Ag en eil Gourhæmèn

Eus Wikimammenn
◄  Ag er guettan Gourhæmèn Ag en eil Gourhæmèn Ag en dairvèt Gourhæmèn   ►


Articl II.
Ag en eil Gourhæmèn.

Hanhue Douè hemb ræzon ne douyei quet,
Na dré nitra en dès crouéét.


DRé en eil Gourhæmèn Doué e zihuèn dohemb a brofanein é Hanhue santel ; hac e ordrén demb en inourein.

Inourein e rér Hanhue en Eutru-Doué : 1.° Dré er Bedèn ; 2.° Dré en dévizeu devod ; 3.° Dré ur vuhé santel hac a scùir-vat. 4.° Dré er rô ; 5.° Dré er sermant just ha legitim. En disinourein e rér : 1.° Dré en touyadelleu diavis ha temerær ; 2.° Dré er parjur ; 3.° Dré er blasfæm. Hui e gavou er Bedèn expliquét arlerh er Sacremanteu. En ol e ouair petra-è en discourieu devod, hac ur vuhé santel hac a scùir-vat. Ne gonzehèmb enta meid ag er rô, ag en touyadelleu, hac er blasfæm.

Ag er Rô.

Ur Rô e zou ur promèss groeit de Zoué ag un ævr mat-benac, arlerh en dout hum avisét mat.

Mé lar ur promèss, ha non pas ur simpl resolution. Rac ur simpl resolution e guemérehèn de monèt de visitein unan clan, n’em obligehai quet quemènd èl pe larehèn : me bromèt de Zoué, pé me ra rô a monèt de visitein unan clan. Me lar ur promèss groeit de Zoué : rac penaus-benac ma heèllér gobér rô idan protection, pé é inour ur Sant-benac ; de Zoué vai neoah é promettér, ha non pas d’er Sænt. Me lar ur promèss... ag un ævr-mat-benac : de larèt-è, er péh e hratér, e zeli bout mat hac agréabl de Zoué ; rac a vihannoh n’en dès na rô nac obligation ; é contrel, ur profanation a Hanhue santel en Eutru-Doué vehai. Par exampl, gobér goab a Zoué vehai larèt : me bromèt de Zoué é hein de goroll, pé en hum vangein... Ne hum ingagér ordinæremant dré rô nameit de dreu péré n’en dint meit conseillét, èl mei goarn er uerhtæt, yunein certæn déieu peb-suhun, &c. Penaus-benac ma heèllér ehue hum ingagein de dreu commandét, èl mei, ne veàuehér jamæs, ne larehér jamæs gueu er bet, ne hantehér jamæs bobanceu er béd... Ér sort-treu-ze é hès doubl obligation : en obligation ag er Ourhæmèn, hac en hani ag er rô. Anfin me lar ur promèss... arlerh en dout hum avisét mat : de larèt-è, quênt hum ingagein, réd-è éxaminein mat ha goud de betra en hum ingagér, hac opèn bout libr de hum ingagein. U1 lod-vad hum gav forh ambarassét, manq a gonsidérein just ér-raug de betra en hum ingageant. Par-exampl, unan e larou : me bromèt de Zoué ne ziméein quet ; mæs a pe za goulèn guet-t’ou pèh intantion ou doai ér momand-hont, ne ouair petra rescond. Lod aral én un dangér, pé én ur hlinhuèd, e bromèt perhindedeu, pé treu-aral, péré ne vènt quet é dalh guet-t’ai d’accomplissein. Hanhuein e rér quemènt-ce ur rô diavis ; ha ma n’eèll en dud-ce accomplissein ou fromèss hemb diæzein bras er-ré en dès berh ar nehai, pé hemb gobér gueu doh unan-benac, ind e zeli hum adressein doh er-ré carguét a oarn hac a gondui en Ilis, eit bout dispancét ag ou rô, pé eit ma vou changét tehai én un dra-benac-aral. Mæs pihue-benac e scrappehai un dispance, pé ur changemand ag ur rô dré ur gueu, pé hemb ur gùir ræzon, ne cessehai quet a voud obligét, opèn ma commettehai ur péhet bras.

Eèllein e rér hum ingagein dré rô absolumant ha hemb condition ; par-exampl : me promèt de Zoué é hoarnein er uerhtæt ; me ra rô é rein cant-scouét d’er beurerion... Remerquet amen penaus mar dai argant pé madeu e hoès promettét, hou ç’hériterion e vou obligét d’aqùittein hou promèss, mar marhuét hemb hé accomplissein. Eèllein e rér ehue hum ingagein idan condition ; par-exampl : me bromèt é yunein peb-Gùinèr, mar recouran er yéhæd ; a-ze ne hum obligét meid a pe vou accomplisset er gondition e hoès laqueit. Eèllein e rér hoah hum ingagein eid un amzér ; par-exampl : me ra rô a oarn er uerhtæt durand ur blæ... Obligét-oh durand en amzér e hoès merchèt ; mæs ur uéh en amzér-hont treménét, hou ç’obligation e cèss, meit ha hui hé renehuéehai.

Quênt gobér rô, seèllet mat petra e yét d’obér ; hac ur uéh m’hou pou ean groeit, ne vanquet quet a en accomplissein. Rac, é-mé er Scritur, gùel vehai paud ne vehai jamæs groeit rô, eit manquein a ou aqùittein a pe vint groeit.

Ag en Touyadelleu.

Touyèt, pé gobér sermant, e zou quemer Doué eit bout test ag er péh e larér, pé e rér, pé e bromettér. Quemènt-ce e arrihue istroh eid én ur mod ; rac er memb tra larèt : Doué-ç’ou test a me honzeu ; pé larèt : Doué e ouair... Quer sur èl n'en dès meid un Doué... Men Doué... Ya sur, &c., mar e hoès intantion de douyèt ha de guemér Doué eit bout test ar hou conz. Er memb tra-è hoah laquad en dourn ar en Aviél ; rac inou é ma conzeu Doué ; pé ar er Groès, pé ar er Relégueu ; pé touyèt dré en Nean, dré en doar, pé dré en treu crouéét, rac Doué en dès int groeit hac ou honserv.

Inourein e rér Hanhue en Eutru-Doué én touyadelleu, a pe vènt just ha legitim ; de larèt è, a pe vènt groeit guet en tair condition-men : gurionné, justice ha necessité. 1.° Gurionné ; de larèt-è, réd-è ma vou gùir ha véritabl er péh e assurét dré sermant ; ha mar dai promettein e rét, réd-è m’hou pou ur gùir intantion d’accomplissein er péh e hratét. Eit quemènt-ce réd-è ma vehait sur é ma gùir er péh e douyét. 2.° Justice ; de larèt-è, réd-è ma vou just hac honest er péh e douyét, ha ma vou dré ordr ré en dès otorité de oulèn er sermant gueneoh, é touyehait. Èl-ce é rér d’ur oard-minourèt, d’un tresolér ag un Ilis, d’un test ar ur monitoër, ar un dispance de ziméein, pé ar un affær-benac a gonsequance, touyèt en hum aqùitteint erhad ag ou obligation. 3.° Necessité ; de larèt-è, réd-è ma vou absolumant requis touyét, pé ma vou quêstion ag un dra a gonsequance e zou requis gobér credein, ha n’eèllér quet gobér credein én ur fæçon-aral.

Er sermant groeit guet en tair-condition-ze, e zou un Act a Religion hac agréabl de Zoué. Mæs mar manq unan hemb quin anehai, ne vér quet exant a béhet quel liès gùéh èl ma touyér. 1.° Mar touyét inemp d’er urionné, hui e gommèt ur péhet horribl e hanhuér parjur ; rac ma rét de Zoué un outrage hemb par doh er hemér eit bout test a hou fallanté ha fausoni. Er-ré e vanq a hum aqùittein ag er péh ou dès touyét, e gommèt ehue ur parjur, ha liès mad un injustice. Er-ré e douy dré acustumance hemb seèllèt hac ean e vai gùir pé gueu, e zou é goal stad. Petra chongeal enta ag er-ré e ra gueu doh ou minourèt ; e ra gueu doh en Ilizieu, e laqua argand er Chapélieu én ou implé int, pé de brenein gageu...

2.° Mar touyét inemp d’er justice, de larèt-è, é rehait un dra fal, èl touyèt en hum vangehait a hou c’enemisèt, é tallehait un dén dehai é peb-occasion ; touyèt é recompensèhait unan e fal deoh disinourein, &c., hui e gommèt arrè ur péhet enorm. Rac outragein Doué-è er hemér eit bout test é réhait er péh e zisplige tehou. Er sort touyadelleu-ze n’en dint quet just. Péhein e rér doh ou gobér, ha péhein e reheoh hoah é hobér er péh e hoès promettét. Rac pe vehai permettét accomplissein er sort promesseu-ze, Herod n’en dehai quet péhét é hobér dibènnein S. Yehàn er Badèour eit coutantein ur miserabl corollerès. (Histoër en Testamand nehué, Figur XXVIII).

3.° Mar touyét hemb ne vai necessité, de larèt-è, eid un dra distér, pé eid un dra n’en dai quet requis ma vou credèt, hui e béh hoah : hac hou péhet e zou marvel mar touyét dré ur certæn malice, pé disprisance, pe guet scandal eit hou Nessan. N’en dès quet paud gùir necessité de douyèt meid a pe vér galhuét é Justice eid un affær-benac. Petra e vou larét enta ag er-ré e douy eit gùerhein pé eit prenein ? Ag en dud youanq sodét en eil guet éguilé, péré eit hum hardéhad d’er péhet, e douy en hum gaveint ? Ha quemènt-ce inemp de volanté ræzonabl ou zud. Er-ré en dehai neoah tènnét unan-benac d’er péhet dré ur sermant faus pé injust, e zou obligét d’er reparein.

Æssoh-è hum virèt a douyèt, eit hum virèt a béhein a pe douyér. Rac-ce en hum avertiss hur Salvér : Me lar deoh mé, ne douyet jamæs é fæçon er bet, na dré en Nean... na dré en Doar... mæs assés vou deoh larèt, en dra-ze-zou ; en dra-ze n’en dai quet ; rac er péh-zou opèn, e za ag en droug. N’en dai quet permettét goulèn ur sermant guet unan e ouyér e douyou é gueu, pé e douyou hemb intantion d’obér er péh e bromèt. Rac n’en dai quet permettét rein a volanté vat d’en Nessan occasion d’offancein Doué. Ur-ré-benac e gredou ou dout un digaré d’ou zouyereah, rac m’ou dès un acustumance quer bras de douyèt, n’en dai quet é dalh guet-t’ai, é-m’én-dint, hé zorrein ; rac m’en dint quer pront, ma hachap en dra-ze guet-t’ai én un taul, hac é ma sottoh eit-t’ai er-ré e hanàu ou frontitud, ha ne zihoallant quet a ou laquad de douyèt.

Mæs er ræzonnieu-ze n’excusant quet dirac Doué. Mar e hoès ur matlheurus acustumance de douyèt, groeit hou possibl eit hé zorrein ; pedet unan-benac d’hou ç’avertissein a pe achappou gueneoh touyèt : pedet, yunet, reit alézon eit goulèn guet Doué er græce de changein : douget er menaceu-men ag er Scritur : En hani e douy liès, e vou lèn a fallanté, ha goalèn Doué ne lamou quet a ziar é di : héliet en avis e ra deoh S. Jâq : Drès peb-tra, é-m’ean, ne douyet quet... Hum goutantet a larèt, èl-ce-è ;n’en dai quet èl-ce-è, a-celfin ne vehait quet condannét. (Leinet el Livr Pedènneu, ar en Examèn a gousciance).

Ag er Blasfæm.

Er Blasfæm e zou ur gonz anjulius de Zoué, un offance d’é inour, pé de hani er Sænt ; èl ma vehai larèt : Doué e zou cruel... Doué n’en dai quet just... Doué ne hum sourci quet a hanamb... Doué ne hum véll quet a affærieu en dud... Mar dai just en Eutru-Doué, perac é souffr-ean en dra-men hac en dra... perac ne ra-ean dannè d’er-rè vad, ha non pas d’er-rè fal ? Pé larèt guet disprisance : je-reni-di... mort-di... tête-di... vantre-di... trand..., &c. Conz guet disprisance ag er Uériès glorius Vari, pé ag er Sænt : pé larèt un dra-benac inemp d’en inour ha respèt e zou deliét dehai, &c.

Er blasfæm e zou er brassan péhet, é-mé S. Thomas, hac en horriplan, é-mé S. Jerom. En diaulèt hac er-ré dannét e valloh hac é vlasfæm hemb-cèss inemp de Zoué, ha n’en don quet souhét : rac ind e santt é peb-momand er bouis ag é vangeance. Mæs un dra horribl-è cleuèt Crechénion doh hum sehuel inemp d’un Doué, péhani e véritt quemènt bout carét ; inemp d’un Tad, pé-hani en dès quemènd a sourci a nehai. É vangeance e gouéh abrèd pé dehuehad ar er vlasfæmerion hac ar er-ré ou souffr, èl mei en tadeu ha mameu, er véstr ha mæstrezèt, en dud a Justice, hac ol er-ré en dès droæd hac otorité, ma ne brezant quet hum laquad é poén a gorrigein er vlasfæmerion.

N’en dès nitra e expos mui de douyèt ha de vlasfæmein eid en tavarneu, en hoarieu, er hompagnoneaheu débordét, er respèt ag er béd, péhani e ra gobér èl er-ré-ral guet éun a vout goapeit ; er vanité, dré ma credér é hès un inour é houd touyèt. Malheur d’er-ré e ra diguemér mat ha ti d’en dud, malheurus-ce, péré ne zigueorant ou bêg meid eid offancein Doué. Él Lezèn ancién é hoai ordrenét lahein a dauleu mein en hani e vezai bet malheurus assés eit blasfæmein : ha S. Loeis, Roué a France, en doai ordrenét toullein guet un houarn-ru tead ha divès er vlasfæmerion.

Quênd achihue en articl-men, laramb petra-è en execration hac en imprecation pé goal-bedèn. En execration e zou un douyadèl dré béhani en touyour e gousantt bout punissét guet Doué, mar lar gueu, pé ma n’accompliss er péh e lar ; èl pe larér : Doué d’em punissein, ma n’en dai gùir er péh e laran.... Re-varhuein ar en tache, ma n’accomplissan en dra-ze... Ar me housciance, pé ar men dannation... N’en dès quet brassoh touyadèl eid en execration, revè S. Augustin ; penaus-benac mei mat ha permettét guet en tair-condition hun nès merchét ihuelloh, eid er sermant.

En imprecation pé goal-bedèn, e zou un douyadèl horribl e rér en ur venacein a obér droug de unan-benac ; èl pe larèr : Doué d’em dannein, ma ne ran en droug men hac en droug... Ne fal quet deign gùélèt arhouah, ma ne tallan un dén dehou... Èl ma vai ordinæremand er haz hac er gounar e ra pr-noncein er sort conzeu-ze, caïgein e rér guhavè guet-t’ai blasfæmeu épouvantabl, èl mei er honzeu méliguet-men e gleuér quel liès guet certæn tud hantér goué, péré n’ou dès meid en hanhue a Grechénion : Oh ! n’en dai quet hoah marhue Doué na clan é Vam ; ha ne ortein quet ma hei de di en diaul eit payein deign quement-ce... Er malloheu hac er malédictioneu e rér en eil-d’éguilé, e zou hoah branqueu ag en imprecation. Hérissein-é rér é cleuèt Crechénion, priedeu doh hum argarhein hac é sacrein en eil guet éguilé a vitin beèd en noz ; un tad hac ur vam é rein ou malloh d’ou bugalé ; bugalé é tezirein er brassan drougueu d’ou zud ; er verdér doh hum anjullein ; en amision én areih hac é counar é rein ou malédiction en eil-d’éguilé ; tud furius é rein d’en diaul tout er péh e zisplige dehai, &c. Hum chongeal e rér bout burhud é toul dor en ihuern, a pe gleuér ar en doar el langage e gonzér inou.

Touyèt guet un dra-benac, pé rein hou malloh d’en treu crouéét, é spécial d’en dud, e zou ur péhet enorm, é-mé S. Thomas. Malédiction ur vam ar hé bugalé, e zistruge un ti beèd en dondæd, é-mé er Speret-Santel : hac ur hroaidur e ra é valloh d’é dad pé d’é vam, e vou laqueit d’er marhue. Ne ret hou malloh de nitra ; rac, é-mé er Profæt David, en hani e gar er malédiction, er malédiction e gouéhou ar nehou, ha ne beèllei quet a-zoh-t’ou.

Remerq. En-n’emb en dehai groeit ur sermant-benac, hac e hum gavehai ambarrasset pérac ne vehai quet ér stad d’en accomplissein, pé rac n’eèllehai quet é cousciance er gobér, e zeli, èl m’hun nes larét ag er rô, hum adressein doh é Éscop, pé doh unan-benac carguét ag é berh, eit bout dispancet ag é bromèss, pé eit goud guet-t’ou petra en dès d’obér.

En eil Gourhæmèn e zihuèn hoah a brononcein en Hanhue santel a Zoué, en Hanhue sacrét a Jesus, Hanhue er Uériès ha hani er Sænt, dré acustumance, hemb attantion, hemb respèt, hemb devotion.