuz c’hoant de wel’t Morised,
Ar hent braz Melrand hi c’heffet ;
Sauet zou bet ur groez neue,
Lec’h e deuz kollet hi buhe.
Iannik Skolan hag he baeron
Zo et ho daou da c’houl pardon,
Da c’houl true d’ann eneo,
Da c’houl pardon d’ar bec’hejo.
Iannik Skolan a c’houlenne,
Enn ti he vamm pa enderue :
— Noz vad ha joa, tud ann ti-man,
Hag ed eur da gousket enn han ?
Ed oc’h holl aman da gousket,
Nemet ma eunan onn chomet ;
Me a zo chomet ma eunan
Aman, evit paka ann tan.
— Na dre belec’h oc’h-hu deuet ?
Ma dorojo em boa prennet ;
Prennet em boa ma dorojo.
Ha moraillet ma frenecho.
— Mar poa prennet ho torojo,
Me war ann doare a bell-zo.
Enaouet goulo, c’houezet tan,
Ha welfec’h daou e-lec’h unan. —
Ar goulo pan eo bet c’houezet,
Meurbed ema hi bet spontet.
O welet daou war al leur-zi,
Da hanter-noz o komz out-hi.
— Tevet, va mamm, na spontet ket ;
Me eo ar mab hec’h euz ganet,
Zo deut eur wech c’hoaz d’ho kwelet :
Bennoz va mamm am euz kollet.
Du eo da varc’h, du oud ive ;
Ker garv he reunen ma pikfe ;
C’houez karnou rostet a glevanan :
Va malloz gand ma mab Skolan !
— War marc’h ann diaoul onn deut aman,
Gant-han d’ann ifern e eann ;
Me ia d’ann ifern da leskin,
Ma na geret ma fardonin.
— Penoz oufenn az pardonin ?
Braz e ann droug a t’euz gret d’in :
Laket t’euz ann tan em zi forn,
Ha devet Triouec’h loen-korn.
— Va mamm, me voar ervad am euz,
Siouaz dre wall-ioul, ha dre reuz ;
Hogen, pa’m euz true Doue,
Va mamm, ho pet ouz in true !
— Penoz oufenn az pardonin ?
Braz eo ann droug a t’euz gret d’in :
Gwalla teir deuz ta c’hoarezed,
Lahan va nizez Morised !
— Va mamm, me voar ervad am euz
Siouaz, dre wall-ioul ha dre reuz,
Hogen, pa’m true Doue,
Va mamm, ho ped ouz in true !
— Penoz oufenn az pardonin ?
Braz eo ann droug e t’euz gret d’in :
Kollet t’euz d’in va leor bihan,
Ma flijadur war ar bed-man.
— Va mammik paour, em pardonnet ;
Ho leor bihan ne ket kollet ;
N’e deo ket kollet dre ma bet
Enn deon ar mor tregont gourred.
N’euz erruet droug ebet gant-han
’Met gant teir feillen anean ;
Eunan dre zour, eunn all dre ’m goad,
Eun-all gand daerou m’ daou-lagad. —
Neuze he baeron, oa gant-han,
E deuaz da gomz evit han.
— Penoz, mamm gri, t’euz ankouaet
Ma hen ar mab e t’euz douget !
Penoz, mamm gri ha dinatur,
Bardonfez ket ta krouadur !
Ma ia da vugel d’ann ifern,
Te iei ive kig hag eskern.
— C’hoaz kent evit m’az pardoninn,
Eunn dra bennag e larfez d’in
Demeuz ar pez e t’euz gwelet
Aboe m’oud eet diwar ar bed.
— Ma mamm, ma mamm, ma em c’hredet,
Koue d’ar gwener na refec’h ket ;
Neb a verv lijo d’ar gwener,
Paredi ra goad hor Salver ;
Lamfet ket ’r c’houk digand ar iar
Na Iann ar-boc’hig digand par ;
Ar c’hilog a gan enn huel,
A gan pa gan ann ebestel ;
Pa gan ar c’houk da hanter-noz,
Kan ann elez er baradoz ;
Pa gan ar c’houk, pa strink ann de,
E kanont holl, sent hag ele.
Dreist peb tra d’hoc’h e gelennann,
Ha dalc’het sonj deuz ann dra-man :
Minellet ann hoc’h, pe hend-all
Turiella rei ar park segal.
Mouchet mad ho kole bihan,
Pe hend-all e po poan gant han ;
Ha heudet mad ho marc’h divank,
Pe en em veunzin rei er stank. —
Antronoz-beure, pa zavaz,
Men ann oaled toull a gavaz :
Hi a gavaz toull ann oaled :
Gand penn he c’hlin oa bet toullet ;
Ha lommo goad etoez ar glaou
En doa skuillet gand he zaelaou,
War al ludu ha war ann tan
Hag a oa bet mouget gan-han.
Tostait holl, tud iaouang, ha hui re goz ive,
Hag e klefet ma gwerz-me ’meuz savet a neve,
War-benn eunn den iaouank-flamm a barrez Langonet,
En deuz kollet he vuhe dre-zorn he vignoned.
— Deuz gen-omp-ni, va mignon, Loeizik Rozaoulet,
Ha ni ielo da bardon Sant-Fiakr ar Faouet.
— Tremenet, va mignoned, tremenet n’ed ann ket ;
Me zo oc’h ober ma fask, gant person Langonet.
— Iec’hed mad, d’hoc’h tad Moriz, ha d’hoc’h, Mari Fiaoe ;
Lezet ho mab gen-omp-ni da ober eur bale ;
Lezet-han dont gen-omp-ni d’ar pardon, ni ho ped,
Ni welo rei ar bouked da berson ar Faouet.
— Tremenet ta, tud iaouank, gen-hoc’h a vo lezet,
Hogen rog ar c’huz-heol d’ar ger ra vo digouet.
— Tevet, tevet, tad Moriz, tevet, ne chiffet ket,
Kent a vo kuhet ann heol, vemp d’ar ger erruet. —
Pe oa achu ar bregen hag ann offeren bred :
— Deut-hu gen-omp-ni, Loeizik, da Gerli ar Faouet,
Da goania, ti mamm-baeron, dilun e oamp pedet.
— Baleit-hu ho unan, baleit n’ed ann ket ;
Baleit-hu ho unan, baleit n’ed ann ket ;
Rag dived e venn er ger, hag e venn skandalet. —
Kement deuz gret war-n-ean, kemend m’en deuz sentet ;
Gant-he Loeizik Raoualet da Gerli ema oet.
E korn an dol e Kerli wele Loeiz Raoualet :
— ’Troudoue, em zikouret, petra em euz me gret ?
’Troudoue, em zikouret, petra em eus me gret ?
Sonj ’m boa but abred er ger, ha chetu me dived !
— Tevet, tevet ’ta, Loeizik ; tevet, na welet ket ;
Tri fotr omp—ni gen-oud—te, na pezo droug e-bed. —
Loeizik Raoualet wele’ korn an dol, trist—meurbet :
— Otrou Doue, va Jezuz ! petra em euz—me gret ? —
Euz ac’hano, d’an distro, etal kroazig ann hent,
E kefjont Marianna a rede kenha—ken ;
Kollet gant-hi he holl dud, ha chomet hi eunan.
— Arzet, va maouezik kez, na et ket ker buan. —
Tal kroaz Penfel e kefjont Marianna Langonet,
A oa mignon da Loizig, hag hen oa d’ei meurbet ;
’Barz eunn hevelep kavel, iaouankig oant lakaet,
Hag ouz ann dol, tal—oc’h—tal, aliez e oant bet.
Ar plac’hig, pa ho gwelaz, a grenaz spontet braz,
Hag e lammaz o ioual raktal gand ar groaz,
Ha gand he diou-vrec’hig paour, reuzeudik, he strizaz :
— Loeizik paour, deuz d’am zikour, me zo kollet, siouaz !
— M’en argarz ! va mignoned, kement ze ve pec’hed,
Kement-ze ve pec’hed braz, kement-ze na vo ket ;
Lezet hi mont gand he hent, heb droug na gaou e-bed,
Pe gand an otrou Doue e viot kastizet.
— Petra han Diaoul beg enn oud, potr bihan ar merc’hed ? —
Hag he krog en e jupenn, hag hi da ziredet ;
Hag he da vont war e lerc’h giz tri bleiz diboellet :
— Ama, ma mignonik kez, aman eo e varfet !
— Mar ker’t me c’has da vorc’h Skeul, da doull dor ti ma zad,
Me a zistolo peb tra d’hoc’h-hu a galon-vad.
— Laret kenavo d’ho mamm ha da gement gerfet,
Rag birviken tamm bara e borc’h Skeul na zebfet.
— Arsa-ta, va mignoned, pe mervel eo ret d’e,
Tennet kurun santez Barb, a zo kuhet em ze ;
Tennet kurun santez Barb, a zo kuhet em ze,
Ha mar plij se gant Doue, e varvinn goudeze. —
Ha pa oe lahet gant-he, hi ho deuz hen stlenjet,
Stlenjet dre e dreidigou da ster vraz ar Faouet,
Stlenjet dre e dreidigou da ster vraz ar Faouet,
Ha pe oant digouet d’ann dour, kreiz ho deuz-hen tolet.
Moris koz hag he hini a oele gant glac’har,
O kas kaout o mab Loeizik lec’h bennag war ann douar :
— Tevet, Moris Raoualet, tevet na welet ket,
Benn eur pennadig amzer, ho mab a vo kavet, —
Kement vije bet eno dije bet kalonad,
O welet Loeiz Raoualet war he gein kreiz ar’ prad,
O welet ar bugel paour maro, e-barzh ar prad,
Dispaket e vleo melen e kreiz e zaou-lagad ;
Kement vije bet eno dije bet kalonad,
O welet ar bugel paour, war e gein ’barz ar prad.
N’oa eno na tad na mamm, na kar na mignon-bed,
Hag a zeuje d’he zevel, ’met person Langoned.
Person Langonet lare, o wela gand glac’har :
— Kenavo, va Loeizik mad ; mont a rez d’ann douar.
Me oa hiou ouz da c’hortoz enn iliz Langonet,
Hogen breman vei laket e bered ar Faouet. —
Me ho ped, Langonediz, pa zeufet dar Faouet,
Mont da laret eur Pater war be Loeiz Raoualet ;
Mont da laret eur Pater war be Loeiz Raoualet,
En deuz kollet he vuhe dre zorn he vignoned. —
Da Zantez Anna e m’onn bet,
Rak war vor e ma red monet.
Da Zantez Anna,
Da Zantez Anna,
Da Zantez Anna,
Neb ia, Anna
N’ankoua.
Kenavo d’hoc’h, Kervignagiz,
Dont a rinn souden war ma c’hiz.
Da Zantez Anna, etc.
Me eo a zo ar potr-levier
Ar Zurveillantez ; al lestr kaer.
Hag hen fretet gand koeor melen,
Splannoc’h hag aour pe argant gwenn.
Ken drant evid eunn demezal
Hag a ia da ober eur bal.
Na kaeret eunn dra hen ober ?
Eur c’hanolier da vombarder !
— Kanolerien, sonet ho son.
Ma imp d’ei, me ha ma itron.
Sonet, sonerien, sonet ge,
Ma imp d’ei bloc’h ma dous ha me ! —
Oa ked komz ar Mank peurlaret,
Ar c’hanol en deuz tregornet.
Eul lestr zoz a zo erruet,
Eur gwall-vordad d’eomp n’euz strinket,
Al lestr gant han eur vaniel ru,
Ha c’houezek kanol a-bep tu.
— Ma eo daou ha tregont ho deuz.
Daou ganol ha tregont hon euz. —
Hor bordad hon euz-ni losket ;
Betek ar c’hein en deus straket.
— Sturik mad, gra mad da vicher,
Na vez ket amzent d’ar sturier.
Va sturik mad, deomp-ni a-rog ;
Chetu ni hon daou krog-oc’h-krog.
Tregorna ra ar volodao ;
Ar volodao atao, atao !
C’houezi ra kovou al listri ;
Ar mor tro-war-dro o virvi.
Kovou al listri a zigor ;
Ken a gouez ar gwernou er mor.
Ker stank gwelodiennou er strad
Ha mez er c’hoad goude barrad.
Pouarzek bolod rez hon eus bet ;
Pouarzek rez hon eus daskoret.
Aboe pemp heur eo a denner,
Ha ne ket skuiz ar c’hanolier.
N’ed eo ket skuiz ar c’hanolier ;
Ken-nebeut n’ed eo al levier.
Ar c’habitan ne larann ket ;
Ar c’habitan zo gwall-diet !
Tiet er c’hov, tiet er jod,
Tiet enn tal gand ur bolod.
Koulskoude e ma ’tao a-rog,
Enn he zao, o reno ar c’hrog.
Na hean tamm oc’h ober mad,
Evit-han da redeg he c’hoad.
He c’hoad a red a bouladou !
Kergoualer zou eunn den mar zou !
War al lestr n’ehan den e-bed,
Evid-omp holl bout gwall-diet.
Tiet omp holl nemed unan :
N’her hanvann ked er zonen-man.
Pemb troatad dour e don ar c’hal,
Pemb troatad dour, goad kement-all !
— Kabitan ker, deuz, deuz ha sell !
Troc’het ann dris ; kouet ar zinel !
Klevez ked ar Saoz o laret :
— Ho zinel ho deuz diskennet.
— Diskenn ! diskenn ! oh ! na rinn ket
Keit a vo goad em wazied ! —
Er Mang a glev, ha’ ma pignet
War ar wern-volosk, enn eur red ;
Kreiz ar bolodou, sonn e benn,
A zisplegaz ur mouchouer gwenn.
Oh ! ni n’hon euz ked diskennet ;
Sevel ar sinel hon eus gret.
Ar Breton na ziskenn nepred ;
Iannig-ar-Zoz ne larann ked.
Ar c’habitan Zoz zo lazet ;
’Vel eunn den mervel en deuz gret.
’Vel eunn den mervel en deuz gret ;
Tanet enn e roched goadek.
Tanet lestr ar Zozon gen-omp ;
Hi noaz, o neuial daved-omp.
Ann dud euz a Vrest a ioue ;
O welet hor listri mont tre.
Ann holl dud a Vrest a ioue,
Nemed ar mammou paour na re.
Pebez enor, d’e-omp, Bretoned,
Ar Zozon a zo bet trec’het !
Pebez enor, Kervignagiz,
Galvet eo ar Mank da Baris.
Da Baris e ma bet galvet,
Hag ouz tol ar roue azeet ;
Tol ar roue, gand ar brensed
A ra stad ouz ar Vretoned.
Bet en deuz eur vedalenn aour,
Ha laket eo da ovisour
Mil bennoz Doue d’ar roue !
D’ar roue mil bennoz Doue !
Doue ouz ar stad na zell ked,
Ar roue na zell kenneubed.
Tudjentil ha tud ar ploue,
Meulomp holl, e Breiz, ar roue.
Ar roue ha santez Anna,
Mamm-baeronez vad ar vro-ma.
Da zantez Anna,
Da zantez Anna,
Da zantez Anna,
Neb ia, Anna
N’ankoua.
Tostavit holl, Bretoned, da glevet eur gentel :
War buhez al labourer eo bet great n’euz ket pell,
Eur vuhez ha kriz poaniuz ; paouez na deiz na noz !
Hag a ren a galoun-vad, da vont d’ar baradoz.
Al labourer a labour, n’euz fors e pe amzer,
Kouls dindan ar ienien ha dindan ann domder ;
Pa vez erc’h, grizil, kurun, avel, glao, skourn, kazarc’h,
Enn he bark, o labourat, daoubleget, hen gwelfec’h.
Al labourer zo gwisket peurvuia gant lien ;
Na vez ket treset bemdeiz, evel ar vourc’hisien,
He zillad zo truillennet, gand ann douar saotret,
Re ker, a renk he gavout, a skop ouz he welet.
Dishenvel meurbed eo stad ar paourkeaz labourer,
Dishenvel diouc’h stad ann dud pere a chom e ker :
Re-ma ho deuz kik, pesked, ha bara gwenn bepret ;
Al labourer tammou iod, bara seac’h, dour bervet.
Al labourer renk pea, pea e peb amzer,
Pea tellou d’ar roue, peb bloaz, teir pe beder ;
Ha pa renk pea he vestr, ma n’eo prest ann arc’hant,
Foar a reer gand he zanvez ; aman ann nec’hamant !
Da bea c’hoaz en deveuz obidou d’ar person,
Evel ma’z eo ar c’hustum, kement-se zo gwirion ;
Rei ho c’hest d’ar veleien, aluzen d’an beorien ;
Hag, evit na faziint ket, gwir d’he zervicherien.
Al labourer, goude-ze, a vezo tamallet ;
Gand ann dud euz al lezen e vezo piz skarzet ;
Euz he nebeud a vadou e vezo diouret
Hag, he zanvez o vonet, n’euz ger da lavaret.
Ha mar c’hoarv d’ezhan konta he arc’hant a-wechou,
Arc’hant en deuz dastumet gant kemend a boaniou,
C’hoarzin a ra ar geriz oc’h hual anezhan,
Ha, mar geller, he gigner, oc’h ober goab out-han.
Enn divez al labourer, baleet leac’h ma karo,
E vezo drouk-prezeget, kalz tud hen disprijo ;
Ha koulskoude, ma teufe da zonjal ann dud-ma :
Diwar breac’h al labourer m’ar bed-holl o veva.
Setu hor buhez, siouaz ! hor buhez kriz meurbed ;
Hor stad a zo truezuz hor stereden kaled ;
Hor stad zo poaniuz meurbed ; paouez na deiz na noz !
Renomp-hi a galoun-vad da vont d’ar baradoz.
Cheleuet ur person a eskopti Gwenned,
Pell doc’h er roanteleah eit er fe forbannet :
Pell eu a gorf doh hoc’h, mez he impinion
A zou perpet gen-hoc’h kerklous ’el he galon.
A oude enn amzer kri ha diskonfortuz
Ma on pellet doh hoc’h dre urzeu truehuz,
Dirak men deu-leged perpet holl hon kwelann,
Hag ar hou poenieu de ha noz e wilann.
O de lan a c’hlac’har, o de lan a driste !
En dez me distaget doh hoc’h, me bugale ;
O kimiad glac’haruz ! Keit ha me veveinn
M’em bou sonj ann e-oud ; biken ned ankoueinn !
Aval doh Jeremi pe doh er geh Juived,
Er ger a Vabilon pel amzer sklavehet,
Pamde, enn ur zonjal e holl hou poenieu,
Get houlenneu er mor e kaijan men dareu.
Ar ur roc’h azeet, me unon, tal enn od,
E ouilan get glac’har, ha gluban men deu-chod,
Ha gluban men deu-chod, siouah, get men dareu,
Enn ur zonj anehoc’h em oc’h trez er morieu.
O tud vad benniget ! men ema oet arze
Enn amzer euruz hont ha me c’havec’h bamde,
Eit kleuet konz Doue, ha diskarg hou kalon,
Hag eit hou konfortein dre er gomunion !
Ha mem bugale geh ! e pe stad e hoc’h-hui ?
Hui em goulen bamde ha n’em c’havet ket mui ;
M’ hou koulan a me zu ; mez, o peh hun drue !
Ne c’houez ket mui a dad, na me a vugale !
O keh devedigeu ! petra vou a ann e-hoc’h ?
Piue hou konforto, piue rei sikour d’hoc’h ?
O Jezus ! bugul mad, hou pet sonj anehe,
Hag astennet ho torn e bep amzer d’e-he.
Isprideu euruz, o sent ha sentezed,
Ha hui rouanez enn nean, chomet get he berpet !
Reit hu d’ehe sikour enn hou oberieu,
Ha reit konfort d’ehe e holl hou zrebileu.
O deuar a Vreih-izel, o va bro glac’haret !
E pe mor a gloe e oud-de bet tolet ?
Gwech-arall e ouez brao, joeuz, ha leuen ;
Breman e ez mantret, siouah ! ged enn anken !
Ur vanden treitourien hemp fe hag hemp lezen,
E dez de zorblet ha laket peb-eil-benn ;
Lammet hou dez gen-id holl joieu de galon ;
Forbannet eskobed, menec’h ha beleion.
Eskobed, beleion ha menec’h, forbannet ;
Ged el leanezed er vro holl dilezet ;
Tamm oferen bet mui, na tamm sakramanteu,
Hag enn drein e kreskein ebarh hun ilizieu !
Licherieu enn oter, kroez ha kaliz sotret,
Ha get-he ar c’hlehier e pep parrez leret ;
Enn iliz e begin, a he madeu forhet ;
Hag enn armel santel keh Jezuz forbannet ;
Sotret e enn iliz ; leket d’ur marchosi,
Kouls hag enn oter-vraz de ur dol a zibri ;
Er gwir krechenion, enn dud vad e welein,
Hag ar re fall bep le, bep le oc’h ho goanein !
O men Doue, fachet oc’h a-c’hoz d’hun pec’hedeu !
Ni unan zou kiriek de holl hun poenieu ;
Pa vemp fidel d’e-hoc’h, e vec’h fidel d’e-omp,
Pelleit omp-ni doh hoc’h, ha hui bella doh omp,
Enn hou gourdrouz, neoah, leun oc’h a vadeleah,
Hag e-kreih hon anken hui genik d’imp er peah.
True ! men Doue ! true ! ni zou hou pugale,
Deuz enn droug hun ez groet distolet d’imp arze !
D’er roanteleah holl, d’enn iliz glaharet,
Dakoret, men Doue, hou madeleah, abred.
Hou pet true doh omp, o Doue a garante,
Dakoret d’imp er peah, dakoret d’imp er fe.
Pe gourz e vehemp-ni, bugulion ha deved,
Eit hou melein, men Doue, el a-gent, dastumet ?
Pe gourz e tei enn de sehein hun dareu,
Ha de ganein gloer d’hoc’h enn hun ilizieu ?
O de a eurusted ! o de lan a zouzter !
Me sonj a zou gen-id peb heur ha peb amzer.
O Doue a vadeleah hastet enn termen-ze,
Eit ma hellin-me hoah gwelet mem bugale !
Ke, kanen hirvouduz, konfort a me spired,
Ke, ha lar de me fobl, holl me glac’har kalet.
Douget-hi, eled mad, ha leret mad d’e-he,
E ma ha de ha noz holl me sonjeu get-he.
Turhunel, estik-noz, ged enn amzer neue,
E iehet de ganein doh dor mem bugale ;
Ha perak ne hallan neinjal eue gen-hoc’h,
Eit monet, dreist er mor, bed hon bro, avel hoc’h ?
Ah ! groeit aoel em lec’h, kanet a bouiz hou penn :
— Dalc’het mad doh er Fe, dalc’het doh hou lezen !
Ha groeit d’ehe reskont : — Ni zalc’ho doh er Fe !
Kentoc’h meruel mil gwech eid ankoueat hun Doue ! —
Ar chas a glevann oc’h harzal ! chetu ar zoudarded C’hall !
Tec’homp kuit trezeg ar c’hoajou ! kasomp a-rog hor chatal !
Daoust hag hen, potred Kerne, e c’houzanvimp da viken,
E c’houzanvimp ar vac’herien a wask al labourerien ?
Gwallet gant-he hor merc’hed koant ; lazet mamm ha mab ha den ;
Lazet zoken ann dud klan paour, abalamour d’ho daouarn gwenn.
Tanet gant he ti ar beorien ; diskaret ar maneriou ;
Devet ann ed, devet ar foen, er parkou hag er prajou.
Troc’het ar gwe el liorzou, ha laket da ober tan ;
Ken na vo avalou na zist, da nao pe zek vloaz ac’han.
Laeret hor zaout, hon ounnered hag hon ejenned, siouaz !
Ha kaset mesk gand ho ferc’hen, d’ar c’higer d’ar c’heriou braz.
Laeret zoken traou ann iliz ; pilet zoken hon touriou ;
Straojet zoken ar garneliou, ha skignet ar relegou.
Gwastet traoniou kaer Breiz-izel, ken dru ha ker glaz gwech-all ;
Ken na glever mui tro-war-dro mouez den kennebeut chatal.
C’hoaz ma ve roet skuilla, hor gwalc’h, daelou dru d’hon daoulagad,
Mez da l’ma wel skuilla daelou, ann den ker a skuill ar goad.
C’hoaz ma ve roet kaout eur groaz, e pelec’h e taoulinfemp,
Evit goulenn digand Doue ann nerz pini a vank d’emp !
Met ho kroaz santel, ma Doue, zo bet pilet e peb-lec’h ;
Ha kroaz ar gwinterellerez a zo savet enn he lec’h.
Bemde ’weler ho peleien evel-d-hoc’h war ar C’halvar,
Evel-d-hoc’h o stoui ho fenn o pardoni d’ann douar.
Re ho deuz gallet tec’het kuit, ea da guhet er c’hoajou ;
Eno oferniont deuz ann noz ; e bag, war vor, a-wechou.
Darn ho deuz treuzet ar mor braz, divroet ha dizouten,
Gwell gant-he senti ouz Doue, evit senti ouz ann den ;
Gwell gant-he dibri dianken, er broiou pell, bara kerc’h,
Evit dibri bara gwiniz, bara ann diaoul, gand ann nec’h.
Enn ho ziez, ann touerien a zebr danvez ann dud paour,
Goude beza gwerzet Doue, evel Judaz, evid aour.
Piou-bennag na fell ket d’ezhan mont da glevet ann touer,
Zo war var da goll he vuhe ; bet denchentil pe gouer.
Tudjentil, ha tud a iliz, tud diwar mez, sonn ho fenn,
Ann holl Vretoned a waner balamour ma int kristen !
Breman hallez, boed ann ifern, rei da galon-te d’ar joa,
Pe ’teuz laket hon elez-ni e-barz ann ne da wela !
Pe ’t’euz laket lezen ann diaoul e-lec’h gwir lezen Doue,
Pe t’euz lazet ar veleien, ann dudjentil, ar roue !
Pe t’euz lazet ar rouanez, pe ’teuz stlapet d’ann douar
He fenn gand penn flour Elesbed, ann itron zantel, he c’hoar ;
Pe t’euz tolet er c’hao hudur mab ar roue, hen bugel,
Hag hen dalc’hez e-barz ar fank da vreigna ha da vervel.
Kuz da benn, heol benniget, enn eur welet torfejou
Pere na dlefe beza gret nemed gand drouksperejou !
Kenavo, Jezuz ha Mari, dispennet ho taolennou,
Ha laket d’ober paveiou, gand ar re c’hlaz, er c’heriou.
Kenavo, fons ar vadiant, e lec’h e gefjomp gwech-all
Nerz evit gouzanv ar maro kent evid ieo ann dud-fall.
Kenavo, kleier benniget, a gane war hor pennou,
N’ho klevomp mui enn hor gervel, sul na gwel, d’ann ilizou.
N’ho klevimp mui o kana ge ; siouaz divadez ho penn !
Teuzet, siouaz ! gand ar geriz evid ober gwenneien !
Kenavo, Bretoned iaouang, e c’halver d’ann armeou,
E-lec’h ma goller enn eunn tol ar feiz hag ar vueiou.
— Kenavo, ma map, kenavo d’ann draoniennou Jozafat !
Pa vei mez deuz a Vreiz-izel piou a zifenno da dad !
Pa lammo re ker gand ma zi, me vo klevel o laret :
— Ma vize bet ma mab er ger, en defe ma diwallet ! »
— Deuz etre diou vrec’h da vamm goz euz da zouget, ma bugel,
Deuz war galon euz da vaget, ma mabik paour, kent mervel !
Pa zistroi endro d’ar ger, vinn eet kuit deuz ar bed man ;
Deuz aman, deuz m’az prietinn, evid ar wech divezan.
— Tevet, ma mamm, tevet, ma zad, ne inn ked d’ho tilezel ;
Chom a rinn evid ho tifenn, evid difenn Breiz-izel.
Reuzeudik braz eo bout gwanet ; bout gwanet ne ket mezuz ;
Nemet plega d’ar skraberien, evel tud lent ha kabluz !
Mar ’d eo red monet d’ann emgann, emgann a rinn ’vid ar vro ;
Mar ’d eo red mervel, e varvinn ; kuit ha laouen war eunn dro,
M’euz ked aon rog ar bolodou ; na lazint ket ma ene ;
Pa gouezo ma c’horf d’ann douar, ma ene savo d’ann ne,
Arog ! potred vad Breiz-izel ! entana ra va c’halon ;
Kreski a ra nerz va diou-vrec’h ; bevet ar relijion !
Bevet ann neb a gar he vro ! bevet mabig ar roue !
Ha ra ielo ar botred c’hlaz da c’hout hag hen zo Doue.
Buhe evit buhe ! tud vad ; laza pe beza lazet !
Red e oa da Zoue mervel evid gonid war ar bed.
Deuz er penn gan-e-omp, Tinteniak, gwir Vreton a holl-viskoaz,
Te pini rog beg ar c’hanol, morse da benn na droaz.
Deut er penn gan-e-omp, tudjentil, goad roeal demeuz ar vro ;
Ha Doue a vezo meulet gand kement kristen ma zo.
Hag enn divez e teui endro e Breiz al lezen gwirion,
Kouls ha Doue war he oter, hag ar roue war he dron ;
Hag a-neuze traoniou Kerne e teuio glaz adarre,
Hag ar galon a zigoro gant bleun ann ed hag ar gwe.
Neuze, kroaz Jezuz, hor Salver, a zavo splann war ar bed ;
E-c’harz he zreid liliou kaer dru gand goad ar Vretoned.
Er re goh hag er merc’hed hag er botred bihan,
Ha re pere n’int ket goest de vonet d’en emgann,
A laro enn ho zier, abarh mont de gousket,
Ur pater hag eunn ave euit er chouanted.
Chouanted a zou tud vad, a zou gwir grechenion,
Sauet de zifenn hon bro klouz el hun beleion ;
Mar skoont ar tal hou tour, m’hou ped, digouret d’e :
Doue else, me zud vad, digoro d’hoc’h, eunn de.
Julian bleu-ru a lare d’he vamm goh ur mitin :
— Me ia me ged Tinteniak, pe monet a blij d’ein.
— De deu vreur dez me losket, ha te me losk eue !
Mes mar plij d’id de vonet, ra de renai Doue ! —
Pe zeie er chouanted, ez a bob korn a Vreih,
A Dreger hag a Gerne, hag a Wenned ileih,
Er re c’hlaz digoueh get-he, e maner Koatlogen,
Ez a gosteen Bro-c’hall, tri mil enn ur vanden.
— Chetu enn heur e sonein, chetu enn heur sonet,
Me emgafemp, eur wech c’hoah, ged er c’hoh soudarded.
Bec’h ar-n-hoc’h, potred a Vreih, bec’h ar-n-hoc’h, ha gwelemp !
Mar m’ann Diol enn-tu get-he, ma Doue enn tu gen-emp ! —
Ha pe oant deit de grogein, hen darc’he el un goah :
Get he bop a vuzul vad, get hen meit he benn-bah,
He benn-bah, hag he chaplet ez a Zantez-Anna,
Ha kemed e dosteie, a oa pilet get ha.
Ha toullet ker oa he dok, ha toullet he jupen,
Ha loud hag he vleu troc’het, ged eunn tol a zabren,
Hag er goed a zivere demeuz toull he goste ;
Ha n’arzaoue e tarc’hout, hag oc’hpenn e kane.
Ken n’hen gwelez ket mui tamm, hag he weliz endro,
Hag hen lennet a goste didan ur wenn dero,
E wilein leih he galon, chouket get han he benn,
Enn eutreu Tinteniak por a-drez ar he varlen.
Ha p’achiue enn emgann ar dro enn nozeoh,
Chouanted a zidoste re ieuang ha re goh,
Hag a denne hou zoken, hag a lare else :
— Chetu ma goneit gen-emp, hag hen, siouah ! marue ! —
Klevet, Bretoned, me ho ped,
Ar pez zo nevez erruet ;
Zo erruet da Iann Marek
Parrez Nizon, tro Nedelek.
Troc’ho monted, er mintin-ze,
Tal er maner, oamp, er park ne :
— Iann Marek, pelec’h em oc’h bet,
Pa zigoueet ken diveet ?
Pelec’h oc’h-hu bet enn nouz-me,
Da evo sistr dous, enn giz-ze ?
— Tankerru ! bet on enn nouz-me,
Lec’h neuz groet Dou ma mad d’i-me. —
Nag unan all a lare d’han :
— But oc’h-hu un tammik meo, Iann.
— But em euz evet eur podad ;
Tankerru ! hen-nez a oa mad ;
Evel gwin-ar-dan ar gwellon !
Hag en deuz groet vad d’am c’halon ! —
M’oc’h ’ont kuit, a lare Loeiz-kam,
M’oc’h ’ont kuit, Iann baour, iaouank-flamm ! —
Kaer en defa sevel he var,
Stoke e benn gad ann douar.
— Petra rinn ken da jomm ama,
Me ia da glask eunn tamm bara. —
Hag e lare, benn gad ann hent,
’Vont d’er ger lare tre zent :
— Ar sistr douz-ze a oa ker mad !
M’em befe evet dek poudad !
— Ne ket digouet ho tad er ger ?
— Ne ket digouet ; oet da Gemper ;
Da Gemper, pe trezek Aljer,
Hen lare ’n defa c’hoant d’ober. —
Pider zun a oa tremenet,
Ne oa ket c’hoaz er ger digouet ;
Oa ket bet d’ar ger Iann Marek ;
Ken a zeuaz de Nedelek.
De Nedelek, d’ann aberde,
Teuz d’ann ti paotred Sant-Vode.
— Iec’hed-mad d’hoc’h, tud ann ti-ma
’Peuz lien da werzo dre-ma ?
— Neuz tamm mui da werzo ama ;
Gwerzet ’ma bet er blavez-ma. —
Hag he e-mez deuz a Lonch-dall,
Hag he d’er ger enn eur vragal.
Pa oant o vont e-barz ar c’hoad :
— Sell ’ta ’touez ann erc’h roudou ’r c’had !
— Roudoù ’r c’had re-ze ne ma int ket ;
Roudou louarn ne larann ket. —
Hag he mont da heul er roudaou ;
— Chetu ama eunn tok kouz taou !
Hag hen gwenn-kann gad ar reo ;
Tok Iann Marek, a gredann, eo.
— Ha tok ho tad he-man, Loranz ?
— Tok ma zad ne ma ket, me chans. —
Hag he d’ar c’hoad en-dro ho daou,
Ken defant kavet eur bragou ;
Eur bragou, pelloc’h, kreiz er c’hoad,
Hag hen roget hag out-han goad ;
— He vragou, re-man, hag he dok ! —
Ha Loeiz Pilorsi lamme rog.
(Hag eur vran goz o c’hoagat,
E beg eur weenn, e korn ar c’hoad.)
Ha Loeiz da ioual spontet-tre :
— Ma Doue ! chetu ma ame !
Touez an erc’h e oa Iann Marek,
Hag hen kouet eno war e vek ;
He zaou zorn e pleg ar he benn ;
Ar he zaoulagad he vleo gwenn.
Debret e gouf hag he ziou-vron,
Gad er vleizi, rez he galon ;
Nemed he dal n’en doa damant,
Abalamour d’ar vadiant.
Tan oa bet er c’hoad ’pad ann nouz ;
Enn he gichen he c’hroegik kouz,
Ar he daoulin, enn eur welo ;
Hag he vugale tro-var-dro.
Bet oant d’he ziwal hed ann nouz :
Ha maer Nizon dont antronouz ;
Hag ar c’hleuier kouz d’he gerc’het,
Gad eur gazeg hag eunn arched.
Hag he zigasaz d’ar vered,
Heb son ’r c’hleier na belek ’bed,
Heb son ’r c’hleier na belek ’bed,
Hag heb kroaz na dour benniget ;
Hag he dolaz barz ann toull ien,
Gad he dok gat-han war he benn.
Loeiz Guivar, Loeiz-kam lezanvet
En deveuz ar werz-man savet ;
Savet en deveuz ar werz-man :
Eur gentel vad da bep unan.
Neb a wele Jeff ar ann ot,
Drant he lagad, ru he diou chot ;
Neb a wele Jeff er Pardon,
A deue joa enn he galon.
Neb he gwele ar he gwele,
Gant true out hi a wele.
Gand true deuz ar plac’hik klan ;
Ker gwenn evel eul lilien han.
Hi lare d’he mignonezed
War bankig he gwele chouket :
— Mignonezed, ma em c’haret,
Enn han Doue, na welet ked.
C’hui oar a-vad, mervel zo red :
Doue war ar groaz en deuz gret. —
P’az iz dar feunten da vid dour :
Ann estik-noz a gane flour :
— Ma ar miz mae o vont e biou,
Gand ar bleuniou war ar c’hleuniou ;
Euruz eo ann dud iaouank-ze
Hag a varv enn amzer neve !
Evel ar rozen deuz ar brank,
E tisparti ann dud iaouank ;
Re ’nhe a rei arog eiz-te,
E vo roet d’he bleuniou neve ;
Hag int deuz a-greiz, d’ar baroz,
’Vel bivik-doue, deuz ar roz. —
— Jeffik, Jeffik, ne ouzoc’h ked
Pez en deuz ann estik laret :
« Ma ar miz mae o vont e biou,
« Gand ar bleuniou war ar c’hleuniou. »
Ar plac’hik dal m’ e deuz klevet,
He daouarn e kroaz ’deuz laket
— Me laro eunn Ave Maria
Enn ho enor, itron Varia,
Ma plijo gad ho mab Doue,
Da gaout dioun-me true ;
Ma ’z inn, bremaik, da c’hortoz
Va mignonezed er baroz —
Oa ked he Ave achuet
Stoui he fenn hi e deuz gret ;
Stoui he fenn hi e deuz gret,
He daoulagad e deuz sarret.
Neuze oe klevet ann estik,
O kana c’hoaz el liorzik :
« Euruz eo ann dud iaouank-ze
Hag a varv enn amzer-neve !
« Euruz eo ann dud iaouank-ze
A ve roet d’he bleuniou neve ! »
Bretoned, savomp eur gentel
Diwarbenn potred Breiz-izel.
— Deut da glevet, da glevet, gwitibunan ;
Deut da glevet, da glevet ar c’han. —
Potred Breiz-izel ho deuz gret
Eur c’havel koant hag hen trezet.
— Deut da glevet, etc.
Eur c’havel kaer karn olifant,
War-n-han tachou aour hag argant.
Tachou aour hag argant war-n-han,
A luskellont gand nec’h breman.
Ha breman, oc’h he luskellat,
Daelou ver euz ho daoulagad.
Daelou a ver, daelou c’houero :
Neb a zo enn han zo maro !
Zo maro, zo maro pell-zo,
Hag hi lusket, o kana ’to,
Hag hi lusket, lusket ato,
Kollet ar skiand-vad gant-ho.
Ar skiand-vad ho deuz kollet ;
Kollet ho deuz joaiou ar bed.
N’euz er bed evid ar Breton
Nemed nec’h ha poaniou kalon ;
Kemed nec’h ha poaniou spered
Pa zonj d’ann amzer dremenet.
Enn amzer goz, na welec’h ket,
O vale dreman laboused ;
Koz-laboused c’hlaz ar gwiriou[18]
Sonn ho fenn ha braz ho c’henou.
Ne oa er vro gwiriou nikun,
Na war hoalen, na war vutun.
Butun hag hoalen a goust ker,
Na gouste, gwechall, ann hanter.
Gwechall na welec’h d’ann dachen
O redeg ar maltoterien ;
O redeg, evel ar c’helien,
Ouc’h c’houez ar zist d’ar varriken.
Gwir a zo war bep barriken,
Med war hini ar zonerien.
Na gasec’h ked, amzer gwechall,
Ann dud iaouank d’ar broiou-all,
D’ar broiou-all, — ho ! — da vervel ;
Pell, siouaz ! euz a Vreiz-izel !
E Breiz-Izel er maneriou
Oa tud vad o difenn ar vrou ;
Brema, penn-ann-dol, e weler,
Neb a vire saout ar maner,
Er maner, pa oa un den paour,
N’hel loskec’h ket pell toull ann nour ;
Ann itron vad, o vont d’ann arc’h,
Diskarge bleud kerc’h leiz he zac’h ;
Boed a roe d’ann neb en doa naon,
Ha louzou d’ann neb a oa klaon.
Boed na louzou mui na reer,
Re baour a dec’h ouz ar maner ;
Penn-izel, a dec’h ann dud paour,
Gand aoun ar c’hi e-toull ann nour ;
Gand aoun ar c’hi pini a lamm
Gand ar c’houer ha gand e vamm.
Ar bloaz oe ma mamm intanvez,
A oe d’am mamm eur gwall vloavez.
Be’z e doa nao a vugale,
Ho n’e doa bara da rei d’he.
— Ann neb en deuz hennez a rei,
Mont a rann d’he gavout, emei ;
Da gavout ann den divroet :
Doue r’hen dalc’ho e iec’hed !
— Iec’hed d’hoc’h, otrou ann ti-ma,
Deut onn aman da c’hout eunn dra ;
Da c’haout hag hen d’hoc’h a blijfe
Rei eunn tamm boed d’am bugale ;
Boed d’am nao a vugaleigou
N’euz-int bet, tri dez-zo, otrou. —
Ann divroad a respontaz
D’am mamm baour kent ha m’he c’hlevaz :
— Kers alese, deuz treuz va zi,
Pe me losko war-n-out va c’hi. —
Gand aoun ar c’hi, kuit a eaz,
O c’hoela a-hed ann hent braz.
Ann intanvez baour a oele :
— Petra roinn-me d’am bugale ?
D’am bugale petra roinn-me
Pa lerint : « mamm, naoun am euz-me ! »
Na wele ked he hent ervad,
Gand ann daelou enn he lagad.
Enn hanter-hent pa oe digouet,
Ann otrou kont e deuz kavet ;
Otrou kont maner Pratuloc’h,
O vont da heizal da Goatloc’h ;
O vont da Goatloc’h da heizal,
Hag hen pignet war he varc’h gial.
— Va c’hregik vad, d’in leveret,
Perak ’ta, perag a welet ?
— Gwela rann war ma bugale,
N’am euz ket bara da roi d’he. —
— Va c’hregik, ne ket red goela ;
Dalit argant ; it da brena. —
Bennoz Doue d’ann otrou kont !
Seurt-se a zo tud, me respont !
Pa ve red d’in mont d’ar maro,
Me iei evit-han, pa garo.
Seurt-se zo tud a galon-vad,
Pere a glev ouz a bep stad ;
Pere a glev ouz a bep stad,
Pere d’ann holl dud a zo mad.
Zo mad d’al labourerien gez,
Ha n’ho lakafe ked e mez ;
E mez ’vel ar vistri neve,
Gand c’hoant da griski ho leve ;
Ho leve ; heb sonjal neb ra,
Er bed all, zur, he nebeuta.
Nez ked seurt-se lak da werza
Gwele eur merour gand he dra.
Ne ked seurt-se a lak pea
Daou skoed d’eur c’hreg o klask bara ;
Daou skoed evid pez a buraz
He bioc’h lec’h eaz a-holl-viskoaz.
Ne ked seurt-se ’zifenn sersal ;
Pa eont d’ar c’hoad, hi c’halv re all.
Ne ked seurt-se nac’hfe eunn dle ;
Eur skrid, avad, a dall ho le.
N’int-ho ked klan gand al lorgnez ;
Nemed ann dudchentil nevez.
Ann dudchentil nevez zo kri ;
Gwell a oa re goz da vistri.
Re goz, evit-ho da vout ter,
A gar, a galon, ar c’houer.
Hogen re goz, siouaz d’ar bed !
N’int ket mui ker stank ha ma int bet.
Stankoc’h e gaver debrerien
Evid ann dud mad d’ar beorien.
Ar beorien a vo paour ato,
Ha re ker ato ho debro.
Ato ! koulskoude oe laret.
« Falla douar ar gwella ed ;
Ar gwella ed pa deui endro
Ar roueou goz, da rena ’r vro. »
Ar roueou goz zo distroet,
Ann amzer goz ne deuz ket gret.
Ann amzer goz na deui ket mui ;
Trubardet omp, siouaz d’e-omp-ni !
Siouaz d’e-omp ! trubardet omp bet !
Enn douar fall, ’ma fall ann ed.
Gwas-oc’h-gwas, kriz-oc’h-kriz ar bed
Diskiant eo neb n’her gwel ked.
Diskiant neb eaz da gredi
E teui da c’houlmed ar brini ;
Da gredi e vleunio biken
Liliou war gouriou raden ;
Neb a eaz da gredi a goue,
Ann aour melen deuz beg ar gwe.
Deuz beg ar gwe na goue netra,
Nemed ann deliou sec’h na ra ;
Nemed ann deliou sec’h na goue,
Da ober lec’h d’ar re neve.
Nemed ann deliou melen aour,
Da ober gwele d’ann dud paour.
En em gonfortet, peorien geiz,
Gweleou plun ho po eunn deiz ;
C’houi po, elec’h gwele gwial,
Gwele olifant er bed-all.
Savet eo bet ar gentel-man
Da c’houel Maria, goude koan ;
Savet eo bet gand daouzek den,
Enn eur zansal war ann dachen :
Tri glask pillou, seiz had segal,
He vala flour a ra ’nn daou all.
— Ha setu gret, setu gret, gwitibunan ;
Ha setu gret, setu gret ar c’han. —
Enn han ann Tad holl-galloudek,
Ar Mab hag ar Spered-Meulet,
Bennoz ha joa barz ann ti-me
Muioc’h evit zo gan-i-me.
Na petra ’teuz’ta, ma mignon,
Pa n’ed eo joauz da galon ?
Eur goulming em boa em c’houldri,
Hag eur gudon em boa gant hi,
Ha chetu digouet ar sparfel,
Ker prim hag eur barrad avel,
Ha ma c’houlmig en deuz spontet.
N’ouier doare pelec’h ma oet.
Meurbed da gavann kempennet
Evit bea ker glac’haret ;
Kribet e t’euz da vleo melen,
’Vel ma iefez d’ann abaden.
Ma mignon, n’em gogeet ket ;
Ma c’houlmik wenn p’euz ket gwelet ?
N’em bo, a-vad, plijadur ’bed,
Ken n’am bo ma c’houlmik kavet.
Da goulmik, n’em euz ket gwelet,
Na da gudon wenn ken-neubed.
Den iaouang, eur gaou a lerez,
Gwelet e bet gand re oa mez,
Hag o nijal trezek da borz,
Hag o tisken barz da liorz.
Da goulmik n’em euz ket gwelet,
Na da gudon wenn ken-neubed.
Ma c’hudon vo kavet maro,
Ma na zeu ked he far endro ;
Mervel a rei ma c’hudon baour :
Me ia da welet dre ann nour.
Harz, va mignon, na iaffec’h ket,
Me ia ma unan da welet.
D’am liorz, ma mignon, onn bet
Na koulmik ’bed n’em euz kavet
Nemed eur frapad boukedou,
Bleuniou lila ha rozennou,
Ha dreist-holl eur rozennik gaer,
Savet e kornig ar voger :
Me ia d’he c’hlask d’hoc’h mar keret,
Da lakat laouen ho spered.
Braoik-fe ! koant hag a feson
Da lakat laouen eur galon !
Ma ve ma c’hudon ar c’hlizin,
Teufe da gouea war-n-ezhin.
Me ia da bignat d’ar c’hreunial ;
Marse ma eet di, o nijal.
Chomet, mignon kaer, gortoet,
Me ia ma unan da welet.
D’ar c’hreunial d’al lae onn bet,
Na koulm e-bed n’em euz kavet,
Nemed ann damoezen-man,
Hi chomet warlec’h he eunan :
Lak-hi deuz da dok mar kerez,
Da gaout frealzidigez.
Kemend a c’hreun zo enn damoen,
Kelliez evn gand ma c’houlm wenn,
Dindan he eskel, enn he neiz,
Hag hi ker goustadik e kreiz.
Mont a rann d’ar park da welet.
Harz, ma mignon, na iaffec’h ket,
Sotro refec’h ho potou ler ;
Me ia ma unan enn ho lec’h.
Ne gavann koulmik mod e-bed
Nemed eunn aval ’meuz kavet,
’Nn aval-ma, krizet a bell-zo,
Dindan ar ween, ’touez ann delio.
Enn ho jakotik likit hi,
Da rei d’ho kudon da zibri,
Ha neuze na welo ket mui.
Ma mignon, ho trugarekat ;
’Vit ma krizet, eunn aval mad
N’ed eo ket kollet he c’houez-vad ;
Met n’em euz c’hoant deuz aval’bed,
Deuz bleun na deuz tamoen e-bed,
Ma c’houlmik renkann da gahouet,
Me ia ma unan d’he c’herc’het.
Trodoue ! he-man zo potr fin !
Deuz ’ta, ma mignon, deuz gan-in ;
Da goulmik wenn ne ket kollet,
Me ma eun em euz hi miret,
Em c’hambr, enn eur gaoud olifant,
Ar biri a aour hag arc’hant.
Hag hi dreoig enn hi meurbed,
Ker probik, ker brao, ker fichet.
Gwelet em euz enn eur flouren
Eur gazek vihan, hi laouen.
Ne oa sonj d’ei nemed da vad,
Nemed da vragal barz ar prad,
Nemed da buri ar ieod glaz.
Ha da eva dour deuz ar waz.
Ken a zeuaz benn gand ann hent
Eur marc’hek iaouank, hag hen ken !
Hag hen ken ampart ha ken drant !
He zillad a aour hag arc’hant.
Hag ar gazek dal’ m’he welaz,
Enn he sao souet a jomaz ;
Ha goustadig a dostaaz,
Hag he fenn d’ar gleud astennaz ;
Hag ar marc’heg he likaouaz,
Hag he vek d’he bek a lakaz ;
Ha goudeze he briataz,
Hag hi ’n em gavaz enn he eaz,
Ha goude ’n deuz he c’habestret,
Ha goude en deuz he senklet.
— O itron Varia Blevin !
Deuz ann noz ha deuz ar mintin,
Ha deuz ar mintin pa zavann,
Chiminal ma dous a welann ;
Moged chiminal ma dous koant
A ra d’i-me kalzig a boan.
Red eo d’in mont beteg he zi.
Evit komz eur wech c’hoaz out-hi. —
Loizaig Alan a gane
’Vont gand he saoud, ar mintin-ze ;
’Vont gand he saoud d’ar park neve,
Loizaig Alan gane ge.
Tronset gant-hi he joblinen :
Glaz hi lagad, hi bleo melen,
Hi chod ru evel bleun skao-grac’h ;
Hi garanted a zistol rac’h.
War ar bazen e oa pignet
Da zigor ar gleud d’he loened,
Pa welaz Piarik, he mignon,
’Tont gand ann hent trezeg ann traon.
Ma dousik koant, pa eann d’ho ti
Vit ho koulenn da zimizi,
Roet-hu d’in-me eur respont vad,
’Vel reaz gwechall ho mamm d’ho tad.
Respont a rinn d’hoc’h den iaouank,
Pa c’houlet ker soubl ha ker koant ;
Ne fell d’in laret gaou e-bed,
A-benn diriou eo ma eured.
Tro ma c’her-ma, war ann dachen,
A zo gan-in mecherourien
Oc’h ober soliou, skabellou,
Da rei d’am zud a-benn diriou ;
A-benn diriou eo ma eured ;
Re ziveed em oc’h digouet,
Hag unan all en deuz hadet
Em liorz bleun ar garanted.
Gan-in-me hadet e oa bet,
Ha c’hui hoc’h euz hen displantet ;
Ha setu hen breman sec’het,
Hogen ma c’halon ne ma ket ;
Ho karout a rann koulskoude,
Enn hoc’h e sonjann noz ha de,
Ho alan, dre doull ann alc’houe,
A zeu d’am dihun em gwele.
Hanter kant nozvez em onn bet,
Toullig ho tour, ne ouiec’h ket,
Ar glao, ann avel o m’ filat,
Ken vere dour deuz ma dillad.
Tri re voutou em euz uzet
Va dous, oc’h ho tarampredet ;
Setu me gand ar pevare,
C’hoaz n’ouzonn ket ma digare.
Mar gout ho tigare fell d’hoc’h,
Silaouet mad, m’hel laro d’hoc’h :
Teir gwenojen a gas d’ho ti ;
Kemert unan hep distroi mui. —
Ha Piarik da zistroi endro
Ker kabluz evel ar maro :
— Bezou am boa sonj da gahouet,
Ha padal kelvez am euz bet. —
Ni neuz choazet eur vestrez ne garomp nemet hi,
Ne gemeromp plijadur nemet pa ’z omp gant-hi,
O komzout enn he-c’hichen, hon dudi hag hor c’hoant,
Hounez ez eo hon holl zonj, nemet dei n’hon euz c’hoant.
Hor mestrezig a zo brao, ha leun a vadelez,
Ar vraovan krouadurez a zo enn he farrez,
Hag en tu-hont ma eo koant, ez eo ivez mignon,
Ha dre ze eo deut a-benn da c’honid hor c’halon ;
He zreid a zo feul ha skan, hag he c’horf ker galant !
He daoulagad ’vel glizin, he zremm ken dreo ken drant !
Pa zomp muian hirvoudet, siouaz, pe chomet klaon,
Dal’ m’he c’hlevomp o komzout, ’teu joa enn hor c’halon.
Selaouit, va dous intanvez,
Deut-ounn d’ho ti d’ober al lez ;
Breman digouezet ann amzer
Da zilezel pe da ober.
Er bloavez-ma na zemezinn,
Na biken va c’hanv na dorrinn ;
D’ar govent eo red d’in monet
Leac’h ounn gand Doue gortozet.
D’ar govent c’houi na eot ket,
D’am c’her-man ne lavarann ket ;
Ar rozen hag al louzou fin
Zo mad da lakat er jardin.
Ar rozen zo mad d’ar jardin,
D’ar vered ar wezen ivin ;
Dibabet am euz da bried
Ann hini neuz krouet ar bed.
Dalit, dalit, va dousik koant ;
Dalit va gwalennig arc’hant ;
Likit-hi war ho tourn breman,
Pe m’he lakai d’e-hoc’h va unan.
Biken gwalen na gemerinn,
Na biken d’am biz na likinn,
Nemed gwalen diouz dorn Doue
Pehini en deuz bet va fe.
C’hoant hoc’h euz eta d’am lakat,
D’am lakat da vervel timad ?
Den iaouank, me ho tigolo
Diouz ar pred kollet war va zro ;
Diouz ar pred hoc’h euz-hu kollet,
O c’hedal gwalen ann eured ;
Me bedo Doue deiz ha noz.
Ma em givimp er baradoz.
De-mad d’hoc’h, komerez koant, de-mad d’hoc’h a larann ;
Gand kalzig a garantez onn deut hirio aman.
Na vennet ked, den iaouang, em onn dimezet d’hoc’h,
Evid eur walen argand am euz bet digen-hoc’h,
Dalet ho kwalen argant ha gen-hoc’h kaset-hi,
N’em euz mui a garantez na ’vid hoc’h na ’vit hi.
Bez’ em euz bet ann amzer a zo d’in tremenet,
Neb a vousc’hoarze d’in-me me he gare meurbed.
Hogen deut eo ann amzer rendaela ouz-in,
C’hoarzo d’in neb a garo, evid-on na c’hoarzinn.
Gwech-all, pa oann den iaouank, me zouge teir zeien,
Unan wer hag unan c’hlaz hag eben a oa gwenn.
Ann hini wer a zougenn ’nn inor d’am c’homerez,
Oc’h he c’harout em c’halon, hag e peb gwirionez.
Ann hini wenn a zougenn, rag heol ha goulou de,
E merk d’ar c’hlan-garantez oa etre hi ha me.
Ann hini c’hlaz a zougenn da gaout peuc’h ataou ;
Ha pa zellann me out-hi tennann huanadennaou,
Dilezet em onn, siouaz ! siouaz ! breman gant-hi,
’Vel gand ar goulmik skanbenn e ma ar c’hoz kouldri.
Erru ann amzer neve endro gand miz even,
Hag e teu ann dud iaouank da vale ’peb tachen.
Ar bleuniou barz ar prajou hirio zo digoret,
Kalonou ann dud iaouang ive’ peb korn ar bed.
Setu ar bleun er spern-gwenn, ha gant-han c’houez ker mad,
Hag al labouzed bihan a zeu d’en em barat.
Deut-hu gan-in, dousik-koant, da vale d’ar c’hoajou,
Ni a glevo ann avel kreno ’touez ann deliou,
Hag ann dour oc’h hiboudo etouez ar veinigo,
Hag ann holl eined ker kaer beg ar gwe o kano ;
Peb hini enn he zonik, peb hinienn he don :
A rei frealz d’hor spered, levenez d’hor c’halon.
Ma zud oa oet d’al leur-neve ;
Ha me d’ho heul d’ar fest ive !
D’al leur-ne oant oet d’ar maner,
Fe vie bet gan-in chom er ger !
Potred eno na vanke ket,
Na merc’hed koant, — ho ! — ken-neubed ;
Dridal a ree ma c’halon
O kleout ar zonerien son.
Pa weliz eur plac’h o tansal,
Ken drant evel eunn durzunal ;
He daoulagad evel glizin
War ar bleun spern-gwenn, da vintin,
Hag he ker glaz evel bleun-lin ;
He dent ker kaer evel mein-fin ;
He neuz ken drant ha ker laouen :
Hag hi mont da zellet ouz-en,
Ha me mont da zellet out-hi.
Ha me mont goude d’hi fedi,
D’hi fedi’vid eur jabadaou,
Ha ni war ann dachen hon daou !
Trema oamp gand ann abaden,
Me waske war hi dornik gwenn ;
Hag hi c’hoarzin, c’hoarzin ken douz,
Hag eunn el euz ar baradouz ;
Ha me mont da c’hoarzin out-hi ;
Ha ne garann mui nemet-hi.
Me ielo d’hi gwelet henoaz,
Eur voulouz gan-in, hag eur groaz ;
Eur voulouzen du hag he c’hroaz,
Prenet e foar Sant-Nikolaz,
Sant-Nicolaz, hor patron braz,
A vo brao war hi gougik noaz ;
Hag ouspen, eur walen argant
Da vouta war hi bezik koant,
Da lakat war-n-han da vijou,
Ma zonjo d’i-me wechigou.
O tont endro a di ma dous,
Digouet gan-e ’r c’hemener kouz ;
’R c’hemener em euz kavet,
Hag ar zon-man en deuz savet.
Didostait ama, bugale,
Da glevet eur gentel neve
A zo bet savet evid hoc’h :
Kemeret poan d’he ziski bloc’h.
Pa zihunet enn ho kwele,
Roet ho kalon da Zoue,
Gret sin-ar-groaz, laret goude
Gant fe, ha spi ha karante :
Leret : « Me ro d’hoc’h, ma Doue,
« Ma c’halon, ma c’horf, ma ene :
« Gret ma vinn den mad, ma Doue,
« Pe mervel kent ma teui ann de. »
Benedicite, kent ar pred,
Ha grasou, goude, leveret ;
Marteze ne po boed bepred.
Mar ne p-euz sonj deuz ho laret.
Laret a ra ann enigou,
Gludet er c’hoad war ar brankou,
’Vid eur greun ed, ’vid eur prenvik,
Evid eul lomm gliz, eul lommik.
Ha pa eet da warn ho loened,
Kemeret eur wialen red ;
Hag ha-pa eo red ho distroi,
Gand ho kwialen distroit-hi.
Ne wall-bedet morse gat-he :
Mar be re kis laret d’ehe:
« Bait-hu ! bait-hu ! loen divergon,
Na laeret ked ieod ar person !
« Boed al louarn, boed ar morvran,
Da gorf-te ne ve morse lan,
Mez mar gellann erru gen-hoc’h.
Me werzo ker ma fazou d’hoc’h. »
Pa welet eur vran o nijal,
Sonjet enn diaoul ken du, ker fall ;
Ha pa welet eur goulmig wenn,
Sonjet d’hoc’h el ker mad, ker gwenn.
Sonjet a zell ouz hoc’h Doue
Evel ann heol deuz lein ann ne ;
Sonjet ho laka da vleunia
’Vel ann heol roz-gwe Komana.
Ha pa gomzet oc’h tud ho ti,
Laret : ma breur, ma c’hoar; ha, c’hui.
Komzet ann eil ouz egile
Gand honestiz ha karante.
Enoret, bugale, doujet
Ann noblanz, ann duchentiled ;
Enoret ann dud a iliz,
Komzet out-ho gand honestiz,
Na dremenet na borc’h na ker
Lec’h a vo Jezuz, hor Salver,
Heb he adori a galon,
Hag ugent de po a bardon.
Ar Zakramant, pa he gefet,
Heuliet-han kammed-ha-kammed :
Gand roue ar zent hag ann ele,
Vijec’h bet e gwir enn de-se.
Da c’houel ar Zakramant meulet,
Ar re vo fur a vo laket
Da dol’t bleuniou kaer dirag hen,
O c’hortoz ma tollint enn nen.
Enn noz, abarz mont da gousket,
Lar ho pedenno a vo red,
Ma teui eunn el gwenn deuz ann ne,
D’ho tiwall ken e teui ann de.
Chetu, bugale, ann dro-vad
Da vevo e kristenien vad.
Sentet eta diouc’h ma c’hentel,
Ha c’hui rei eur vuhe zantel.
Ha disul vintin pa zaviz mont da gas ma zaoud er mez,
Me gleve va dous o kana hag he anaiz diouc’h he moez,
Me gleve va dous o kana, kana ge, war er menez,
Ma me mont da zevel eur zon da gana gant-hi ivez.
— Ar c’henta gwech em euz gwelet Mac’haidik-koant, va mestrez.
Oa oc’h ober he fask kenta ebarz iliz ar parrez,
Ekreiz tre barz iliz Fouesnant etouez ar vugale :
D’ar pred-ze e doa daouzek vloaz, ha me daouzek vloaz ive.
Evel ar bleun melen balan, pe ’vel ar rozennik-gwez,
’Vel ar rozen gwez ’touez al lan, oa etre-z-ho, va mestrez :
Tra oann bet gand ann oferen met sellet out-hi na renn ;
Seul vui-oc’h-vui out-hi zellenn, seul vui-oc’h-vui plije d’en.
Me ’m euz eur ween e liorz va mamm a zo karget avalou,
Hag eunn dachennik c’hlaz dindan, hag eur voden tro-war-drou :
Pa zeuio va dousik-koantik, va muia-karet d’am zi,
Ni a ielo da zisheolia, va dous ha me, dindan hi.
Ann aval ruan a dapinn, hag eur boked rinn ’vit hi,
Hag eur rozinil a garann e likinn ivez enn hi,
Eur rozinilik gwall c’hoenvet, abalamour d’am enkrez,
Rag n’em euz ket bet c’hoaz gant-hi eur bouch a wir garantez.
— Tavit gand ho son, va mignon, tavit prim, gand ho komzaou ;
Ann dud o vont d’ann oferen zo enn traon ouz hor selaou.
Eur wech-all pa zeufimp d’al lann, ma vimp hon unan hon daou,
Eur bouchig a wir garantez a roinn-me d’hoc’h ….. eunn, pe zaou. —
O Krouer ann nenv hag ann douar !
Mantret va c’halon gant glac’har,
O kounan enn noz hag enn de
D’am dousik koant, d’am c’harante.
Me zo war va gwele chomet,
Dalc’het, sioaz ! gand ar c’hlenved ;
Ma ve va dousik a zeufe,
E berr-amzer am frealzfe.
Evel gand ar werelaouen,
Goude eunn nozvez a anken ;
Mar zeufe ma dous d’am gwelet,
E venn gant hi dizoaniet.
Ma lakafe beg he geno
War bordik skudel va louzo,
Da evan goude p’az affenn,
Gweleet raktal e vizenn.
Ar galon a poa d’in roet,
Va muian karet, da viret,
N’em euz kollet na distroet,
Na laket da uz fall e-bed ;
Ar galon az poa d’in roet,
O va dousik koant, da viret,
Em euz mesket gand va hini ;
Pini da hini, va hini ?
Piou a gomz ouz-in evel-ze,
Ha me ken du hag eur vran e ?
Pa vec’h ken du hag ar mouar,
Gwenn-kann oc’h d’ann hini ho kar !
Den iaouang, eur gaou a leret !
Va c’halon d’hoc’h, n’em euz roet ;
Nem euz ker mui ac’hanoc’h,
Eur c’hakouz a ouzonn-me oc’h !
’Vel eunn aval e beg ar ween
E ma kalon ar femelen ;
Kaer ve ann aval da welet,
Hag eur prenv e kreiz zo kuet.
Evel eunn delien war ar brank,
E ma gened ar plac’h iaouank ;
Ann delien gouez war ann douar,
Ar c’hened ive a ziskar.
’Vel ar bleun glaz diouz lez ar stank,
Ma karante ar plac’h iaouank ;
Ar bleunig a dro wechigo,
Ar bleunig a dro, a zistro ;
Ar bleunig a dro wechigo,
Karante ar plac’h dro ato.
Ar bleun a ielo gand ann dour
Ha gand ann ankoun ann traitour.
Me a zo eur c’hloaregik paour,
Me a zo mab da Iann Kaour ;
Beann onn bet tri bloa o studi,
Hogen breman na inn ket mui.
Benn eur pennad me iei endro,
Me iei endro kouit deuz ar vro ;
Benn eur pennadik vinn maro,
Ha d’ar purkator me ielo.
E Bannalek zo ’r pardon kaer
Lec’h ia’r merc’hed koant gad al laer.
Ha ma mel a drei,
Diga-diga-di,
Ha ! ma meil a ia
Diga-diga-da.
Eno e weler ar botred,
Gand he kezek braz ha sternet,
Hag ho zokou a zo bluniet,
Evit dirollo ar merc’hed.
Guillaouik kromm zo glac’haret,
Hi Fantik koant en deuz kollet.
— Kemenerik, ’nem gonfortet,
Ho Fantik koant a vo kaet.
Ma du-ze e mel Pontaro,
Ar baron iaouang ar hi zro.
— Tok, tok, tok ! o meliner,
Digas ma dous Fantik d’ar ger !
— N’em euz gwelet ho tous Fanchon,
Nemed eur wech mel ar baron ;
Eur wech aman e-tal ar pont,
Eur rozennig ar he c’halon,
Gat hi eur c’hoef ker gwenn hag erc’h
A n’hi fa ket bet digan-hec’h,
Eur c’horf voulouz du ’nn hi c’herc’hen,
Hag hen bordet gad argant gwenn ;
Gat hi deuz hi brec’h eur paner
Frezou ker melen ha ker kaer !
Frezou deuz jardin ar maner,
Bleuniou fin ar ’nn he, kemener ;
En em zell a re barz ar ster ;
Ne oa vil, enn dail, na dister !
Hag a gane ken aliez :
— Me garfe but milinerez.
Me garfe but, a greiz kalon,
Milinerez mel ar baron. —
— Miliner, n’em godiset ket :
Ma Fantik koant d’in daskoret.
— Ha pa rofec’h d’in pemp kant skoed,
Ho tous Fantik n’ho pezo ket,
N’ho pezo ked ho tous Fanchon,
Chom a rei e melin ar baron ;
Ho tous Fantik n’ho pezo ket,
Rag e ma gan-in gwalennet ;
Chom a rei gand ’nn otrou louenn
A zo eur c’hristen mad a zen. —
Milinerien zo potred ge !
Ne raint mui nemed kana ’nhe ;
Hi a lare ’nn eur c’huitellat :
— Krampouez hag aman a zo mad !
Krampouez hag aman a zo mad !
Ha nebeudig euz peb sac’had,
Ha nebeudig euz peb sac’had ;
Hag ar merc’hed kempenn, a-vad !
Ha ma mel a drei,
Diga-diga-di,
Ha ma mel a ia,
Diga-diga-da.
Ann eoriou a zaver chetu ar flik-ha-flok ;
Krenvat ra ann avel, mont a reomp kaer a-rog ;
Stigna reont ar gweliou, ann douar a bella :
Va c’halon, siouaz d’in, ne ra med huanada,
Kenavo neb am c’har em parrez tro war-dro ;
Kenavo, dousik paour, Linaik, kenavo,
Ar c’himiad ma rann d’id, ken evid da guitat,
Marteze, siouaz-d’in, da viken, evit mad.
’Vel d’eunn evnik lammet gand eur sparfel, er c’hoad,
Deuz a gichen he far pa oant d’en em barat,
Meuz ket kalz a amzer da zonjal d’am glac’har,
Ker buhan am lammer digand ann neb am c’har.
Evel eunn oan a zen, pelleet deuz he vamm,
N’ehanann da oela, da doll’t klemmou estlamm ;
Ma daou-lagad bepred troet trezeg ar plas
Elec’h oud-de chomet, va mignonezik vraz.
Pelloc’h va daou-lagad na weljont nemet mor,
A gren azindan on, a lamm hag a zigor ;
Ha pa’z ann da zonjal ma achuet gan-e.
Ha me e ’gweled mor, em strinka ra d’ann ne.
Pa zeuiz tre el lestr va estlamm a oa braz
Gwelet eur seurt kastel o vralla war mor glaz ;
Pevar-ugent kanol, daou-ugent a bep tu,
Ho c’horf briziet enn gwenn livet gand livach du ;
Ann od evel eur c’helc’h, endro, pell diouz-en,
O ranna enn daou du ar mor braz hag ann nen.
Ha begig ar gwernou, huelloc’h deuz ann dour
Ha n’eo deuz ar vered beg ann huella tour.
Gwel’t hoc’h euz war ar roz endro d’ar raden glaz,
Ho deuz koulmou awalc’h koulz a-hed hag e kroaz,
Endro d’eur wern ez euz liesoc’h a gorden
Evid a neuden zo endro d’ar radenen.
Allaz ! ar Vretoned zo leun a velkoni !
Meveli ra va fenn, ne hallann sonjal mui.
Va c’halon a zigor ; ’nn aner rann ar zon-ma,
Marteze, siouaz-d’in, n’em c’hlefet he gana !
Va boto-koad ’m euz kollet, roget va zreidigo,
O vont da heul va douzik d’ar parko d’ar c’hoajo ;
Pa ve ar glao, ar grizil, ann erc’h war ann douar,
Kement-ze ne ked eunn harz da zaou zen a ’n em gar.
Va dousik a zo eur plac’h iaouank-flamm evel-d-en,
Ne deuz ket c’hoaz seiztek vloa, eur plac’h koant ha ru-benn ;
He sello zo leun a dan, hag he c’homzo mignon ;
’Meuz kemeret eur prizon da lakat va c’halon.
Ne ouffenn-me da betra he hevelebeket,
Mar’d eo d’ar rozennig-gwenn zo roz-Mari hanvet ?
Perlezennig ar merc’hed, bleun lili ar bleunio,
Hirio ma o tigori ha warc’hoaz e serro.
Me a zo bet, va dousik, oc’h ho tarempredet,
Evel ma ve ann estik war ar spern-gwenn kludet ;
Pa fell d’ean paouean teu ann drein d’he bikan,
Neuze sav war beg ar brank hag e teu da ganan.
Me zo evel ann estik ; pe ’vel ann anaon
E kreiz lan ar purkator o c’hortoz he levon ;
Achuet eo ann termen hag ann devez deuet
Ma ieffenn ’tre barz ho ti, gand ar Vazvalaned.
Va stereden zo kaled, va stad zo dinatur,
N’em euz bet war ar bed-ma nemed displijadur,
N’em euz na kar na mignon, sioaz, na mamm na tad,
Na kristen war ann douar hag a garfe va mad.
Ne deuz den barz ar bed-ma abaou’ ed onn deuet,
A zo bet diwar ho penn, kel liez tamallet ;
Rak-se war benn va daou lin, hag enn hano Doue,
Ho pedann-me da gahout ouz-ho kloarek true !
Chileuet holl, ho ! chileuet !
Ur zonik neue zou sauet.
Ar Varc’hait doc’h Gerglujar,
Probikan plac’h oa oar enn doar
Hag he mamm a lare d’ehi :
— Mac’haid geh, koantik oc’h-hui !
— Ha petra vern d’eing bout ken brao,
Pe n’em zimeiet ked atao ?
Ha pa ve ann aval e ru,
Red eu he gutuil, ha doc’htu !
Koei ra doc’h er ween ann aval ;
Ma na gutuler, ia da fall.
— Me merc’hik, en emgonfortet,
Abenn ur bloe e vec’h dimet.
— Ha mar varvann arog ur ble ?…
Hui po glac’har vraz goude-ze !
Ma varvann-me arog ur ble,
Me laket enn ur be neue.
Laket tri bouked ar me be,
Unan a roz, daou a lore.
Pe zeuio ar gloer d’er vered
E gemerint bep ur bouked,
Hag e larint ’nn eil d’egile :
— Chetu eur plac’h ieuank ame
Pini a zou marue ’nn hi c’hoant,
De zougenn mirouereu argant. —
Ar ann hent braz kent me laket,
Kloc’h aveid on ne zono ket ;
Kloc’h ar enn doar ne zono ket,
Belek d’am c’herc’het ne zeui ket. —
Einig a gan er c’hoad huel,
Ha melenig he ziou askel ;
He galonik ru, he benn glaz ;
Einig a war beg ar ween vraz.
Abredik mad eo diskennet
War lezen treuzou hon oaled,
Keit ha ma oann gant ma fater :
— Einik mad, petra a glasker ? —
Kemend a c’heriou neuz laret,
M’ez euz rozennou er boched :
— Kemeret eunn dous, va mignon,
A lakai laouen ho kalon. —
Gwelet em euz tal kroaz ann hent,
Dilun, eur plac’h evel ar zent ;
Me iei disul d’ann oferen,
Hag he gwelinn war ann dachen.
Ma he daou-lagad enn he fenn
Skleroc’h eged dour er weren,
Hag he dentigou net ha gwenn,
Zo kaeroc’h eget perlezen.
He daou-zorn hag he diou-chod ru,
Gwennoc’h eged lez er pod du ;
Ia ! mar he gwelfec’h, va mignon,
Laouen a zeufe ho kalon.
P’am befe kemend a vil skoed,
Hag en deuz markiz Pontkalek ;
Ha p’am befe eur vein-gleuz aour,
Ma n’em euz ar plac’h me zo paour.
Na pa zafje war dreuz hon nour,
E-lec’h raden glaz, bleuniou aour ;
Na pa zafjent leiz ma liorz,
Ma m’em euz ma dous, ne rann fors.
Kement tra deuz he lezen red ;
Ann dour deuz ar feunten a red,
Ann dour ia d’ann traon, d’ann izel,
Ann tan d’ann nenv ha d’ann huel ;
Ar goulm a c’houl eunn neizik klouz,
Ar c’horf maro a c’houl eur fouz,
Hag ann ene ar baradouz.
Ha me ho kalonik, va dous.
Me a ielo peb lun vintin,
Da groaz ann hent, war ma daoulin ;
Me a ielo d’ar groaz neve,
Abalamour d’am c’harante.
Ma oufenn-me skriva ha lenn, evel a ouzounn rimel,
Me a refe eur zon nevez, eur zon, ha n’e vinn ket pell !
Me wel erru, va mestrezik, dont a ra trezek hon ti ;
Mar gellann-me kaout ann tu, me a brezego out-hi.
— Drouklivet, va mestrezik koant, drouklivet-braz ho kavann,
Aboe m’ho kweliz er pardon, e miz even divezan.
— Ha pa venn-me ’ta, den iaouang, ha pa venn-me drouklivet !
Ann derzien vraz zo bet gan-in, abaoe pardon Folgoet.
— Deuit-c’houi gan-in, va mestrez, deuit tre el liorz gan-in,
Me ziskei d’e-hoc’h eur rozen eno touez all louzou fin ;
Ker ge ha ker brao oa eno, hag hi savet war ar bod !
Diriao-beure pa he c’haviz oe ker ru ’vel ho tiouchod.
D’e-hoc’h e liviriz serra mad tor ho kaloun, va mestrez,
Na vize eat ann dud e-barz, ’touez al louzou hag ar frez ;
Ha n’ec’h euz ket sentet ouz-in, ec’h euz hi laosket digor,
Setu gwenvet ar rozen gwez, kollet ho kened gan-e-hoc’h.
Ar garantez hag ar rozen braoa bleuniou ar bed-man ;
Bleunvi a reont ha koenvi ann eil hag eben buhan.
Amzer omp bet o ’n em garout n’e deuz ket padet gwallbell ;
Tremen e deuz great, plac’h iaouang, evel eur barrad avel.
Tre ma c’herig hag ar maner,
Eur vinojenig a gaver ;
A gaver eur vinojen wenn
A zo enn hi eur ween spern-gwenn ;
Hag hi karget a voukedou
Hag a blij da vab ann otrou.
Me garfe but bleun e spern-gwenn,
Ha but tapet gand he zorn gwenn,
But tapet gand he zornik gwenn,
Gwennoc’h evit bleun e spern-gwenn ;
Me garfe but bleun e spern-gwenn,
Ha but laket ar he varlen.
Mont a ra kuit digen omp-ni,
Pa za ar goan tre barz ann ti ;
Mont a ra kuit trezek Bro-c’hall
’Vel ar gwennili o nijal.
Pa zistro ann amzer neve,
Distroi ra dreman adarre ;
Pa zav ar bleun ial er prajou,
Hag ar bleun kerc’h barz ar parkou ;
Ha pa gan ar pinterigou,
Kerkouls hag al linerigou ;
Dont a ra da heul ar festou,
Dont a ra c’hoaz d’hon pardoniou.
Me garfe gwel’t e peb amzer
Bleuniou ha festou barz ar ger,
Ha gwelet ar gwennilied
O nijal tro zreman bepred ;
Me garfe ho gwel’t o nijal
Bepred e beg hon chiminal.
Ann otrou Ronan benniget
Enez Ilibreni a oa ganet,
Bro-zaoz, enn tu-all d’ar mor glaz,
Demeuz a bentierned [19] vraz.
Eur wech ma oa enn he beden,
En doa gwelet eur sklerijen
Hag eunn el kaer gwisket e gwenn,
A gomzaz out-han evelhenn :
— Ronan, Ronan, kerz alese ;
Gourc’hemennet eo gand Doue,
Evit savetei da ene,
Mont da chom e douar Kerne. —
Ronan oud ann el a zentaz,
Ha da chom e Breiz e teuaz,
Kent e traon Leon, ha goude,
E Koajou-Neved, e Kerne.
Daou pe dri bloa oa pe ouspenn,
M’oa eno ober pinijen,
Pa oa eur pardae toull he zor,
War he zaoulin, dirag ar mor ;
Ken a lammaz eur bleiz er c’hoad,
Adreuz enn he veg eunn danvad ;
Ha war he lerc’h eunn den, timad,
Hag a wele, gand kalonad ;
Ha Ronan gant true out han,
A bedaz Doue evit-han :
— Otrou Doue, ha me ho ped ;
Grit na vo ann danvad taget ! —
Ne oa ked he beden laret,
Pa oa ann danvad digaset,
Heb droug e-bed, war dreuz ann nour,
Dirag Ronan hag ann den paour.
Ac’hano da zont ann den kez,
Zeue d’he welet aliez ;
Gant plijadur braz e teue
Evit klevet komzou Doue.
Hogen eur c’hreg a oa gant-han,
Hag hi gwall-bez, hanvet Keban,
Hag hi a zeuaz d’argarzi,
Ronan enn abeg d’he hini.
Eunn deiz a oa bet d’he gaouet
Ha trouz d’ean hi defa gret :
— Chalmet hoc’h euz tud ma zi-me.
Ma goaz kouls ha ma bugale.
Ne reont med ho tarempred holl,
Ha ma danvez a ia da goll.
Ma na zentet ouz-in muioc’h,
Kaer po chalpat, me rei gen-hoc’h. —
Enn he fenn e lakaz neuze,
Da c’hoana den santel Doue ;
Hag hi mont da gaout ar Roue,
Gradlon, enn-tu-all d’ar mene :
— Otrou Roue, ha me ho ped ;
Ma flac’hik-me zo bet taget :
Ronan koad-Neved deuz her gret ;
O vont da vleiz meuz hen gwelet —
Evel ma oa bet tamallet
Ronan da Gemper oa kaset,
Ha tolet ebarz eur c’hao don,
Aberz otrou roue Gradlon.
Mez ac’hane pa oa tennet,
Dioc’h eur wezen e oe staget,
Ha daou gi gwez ha diboellet
War-n-ezhan timad oa losket.
Hag hen heb man na kaout aon,
A rez eur groaz war he galon ;
Ken a dec’haz ar chas raktal
Evel dioc’h ann tan, oc’h harzal.
Gradlon pa welaz kement-se,
A lavaraz d’ann den Doue :
— Ha petra vad a rinn-me d’hoc’h
P’e ma Doue enn tu gen-hoc’h ?
— Netra vad ma na c’houlennan,
Nemed true d’ar c’hreg Keban ;
He bugelik ne ket maro,
Gant-hi enn arc’h oe klozet beo. —
Ann arc’h a oa bet digaset,
Ar bugel enn hi oe kavet,
Hag hen war he goste maro ;
Ha sant Rouan he lakaz beo.
Ann otrou Gradlon hag he dud,
Souezet-braz gand ar burzud,
’N em strinkaz dirak sant Ronan,
O c’houlenn trugarez out-han.
Hag hen e mez, d’ar c’hoad endro,
Da chom di beteg he varo ;
Eno oc’h ober pinijen
Eur men kaled dindan he benn ;
Gant-han krogen ennn ounnar vriz,
Eur skoultrik gweet da c’houriz,
Ha da eva dour ar poull du,
Ha bara poazet el ludu.
Pa zeuaz he dremen divean,
Pa eaz kuit deuz ar bed-man,
Daou ejen gwenn-kann dioc’h ar-charr,
Tri eskob d’he gas d’ann douar.
Hag hi digouezet gand ar ster,
Ha kaout Keban diskabel-kaer,
O walc’hi lijou da dud ker,
Daoust da c’hoad Jezuz, hor salver ;
Hag hi sevel he golvaz prenn,
Ha darc’ha gant korn ennn ejenn,
Ken a zilammaz gwall-spontet,
He gorn gand ann tol diframmet.
— Ke, map-gaign, ke d’az toull endro,
Ke da vreina gand chas maro,
Ne vei ket kavet brema mui
Oc’h ober goab ac’hanomp-ni. —
N’oa ket he genou peur-sarret,
Pa oa gand ann douar lonket
Etouez moged ba flammou-tan,
Elec’h ma c’helver Bez-Keban.
Mont a eure ato ar c’harr,
O kas sant Ronan d’ann douar ;
Pa chomaz sonn ann daou ejen,
Heb kerzet mui na rog na dren.
Eno e oe laket ar sant,
Evel ma kreder oa he c’hoant ;
E penn-ann-nec’h euz ar c’hoad glaz,
Eeunn-hag-eeunn dirag ar mor-braz.
Eur brenin [20] euz a Ilibreni,
En doa eur verc’h da zimizi,
Deuz ar brensezed ar vraoa,
Hag hi he hano Enora.
Gand leiz e oa bet goulennet,
Hag holl e oant bet distolet,
Nemed ann otro braz Efflamm,
Mab d’eur brenin all, ha drant-flamm.
Met laket e doa enn he benn
Monet da ober pinijen,
Enn eur minic’hi, enn eur c’hoad,
Ha mont kuit digand he c’hreg vad.
Deiz ann eured, e-kreiz ann noz,
Ann holl er gwele kousket kloz,
Deuz he c’hichen e oa lammet,
Ha mez deuz ar gampr, didrouz net ;
Ha mez deuz ar palez eaz,
Na den e-bed na zihunaz ;
Ha pell deuz ar gev skanv ha feul,
Ha nemed he gi-red d’he heul ;
Hag hen digouezet gand ann treaz,
Ha klask eul lestr bennag a reaz :
Kaer en doa sellet a bep-tu,
Wele nikun gand ann noz du.
Ken a zavaz al loar enn en,
Hag e welaz enn he gichen
Eunn arc’hik toull hag hi kollet,
Hag hi tolet ha dislolet.
Efflamm a grogaz enn ezhi,
Hag a bignaz kerkent enn hi,
Ha n’oa ket c’hoaz savet ann deiz,
Pa oa tostik-tost ouz a Vreiz.
Breiz neuze a oa trubuillet
Gand loened gwez ha dragoned,
Hag a wall-gase ar c’hanton
Ha, dreist ann holl, bro Lannion,
Kalz aneo a oa bet lazet,
Gand penn-tiern ar Vretoned
Arzur, a neuz kavet he bar,
Abaoe ’ma war ann douar.
Pa zouareaz sant Efflamm,
Ar roue welaz oc’h emgann,
He varc’h taget enn he gichen,
Goad deuz he fri, ha war he gein ;
Eul loen gwez gant han tal-oc’h-tal,
Eul lagad ru e-kreiz he dal,
Skanto glaz endro d’he ziou skoa,
Kemend hag eur c’hole daou vloa ;
He lost evel eur vins houarn,
He vek digor rez he ziou-skouarn,
Skilfo enn han gwenn ha lemmet
Evel ann hoc’h gwez, hed-ha-hed.
Tri deiz oant emgann evel-se,
Heb bea ’nn eil ’vid egile ;
Hag ar roue mont da fatan,
Pa zigoueaz Efflamm gant-han.
Ar roue Arzur lavaraz
Da zant Efflamm, dal’ m’ he welaz :
— Plijfe d’hoc’h, otro pirchindour,
Digas d’i-me eul lommik dour ?
— Mar plij d’ann Otro benniget,
Dour awalc’h a vezo kavet. —
Hag hen da skei gant penn he vaz,
Dre deir gwech, war beg ar roc’h-c’hlaz.
Ken a zilammaz eur vammen
Dioc’h beg ar garrek, rag-ann-neo,
A dorraz d’Arzur he zec’hed,
Hag a roaz d’ean nerz ha iec’hed
Hag hen d’ann dragon adarre,
Ha planta ’nn he vek he gleze ;
Ken a loskaz eur iouaden,
Ha ’kouezaz er mor war he benn.
Ar roue pa’n deuz hen lazet,
D’ann den Doue en deuz laret :
— Deut, m’ho ped, da balez Arzur,
M’ho lakai enn ho plijadur.
— Sal-ho-kraz, otro, na inn ket,
D’al lean am euz sonj monet.
Mar plij gan-e-hoc’h, me a jomo
Er roz-man, keid ha ma vinn heo.
Enora oa souezet braz,
Tronoz-beure, pa zihunaz,
O c’houzout petra oa digouet,
Na pelec’h oa eet he fried.
Evel ma red dour er gwazio,
E ro he daou-lagad daelo,
Dre ma oa, siouaz d’ei, losket,
Gand he mignon, hag he fried.
Gwelan defa gret pad ann de,
Heb kavout frealz d’he ene.
Gwelan goude koan defa gret,
Heb gallout bean diboanniet.
Ken a goueaz kousket skuiz tre,
Hag a zeuaz d’ei eunn hunvre :
Gwelet he goaz enn he c’hichen
Ker kaer evel ann heol melen,
Hag e lare : — Deut-hu gan-e,
Mar fell d’hoc’h miret ho ene ;
Deut, heb dale’ bed, war ar mez,
Da ober ho silvidigez. —
Hag hi, dre hun, da lavaret :
— Mont a rinn gan-e-hoc’h, va fried ;
Lec’h a gerfet, da leanez,
Da ober va silvidigez. —
Ar re goz ho deuz lavaret
Penoz e oa hi bet douget,
Hag hi kousket, dreist ar mor braz,
Gand ann elez, da zor he goaz.
Toull dor he goaz pa zihunaz,
Tri zol war ann nor a reaz :
— Me zo ho tous hag ho pried
A zo gant Doue digaset. —
Hag hen d’he anaout dioc’h he mouez,
Ha da zevel kerkent, ha mez ;
Hag he zorn ’nn he dorn a lake,
Gand komzo kaer demeuz Doue.
Goude ’savaz eul lochik d’ei,
Tal he hini, a goste klei,
Tal ar feunteun, gand balan glaz,
Enn eur wasked, dren ar roc’h c’hlaz.
Pellik meur e chomjont eno,
Ken a ieaz brud dre ar vro
Deuz ar burzudo defant gret,
Ha oant bemde darempret.
Eunn noz ann dud oa war ar mor
A welaz ann envo digor,
Hag e klefjont melodio,
Ken a oant bamet o selao.
Hag antronoz eur baourez-gez,
Hag hi kollet gant hi he lez,
He bugel o vont da zempla
A zeuaz da gaout Enora.
Kaer e doa gervel toull ann nor
Na deue gour evid digor,
Ken a welaz tre eunn toullik
Ann itron stouet maro-mik,
Hi kaer evel ann heol melen ;
Hag al lonch leun a sklerijen ;
Hag eur potrik gwisket e gwenn,
War he zaou-lin enn he c’hichen.
Hag hi da ziblas, enn eur red
Da gavout Efflamm benniget :
Digor kaer oa dor ar mini,
Hag hen maro ’vel he hini.
Ann traou-man ma n’ankounac’hor,
Ne ma int bet biskoaz e neb leor,
Lekeat int bet e gwerzo,
Da vean kanet enn ilizo.
Piou ac’hanoc’h-hu a welaz, — mordud, —
E-beg an tour, e ribl an treaz ;
E-beg tour krenn kastel Arvor
Daoulinet itron Azenor ?
— An itron hon euz-ni gwelet, — otrou, —
E prenestr ann tour daoulinet
Drouglivet he chod, du he zae,
Sioul he c’halon, koulskoude. —
Arru kannadourien eun deiz, — enn hanv, —
Huela goad demeuz a Vreiz,
Sternou arc’hant, dillad melen ;
Kezek glaz, frank ha ruz o froen.
Ar gedour ha-pa ho gwelaz, — o tont, —
Da gaout ar roue a eaz :
— Chetu daouzeg o tont d’al lae,
Digoret vo ar persier d’he ?
— Ra vo ar persier digoret, — gedour, —
Ra vint seder digemeret ;
Ra vo savet an daol timad ;
Pa zigemer, digemer mad.
— A-berz mab hor roue ’m omp deut, — otrou, —
Da c’houlenn ho merc’h da bried,
Da c’houlenn ho merc’h gand enor,
Da bried ho merc’h Azenor.
— Losket a-walc’h a vo gant-han, — va merc’h, —
Potr huel ha koant, a glevann ;
Koant hag huel va merc’h ivez,
Kun evel evn, gwenn evel lez. —
Eskob Is eured a lidaz, — laouen —
Ha pemzek deiz krenn a badaz ;
Pemzek deiz banvez ha koroll ;
Ann delenourien enn ho roll.
— Da eo gan-hec’h va greg ioliz, — breman, —
Ma ’z aimp—ni d’ar ger war hor c’hiz ?
— Ne rann forz, va fried nevez,
Lec’h a effec’h, me iei ivez. —
He mamm-gaer evel m’he gwelaz — arru —
Gand ann erez—tag a vougaz ;
— Ober a rai an holl breman
Fouge gand ar beg melen-man !
Ann alc’houez nevez a garer, — chetu ! —
Ann alc’houez goz a zisprizer,
Ha koulskoude peur-liesa
Ann alc’houez goz zo ann esa. —
Ne oa ked eiz miz achuet, — me gret, —
D’he lez—vab e deus lavaret :
— Da ve gen-hoc’h-hu, paotr a Vreiz
Diwall al loar demeuz ar bleiz ?
Leket evez, ma em c’hredet, — chetu,—
Ober a reot mar n’ec’h euz gret ;
Leket evez d’ho prud, otrou,
Miret ho neiz deuz ar goukou.
— Ma eleal am c’helennet, — itron —
Bremaig hi a vo bac’het,
E-barz ann tour krenn vo laket,
Hag a-benn tride vo devet.
Ar roue koz dal ’m’a glevaz — ar vrud —
Leiz he galon goela ’reaz
Ha sachat deuz bleo gwenn he benn ;
— Goa me ! goa me ! dre ma onn hen ! —
Ar roue koz a c’houlenne ; — paour kez ! —
Gand ar verdaidi neuze :
— Merdaidi, na nac’het ket :
Daoust hag ema va merc’h devet ?
— Ho merc’h n’ed eo ket devet c’hoaz, — otrou —
Devet a vo a—benn warc’hoaz ;
Ma hi ato e beg ann tour,
O kana he c’hleviz neizour.
O kana he c’hleviz neizour, — otrou —
Kana sioul, o kana flour :
— Ho pezet ho pezet true
True out-ho, o va Doue ! »
Azenor o vonet d’ann tan, — enn deiz —
Ken dibreder evel eunn oan,
Gwenn he dillad, ha diarc’hen,
Flak war he skoa he bleo melen.
Azenor o vonet d’ann tan — paourez —
Holl a lare braz ha bihan :
Pec’hed eo, zur, pec’hed marvel
Devi eur c’hreg tost da c’henel !—
Holl hirvoude braz ha bihan, — enn hent —
Nemed he mamm—gaer he unan :
— N’ed eo ket pec’hed nemet mad,
Mouga ann aer gand he c’hofad.
Plantet c’houez, tanourien seder, — plantet.—
Ma pego ann tan ruz ha ter !
— Plantomp c’houez, potred, d’ann tiz-vad,
Ma pego ann tan-man ervad ! —
Kaer en defant c’houea ha c’houei — c’houea, —
Na bege ann tan dindan hi ;
C’houei, c’houea, c’houea, c’houei,
Na zeue ann tan da begi.
Ar penn-barnour dal’ ma welaz — ar bec’h —
Souezet a-grenn a chomaz :
— Boemet, me chans, ann tan gant-hi ;
Pa na zev ket, red’ he beuzi !
— Petra war vor hec’h euz gwelet ? — merdead,
— Eur vag heb roenv na gwelet e-bet ;
Ha war ann aroz da sturier
Eunn eal he eskell digor-kaer.
Eur vag war vor a weliz pell, — otrou ; —
Eur c’hreg enn hi gant he bugel,
He bugelik deuz he bronn wenn,
’Vel ur goulm ouc’h ribl eur gregen.
Deuz he geinik noaz a boke, — boke —
Ha deza ker kaer a gane :
— Toutouik-la-la, va mabik ;
Toutouik-la-la-la, paourik.
Mar ve da dad ha da welfe, — va mab,—
Gen-oud-de fouge en defe !
Mes siouaz ! n’az welo nepred,
Da dad, paourik, a zo kollet. —
Kastel Arvor zo saouzanet — a-vad —
Ma eo bet biskoaz kastel bet,
Stravil braz a zo er c’hastel :
Ar vamm-gaer zo’ vont da vervel.
— Ann ifern e m’ harz zo digor, — lez-vab, —
Enn han Doue ! deut hu d’am skor !
Deut-hu d’am skor, me zo daonet !
Ho pried c’hlan am euz gwallet ! —
Ne oa ked he genou sarret — chetu —
Chetu o tont eunn aer-flemmek ;
O c’houibanat, stlejaz e meaz
Hag he flemmaz hag he mougaz.
Hag al lez-vab e-meaz raktal, — ha kuit —
Ha kuit trezeg ar broiou-all ;
Hag hen war zouar ha war vor,
O klask kelou deuz Azenor.
Klasket en doa war-zu sao-heol — e c’hreg ; —
Klasket en doa war-zu c’huz-heol ;
Klasket en doa war-zu c’hreiz-te,
Er c’holern ivez he c’hlaske.
Pa zouare en enez vraz, — war-dro,—
Eur potrik eno war ann treaz,
Hag hen o c’hoari tal ar red,
O dastum kregen ’nn he roched.
Melen he vleo, glaz hi lagad, — glaz—mor, —
Henvel ouz Azenor, a-vad ;
Ken a lak kalon mab a Vreiz
Da huanadi enn he greiz.
— Piou eo da dad, va bugel-me, — piou eo ? —
— Ne m’euz hini nemed Doue ;
Kollet tri bloa zo neb a oue ;
Va mamm a wel o koun da ze.
— Na piou da vamm, na pelec’h e ? — mabik. —
— Kannerez, otrou, ’nn hani e,
Ma hi du-ze gand ann doaliou.
— Na deomp-ni d’he c’havout hon daou. —
Hen da beg e dorn ar bugel — a-rok —
Hag he da zont trem’ar stivel,
Hag o tont e verve ar goad,
E dorn ar mab ouz dorn ann tad.
— Va mammik kez sav alese, — ha sell : —
Chetu va zad ! askavet e !
Chetu va zad a oa kollet ;
Ra vezo Doue kanmeulet ! —
Kanmeulet gant-ho oe Doue, — ker mad ; —
A zas ann tad d’ar vugale ;
Distroi reont laouen da Vreiz :
Bennoz ann Drinded gand ann treiz !
Didostait da glevet kana ann disparti
A ra ann ene mad pa ea mez deuz ann ti.
Hen a ra eur zellig, eur zellik ouz ann traon,
Ha gomz ouz he gorf paour zo war he wele klaon.
Siouaz deut eo, va c’horf, ann termen divezan :
Red eo d’in da guitat, ha kuitat ar bed-ma.
Klevet a rann toliou morzolig ann ankou
Mevelet ra da benn, ien-sklas da vuzellou.
Ken euzuz eo da zremm ker glaz da zaoulagad ;
Siouaz d’id-de ! va c’horf, red eo d’in da guitat.
Mar ’d eo euzuz ma dremm, ha glaz ma daoulagad,
Gwir a lavaret-hu, red eo d’hoc’h ma c’huitat.
Dispriz ha dizanao e kavit ho mignon ;
Karget a ziou fall, siouaz ! evel ma’z onn.
Ann heveledigez zo mamm d’ar garante ;
Pa n’ he c’havit gan-in, em lezet a goste.
Sal-ho-kraz, mignon ker, me n’ho tisprizann ket
Deuz ar c’hourc’hemennou n’ec’h euz hini torret,
Hogen Doue her ven, meulomp he drugarez,
Lakat fin d’am c’halloud ha d’ho sujedigez.
Chetu ni disparet gand ar maro digar,
Chetu me unanik tre ’n nenv hag ann douar,
Tre ’n nenv hag ann douar evel ar goulmik c’hlaz
A eaz mez deuz ann arc’h da c’hout ha glao oa c’hoaz.
Hogen ar goulmig c’hlaz endro oa distroet
Ouz ann arc’h lec’h oa kent, ha c’hui na reot ket.
Ober a rinn a-vad, toui a rann-me d’id,
Benn ar varn diveza me ’em gavo gen-id.
Me ’em gavo gen-id, ker gwir ma’ z ann breman
Dirag ar varn genta, siouaz ! ken a grenann !
Bez fisianz, va mignon ; mor-blen goude gwalorn ;
Dont a rinn-me neuze da begi enn da zorn ;
Pa vefez ’vel houarn, pa vinn me bet enn en,
Evel ur meanik-krog me az tenno gan-en.
Pa vinn-me, ene kez, enn eur bez astennet
Ha dre vreignadurez enn douar dispennet ;
Pa n’am bezo na biz, na dorn, na troad, na brec’h ;
Divezad a vo d’e-oc’h fallout ma c’has ouz krec’h.
Neb a grouaz ar bed, heb skouer na danvez,
En deveuz ar c’halloud d’az ober a nevez.
Neb az anaveze, enn amzer na oaz ket,
A hello da gavout e-lec’h na vezi ket.
Ni ’n em gavo ker gwir, ker gwir ma ’z ann breman,
Dirag ar varn genta, siouaz ! ken a grenann !
Ken a grenann, siouaz ! ken ven ha ken dister
’Vel eunn dellien lammet gant ur barrad-amzer. —
Doue glev anezhan, Doue respont buhan ;
— Ai ta, ene paour, ne vi ket pell e poan ;
Te peuz ma zervichet dre ’m onn bet war ar bed
Ha breman te po lod eveuz ma joausded. —
Hen gober, o pignat, eur zellik deuz ann traon,
Ha gwelet he gorf paour stennet war ar vaz-kaon.
— Demad-d’id-de, va c’horf, demad a larann d’id,
Distroi a rann endro, gand kalz true ouz-id.
— Tevet, o ene kez, gand komzou alaouret,
Poultr ha breignadurez n’euz keer truez e bed.
— Sal-ho-kraz, o va c’horf, dellezout a rez mad
Kerkouls hag ar podpri oe enn han louzou-mad. —
Kenavo ’ta, buhez, kenavo pa ’z eo red !
Doue d’ho c’has d’al lec’h m’hoc’h euz c’hoant da vonet !
C’hui vo dihun bepred, me, siouaz ! a gousko !
N’am ankounac’hit ked, hag hastit ann distro.
— Ha penoz a rit-hu, livirit-hu d’i-me ?
Ken drant ouz ma c’huitat, ken digonfort onn-me !
— Eskemmo drein garo gand rozennou ’m euz gret.
Ha gand mel meurbed dous, bestel c’huero meurbed. —
Neuze, laouen ha skanv evel eunn alc’hueder ;
Ann ene zav, e sav, e sav e-bar ann er.
Hag evel m’eo digouet, skoei a ra war ann nor,
Ha d’ann otrou Sant Per hi a c’houlenn digor.
Oh ! c’hui, otrou Sant Per, a zo karantezuz,
C’hui am digemero e baradoz Jezuz.
E baradoz Jezuz e vi digemeret,
Rag tra ma oaz er bed he zigemer t’euz gret. —
Hag enn eur vonet tre hen a zistro endro,
Hag a wel he gorf paour ’vel eur bern douar-go.
Kenavo d’id, va c’horf, ha da drugarekat ;
Kenavo, kenavo da draonienn Jozafat.
Me glev eur meuleudi ’vel na gleviz he far ;
Tiz zo war ar c’hoummoul, ar goulou-de a bar !
Chetu me o vleunia evel eur boudik roz
A-hed gwaz ar vuhez e liorz ar baroz.
Han Tad ar Mab ar Spered-glan !
Iec’hed mad d’hoc’h, tud ann ti-man,
Iec’hed mar d’hoc’h war boez hor penn,
Deut omp d’ho lakat er beden.
Pa sko ar Maro war ann nor,
Da hanter-noz pa c’houl digor ;
Kalon ann dud a ran lammo,
Piou a ielo gand ar maro ?
Hogen, na viot ket souezet,
Da doull ho tor mar ’d omp digouet :
Jezus en deuz hon digaset,
D’ho tihuna ma oc’h kousket ;
D’ho tihuna, tud ann ti-man,
D’ho tihuna, braz ha bihan :
Mar ’z euz, siouaz, truez er bed,
Enn han Doue ! hor zikouret.
Breudeur, kerent ha mignoned,
Enn han Doue ! hor chilaouet !
Enn han Doue pedet ! pedet !
Rag ar vugale na reont ket.
Gand ar re hon euz-ni-maget,
Ed omp pell zo ankounac’het,
Gand ar re hon euz-ni-karet,
Hep truez, ez omp dilezet.
Ma map, ma merc’h, c’hui zo kousket
War ar blun dous ha blod meurbed,
Ha me ho tad, ha me ho mamm,
Er purkator e-kreiz ar flamm.
C’hui zo er gwele kousket aez,
Ann anaon paour zo diaez,
C’hui zo er gwele kousket mad,
Ann anaon paour zo divad.
Eul licher wenn ha pemp planken,
Eunn dorchen blouz dindan ho penn,
Pemp troated douar war c’horre,
Chetu madou ar bed er be.
Ni zo enn tan hag enn anken ;
Tan dindan-omp, tan war hor penn,
Tan war lae, ha tan d’ann traon ;
Pedet evid ann anaon !
Gwechall pa oamp e-barz ar bed,
Ni boa kerent ha mignoned ;
Hogen breman, p’ed omp marvet
Kerent, mignoned, n’hon euz ket.
Enn han Doue, hor zikouret !
Pedit ar Verc’hez benniget
Da skuilla eul lomm euz he lez,
Eul lomm war ann anaon kez.
Mez deuz ho kwele prim lammet,
War ho taou-lin noaz em strinket,
Nemet ma oc’h kouet er c’hlenved,
Pe bet gand ar maro galvet.
Diskennomp holl, kristenien, enn ifern da welet
Ar wanerez estlammuz euz ann eneou daonet
Pe re zo dre wir Doue dalc’het e-barz ann tan,
O veza gret gwall zispign euz he c’hraz er bed-man.
Ann ifern zo eunn toulldon leun a devalijen,
Elec’h ne weler morse bihana sklerijen,
Ann noriou zo bet sarret ha prennet gand Doue,
Ha n’ho digoro biken ; kollet eo ann alc’houe !
Eur forn c’horet er bed-ma n’ed eo nemed moged,
E-kever tan ann ifern, tan eneou daonet,
Gwell e ve devi enn hi ac’han da fin ar bed ;
Eget beza enn ifern e-pad eunn heur gwanet.
Iudal reont a-boez penn, evel chaz kounnaret ;
Ne ouzont pelec’h tec’het, peb-lec’h ez-int losket ;
Ann tan zo war ho gorre, ann tan zo dindan ho,
Ann tan zo a bep kostez hag ho devo ato.
Ar mab a lamm gand he dad, hag ar verc’h gand he mamm,
Ho stlnjo, gand mil malloz, dre ho bleo, kreiz ar flamm.
— Malloz d’hoc’h grek diaket, hag hoc’h euz hon ganet ;
Malloz d’hoc’h, tra didalvez, kiriok oc’h omp daonet ! —
Ho magadurez a vo da viken gand Satan
Kaezour ann dragoned, etouez ar gwaziou tan ;
Hag ho evach, ho daelou, hag a vezo mesket
Gand mil ha mil seurt viltanz ha goad ann touseged.
Ha kignet vo ho c’hroc’hen, hag ho c’hik difreuzet,
Gand beg ann aered-wiber, kouls ha dend ann diaouled,
Hag enn tan a vo ruillet ho c’hig hag ho eskern,
Evit ma tevo kreoc’h forn vraz euz ann ifern.
Goude ma vezint losket eur boutadig enn tan,
E vint tolet enn eul lenn leun a skorn gand Satan,
Ha deuz al lenn barz ann tan arre vint didolet
Ha deuz ann tan barz ann dour, ’vel al loc’h-houarn goeliet.
Neuze teuint da wela, da wela gand enkrez :
— Ho ped ouz omp, ma Doue, ho ped ouz omp truez. —
Hogen enn aner welint ; rag ’tra bado Doue
E pado ho ankeniou hag ho enkrez ive !
Ken ter a vezo ann tan ho rosto enn ifern,
Ma teui ar mel da virvi, penn-da-benn ’nn ho eskern,
Seul-vui c’houlennint true, seul-vui e vint gwanet ;
Kaer ho devezo iudal, losket e vint bepret.
Ann tan-ze a zo c’houezet dre vuanegez Doue,
Ha halfe ked hen laza evel pa ma garfe ;
Biken na dolo moged, ha biken na devo,
Heb ehana d’ho leski biken n’ho diskarro.
Jezus ! peger braz vo
Plijadur ann eneo,
Pa vint dirak Doue,
Hag enn he garante.
Berr gavann ann amzer,
Hag ar poaniou dister,
O sonjal de ha noz,
E gloar ar baradoz.
Pa zellann enn envo,
Hag entreze va bro,
Nijal di a garenn,
Evel eur goulmik wenn.
Pa vo pred ar maro,
Neuze me gimiado
Ouz ar c’hig ankeniuz,
Enebour da Jezus.
Gand joa e c’hortoann
Ann tremen divezan ;
Hast am euz da welet
Jezus, va gwir bried.
Kerkent ha ma vezo
Torret va chadenno,
M’en em zavo enn er
Evel eunn alc’houeder.
Tremen a rinn al loar
Evit monet d’ar c’hloar
Dreist ann heol, ar stered,
Me a vezo douget.
Pa vinn pell diouz ann douar,
Traonien leun a c’hlac’har,
Neuze me rai eur zell
Ouz va bro Breiz-izel.
Neuze me a laro :
— Kenavo d’id, va bro,
Kenavo, bed doaniuz,
Gand da veac’hiou poaniuz ;
Kenavo paourentez,
Kenavo, goanerez,
Kenavo trubuillo,
Kenavo, pec’hejo !
Pelloc’h ne zonjinn ket
Ardou ann drouk-spered ;
Biken me n’em golo
Goude pred ar maro.
Evel eur vag gollet,
Va c’horf deuz va c’haset
Ama, dre ann avel,
Ar glao har ar riel.
Maro, te ann treizer
A ziger d’in ar ger,
Pa vruzun gand ann her
Va lestr oud he rec’hier. —
Abep-tu pa zellinn,
Kement tra a welinn
A rai d’am daoulagad,
Ha d’am c’halon mil vad :
Perc’her ar baradoz
Digor ouz va gortoz,
Ar zent, ar zentezed,
Tost d’am digemeret.
Me vo digemeret
E palez ann Drinded,
E-kreiz ann enorio
Hag ar meuleudio ;
Hag eno, evit mad
Welinn Doue ann Tad
Gand he vab benniget
Hag ar Spered meulet.
Me a welo Jezus,
Enn eur c’hiz dudiuz,
O lakat war va fenn
Ar gaera kurunen :
— Ho korfou evuruz,
A lavaro Jezus,
Oa tensorio kuzet
Enn douar benniget.
Evel grizio roz-gwenn,
Pe lili pe spern-gwenn,
E kornig eul-liorz,
Ed hoc’h e-kreiz va forz ;
C’houi zo er baradoz
Evel bokedo roz
A zivleun d’ar mare,
Hag a vleun adarre. —
Evit poanio dister
Evit ankenio berr,
Ni vezo peet mad
Gand Doue, hor gwir dad.
Kaer a vezo gwelet
Ar Werc’hez benniget,
Gand daouzek stereden
A ra he c’hurunen.
Gwelet a rimp ouspenn
Gant-ho peb a delen,
Aele hag arc’haele
Holl o veuli Doue ;
Gwelet a raimp-ni c’hoaz
Leun a c’hloar, leun a c’hraz,
Hon tado, hor mammo ;
Hor breudeur, tud hor bro.
Gwerc’hezed a bep oad,
Sentezed a bep stad,
Gragez, intanvezed,
Gand Doue kurunet,
Ann holl eledigo
War ho eskeligo
Ker mignon, ker ru-benn,
A nijo dreist hor penn,
A nijo dreist hor penn,
Evel eunn hed gwenen,
Enn eur parkad bleunio,
Son ha c’houez-vad gant-ho.
Euruzded heb he far !
O sonjal me ho kar ;
C’hui a ro d’in dizoan
E poanio ar bed-man !
- Ar Rannou (les Séries) — 1 —
- Diougan Gwenc’hlan (Prédiction de Gwenc'hlan) — 2 —
- Aotrou Nann hag ar Gorrigan (le seigneur Nann et la fée) — 3 —
- Ar Bugel laec’hiet (l’Enfant supposé) — 4 —
- Ar C’horred (les Nains) — 5 —
- Livaden Geris (Submersion de la ville d’Is) — 6 —
- Gwin ar C’hallaoued. (le Vin des Gaulois) — 7—
- Bale Arzur (la Marche d’Arthur) — 7 —
- Bosen Elliant (la Peste d’Elliant) — 8 —
- Marzin (Merlin) — 8 —
- Lez-Breiz — 10 —
- Drouk Kinnig Neumenoiou (le Tribut de Noménoë) — 11 —
- Alan-al-Louarn (Alain le Renard) — 11 —
- Ar Falc’hon (le Faucon) — 12 —
- Loiza hag Abalard (Héloïse et Abailard) — 13 —
- Distro euz a Vro-zaoz (le Retour d’Angleterre) — 15 —
- Greg ar C’hroazour (l’Épouse du croisé) — 15 —
- Ann Eostik (le Rossignol) — 16 —
- Ar Breur-Mager (le Frère de lait) — 17 —
- Ann tri Manac’h ruz (les trois Moines rouges) — 17 —
- Stourm ann Tregont (la Bataille des Trente) — 18 —
- Ann Erminik (l’Hermine) — 19 —
- Baron Jaouioz (le Baron de Jauioz.) — 20 —
- Fillorez ann aotrou Gwesklen (la Filleule de du Guesclin) — 21 —
- Ann Alarc’h (le Cygne) — 21 —
- Seizen eured (la Ceinture de noces.) — 22 —
- Paotred Plouieo (les Jeunes hommes de Plouié) — 26 —
- Seziz Gwengamp (le Siège de Guingamp) — 27 —
- Jenovefa Rustefan (Geneviève de Rustéfan) — 29 —
- Ar-re Unaned (les Ligueurs) — 30 —
- Penn-Herez Keroulaz (l’Héritière de Keroulaz) — 31 —
- Kanaouen al Levier (la Chanson du pilote) — 32 —
- Al Labourerien (les Laboureurs) — 32 —
- Ar Chouanted (les Chouans). — 34 —
- Ann Amzer dremenet (le Temps passé) — 36 —
- Son Fest ann Arvel (Chanson de la fête de l’armoire) — 41 —
- Son Fest ar miz Even (Chant de la fête de juin) — 42 —
- Ann Alike (l’Appel des pâtres) — 43 —
- Ar C’hakous (le lépreux) — 46 —
- Melinerez Pontaro (la Meunière de Pontaro) — 47 —
- Mellezourou arc’hant (Les Miroirs d’argent) — 48 —
- Kroaz ann hent (la Croix du chemin) — 49 —
- Buhez sant Efflamm (Légende de saint Efflamm) — 53 —
- Tour ann Arvor (la Tour d’Armor) — 54 —
- Ann Ifern (l’Enfer) — 55 —
- Ar Baradoz (le Paradis) — 56 —
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c''{
\clef treble
\key g \minor
\tempo \markup {\italic Allegro.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
d8 d d d | c c a4 | d8 d d d | \break
c8 c a4 | d8 d d d | c c a4 | \break
g8. g16 a8 a | d d4. | c8. c16 c8 a | \break
bes4 g\fermata | r4 r8 g | g ([ fis]) g a | bes4 a8 g | \break
g ([ fis]) g a | bes4 a8 g | g ([ fis]) g a | \break
bes4 a8 r | d8 d d d | c c a4 | \break
d8 d d d | ees ees a,4 | d8 d d d | c c a4 | \break
g8. g16 a8 a | d d4. | c8. c16 c8 a | bes4 g_\fermata \bar "|."
}
\addlyrics {
Da -- ik, mab gwenn Drouiz; o -- re; Da -- ik, pe -- tra
fell d’id -- de? pe -- tra ga -- ninn -- me d’id -- de?
—Kan d’in euz a eur rann, Ken a ouf -- enn
bre -- man. —Heb rann ar Red heb ken: An --
kou, tad ann An ken; Ne -- tra kent -- ne
tra ken. —Da -- ik, mab gwenn Drouiz; o -- re;
Da -- ik, pe -- tra fell d’id -- de? pe -- tra ga -- ninn -- me d’id -- de?
−Kan d’in euz a zaou rann, Ken a ouf -- enn bre -- man.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/8/h/8hgzqnmjw5wevqcicuwo5aqhahcad3x/8hgzqnmj.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c''{
\clef treble
\key g \minor
\tempo \markup {\italic Andantino.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
f,2 g4. c8 | \appoggiatura c4 bes2. r8 f | g2 \appoggiatura g8 c2 | \break
c2 ( bes4) r | a ( \stemUp bes) \stemNeutral c c | g2. f4 | ees2 f | g1 | \break
f2 g4. f8 | bes2 d | \stemUp c8 ( [ bes ] a4 ~ a4.) \stemDown c8 | bes2. r4 \bar "|."
}
\addlyrics {
Ann ao -- trou Nann hag he bri --
et, ia -- ouan -- kik -- flamm oent di -- me -- zet,
ia -- ouan -- kik -- flamm dis -- par -- -- ti -- et.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 130 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/6/q/6qj0va83cl0apxwd3mek45eavhjya5u/6qj0va83.png)
![\version "2.18.2"
global = {
\key as \major
\tempo \markup {\italic Andantino.}
\override Rest #'style = #'classical
\time 2/4
\partial 4*1
}
melody = \relative c'{
\global
\clef treble
e4 aes bes | aes2( | g4) f8( e) \break
f4 bes | aes2( | g4) c, | f g | aes g | \break
f2 ees | c~ c4 c | f g | \break
aes g8([ aes]) | bes2 | \appoggiatura aes4 g2 | f \bar "" r4 \bar "|."
}
rightOne = \relative c' {
\global
\stemUp
e4 <aes, f'> <des bes'> <c aes'>2 | g'4 f8[ e] |
<aes, c f>4 <des bes'> | aes'2 <e g>4 c | <c f> <e g> <f aes> <ees g> |
<des f>2 ees | c~ c4 c | <c f> <e g> |
<f aes> <e g>8 <f aes> | <des g bes>2 | aes'4^( g) | <aes, aes'>2 \bar "" r4 \bar "|."
}
rightTwo = \relative c' {
\global
\stemDown
s4 s1 | <bes des>2 s |
c4 d s2 | s1 |
s2 bes4 b |
s1 *2 |
s2 <bes e>
}
left = \relative c {
\global
g'4 <f,~ f'~>2 <f~ f'~> | <f~ f'~> |
<f~ f'~> | <f f'>4 b | c r | aes' g f c |
des2 <g, g'> | <aes~ ees'~> <aes ees'>4 r | aes' g |
f2 | bes, c | <f, f'> \bar "" r4 \bar "|."
}
leadSheetPart = \new Staff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "KAN."}
} { \melody }
\addlyrics {
Ma -- ri goant a zo
keu -- zi -- et he La -- oik ker e
deuz kol -- let; gand ar gor --
ri -- gan e ma eet.
}
pianoPart = \new PianoStaff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "PIANO."}
} <<
\new Staff = "right" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} << \rightOne \rightTwo >>
\new Staff = "left" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} { \clef bass \left }
>>
\score {
<<
\leadSheetPart
\pianoPart
>>
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 110 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/2/g/2gu15ptn28fqwu9mb96ao27r2b1uesx/2gu15ptn.png)
![\version "2.18.2"
global = {
\key bes \major
\tempo \markup {\italic Scherzando.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
}
melody = \relative c'{
\global
\clef treble
bes'8. bes16 bes8. bes16 | c4 c | f2 | \break
f8. f16 f8. d16 | ees4 c | ees8. ees16 ees8. c16 | \break
des4 c | bes8. bes16 bes8. bes16 | c4 c | f2 | \break
f8. ees16 d8. ees16 | c4 des | \grace des8 des2 \bar "|."
}
rightOne = \relative c' {
\global
\stemUp
<d f bes>4 r | <f a c> <f a c> | <f bes f'>2 |
<f bes f'>8.[ <f bes f'>16 <f bes f'>8. <f bes d>16] | <f a ees'>4 <f a c> | <f a ees'>8.[ <f a ees'>16 <f a ees'>8. <f a c>16] |
<f bes des>4 <f a c> | <d f bes> r | <f a c> <f a c> | <f bes f'>2 |
f'8.[ ees16 <f, bes d>8. <g c ees>16] | c4 des | <des, f bes>2 \bar "|."
}
rightTwo = \relative c' {
\global
\stemDown
s2 *10 |
<f bes>4 s | <ees a>2
}
left = \relative c {
\global
<bes bes'>4 r | f' f | d2 |
d'8.[ d16 d8. bes16] | c4 f, | c'8.[ c16 c8. f,16] |
bes4 f | <bes, bes'> r | f' f | d2 |
d'8.[ c16 bes8. ees,16] | f2 | bes,2 \bar "|."
}
leadSheetPart = \new Staff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "KAN."}
} { \melody }
\addlyrics {
Pas -- kou -- hir, ar c’he -- me -- ner....
Ai! aou ta! ai! aou ta! ai! aou ta! ai!
aou ta! Zo eet da o -- ber al laer,
A -- bar -- dae noz di -- gwe -- ner.
}
pianoPart = \new PianoStaff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "PIANO."}
} <<
\new Staff = "right" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} << \rightOne \rightTwo >>
\new Staff = "left" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} { \clef bass \left }
>>
\score {
<<
\leadSheetPart
\pianoPart
>>
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/3/e/3enxia72k9k5y4d0ahmzw13s96mvrym/3enxia72.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c''{
\clef treble
\key c \major
\tempo \markup {\italic Andante.}
\autoBeamOff
\time 3/4
\partial 4
r8 c | d e16([ d]) c4. c8 | d e16([ d]) c4 r8 c | \break
d8 e c a c a | a4( g) r8 c | \break
d8 e c a d c16[ b] | c2 \bar "|."
}
\addlyrics {
Ha gle -- vaz -- te, ha gle -- vaz -- te Pez
a la -- va -- raz den Dou -- e D’ar
rou -- e Grad -- lon enn Is be?
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/t/q/tqrr4b2sctilhrae5qwfatazmc4et85/tqrr4b2s.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c''{
\clef treble
\key g \major
\tempo \markup {\italic Maestoso.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/2
\partial 4
d,4 | g2 a | a4 g8 ([ a]) b4 b \bar "||" | \break
\time 2/4 a d, \bar "||" \time 2/2 g2 a | a4 g8 ([ a]) b4 b | \break
a2. d,4 | g2 a | a4 g8 ([ fis]) e4 \appoggiatura fis8 e4 | \break
\time 2/4 d e8 ([ fis]) \bar "||" \time 2/2 g2 a | a4 g8 ([ fis]) e4 fis | g2 r4 \bar "|."
}
\addlyrics {
Tre Lan -- go -- len hag ar Fa --
ouet, Eur Barz san -- tel a vez ka --
vet; Eur Barz san -- tel a vez ka --
vet; Hag hen Tad Ra -- si -- an han -- vet.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/9/u/9udbxbuwulja4b4eb0h7jykuzc1vdcv/9udbxbuw.png)
![\version "2.18.2"
global = {
\key g \major
\tempo \markup {\italic Allegro.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
\partial 8*1
}
melody = \relative c'{
\global
g'8 g4. g8 | d'4. c8 | b4 e | \break
e( d8) d | d8.([ e16]) d8.([ c16]) | b4 a | g b | \break
a8.([ g16]) fis8. g16 | a4 r | g8.^\markup \italic Presto. g16 b8. b16 | \break
a8. a8 g8. | g8. g16 a8. a16 | g4 r8 \bar "|."
}
rightOne = \relative c' {
\global
\stemUp
r8 <b d g>4 r | <d a' d> r | <g b> <c e> |
<c e>^( <b d>) | <d, a' d>2 | <d g b>4 <d fis a> | <d g> <d g b> |
<d fis a> fis8.[ g16] | a4\fermata r | <b, d g> <d g b> |
<c ees a> <b d g> | <bes cis g'> <c fis a> | <b d b'> r8
}
rightTwo = \relative c' {
\global
\stemDown
s8 s2 *7 |
s4 d | d
s2
}
left = \relative c {
\global
r8 <g g'>4 r | <fis fis'> r | <g~ g'~>2 |
<g g'> | <fis fis'> | <g g'>4 d' | b g |
d' d8.[ e16] | fis4\fermata r | g, \appoggiatura fis'8 g4 |
g, \appoggiatura fis'8 g4 | <e, e'> <d d'> | <g g'> r8
}
leadSheetPart = \new Staff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "KAN."}
} { \melody }
\addlyrics {
Mar -- zin, Mar -- zin, pe -- lec’h it --
hu; Ken beu -- re -- ze, gand ho ki
du? Iou! iou! ou! Iou! iou! ou! iou!
ou! iou! ou! Iou! iou! ou! iou! ou!
}
pianoPart = \new PianoStaff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "PIANO."}
} <<
\new Staff = "right" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} << \rightOne \rightTwo >>
\new Staff = "left" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} { \clef bass \left }
>>
\score {
<<
\leadSheetPart
\pianoPart
>>
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/f/8/f8gbagp02kygcs30jicjcht3wzjz90z/f8gbagp0.png)
![\version "2.18.2"
global = {
\key g \major
\tempo \markup {\italic Marziale.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
}
melody = \relative c'{
\global
g'8. a16 b8. b16 | b4 d | \break
g,8. a16 g8([ fis]) | r4 r8 d | g8.([ a16]) b8. a16 | \break
a4 a | e8. fis16 e4( | d) r8 d | \break
g8.([ a16]) b8. a16 | b4 d8.([ c16]) | b4 a | g2 \bar "|."
}
rightOne = \relative c' {
\global
\stemUp
<b g'>8.[ <d a'>16 <g b>8. <g b>16] | <d g b>4 <d fis a d> |
<b d g>8.[ <b d g>16] <b~ d g~>4 | <b e g> r8 d | <b g'>8.[ <d a'>16 <g b>8. <e g a>16] |
<d fis a>4 <d fis a> | <cis e> <g cis e> | <fis a d> r8 d' |
<b g'>8.[ <d a'>16 <g b>8. <fis a>16] | <g b>4 <b d>8.[ <a c>16] | <d, g b>4 <c fis a> | <b d g>2
}
rightTwo = \relative c' {
\global
\stemDown
s2 *9 |
s4 e
}
left = \relative c {
\global
<g g'>4 r | <g g'> <d d'> |
g b8.[ d16] | g4 r | <g, g'> r8 r16 cis |
d8.[ d16] fis8.[ d16] | a'4 a, | d, r |
<g g'> r | g' c, | d d, | g2
}
leadSheetPart = \new Staff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "KAN."}
} { \melody }
\addlyrics {
Pa oa potr Lez -- Breiz e
ti he vamm, En de -- fa bet
eur pe -- dez est -- lamm, En
de -- fa bet eur pe -- dez est -- lamm.
}
pianoPart = \new PianoStaff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "PIANO."}
} <<
\new Staff = "right" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} << \rightOne \rightTwo >>
\new Staff = "left" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} { \clef bass \left }
>>
\score {
<<
\leadSheetPart
\pianoPart
>>
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/n/j/njpsu5th8obfqofdxskt4pk2l24ppr1/njpsu5th.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c''{
\clef treble
\key c \minor
\tempo \markup {\italic Andante.}
\dynamicUp
\autoBeamOff
\time 2/4
\partial 8*1
g8 | c4. ees8 | d8. c16 d8. ees16 | d4 r8 g, | \break
c4. ees8 | d8. c16 d8. c16 | bes4 r8. c16\ff | d4\fermata r8 g, | \break
c4. ees8 | d c d ees | \appoggiatura { ees16[ d] } c4. \bar "|."
}
\addlyrics {
Ann aour ieo -- ten a zo falc’h -- et; Bru --
men -- ni rak -- tal eu deuz gret. —Ar -- gad! —Bru --
men -- ni rak -- tal eu deuz gret.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/d/r/drfushoel3owd71pf9vwsnwsnweouyh/drfushoe.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c''{
\clef treble
\key c \major
\tempo \markup {\italic "Allegro ma non troppo."}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 6/8
c8 d e c ([ d]) e | d ([ c]) b c d e | \break
c ([ d]) e d4.\fermata | c8 d e c ([ d]) e | d\fermata r r r4 g,8 | \break
c4. d8 e d | c ([ d bes]) a4 r8 | c \stemUp bes a g ([ a]) bes | | \break
\time 3/8 g ([ a]) bes \bar "||" \time 6/8 \stemNeutral c4. d8 e d | \break
c ([ d bes]) a4. | c8 bes a g ([ a]) bes! | g8\fermata r8 r4 r8 \bar "|."
}
\addlyrics {
Al Lou -- arn bar -- veg a glip, glip, glip, glip,
glip er c’hoad; glip, glip, glip, glip er c’hoad. Goa --
ko -- ni -- kled a -- rall -- vro! Lemm dremm he zaou -- la --
gad! Goa ko -- ni -- kled a --
rall -- vro! Lemm dremm he zaou -- la -- gad.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/m/r/mro6mvseb9o53s559zerjjgnf8tplfx/mro6mvse.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key a \minor
\tempo \markup {\italic Andante.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 3/4
\partial 4
e4 | a4. c8 c e | d16 [( c)] b8 r8 r4 e8 | \break
a,4. a8 \autoBeamOn \tuplet 3/2 { gis( a) b } | a2 r8 e | a4. \autoBeamOff c8 c e | \break
d16 [(c)] b8 r8 r4 e8 | a,4. a8 \autoBeamOn \tuplet 3/2 { gis( a) b } | \break
a4 r4 r8 a8 | e'4. d8 \tuplet 3/2 { f e d } | c2 r8 d8 | \break
e4. \autoBeamOff d8 c d | c2 r8 d8 | d4. c8 d e | \break
d16[( c)] b4 r4 e8 | a,4. a8 \autoBeamOn \tuplet 3/2 { gis( a) b } | a2 \bar "|."
}
\addlyrics {
E tre par -- rez Poul -- der -- gat ha
par -- rez Plou -- a -- re, Ez euz tud -- jen -- til
iaou -- ang o se -- vel eunn ar --
me, E -- vit mo -- net d’ar bre -- zel, din
dan mab ann Du -- kez, En deuz das tu met
kalz tud euz a beb korn a Vreiz.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/o/2/o24j21ge550q1z17bxybxs6rdaj2g4h/o24j21ge.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key f \major
\tempo \markup {\italic Allegretto.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 6/8
\partial 8
d8 | a'4. a8 b a | g4. g8 c b | \break
a([ b]) c a([ b]) g | a4. a8 bes a | g4. g8 c bes | \break
a([ bes]) c a4 r8 | r4 r8 r4 d,8 | a'4. a8 \stemUp bes a | \break
g4. e8 f g | g r f e([ f]) g | \break
a4. a8 bes a | g4. e8 f g | f4 e8 \appoggiatura e d4 \bar "|."
}
\addlyrics {
Keit a vinn er bre -- zel lec’h eo red
d’in mo -- net, Da biou e ro -- inn -- me ma dou -- sik
da vi -- ret_? Di -- ga -- res -- hi d’am
zi, va breur kaer, mar ke -- ret me
hi la -- kai e kampr gand va ze -- me -- ze -- led.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/0/5/05dgp6l5yzrdj0vf5xcqbk99mlejlr4/05dgp6l5.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key f \major
\tempo \markup {\italic Andante.}
\time 6/8
\partial 8
f8 | c'4 c8 d4 d8 | c4.~ c4 c8 | \break
d4 d8 d8 ([ e8]) d8 | c4 ( bes8) a4 a8 | \break
a4 c8 c8 [( bes)] a8 | g4. (g4) c8 | c4 c8 c4 c8 | \break
a4 (g8) f4 g8 | a4 c8 c8([ bes]) a8 | \break
g4.~ g4 c8 | c4 c8 c4 bes8 | a4 (g8) f \bar "|."
}
\addlyrics {
Bra oan merc’h di -- jen -- til a
oa dre -- ma tro -- war -- dro, eur
pla -- c’hik tri -- ouec’h vloa, Gwen -- no -- la -- ik he
ha -- no, eur pla -- c’hik tri -- ouec’h
vloa, Gwen -- no -- la -- ik he ha no.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/j/q/jqxtr1u1pop5ommfxxwbj2lcvd35s9r/jqxtr1u1.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c''{
\clef treble
\key g \minor
\tempo \markup {\italic Andante.}
\override Staff.TimeSignature #'style = #'single-digit
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 3/4
d4 d4 c4 | d2 c4 | c8 ([ bes]) a2 | \break
c4 c4 a4 | bes2 a4 | \appoggiatura a8 g2. | d'4 d4 c4 | \break
d2 c4 | c8 ([ bes]) a2 | c4 c4 a4 | bes2 a4 | \break
\appoggiatura a8 g2 r4 | g4 a4 bes4 | c2 bes4 | bes4 a4 bes4 | \break
\revert Staff.TimeSignature.style \time 2/4 c4 d \bar "||" \override Staff.TimeSignature #'style = #'single-digit \time 3/4 d4 ( c) bes | a2. | d4 d4 c4 | \break
d2 c4 | c8 ([ bes]) a2 | c4 c4 a4 | bes2 a4 | \appoggiatura a8 g2. \bar "|."
}
\addlyrics {
Kre -- na rann em’ i -- ze li,
kre -- na gant ar c’hla -- c’har, o we -- let
ar gwall -- eu -- riou a sko gand ann dou --
ar, O son -- jal d’ann tol heu -- zuz zo
ne -- ve c’hoar -- ve -- zet War -- dro ar
ger a Gem -- per, eur bloa zo tre -- me -- net.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 110 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/t/t/ttb5twbwj8ej3pv2o9osc8hmh5mba3o/ttb5twbw.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key f \major
\tempo \markup {\italic "Allegro ma non troppo."}
\autoBeamOff
\time 2/4
f8 c' c bes16([ a]) | bes8 c d4 | c2 | \break
g8 c c bes16([ a]) | g8 a bes([ g]) | \appoggiatura g16 f2 | \break
a8 c c bes16([ a]) | g8 a bes16([ a8.]) | \appoggiatura g16 f2 \bar "|."
}
\addlyrics {
Ann heol a bar, ann deiz a darz;
Gliz a luc’h war spern -- gwenn ar c’harz,
Gliz a luc’h war spern -- gwenn ar c’harz.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/5/b/5bpn3om4r3d0lmjcjwbffubdsofy5fu/5bpn3om4.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key a \major
\tempo "Allegro"
\autoBeamOff
\time 3/4
\partial 4*1
d'4 d( cis) b | a r8 a b[ a] | \break
\time 2/4 gis4 a | \time 3/4 b2 cis4 | d( b) cis | \appoggiatura { cis16[ b] } a2 d4 | \break
d( cis) b | a r8 a b([ a]) | \time 2/4 gis4 a | \break
\time 3/4 b2 cis4 | d( b) cis | \appoggiatura { cis8[ b] } a2. | a4 b fis' | \break
e4. d8([ cis]) b | a2. | a4 b fis' | e2 d8([ cis]) | \break
b2 d4 | d( cis) b | a r8 a b([ a]) | \break
\time 2/4 gis4 a | \time 3/4 b2 cis4 | d( b) cis | \appoggiatura { cis8[ b] } a2 \bar "|."
}
\addlyrics {
An -- tro -- noz ma oann di --
met e oann -- me ke -- men -- net; Da
heu -- lia ba -- ron Ri -- ek oa
red d’in -- me mo -- net; Da heu -- lia
’nno -- trou ba -- ron ha da dreu -- zi ar
mor, O klask har -- pa, mar gel --
ler, bar Bre -- to -- ned -- tre mor.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 120 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/i/t/it4te0t1cx8rfgrcaif5o96tm281uzb/it4te0t1.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key g \major
\tempo \markup {\italic Allegro.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
g'8([ a]) b b | a4 g | d' e | a, r | \break
g8([ a]) b8. c16 | b4. b8 | b([ a]) a([ g]) | g r a r | \break
g([ a]) b c | b4. b8 | b([ a]) a8.([ g16]) | g4 r \bar "|."
}
\addlyrics {
Mal -- loz d’ann heol, mal -- loz d’al
loar, Mal -- loz d’ar gliz a
gouez d’ann douar ho! Mal -- loz d’ar
gliz a gouez d’ann douar!
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/h/t/ht6uqqn133m7fc5eeryk6g6xysmsd11/ht6uqqn1.png)
![\version "2.18.2"
global = {
\key g \major
\tempo \markup {\italic Energico.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
}
melody = \relative c'{
\global
\clef treble
g'4 g8 g | g4. d8 | g([ a]) b([ a]) | g4 r8 g | \break
c4 c | b4. b8 | a4 a | a r | \break
d d8 b | g4 g | c8.([ d16]) c8.([ b16]) | a4 r | \break
g8([ b]) a g | fis4 g8.([ a16]) | b4-> a^> | g4^> r \bar "|."
}
rightOne = \relative c' {
\global
\stemUp
<b d g>4 <b d g> | <b d g>4. <b d>8 | <b g'>[ <c a'> <d b'> <c a'>] | <b g'>[ d <b g'> d] |
<e c'>[ g <e c'> g] | <d b'>[ g <d b'> g] | <d fis a>4 <e g a>8.[ <e g a>16] | <d fis a>4 r |
<d g d'> d'8[ b] | <e, g>4 <e g> | c'8.[ d16 c8. b16] | <fis a>4 r |
g8[ b a g] | fis4 <d g>8.[ <e a>16] | <d g b>4-> <c fis a>-> | <b d g>4-> r \bar "|."
}
rightTwo = \relative c' {
\global
\stemDown
s2 *8 |
s4 <d g> | s2 | e4 e | s2 |
b4 cis | d
}
left = \relative c {
\global
g8[ g' d b] | g[ g' d b] | <g g'>4 r | <g g'> r |
<g g'> r | <g g'> r | <d d'> <cis cis'> | <d d'> r |
b'8[ d g b] | e,,[ g b e] | a,[ c e a] | d,[ fis a d] |
e,2 | d8.[ c16 b8. c16] | d4 d, | g4 r \bar "|."
}
leadSheetPart = \new Staff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "KAN."}
} { \melody }
\addlyrics {
Por -- zer di -- go -- ret ann nor -- man! Ann
o -- tro Ro -- han zo a -- man,
Ha daou -- zek mil sou -- dard gant -- han,
Da la -- kat se -- ziz war Gwen -- gamp.
}
pianoPart = \new PianoStaff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "PIANO."}
} <<
\new Staff = "right" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} << \rightOne \rightTwo >>
\new Staff = "left" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} { \clef bass \left }
>>
\score {
<<
\leadSheetPart
\pianoPart
>>
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/6/z/6zb122tn6dxjxqxsu1imfn1hsz5r5qj/6zb122tn.png)
![\version "2.18.2"
global = {
\key bes \major
\tempo \markup {\italic Andante.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
\partial 4*1
}
melody = \relative c'{
\global
g'4 bes bes8 bes | a4 a8 a | \break
g([ a]) bes4 | a r8 g | bes4 bes8 bes | \break
a4. a8 | g([ a]) bes4 | a r8 g | \break
bes4 bes8 bes | a4. a8 | g4 a8([ g]) | f4 g8([ a]) | \break
bes4 bes8 bes | a4. g8 | g4 a8([ g]) | g4 \bar "|."
}
rightOne = \relative c' {
\global
\stemUp
r4 r8 d([ <g bes> d]) | r c([ <fis a>]) c |
<bes g'>([ d <bes g'> d]) | <a fis'>([ d <a fis'> d]) | r d([ <g bes> d]) |
r c([ <fis a> c]) | <bes g'>([ d <bes g'> d]) | <a fis' a>4 r |
<d g bes> r | <d f a> r | <bes ees g> r | <bes d f> g'8[ a] |
<d, g bes>2 | <c ees a>4 <bes e g> | <bes d g> <c fis> | <bes g'>
}
rightTwo = \relative c' {
\global
\stemDown
s4 s2 *11 |
s4 d
}
left = \relative c {
\global
r4 g' r | d r |
g, r | d' r | g r |
d r | g, r | <d d'> r |
<g g'> r | <d d'> r | <ees ees'> r | bes' bes'8[ a] |
g2 | c,4 cis | d d, | g
}
leadSheetPart = \new Staff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "KAN."}
} { \melody }
\addlyrics {
Pa oa potr I -- an -- nik gand
he zen -- ved, N’en doa ket koun
da vean be -- le -- get. N’en
doa ket koun da vean be -- le -- get; N’en
doa ket koun da vean be -- le -- get.
}
pianoPart = \new PianoStaff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "PIANO."}
} <<
\new Staff = "right" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} << \rightOne \rightTwo >>
\new Staff = "left" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} { \clef bass \left }
>>
\score {
<<
\leadSheetPart
\pianoPart
>>
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/1/h/1h6mtbpejxl2kcmv0xs16a9q1zv70oy/1h6mtbpe.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key bes \major
\tempo \markup {\italic Andante.}
\autoBeamOff
\time 6/8
\partial 8*3
g'8 bes a g4. g8 bes c | d4. g,8 bes a | \break
g4. g8 bes c | d4. d8 ees d | c4. f8 g f | \break
bes,4. c8 d c | g([ bes]) d c([ a]) bes | g4 r8 \bar "|."
}
\addlyrics {
Ar benn -- he -- rez a Ge -- rou -- laz e de -- voa
eunn di -- du -- el vraz enn eur c’hoa --ri diouz ann di --
zez, Gant bu -- ga -- le ann ao -- trou -- nez.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/5/p/5pxs5zh6yy3fu3byfo0ndkwvd9hg2bk/5pxs5zh6.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key c \major
\tempo \markup {\italic Allegretto.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/8
\partial 8*1
c'8 a b | c4 | d | a8. b16 | \break
g8 c | a b | c4 | d | a8. b16 | \break
g8 g | d' d | d e | f e | d \tuplet 3/2 { c16([ d]) e } | \break
f8 e | d \tuplet 3/2 { c16([ d]) e } | d8 e | d \tuplet 3/2 { c16([ d]) e } | \break
f8 e | d c | b c | d c16 b | c4 \bar "|."
}
\addlyrics {
Ke -- na -- vo d’hoc’h, Ker -- vig -- na --
giz, Ke -- na -- vo d’hoc’h, Ker -- vig -- na --
giz; Dont a rinn sou -- den war ma c’hiz. Da zan --
tez An -- na, Da zan -- tez An -- na, Da zan --
tez An -- na, Neb ’ia An -- na N’an -- kou -- a.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 120 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/1/e/1eyti4qzjgu5c0xgjasn8nb7eoosmm0/1eyti4qz.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key c \major
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
c'4 b8 a | b4. a8 | b4 c | a8.[ b16] g4 | \break
c b8. a16 | b4. a8 | b4 c | a r | a c8 d | \break
e4 e | d d8 b | c4 b | c \grace b8( b[ a]) | \break
b4 \grace b8 b a | b4 c | a gis | c b8 a | \break
b4 b8 a | b4 c | a4 r \bar "|."
}
\addlyrics {
Bre -- to -- ned, sa -- vomp eur gen --
tel oge! Bre -- to -- ned, sa -- vomp eur gen --
tel Di -- war -- benn po -- tred Breiz -- i -- zel.
Deut da gle -- vet, da gle -- vet,
gwi -- ti -- bu -- nan; Deut da gle --
vet, da gle -- vet ar c’han.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/d/b/dbdf0s39z1zm9io67aay25cg3c8zgkv/dbdf0s39.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key bes \major
\tempo \markup {\italic "Andantino triste."}
\autoBeamOff
\time 6/8
\partial 4*2
bes'8 a[ bes] g a4 g8 c4 a8 | \break
g([ a]) bes a([ bes]) g | a4. g8 c a | g4 r8 g([ bes]) c | \break
d ees d c4 bes8 | a([ bes]) c bes([ a]) g | a4. g8 c a | \break
g([ a]) bes a([ bes]) g | a4. g8 c a | a4 \bar "|."
}
\addlyrics {
Se -- la -- ouit, va dous in -- tan --
vez, Deut onn d’ho ti d’o -- ber al lez; Bre -- man
di -- goue -- zet ann am -- zer Da zi -- le -- zel pe da o --
ber, Da zi -- le -- zel pe da o -- ber.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/h/y/hy48ege3bexbi8w960e6lmo59vsvpd8/hy48ege3.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key bes \major
\tempo \markup {\italic Andante.}
\autoBeamOff
\time 3/8
g'8 g g | d'4. | c8 d bes | \break
a4. | c8 c bes16([ a]) | g4 a16([ bes]) | c4 bes8 | \break
a4. | bes8 a g | a c a | bes g([ f]) | \break
g bes g | a c4 | a bes8 | g4 r8 \bar "|."
}
\addlyrics {
Krou -- er ann nenv hag ann dou --
ar man -- tret va c’ha -- lon gant gla --
c’har O kou -- nan enn noz hag enn de
d’am dou -- sik koant, d’am c’ha -- ran -- te.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/r/7/r7hdoc6q05l0llre2a6bk3w36fv8t32/r7hdoc6q.png)
![\version "2.18.2"
global = {
\key g \major
\tempo \markup {\italic Allegro.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
\partial 8*1
}
melody = \relative c'{
\global
b'8 g a b c | d4 d8([ c]) | \break
a4. b8 | g a b c | b4 b8([ c]) | a4. d,8 | \break
g a b c | d e d4~ | d4. d8 | \break
d c a d | d([ c]) a([ b]) | g4. \bar "|."
}
rightOne = \relative c' {
\global
\stemUp
<d b'>8 <b g'>[ <d a'> <g b> <a c>] | <b d>4 <a c> |
<fis a> r8 <d b'> | <b g'>[ <d a'> <g b> <a c>] | <b d>4 <a c> | <fis a> r8 d |
g[ a] b[ c] | d[ e] d4^~ | d8.[ b16] d8 r |
<c,~ fis~ a~>2 | <c fis a>4 <c d a'> | <b d g>4.
}
rightTwo = \relative c' {
\global
\stemDown
s8 s2 *6 |
r4 g'_~ | g g_~ | g4.
}
left = \relative c {
\global
r8 <g g'>4 r | g' c |
d r | <g,, g'> r | g' c | d r |
b8[ fis] g[ a] | b[ c] b4~ | b8.[ g16] b8 r |
<d,,~ d'~>2 | <d d'> | <g g'>4.
}
leadSheetPart = \new Staff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "KAN."}
} { \melody }
\addlyrics {
Ei -- nig a gan er c’hoad hu --
el, Ha me -- le -- nig he ziou as -- kel, He
ga -- lo -- nik ru he benn glaz; Ei --
nig a gan war ar ween vraz.
}
pianoPart = \new PianoStaff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "PIANO."}
} <<
\new Staff = "right" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} << \rightOne \rightTwo >>
\new Staff = "left" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} { \clef bass \left }
>>
\score {
<<
\leadSheetPart
\pianoPart
>>
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/a/p/ap3eap8s9m1olxxfu9rypbg657yux8m/ap3eap8s.png)
![\version "2.18.2"
global = {
\key a \major
\tempo \markup {\italic Andante.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 2/4
}
melody = \relative c'{
\global
a'2 | e4 fis | e2 | a | b4 cis8([ b]) | \break
a2~ | a8 r a([ b]) | cis4 cis | d2 | cis | \break
b8([ a]) b([ cis]) | b2~ | b4 r | cis b~ | b a | gis a | \break
b cis8([ a]) | b2~ | b4 r | cis2 | b8([ a]) gis([ b]) | \break
a2 | e | e8([ a]) gis([ b]) | a2~ | a4 r \bar "|."
}
rightOne = \relative c' {
\global
\stemUp
<cis a'>2 | <cis e>4 <d fis> | <cis e>2 | <cis a'> | <d b'>4 <e cis'>8[ <d b'>] |
<cis~ a'~>2 | <cis a'>8 r <cis a'>[ <d b'>] | <e cis'>4 <e cis'> | <fis d'>2 | cis' |
<gis b>8([ <fis a> <gis b> <a cis>]) | <gis~ b~>2 | <gis b>4 r | <e a cis> <d~ gis~ b~> | <d gis b> <cis fis a> | <cis f gis> <cis fis a> |
<e gis b> cis'8[ a] | <e~ gis~ b~>2 | <e gis b>4 r | <e a cis>2 | <d gis b> |
<cis fis a> | <b d e> | <cis e>4 <d gis> | <cis~ a'~>2 | <cis a'>4 r
}
rightTwo = \relative c' {
\global
\stemDown
s2 *9 |
e4_( a) |
s2 *6 |
s4 e
}
left = \relative c {
\global
<a~ a'~>2 | <a~ a'~> | <a a'> | <fis fis'> | <e e'> |
<a~ e'~> | <a e'>8 r r4 | <a~ a'~>2 | <a~ a'~> | <a a'> |
<e~ e'~> | <e~ e'~> | <e e'>4 r | <a a'> <e~ e'~> | <e e'> <fis fis'> | cis' fis |
e a,8[ cis] | e2~ | e4 r | a2 | e |
fis | gis | a4 e | a,2~ | a4 r
}
leadSheetPart = \new Staff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "KAN."}
} { \melody }
\addlyrics {
Eur bre -- nin euz a I -- bre --
ni, En doa eur verc’h da
zi -- mi -- zi, Euz ar bren -- se -- zed
ar vrao -- a, Hag hi he
ha -- no E -- no -- ra.
}
pianoPart = \new PianoStaff \with {
instrumentName = \markup {\tiny "PIANO."}
} <<
\new Staff = "right" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} << \rightOne \rightTwo >>
\new Staff = "left" \with {
midiInstrument = "acoustic grand"
} { \clef bass \left }
>>
\score {
<<
\leadSheetPart
\pianoPart
>>
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 110 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/5/4/54dmrmnewu022tqynup8n4ianesovqo/54dmrmne.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key f \major
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 6/8
\partial 8*1
a'8 a4 a8 f([ g]) bes | a4. g8([ f]) a | \break
g([ f]) f g4 a8 | a4. r4 a8 | a4 a8 g([ a]) bes | \break
a4. g8([ f]) a | g([ f]) f g4 a8 | \break
a4. r4 d,8 | f4 g8 a([ g]) bes | a4. g8([ f]) bes | \break
g4 a8 g4 f8 | e4. r4 d8 | f4 g8 a([ g]) g | \break
a4. g8([ f]) g | g([ a]) g f4 e8 | d4. r4 \bar "|."
}
\addlyrics {
Dis -- ken -- nomp holl, kris -- te -- nien, enn
i -- fern da we -- let Ar wa -- ne -- rez es -- tlam -- muz euz
ann e -- neou dao -- net Pe -- re zo dre wir Dou -- e dal --
c’het e -- barz ann tan, O ve -- za gret gwall --
zis -- pign euz he c’hraz er bed -- man.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi {
\context {
\Score
tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 100 4)
}
}
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/d/d/dd88njiqxc1im3c558bdqw9zih2cyxw/dd88njiq.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\relative c'{
\clef treble
\key f \major
\tempo \markup {\italic Maestoso.}
\autoBeamOff
\time 3/8
\partial 8*1
d'8 f4 e8 | d([ e]) f | e4.~ | \break
e8 r d | f4 e8 | d([ e]) f | e4.~ | e8 r d | \break
d4 d8 | d([ e]) d | c4. | d4. | f8( e) d | \break
cis([ d]) e | d r a | d4 d8 | d( e) d | \break
c4. | d4. | f8([ e]) d | cis([ d]) e | d4 \bar "|."
}
\addlyrics {
Je -- zuz! Pe -- ger braz eo
Pli -- ja -- dur ann e -- neo, Pa
’zint di -- rak Dou -- e, Hag enn he
ga -- ran -- te Pa ’zint di -- rak Dou --
e, Hag enn he ga -- ran -- te.
}
\layout { line-width = #123 }
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/j/j/jj9iw5i82j150l4hb43ar8ho9i8t36r/jj9iw5i8.png)
- ↑ Impératif d’ori, en gallois répondre. (Owen, Welsh dictionn., t. II, p. 390.)
- ↑ Penn, britannice caput (Girald. Cambrens. [ad ann. 1160]. Itiner. cambr., lib. I, c. xvi) ; lu, armée. (Vocab. bret. [ad ann. 882].)
- ↑ Cet ancien titre celtique n’existe plus ni en breton ni en gallois.
- ↑ Be est ici pour a zo, selon dom le Pelletier, qui connaissait ce vers, et qui l’a traduit comme nous. (V. son dictionnaire, col. 59.)
- ↑ Cette conjonction, remplacée par eged dans le breton actuel, existe encore en gallois.
- ↑ « Omnibus interdicatur ut nullus votum faciat aut candelam, vel aliqnod munus alibi deferat nisi ad ecclesiam Domino Deo suo. »
(Concil, Gallic., t. III, p. 20.)
- ↑ Ap se disait anciennement pour map, fils. On le retrouve dans plusieurs noms propres, tels que Abiven, fils d’Ives; Abgral, fils de Gral, et autres.
- ↑ Ce morceau est le seul du poème qui ait paru dans la première et dans la seconde édition de ce recueil ; je le publie aujourd’hui d’après une version beaucoup-plus complète.
- ↑ Evuruz, evuruz ann ti
E-tre beg Leger hag Indi !(Diouganou Gwenc’hlan.)
- ↑ Ce combat eut lieu sur les bords de l’Ellé, dans la paroisse de Priziak.
- ↑ Dans les traditions bretonnes, le diable a les pieds cornus et ferrés en argent, mais il perd toujours un de ses fers.
- ↑ Ce mot, inusité aujourd’hui, est formé de Drouk, fâcheux, pernicieux, en breton et en gallois, et de kinnig, présent, offrande, dans les deux dialectes. (V. le Gonidec et Owen.) On le trouve traduit par munus dans les actes contemporains de Noménoë.
- ↑ Inusité aujourd’hui, se retrouve dans le vocabulaire breton de 882, déjà cité, ainsi que le titre de tiern, parciellement incompris.
- ↑ Ce mot adar, oiseaux, qui existe encore dans le gallois, a disparu du breton.
- ↑ Ce mot n’est plus usité que dans un adverbe de lieu.
- ↑ C’est une façon de dire enfant naturel dans la langue bretonne.
- ↑ Talmont fit la même réponse au tribunal révolutionnaire.
- ↑ Les agents du fisc, dont l’uniforme est vert.
- ↑ Penn-tiern, chef supérieur. Les paysans prononcent penn-tieien ; les versions les plus modernes portent zuchentiled.
- ↑ Ce titre curieux, que les chanteurs dénaturent en prononçant breignen, se présente pour la première fois dans la poésie armoricaine ; il est le diminutif du mot celtique brenn, roi ; la plupart des versions de la légende le remplacent par le mot roué.