Ag er guettan Gourhæmèn

Eus Wikimammenn
◄  Groeit er mad Ag er guettan Gourhæmèn Ag en eil Gourhæmèn   ►


Articl I.
Ag er guettan Gourhæmèn.

Un Doué hemb quin e adorei,
Ha parfætemand e garei.


ER Ourhæmèn-ze hun oblige de buar-zra : 1.° De gredein é Doué ; 2.° D’hur boud espérance én-ou ; 3.° D’er harein drès peb-tra ; 4.° Ha de n’adorein meit-t’ou é hunan. Hi e zihuèn dohemb a béhein inemb d’er Fé, inemp d’en Esperance, inemp d’er Garanté, hac inemp d’er Religion. Éxpliquét hun nès en tri-poénd quettan ag er Ourhæmèn-ze én articleu ag er Fé, ag en Espérance, ag er garanté a Grechéneah. Mæs quênt passein d’er buarvèt, péhani-zou en adoration, laramb ur guir pé deu ar er vrastæd ag er Ourhæmèn en dès reit temb Doué d’er harein, eit ma comprenehèmb penaus ha peguemènd é homb obligét d’hé accomplissein.

Un Doctor ag er goh Lezèn e oulènnas guet hur Salvér péhani oai er vrassan ag en ol Gourhæmeneu ; ha chetui er rescond e ras tehou : Hui e garou er Mæstr hou Toué a greis hou calon, ag en dondæd a hou c’inean, a hou ç’ol speret, hac a hou ç’ol nærh. Honneh-è, é-m’ean, er guettan hac er vrassan Gourhæmèn. Honnéh-è er guettan, rac Doué en dès hé scrihuét én hur haloneu. Honnéh-è er vrassan, rac n’eèllér quet mirèt parfætemand er Gourhæmeneu-aral, hemb carein Doué ; rac hi e badou de virhuiquin : ol en treu crouéét e dreménou, mæs er garanté ne dreménou jamæs, é-mé S. Paul. Honnéh-è er vrassan, de larèt-è, Gourhæmèn un Doué e oulèn tout hur halon ; ha mar permètt demb carein un dra-benac, réd-è ma vou carét a gaus tehou hemb quin hac a balamor tehou. N’eèllamb quet, é-mé Jesus-Chrouist, chervige deu væstr assambl ; de larèt-è, hur halon n’eèll quet bout partagét itré Doué hac en danné, itré Doué hac er plijadurieu criminel, itré Doué hac un ami e garér raï, ha ne garér quet eit Doué. Hun Tad ne vènn quet ag un hantér calon ; ean hé goulèn tout ha hemb partage, ha chetui petra-è carein Doué a greis hur halon, de larèt-è, er harein a guemènt mei capabl ur galon de garein.

Carein Doué ag en dondæd a hun inean, e zou reglein hun ol squêndeu naturel, hun ol inclinationeu ha dezirieu revè é volanté, eit ne rehèmb na ne zezirehèmb nitra dihuènnèt.

Carein Doué a hun ol speret, e zou chongeal é Doué guet ur grèd carantéus ; studial é Lezèn eit n’hur bou quin volanté meid é hani ; cavouét plijadur é sèntein doh é Ourhæmeneu ; offrein dehou hun ol chongeu hac obereu...

Carein Doué a hun ol nærh, e zou bout courajus de feahein en ol tantationeu ha diæzemand e arrihue guenemb én hènd a hur salvedigueah ; bout ferm ha fidel de bratiquein er vertuyeu, ha d’aboeissein perpet de Zoué én drèspèt d’en diaul ha d’er béd.

N’en dès quet a zoutance arlerh quemènt-ce é homb obligét d’obér hun ol actioneu eit gloër en Eutru-Doué : 1.° Rac ean en dès hur hrouéet ha conservét ; 2.° Rac ean en dès soign a hanamb é quemènt-momant-ç’ou ; 3.° rac ean en dès groeit, hac e ra hoah bamdé, vad aveid-omb ; 4.° Rac Jesus-Chrouist en dès hur prenét ; 5.° Rac Doué-zou hur fin dehuehan hac hun ol heurustæt. Just-è enta ma hoffrehèmb de Zoué en ol dezirieu a hur halon, en ol chongeu volantær a hur speret, hac en ol actioneu a hur buhé. Doué ean-memb en ordrén ; cheleuet é gonzeu : Er Mæstr hou Toué e zou er Mæstr hemb quin, hui e garou er Mæstr hou Toué a greis hou calon, ag en dondæd a hou c’inean, hac a hou ç’ol nærh. Er honzeu-ze e vou scrihuét én hou calon : hui ou larou d’hou pugalé ; hui e chongeou én-ai a pe vehait azéét én hou ti, a pe vehait én hènd, de noz a pe vehait dihun, ha de vitin a pe zihousquehait. O men Doué ! pebèh méh eit bugalé, mei obligét ou Zad de gommandein dehai er harein !

Dré er guirieu-men ag er guettan Gourhæmèn, un Doué hemb quin e adorei, Doué e ordrén demb en adorein hac er chervige é hunan. Adorein Doué hac er chervige e zou rantein dehou en inour, er respèt hac en aboeissance e zou deliét tehou èl d’er Hrouéour ha d’er Mæstr general drès quemènt-tra-zou. Sclær-è de uélèt n’en dai deliét en adoration meit de Zoué hemb quin ; rac Doué é hunan-zou er Mæstr genetal drès quemènt-tra-zou. En disposition-ze a speret hac a galon, péhani e ra demb rantein de Zoué en inour, er respèt hac en aboeissance e zou deliét tehou èl d’er Hrouéour ha d’er Mæstr general drès quemènt-tra-zou, e zou hanhuét er vertu a Religion, péhani-zou en exccllantan ag er vertuyeu moral, ha péhani hur gloéstr antieremant de chervige Doué.

Er vertu a Religion e ra demb adorein ha chervige Doué é dihue fæçon : 1.° Dré Acteu interior, pé a speret ; 2.° Dré Acteu exterior, pé a gorv. Doué doh hur hrouéein, en dès reit temb un inean hac ur horv : rac-ce é homb obligét d’ou impléein ou deu d’en inourein ha d’er glorifiein. En Acteu interior a Religion e gonsist é Acteu a Fé, a Espérance hac a Garanté. Dré Acteu a Fé é hanàuamb hac é hinouramb Doué èl er urionné souveræn ; dré Acteu a Espérance é hinouramb é justice hac é vadeleah souveræn ; ha dré Acteu a Garanté é hinouramb é ol parfætioneu. Rac-ce é lar quel liès S.Augustin n’eèllér adorein ha chervige Doué a speret hac é gurionné, nameit doh er harein ; hac èl-ce er-ré e gar er béd hac e héli é vodeu ha custumeu, n’adorant quet, Doué a speret hac é gurionné.

En Acteu exterior a Religion e gonsist é certæn actioneu dré béré é tiscoamb a zianvès er respèt e zeliamb de Zoué : èl mei stouyein ar en eulin, souplein er pèn, joéntein en deourn, bout modest én Ilizieu, én hur Pedènneu, én hur honzeu, én hur seèlleu, én hur gesteu, eit ne scandalehèmb quet hun Nessan ; bout modest én hur particuliér, a pe ne vai dén doh hur seèllèt, dré er respèt e zeliamb de bresance Doué péhani-zou partout hac e uél tout.

En adoration interior e blige muyan de Zoué ; de larèt-è, Doué e oulèn principalemant ma hanèuehemb n’en domb meit peudr ha ludu dirac é vajesté ol-buissant, ha n’hun nès nitra n’hur behai receuét guet-t’ou : ean e oulèn ma hum gonsacrehèmb dehou, guet er péh hun nès ; hur speret, eid aboeissein d’en ol gurionnéeu e ansaign demb en Ilis ; hun ol hoand ha dezir, dré ur ferm confiance én é vadeleah hac én é visericord hur halon, dré ur garanté sincèr eit-t’ou, ha dré ur haz nærhus doh en ol péhedeu ha fallanté ag er béd. Honnéh-è en adoration e oulèn Doué guenemb é spécial. Mæs ean e oulèn ehue en adoration exterior : èl ur sign ag er santimanteu guet péré é teli bout trezét hur halon én é guevir. Er haërran, er brassan hac en excellantan Act a adoration exterior e fehèmb rantein de Zoué, e zou er Sacrifice ag en Overèn.

Mæs en adoration exterior n’eèll bout agréabl de Zoué, meid é quemènt ma vai joéntét guet en hani interior. Rac-ce er-ré en dès ou halon carguét a vanité, a folleaheu ha bobanceu er béd, e zou hypocrit ha gueuyad quel liès gùéh ma stouyant dirac Doué ha ma larant tehou en en adorant, ma n’ou dès ahoèl en dezir de hum gorrigein. Rac n’adorér Doué a speret hac é gurionné, nameid a p’er harér, é-mé S. Augustin : ha goud e ramb assès é ma impossibl carein er béd guet é vobanceu, ha Doué assambl. En dezir sincèr de hum gorrigein e zou neoah ur hommancemand a garanté doh Doué.

Er vertu a Religion, é-mé S. Thomas, hun tosta mui de Zoué, eid er vertuyeu moral-aral. Dré er Religion é payér en deaugueu d’en Ilis, èl er prémidi ag er blæd ; é rér er proveu ; é rér larèt Overènneu ; é rér fondationeu ; é hantretenér ér Chapélieu, en Ilizieu ; é rér ou bihuance d’er-ré-zou obligét dré ou stad de bedein aveid en ol, d’ ansaignein er bobl ha de rein er Sacremanteu. Dré er Religion en hum hloéstrér de Zoué dré er rô a burtæt, a aboeissance, &c. Pé en hum obligér d’un ævr mat-benac inourabl aveit Doué, ha profittabl aveit hur salvedigueah. Dré er Religion é vai galhuét Doué eit bout test ag er peh e larér, pé e bromettér, a pe douyér é justice.

Dré er Religion é stouyamb dirac er Hroezieu ha Limageu hur Salvér, non pas eid adorein er hoæd, er vein pé er figur ag er Groès ; mæs eid adorein Jesus-Chrouist péhani-zou bet staguét doh-t’hi eit hur salvedigueah. Dré er Religion é hinouramb er Uériès Vari mui eid en Ælèt hac er Sænt, rac m’en dai Mam de Zoué. Mæs deusto d’hé halité, n’hé adoramb quet ; rac en adoration n’en dai deliét meit de Zoué hemb quin ; hac adorein er Uériès e vehai un abomination hac un idolatri. En Ælèt hac er Sænt e inourér èl serviterion fidel hac amièt en Eutru-Doué : hac a pe stouyér dirac ou Limageu, n’en dai quet er hoæd, er vein, er papér, nac er pèntadur e inourér ; mæs er péh e represantant. Er Religion e gommand ehue inourein Relégueu er Sænt, rac m’en dint er restageu précius a gorveu péré-zou bet Tampleu er Speret-Santel, hac e resuscitou lén a hloër.

Ni e inour enta er Uériès Vari én ur fæçon particuliér, rac m’en dai Mam de Zoué, rac m’en dai Rouannès en Nean hac en Doar, rac m’en dai sàuét én Nean d’er hettan rang arlerh Doué, rac m’en dai hur Mam hac hun Avocadès, &c. Ni e inour en Ælèt, rac m’en dint Ministrèt fidel en Eutru-Doué ; rac m’ou dès ol un devær-benac en hur hevir... En nombr quasi hemb fin ag en Ælèt, e zou partagét é nàu Cairr, pé rum : 1.° Er Serafinèt ; 2.° er Chérubinèt ; 3.° en Tronèt ; 4.° en Dominationeu ; 5.° er Puissanceu ; 6.° er Principautèt ; 7.° er Vertuyeu ; 8.° en Arh-Ælèt ; 9.° en Ælèt-Gardién.

Devær er Serafinèt én hur hevir, e zou hun désquein de garein Doué parfætemant. Devær er Chérubinèt e zou désquein demb en hènd mat, hac hun difari ag er goal hènd. Devær en Tronèt e zou laquad én hur halon ur gùir peah guet devotion, guet caranté doh en Nessan, ha caz dohemb-ni hun hunan. Devær en Dominationeu e zou reglein hun affærieu én Nean. Devær er Puissanceu e zou hur gorantein doh ardeu ha finesseu en diaul. Devær er Principautèt e zou secour en Ilis hac er Brincèt Crechénion eit dihuèn er Religion. Devær er Vertuyeu e zou preservein en æd doh goal fortun, hac hur goarn doh en tampest, gurun, &c. Devær en Arh-Ælèt e zou annoncein ar en doar er marveilleu extraordinær, distroein en drougueu a béré é vai menacét en Ilis pé er Ranteleaheu. En Ælèt-Gardién e hum vêll a gondui en dud, hac en treu ér béd. Peb-dén, peb-Ranteleah, peb-Éscopti, peb-Parræs, peb-tiegueah en dès é Æl-Gardién : ou devær e zou hur gorantein én dangérieu a hur buhé, presantein hun dobérieu de Zoué, quemér sourci ag en treu-zou idan ou goarnation.

Ni e inour er Sænt a gaus d’er græceu abondant ou dès receuét guet Doué ; a gaus d’er victoërieu ou dès douguét ar en doar ; a gaus d’er gloër a béhani é jouissant én Nean, hac a gaus d’en union sterd ou dès guet Jesus-Chrouist, ar béhani é couéh en inour e rantér d’é serviterion. Doué en dès otorisét dré hilleih a Viracleu en inour e rantamb de Relégueu er Sænt. Squæd S. Pierr é couéh ar er-ré clan, e uellai dehai ; ha mouchædeu touchét doh corv S. Paul, e uellai de bep-sort-clinhuedeu hac e zipositai en diaul... Laquad e rér én Ilizieu Croezieu ha Limageu eit chervige de livreu d’en dud ignorant, revè S.Gregoër ; eit ma tei chonge temb doh ou gùélèt, ag er Misterieu e represantant ; eit ma, tei demb quémér scùir, ar er Sænt, a pe uélamb ou Limageu... N’antandamb quet é hès vertu erbet él Limageu-ze ; ne laquamb quet hur honfiance én-ai, èl ma laquai en Idolatrèt én ou idolèt ; n’en dai quet el Limageu, mæs er péh e represantant, e inouramb.

Fari e ra enta en Héritiquèt péré e demall demb é homb Idolatr rac ma hinouramb Limageu er Sænt. Sclær-è de bihue-benac e vènn comprenein, é ma er haz hac er furi ou dès doh en Ilis Catholiq, e ra dehai décriein en dud a Ilis ; hac é ma eit laquad er Fidelèt d’ancoehad lezèn Jesus-Chrouist, e tispènnant en Ilizieu, é fondant er Hroezieu hac el Limageu, péré e represantt er Misterieu a hur Religion, pé e zegass chonge temb ag en dud santel, péré en dès andurét, lod er marhue, lod-aral poén, fatiq ha misèr eit streàuein er Grechéneah ér béd. En Ilis conduiét dré er Speret-Santel, en dès inourét a viscoah er Hroezieu hac el Limageu ér mod m’hun nès larét, hac ou inourou beèd er fin ag er béd : ha n’en dès meid hé enemisèt ha ré Jesus-Chrouist e eèll prononcein ur blasfæm quen horribl èl mei larèt en hi dès hum drompét é quemènt-ce.

Er Religion e ourhæmèn demb ehue pedein er Sænt eit meritein ou intercession ital en Eutru-Doué. Mæs n’ou fedamb quet ér mémb fæçon ma pedamb Doué : rac ni e bèd Doué èl er vamèn ag en ol madeu de rein demb en treu a béré en hun nès dobér ; ha ni e bèd er Sænt hac en Ælèt de oulèn en treu-ze guenemb hac aveid-omb, é Hanhue Jesus-Chrouist. Ur-ré-benac e larou é ma gùel hum adressein a bèn-caër doh Doué ; ha mé me lar é ma surroh hum adressein doh er Sænt ; rac èl meint justoh hac amièttoh de Jesus-Chrouist, eid-omb, bout-ç’ou léh d’espérein é veint cheleuét gùel eid-omb. Er Sænt hac en Ælèt én Nean e bresantt, é-me er Scritur, hur Pedènneu de Zoué, hac e hum rejouiss a gonversion er béherion : doh ou fedein ni e ra enta un dra agréabl dé Zoue.

Er Religion e ra demb respettein en dud consacrét de Zoué, èl er Velean, er Venéh, &c. Hi e ra demb secour revè hur moyand er-ré e hum zispos de vout tud a Ilis. Er Religion e ra demb impléein erhad en déieu consacrét de Zoué, èl er Sulieu hac er Gouilieu ; respettein en doar béniguét, el léhieu santel, èl er Venæd, en Ilizieu, er Chapélieu. Er Religion e ra demb respettein en treu santel ag en Ilis, er Haliceu, en Orlemanteu, en Deur béniguét, er Bara béniguét, en Oleàu sacrét, er Prehecioneu hac en ol Ceremonieu-aral ag en Ilis...

Ag er Péhedeu inemp d’er guettan Gourhæmèn.

Er guettan Gourhæmèn hun oblige d’adorein Doué hemb quin, ha d’er harein parfætemant ; hac e zihuèn dohemb ol er péh-zou contrel d’er garanté parfæt ha d’en adoration e zeliamb tehou é hunan. Er péhedeu inemp d’er Fé, d’en Espérance ha d’er Garanté e zou ol dihuènnét dré er guettan Gourhæmèn. Conzét hun nès a nehai ; ha ne gonzehèmb amen meid ag er péhedeu inemp d’er Religion, péré-zou en Idolatri, er Sacrilege, hac er Superstition.

Ag en Idolatri.

Bou Idolatr e zou adorein un dra crouéét ; de larèt-è, rantein d’un dra-benac crouéèt en inour brassan, péhani n’en dai deliét meit de Zoué é Grouéour. Allas ! quênt m’hur boai receuét er sclærdér ag er Fé, en darn muyan ag en dud e oai Idolatr. Lod e adorai en heaul, en tan, en deur, &c, hac e gredai é hoènt Doué. Lod-aral hoah dalloh, e rai Figurieu a argant, a vein, a goæd, pé a zoar, hac ou adorai. A-dra-sur, en dud-ce e oai gùel eid er péh e adorènt. Lod anfin e adorai lonnèt brutal, e hum hloéstrai dehai, e oulènnai ou secour doh er miserieu ag er vuhé, hac e laquai ou honfiance én-ai.

Er Grechénion e hoarh bermen ar goust en Idolatrèt, rac ma hoènt dall assès eid adorein un Doué en doai groeit ou deourn. Mæs hilleih, hemb gobér èl-dai, n’en dint meit raï haval doh-t’ai. Hilleih en dès doh-t’ai ou hunan ur garanté desordr, e cheleuant hac e héliant quêntoh eit volanté Doué : en amour propr e adorant, hennéh-è ou idol. Hilleih e dorr Gourhæmeneu Doué eit coutantein ou avarice hac ou inclinationeu lubriq : ha goude rét é lar S. Paul penaus en avarice hac er baillardiah e zou un idolatri. Ne uélér quet er Grechénion é hobér un Doué a goæd, doh en adorein ar ou deulin, èl en Idolatrèt-hont. Mæs ul lod-vat e laq én ou halon en ivi, er haz, er malice, er vanité, en ivraignereah, el lubricité, &c. D’ou zeiche mignon é consacrant ou chongeu, ou dezirieu, ou sourci, ha liès-mat ou inean.

Seèllet petra-è hou ç’idol : éxaminét pèh teiche e ouni ar-n’ah, ha credet é hoh Idolatr én intérior, mar en dès ur péhet-benac er breferance én hou calon ar Lezèn Doué. Quemènt-ce-zou un abomination horribl él léh santel ; rac Doué-zou hanhuét en Doué jalous a hur halon, un Doué e fal dehou bout hemb quin carét, é-mé er Scritur.

Ag er Sacrilege.

Er Sacrilege-zou ur profanation ag en treu santel, pé consacrét de Zoué. Bout-ç’ou tri-sort treu santel : 1.° En dud consacrét de Zoué ; 2.° En treu béniguét ; 3.° El léhieu béniguét. 1.° Ur sacrilege-è goal-drætein en dud consacrét de Zoué, hac éscommuniét-è en hani-zou malheurus assès eit er gobér dré valice. 2.° Ur sacrilege-è gobér guet er sort-tud-ce ur péhet lous-benac. 3.° Ur sacrilege-è blessein dré valice beèd er goaid unan-benac én Ilis pé ér Venæd ; 4.° Gobér inou actioneu inemp d’er burtæd, a béré n’en dai quet permettét conz ; 5.° Interrein inou unan-benac éscommuniét, denoncét dré é hanhue, pé unan-benac ne vai quet badèét ; 6.° Receu ér stad a béhet marvel ur Sacremant-benac, é spécial er Sacremand adorabl ag en Autær ; 7.° Gobér goab ag er Pedènneu pé Ceremonieu ag en Ilis ; 8.° Profanein en treu sacrét, pé en Orlemanteu béniguét, doh ou laireah, &c. Gobér un action benac dijauge hac anjulius de Groès Jesus-Christ, d’el Léhieu santel, de Limageu pé de Relégueu er Sænt ; 9.° Laireah en Ilizieu, er Chapélieu, er Hovandeu, er Fondationeu : gùerhein pé prenein Chapelenageu, &c.

Ag er Superstition.

Er Superstition e ra rantein de Zoué pé d’er Sænt un inour dihaval doh en hani-zou otorisét dré en Ilis ; pé hum chervige inemp de Lezèn Doué pé de hani en Ilis eit donnèt de bèn ag un dra-benac, a voyandeu péré ag ou natur n’ou dès vertu er bet eid en dra ze ; èl mei, hum chervige ag en oleàu, a zeur béniguét, a oleu béniguét, a gonzeu ag er Scritur santel, &c. eit gobér ur maginage-benac, pe gùellad d’un droug-benac, pé hum breservein doh ur malheur-benac...

Ur superstition-è hum fiein ar bedènneu faus, èl er pemzec joé... ha credein é ma rét attàu ou larèt pé quênt pé quentéh èl sàu-heaul, eit ne varhuehér quet subit... Superstition-è hum chervige dré vaginage a lezeu pé ag ur péh argand, eit mirèt doh droug... Larèt oræzoneu, pé croèsein, pé discontein eit gùellad de glinhuedeu. Superstition-è hum rein d’en diaul, pé gobér un accord-benac guet-t’ou, èl er maginerion hac er sorcerion, eit donnèt de bèn ag un dra-benac ; èl mei, eit cavouét argand, pé treu cuhét, eit goud er péh-zou de zonnèt ; remerquein pèh ær, pèh dé, pèh suhun commance un affær, pé-autremant ne yei quet mat ; hum chervige a gonzeu eit chalmein haquebuteu, eid arrest un taul gùérén, eit gùellad de dud, pé de lonnèt... Superstition-è consultein un divinour... Turel dré vaginage, pé clasq turel droug ar unan-benac pé ar é lonnèt... (Leinet el Livr Pedènneu, ar en Examèn a gouscianc).

Er superstition e zou un dra abominabl dirac Doué, hac e zoug de hilleih a béhedeu-aral. N’eèllér quet hé excelsein na bout caus d’er-ré-ral d’hé excelsein, hemb manquein d’er promesseu ag er Vadient. Doué ne ra quet èl-ce treu extraordinær eit coutantein hur fantazi pé curiosité ; n’en dès enta meid en diaul e eèllehai marcè ou gobér, eit distroein en dud a ou dout recour doh Doué, eit hum assurein a nehai, hac ou holl guet trompereah. Doué en dès punissét er superstition én ur fæçon terribl ; hac en tiegueaheu é péré é rér pé é souffrér gobér maginage èl-ce, pé aveit tud, pé aveit lonnèt, e zou ordinaéremant malheurus ér béd-men.